Doel. Inleiding. De mantelzorger als samenwerkingspartner MANTELZORGBELEID VIERSTROOM

Transcriptie

1 MANTELZORGBELEID VIERSTROOM Doel Het doel van deze tekst is een kader beschrijven waarbinnen doelstellingen en randvoorwaarden zijn vastgelegd die de samenwerking met mantelzorgers en ondersteuning van het mantelzorgsysteem van de cliënt binnen Vierstroom optimaliseren. Inleiding Cliënten willen zo lang mogelijk zelf bepalen hoe hun leven eruit ziet. Belangrijk is dat de cliënt en de mantelzorger ondersteund worden in het zo inrichten van de dag dat eigen doelen behaald worden. Bovenstaande is het uitgangspunt voor de visie Belevingsgerichte Zorg, waarin levensloop van de cliënt en de behoefte aan regie over het eigen leven centraal staan. Belevingsgerichte Zorg is het ondersteunen van de cliënt en zijn naaste en helpen om zijn leven, ondanks ziekte, probleem of handicap, zoveel mogelijk op zijn manier vorm te geven. Het criterium voor zorg is hier niet wat mensen niet meer kunnen vanuit een functioneel perspectief. De uniciteit van de cliënt en diens relatie met de sociale omgeving en de mantelzorgers vragen om maatwerk. Door de vraag en het handelen in het kader van Belevingsgericht werken te plaatsen worden het streven naar optimale kwaliteit van leven en eigen regie gewaarborgd. Als Vierstroom noodzakelijkerwijs een deel van de zorg voor een cliënt overneemt, vindt er een significante verandering plaats in het leven van zowel de cliënt als zijn/haar mantelzorger(s). De relatie met de zorgvrager blijft ongewijzigd, maar de vanzelfsprekendheid waarmee de mantelzorger dingen voor hem/haar doet, komt op losse schroeven te staan. Niet zelden verdwijnt de mantelzorger spreekwoordelijk naar de achtergrond. De relatie zorgvrager en de mantelzorger hoeft niet te veranderen maar kan wel degelijk ook veranderen. Vierstroom beschouwt mantelzorgers zowel intra- als extramuraal als onmisbare schakel in de zorg voor de cliënt en vindt het belangrijk mantelzorgers te blijven betrekken. De organisatie voert daartoe een uitnodigend beleid, dat beroepskrachten en mantelzorgers stimuleert de samenwerking in de alledaagse zorg voor een cliënt vorm te geven. De mantelzorger als samenwerkingspartner Om de samenwerking tussen beroepskrachten en mantelzorgers goed te laten verlopen, is het noodzakelijk de wederzijdse verwachtingen en verplichtingen duidelijk te formuleren. Vragen die daarbij moeten worden gesteld zijn: Wat doet de mantelzorger? Wat zijn de huidige mantelzorgtaken. Welke taken kan en wil de mantelzorg blijven doen en welke taken juist niet.hoe krijgt de samenwerking gestalte? Welke ondersteuningsmogelijkheden zijn er voor de mantelzorger?

2 Wat doet de mantelzorger? Wanneer er professionele zorg ingeschakeld wordt, verandert de zorgsituatie. Dat heeft echter meestal ook gevolgen voor de emotionele band tussen de mantelzorger en de cliënt (in negatieve, maar ook in positieve zin). Deze fase is erg belangrijk voor de mantelzorger en heeft de mantelzorg aandacht nodig. Het gebeurt vaak dat de hulpvragen met zijn probleem naar de hulpverlening gaat om uiteenlopende reden. Voor de mantelzorger kan dit emotioneel juist heel moeilijk zijn. Bovendien loopt de bestaande zorg door. Veel mantelzorgers willen ook na het starten van professionele zorg een actieve rol blijven vervullen in de dagelijkse verzorging van een cliënt. Op voorwaarde dat de zorg volgens geldende maatstaven en op verantwoorde wijze wordt verleend, nodigt Vierstroom de mantelzorger uit allerlei taken te blijven uitvoeren. De wens van de cliënt en de wens en de mogelijkheden van de mantelzorger zijn daarbij het uitgangspunt. Hoe krijgt de samenwerking gestalte? Op de eerste plaats staat de mantelzorger op een belangrijke plaats in het leven van de cliënt. Zij hebben een persoonlijke relatie met elkaar en de mantelzorger is daardoor meestal goed op de hoogte van de levensloop en de ziektegeschiedenis van de cliënt. Bovendien is de mantelzorger ervaringsdeskundige als het om de omgang met de cliënt gaat. De mantelzorger is een belangrijke bron van informatie voor professionele hulpverleners. Vierstroom biedt haar cliënten een samenhangend zorgaanbod. Indien cliënt ondersteund wordt door één of meer mantelzorgers en/of vrijwilligers is voor de samenwerking met andere zorgverleners (buiten Vierstroom) gewenst duidelijk te communiceren wie de mantelzorgers en/of vrijwilligers en andere hulpverleners zijn. Wanneer het noodzakelijk is contact op te nemen met de andere zorgverlener(s) kan het formulier Mantelzorger(s) en andere hulpverleners uit het Zorgplan worden geraadpleegd. Hierin staan de gemaakte afspraken, wijze van inzet en contactgegevens vermeld. De cliënt, de mantelzorger en de klantcoördinator maken afspraken over de samenwerking en de verdeling van taken. Deze afspraken worden geformuleerd aan de hand van de wensen van de cliënt, de wensen en mogelijkheden van de mantelzorger en de zorgervaring die de mantelzorger in voorgaande periodes heeft opgedaan. De afspraken worden duidelijk in het Zorgplan beschreven. De taken van de mantelzorger kunnen zich op alle terreinen van de zorg voordoen, zoals persoonlijke verzorging, huishoudelijke verzorging, begeleiding en verpleging. De mantelzorger draagt voor de uitvoering van deze taken zelf de verantwoordelijkheid. Er bestaat regelmatig contact tussen de cliënt, de mantelzorger en de klantcoördinator over de voortgang van de afspraken. Ook hierbij zijn de wens van de cliënt en de draagkracht van de mantelzorger het uitgangspunt. Wanneer de uitvoering van zorgtaken door de mantelzorger leidt tot zorgen of twijfels over de professionele verantwoordelijkheid van de organisatie of de gezondheid van de mantelzorger, zullen deze in samenspraak met de cliënt en zijn/haar mantelzorger worden geëvalueerd. In het Zorgplan wordt deze evaluatie gerapporteerd. Ondersteuningsmogelijkheden voor de Mantelzorger Het doel van mantelzorgondersteuning is het behouden en vergroten van de spankracht van het mantelzorgnetwerk rond de cliënt in zorg. Uit onderzoek blijkt dat mantelzorgers grote behoefte hebben aan informatie met betrekking tot wettelijke en financiële regelingen, ziektebeelden, de omgang met de hulpvrager en het inschakelen van professionele hulp. Ook kennis van de sociale kaart ontbreekt vaak. Mantelzorgers raken vrijwel ongemerkt steeds meer betrokken bij de zorg voor een cliënt. Daardoor komen hun eigen behoeften op de achtergrond te staan en neemt de tijd die zij aan ontspanning

3 besteden sterk af. Overbelasting dreigt als de mantelzorger geen alternatieven ziet voor zijn/haar aandeel in de zorg voor de hulpvrager. Mantelzorgondersteuning Binnen Vierstroom bestaat mantelzorgondersteuning uit: Voorlichting Begeleiding Signalering en doorverwijzing Voorlichting is nu gericht op medewerkers en niet op de mantelzorgers Alle nieuwe medewerkers van Vierstroom krijgen kort na hun indiensttreding een introductiedag waarop Palet Welzijn een presentatie geeft over mantelzorg, algemene ondersteuningsmogelijkheden, respijtzorg en de zorg voor de zwaar belaste of overbelaste mantelzorgers. Hierbij wordt eveneens ingegaan op de waardevolle bijdrage van de mantelzorger aan de professionele zorg voor de cliënt, de communicatie met het mantelzorgnetwerk rond de cliënt en de tekenen van overbelasting. In het lesplan van diverse interne opleidingen is tijd gereserveerd voor specifieke voorlichting over Wonen, Zorg en Welzijn. Vanzelfsprekend wordt daarin ook uitgebreid aandacht besteed aan de sociale kaart en de lokale ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers. Medewerkers van Vierstroom zijn in staat actuele informatie op te zoeken op het intra- of internet en zijn bekend met doorverwijs mogelijkheden.begeleiding Bij het eerste contact met de cliënt wordt het Zorgplan ingevuld. Hierin is ruimte gecreëerd voor de inventarisatie van de mantelzorgsituatie van de cliënt. Afhankelijk van de bijdrage die de mantelzorger aan het zorgproces wil en kan leveren, worden in overleg met de cliënt, de mantelzorger en de EVV-er verschillende afspraken geformuleerd in het Zorgplan. Hoewel de wens van de cliënt leidend is, wordt ook zoveel mogelijk aan de wensen en de draagkracht van de mantelzorger tegemoet gekomen. Overbelasting is een vast thema in de contacten tussen hulpverlener, cliënt en mantelzorger. Cliënt en mantelzorger krijgen bij aanvang van de zorg informatiemateriaal over de lokale ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers. Verder staat het de mantelzorger vrij contact op te nemen met de klantcoördinator of EVV-er. Hiervoor worden vaste spreekuren georganiseerd. Wanneer mantelzorgers zich laten registreren bij bijv. Palet Welzijn (Gouda, Waddinxveen en Boskoop), worden zij automatisch op de hoogte gehouden over ontwikkelingen en activiteiten op het gebied van mantelzorgers. Ook krijgen de mantelzorgers 4 x per jaar een nieuwsbrief. Ook kan er begeleiding en advies op maat gegeven worden aan de mantelzorger door de mantelzorgcoördinator van Palet Welzijn. Signalering en doorverwijzing De medewerkers hebben tijdens hun opleiding diverse gespreksmethodieken aangeleerd gekregen, waarmee knelpunten van de mantelzorgsituatie kunnen worden benoemd en geïnventariseerd. In het contact met de mantelzorger besteden klantcoördinator of verantwoordelijk zorgmedewerker structureel aandacht aan de wensen en mogelijkheden van de mantelzorger. Bij het vermoeden van overbelasting wordt dit duidelijk en helder benoemd. Afhankelijk van de problematiek zal de

4 hulpverlener samen met de mantelzorger op zoek gaan naar een passende oplossing. Nieuwe afspraken met betrekking tot de samenwerking worden met de cliënt en de mantelzorger besproken en geformuleerd in het Zorgplan. Omdat de mogelijkheden voor specifieke mantelzorgondersteuning binnen het zorgproces te beperkt zijn, wordt de mantelzorger al vroeg in de samenwerking gestimuleerd contact op te nemen met een lokale organisatie voor mantelzorgondersteuning. Wanneer er concrete risico s voor het welbevinden van de mantelzorger dreigen te ontstaan, wordt de cliënt en de mantelzorger een doorverwijzing aangeboden. De klantcoördinator zal dan vanuit zijn/haar functie contact opnemen met de lokale organisatie om de mantelzorger aan te melden voor ondersteuning.

5 Juridische consequenties van de inzet van mantelzorgers? Structurele samenwerking tussen professionele zorgmedewerkers en mantelzorgers heeft diverse juridische aspecten. Vierstroom onderschrijft de visie en werkwijze die in het document Juridische aspecten van informele zorg 1 worden verwoord. 1 Actiz, januari 2012 (2 e geactualiseerde uitgave, oorspronkelijke titel: Juridische aspecten van de inzet van vrijwilligers en de samenwerking met mantelzorgers) auteur: mr. K.R. van Dijk.

6 Begrippenlijst Cliënt De cliënt is de persoon die zorg ontvangt of zijn/haar wettelijk vertegenwoordiger. Mantelzorg Mantelzorg is het algemene begrip voor de zorg die familieleden, vrienden, kennissen of buren onbetaald en vrijwillig verlenen aan een naaste. Het gaat daarbij om langdurige, ongebruikelijke zorg, die minimaal acht uur per week in beslag neemt. Het zijn niet zozeer het aantal uur dat doorslaggevend is voor de mantelzorgondersteuning, maar de draagkracht versus draaglast van de mantelzorger en de mate van overbelastbaarheid. Mantelzorgsysteem Het mantelzorgsysteem van de cliënt is de verzameling mantelzorgers die de cliënt ondersteunen in zijn dagelijks leven. Klantcoördinator De klantcoördinator is vanuit zijn/haar functie als casemanager verantwoordelijk voor het gehele zorgproces rond de individuele cliënt. Vrijwilligers Vrijwilligers verrichten werkzaamheden in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald ten behoeve van anderen. Meestal behoren vrijwilligers bij een organisatie.