Klantonderzoek Wmo over 2014: Ervaringen van mantelzorgers

Transcriptie

1 Klantonderzoek Wmo over 2014: Ervaringen van mantelzorgers Over 2014 Gemeente Best Augustus 2015 Naomi Meys Ingrid Dooms Volkan Atalay Projectnummer: Correspondentienummer: DH

2 INHOUD INLEIDING 1 SAMENVATTING 3 HOOFDSTUK 1 VERANTWOORDING EN ACHTERGRONDGEGEVENS Mogelijkheden om mantelzorgers te bereiken Manier van aanschrijven in gemeente Best Achtergrond mantelzorgers 8 HOOFDSTUK 2 ALGEMENE KENMERKEN VAN DE MANTELZORGER Duur van de hulp of zorg in maanden en uren per week Zorg of hulp delen met anderen Terugvallen op een ander Begrip 13 HOOFDSTUK 3 RELATIE TOT ZORGVRAGER INCLUSIEF ZORGSITUATIE Sociale relatie tot zorgvrager en woonsituatie Zorgsituatie en vormen van hulp 16 HOOFDSTUK 4 PARTICIPATIE EN BELASTING Participatie Belasting 19 HOOFDSTUK 5 ONDERSTEUNING (Keukentafel)gesprekken Steunpunt Mantelzorg Ondersteuningsvormen: behoefte en tevredenheid Waardering van mantelzorgers 25 BIJLAGE 1 RESULTATEN TEVREDENHEIDSONDERZOEK MANTELZORGERS 27

3 Inleiding Per 1 januari 2015 is de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) van kracht. In de nieuwe Wmo is de gemeente verantwoordelijk voor de ondersteuning op het gebied van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen en opvang. Deze ondersteuning wordt zo dicht mogelijk bij de burger georganiseerd. In de nieuwe Wmo staat dat de gemeente de inzet van mantelzorgers moet bevorderen en mantelzorgers moet ondersteunen in hun taken. Wanneer de cliënt zich bij de gemeente meldt met een ondersteuningsvraag, dient de consulent van de gemeente te vragen naar de mantelzorgsituatie. De mantelzorger wordt bij het keukentafelgesprek betrokken. Enerzijds kan de consulent zo inschatten of de vraag met behulp van mantelzorg kan worden opgelost, anderzijds kan worden geïnventariseerd of de mantelzorger zelf behoefte heeft aan ondersteuning. In veel gemeenten is een Steunpunt Mantelzorg of een vergelijkbare ondersteuningsorganisatie actief. Naast ondersteuning is de gemeente ook verantwoordelijk voor de waardering van de mantelzorger. In de wet staat dat gemeenten zelf bepalen op welke manier ze deze waardering invullen. Gemeenten verankeren het bevorderen van mantelzorg en de ondersteuning en waardering van mantelzorgers in hun mantelzorgbeleid. De gemeenten kunnen hieraan hun eigen invulling geven. Onderzoek onder mantelzorgers helpt gemeenten om inzicht te krijgen in de doelgroep van het mantelzorgbeleid. De gemeente krijgt inzicht in de achtergrond van de mantelzorgers, de algemene kenmerken van het mantelzorgen, de relatie tot de zorgvrager en de woonsituatie, de participatie van de mantelzorger, de belasting en de ondersteuning. De informatie over de tevredenheid van de ontvangen ondersteuning en het effect ervan geven zowel de gemeente als betrokken organisaties, zoals de cliëntenraad, een instrument in handen om de uitvoering en effecten van het beleid te monitoren en daar waar nodig bij te sturen of aan te passen. Leeswijzer Het rapport begint met een samenvatting met daarin de resultaten op hoofdlijnen. Hoofdstuk 1 bevat de verantwoording en de achtergrondgegevens over het onderzoek. In hoofdstuk 2 komen de algemene kenmerken van de mantelzorgers aan bod en in hoofdstuk 3 de relatie tot de zorgvrager. Participatie en belasting worden in hoofdstuk 4 nader bekeken. De ondersteuning komt in het afsluitende hoofdstuk aan bod. Bij het interpreteren van de resultaten moet in gedachten worden gehouden op welke manier de mantelzorgers voor het onderzoek zijn benaderd. De mantelzorgers zijn benaderd door aan het klantonderzoek onder Wmo-cliënten een extra vragenlijst 1/32

4 toe te voegen voor mantelzorgers. Wmo-cliënten met een mantelzorger konden deze vragenlijst aan hun mantelzorger geven. De mantelzorgers hebben de vragenlijst ingevuld en teruggestuurd. Een gedetailleerde omschrijving hiervan staat in paragraaf 1.1 en 1.2. De gemeente Best heeft in 2013 een soortgelijk onderzoek uitgevoerd. In de tabellen en figuren worden waar mogelijk de resultaten van zowel 2013 als 2015 weergegeven om een vergelijking te kunnen maken. BMC Onderzoek heeft dit jaar geen betrouwbare referentiegroep om weer te geven omdat de gemeenten die een onderzoek onder mantelzorgers doen verschillende benaderingswijzen hebben gehanteerd en ook verschillende vragenlijsten hebben gebruikt. Alle uitkomsten van dit onderzoek zijn terug te vinden in bijlage 1. Tevens worden hier ook de resultaten van 2013 weergegeven. 2/32

5 Samenvatting In uw gemeente is een onderzoek uitgevoerd naar de ervaringen van mantelzorgers. Er zijn 592 Wmo-cliënten aangeschreven voor zowel een onderzoek over Wmovoorzieningen als een mantelzorgonderzoek. 89 mantelzorgers hebben de vragenlijst ingevuld en geretourneerd. In de vragenlijst komen verschillende aspecten rondom het verlenen van mantelzorg aan de orde. In deze samenvatting worden de resultaten op hoofdlijnen weergegeven. Algemene kenmerken van de mantelzorger Op de vraag: Beschouwt u zichzelf als mantelzorger? geeft 78% een positief antwoord. Zij beschouwen zichzelf als mantelzorger. 55% van de respondenten is vrouw, 45% is man. De meeste respondenten zijn tussen de 35 en 64 jaar oud (48%). De op één na grootste groep is tussen de 65 en 74 jaar oud (25%). 24% is 75 jaar of ouder. 89% van de respondenten woont in dezelfde gemeente als de zorgvrager. Van de mantelzorgers geeft 33% aan dat zij 12 uur per week of meer betaalde arbeid verrichten. Vrijwilligerswerk wordt door 89% van de mantelzorgers gedaan (variërend van incidenteel tot structureel). Van de respondenten geeft 17% aan dat zij aan meer dan één persoon mantelzorg verlenen. Algemene kenmerken van het mantelzorgen De grootste groep mantelzorgers geeft langer dan 5 jaar hulp of zorg aan een naaste. Dit wordt door 60% van de respondenten gedaan. 28% van de respondenten geeft 2 tot 5 jaar mantelzorg. De meeste mantelzorgers (52%) in uw gemeente geven 0 tot en met 8 uur per week mantelzorg. Van de mantelzorgers geeft 31% aan dat zij de zorg voor hun zorgvrager delen met een andere mantelzorger. Ook ontvangt 54% van de zorgvragers zorg of hulp van een zorg- of hulpverlener. Een meerderheid van de mantelzorgers (57%) geeft aan dat er afspraken zijn gemaakt over de verdeling van de zorgtaken tussen hen en de andere zorg- of hulpverlener(s). Twee derde (67%) van de mantelzorgers geeft aan dat zij kunnen terugvallen op een ander. De meeste mantelzorgers kunnen terugvallen op familie (95%) of vrienden (34%) voor hulp of zorg als zij deze nodig hebben. 18% van de respondenten zegt terug te kunnen vallen op buren. 3/32

6 Het uitvallen van de mantelzorger door bijvoorbeeld ziekte of een ziekenhuisopname heeft gevolgen voor de zorgvrager. 42% van de respondenten geeft aan dat de zorg of hulp niet wordt gegeven. 27% geeft aan dat de zorg of hulp dan door een andere mantelzorger gegeven wordt. Begrip vanuit de omgeving en vanuit de werkgever kunnen ondersteunend zijn voor de mantelzorger. 80% van de respondenten geeft aan begrip te ervaren van de omgeving en 31% geeft aan begrip te ervaren vanuit de werkgever. Relatie tot zorgvrager inclusief zorgsituatie De meeste respondenten verlenen mantelzorg aan een echtgeno(o)t(e) of partner (47%) of aan een (schoon)ouder (39%). De meest voorkomende woonsituatie is dat de zorgvrager bij de mantelzorger in huis woont (52%). De meest voorkomende zorgsituaties zijn lichamelijke beperkingen/handicap (61%), algemene lichamelijke beperkingen door ouderdom (45%) en dementie of geestelijke achteruitgang (11%). Mantelzorgers verlenen diverse vormen van hulp, die vaak afhankelijk zijn van de situatie van de zorgvrager. De meest voorkomende vormen van hulp die verleend worden, zijn vervoer en begeleiden bij bezoeken (76%), administratieve hulp (73%) en het aanvragen en regelen van voorzieningen (69%). Participatie en belasting Van de respondenten ervaart 18% vaak beperkingen bij het huishoudelijk werk. Van de mantelzorgers geeft 2% aan dat zij overbelast zijn en eigenlijk de zorg niet kunnen volhouden. 7% geeft aan zeer zwaar belast te zijn, 21% tamelijk zwaar belast en 41% geeft aan enigszins belast te zijn. 28% van de respondenten geeft aan niet of nauwelijks belast te zijn. Ondersteuning Van de mantelzorgers geeft 28% aan dat zij in het afgelopen jaar contact hebben gehad met een medewerker in verband met ondersteuning voor zijn of haar zorgvrager. Hiervan heeft 61% een (keukentafel)gesprek gehad, waarbij zowel de zorgvrager als de mantelzorger zelf aanwezig was. Bij 57% van de gesprekken is ook de situatie van de mantelzorger aan bod gekomen. 16% van de mantelzorgers is geregistreerd bij het Steunpunt Mantelzorg. Het merendeel van de mantelzorgers (88%) geeft aan geen contact te hebben gehad met het Steunpunt Mantelzorg. 67% van deze groep heeft hulp of ondersteuning ontvangen. Aan de mantelzorgers is gevraagd aan welke vormen van ondersteuning en/of faciliteiten zij behoefte hebben om hun taak als mantelzorger te kunnen (blijven) doen. De meest genoemde vormen van ondersteuning zijn: faciliteiten met betrekking tot vervoer (42%) en praktische hulp (32%). 4/32

7 Er kunnen geen uitspraken worden gedaan over de tevredenheid met betrekking tot de ondersteuning vanwege het kleine aantal respondenten dat er gebruik van heeft gemaakt. 43% van de mantelzorgers heeft het gevoel dat de last van het mantelzorgen veel of enigszins minder is geworden door de ondersteuning. 30% van de mantelzorgers heeft het afgelopen jaar een waardering ontvangen van de gemeente of van het Steunpunt Mantelzorg. 5/32

8 Hoofdstuk 1 Verantwoording en achtergrondgegevens Onderzoek onder mantelzorgers kan op verschillende manieren worden vormgegeven. In dit hoofdstuk wordt besproken op welke manier het onderzoek in de gemeente Best is uitgevoerd. 1.1 Mogelijkheden om mantelzorgers te bereiken Om de ervaringen van een doelgroep te achterhalen, is het noodzakelijk om de doelgroep te kunnen bereiken. Het bereiken van mantelzorgers is vaak lastig. Niet alle mantelzorgers zijn bekend bij gemeenten en/of een Steunpunt Mantelzorg. Daarnaast herkennen veel mantelzorgers zichzelf niet in de term mantelzorg. De gebruikte definitie is: Mantelzorgers zorgen onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis. Mantelzorg is anders dan de gebruikelijke (alledaagse) zorg, zoals de zorg voor een gezond kind. Daarnaast geldt dat mantelzorg geen vrijwilligerswerk is. Om mantelzorgers aan te schrijven, zijn verschillende mogelijkheden: Geregistreerde mantelzorgers. Van deze mantelzorgers zijn de contactgegevens bekend bij gemeenten en/of een Steunpunt Mantelzorg en de vragenlijsten kunnen direct naar de mantelzorger worden gestuurd. Mantelzorgers van cliënten met een individuele voorziening. Insteek bij deze benadering is dat achter vrijwel iedere cliënt met een individuele voorziening een mantelzorger staat. De uitnodigingsbrief voor het onderzoek wordt verzonden naar de cliënt en er wordt gevraagd of er iemand in de omgeving is die de cliënt regelmatig vrijwillig hulp of zorg geeft. Vervolgens wordt hen verzocht de vragenlijst aan die persoon voor te leggen met de vraag deze in te vullen. Mantelzorgers van bewoners van (zorg)instellingen. De contactpersonen van de bewoners van een (zorg)instelling zijn veelal mantelzorgers voor de bewoners. Mantelzorgers onder inwoners. Uit de gemeentelijke basisadministratie wordt een steekproef getrokken uit inwoners van 18 jaar en ouder. Landelijke cijfers geven aan dat één op de vijf volwassen inwoners mantelzorger is. Met het aanschrijven van mantelzorgers via de eerste drie genoemde opties gaat het om een selectieve groep mantelzorgers, namelijk de mantelzorgers die bekend zijn bij gemeenten en/of een Steunpunt Mantelzorg of mantelzorgers voor cliënten met individuele voorzieningen of mantelzorgers van bewoners van (zorg)instellingen. Dit kan gevolgen hebben voor de resultaten van bepaalde vragen. Mantelzorgers van cliënten met een individuele voorziening kennen bijvoorbeeld veelal het Wmoloket en zijn mogelijk beter op de hoogte van de mogelijkheden om ondersteuning vanuit de gemeente en/of een Steunpunt Mantelzorg te ontvangen bij het geven van mantelzorg. Ook zal de bekendheid van het Steunpunt Mantelzorg bijvoorbeeld 6/32

9 hoger zijn onder mantelzorgers die geregistreerd staan bij een Steunpunt Mantelzorg. 1.2 Manier van aanschrijven in gemeente Best De gemeente Best doet een klantonderzoek onder Wmo-cliënten en heeft ervoor gekozen om daaraan een vragenlijst voor mantelzorgers toe te voegen. Dit is dezelfde benaderingswijze als in Voor het onderzoek onder Wmo-cliënten zijn 592 cliënten aangeschreven die in 2013 en 2014 een melding of aanvraag hebben gedaan bij de gemeente. Er zijn 217 ingevulde vragenlijsten van deze cliënten geretourneerd, het aantal ingevulde vragenlijsten door mantelzorgers voor uw gemeente is 89. Bij het bepalen van de omvang van de steekproef is uitgegaan van een bepaalde betrouwbaarheid, nauwkeurigheid en respons om uitspraken te kunnen doen. Bij uitsplitsingen van de resultaten kan het, bij kleine aantallen respondenten, zijn dat de resultaten indicatief zijn. 7/32

10 Hoofdstuk 2 Algemene kenmerken van de mantelzorger Om inzicht te krijgen in wie de mantelzorger is, is een aantal algemene kenmerken van de mantelzorger en het mantelzorgen uitgevraagd: Hoe lang en hoeveel uur per week verleent de mantelzorger hulp of zorg? Deelt de mantelzorger de hulp of zorg? Met een (andere) mantelzorger of met (professionele) zorg- of hulpverleners? Hoe verloopt de samenwerking met andere zorg- of hulpverleners? Wat gebeurt er als de mantelzorger plotseling uitvalt? Heeft de mantelzorger zelf iemand om op terug te vallen voor hulp of zorg? Ervaart de mantelzorger begrip vanuit zijn of haar omgeving of werkgever? Met de antwoorden op deze vragen wordt in dit hoofdstuk een beeld geschetst van de mantelzorger. Mantelzorgers voldoen niet aan één bepaald profiel. Dé mantelzorger bestaat niet. De verschillende kenmerken geven inzicht in de mantelzorgers in uw gemeente. 2.1 Achtergrond mantelzorgers Bij de start van de vragenlijst is gevraagd of men mantelzorg geeft. Respondenten die aangeven geen mantelzorg te verlenen, worden doorverwezen naar het einde van de vragenlijst. De gegevens van deze respondenten zijn niet meegenomen in de rapportage. Hoewel hun aantal afneemt, zijn er nog altijd mantelzorgers die zichzelf niet beschouwen als mantelzorger of die zich niet herkennen in de term. Zij vinden de zorg aan een naaste vaak vanzelfsprekend. Dit maakt het extra lastig om deze mantelzorgers te bereiken en te registreren. In de gemeente Best is aan mantelzorgers gevraagd of zij zichzelf als mantelzorger beschouwen. Op deze vraag ( Beschouwt u zichzelf als mantelzorger? ) geeft 78% van de mantelzorgers een positief antwoord. Het vanzelfsprekend zijn van mantelzorg maakt dat de mantelzorger veelal persoonlijk moet worden verteld dat hij/zij mantelzorger is. Zij verlenen meer dan de alledaagse zorg aan een partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of buren dan gebruikelijk is en zijn daarom dus mantelzorger. In deze paragraaf wordt een aantal persoonlijke kenmerken van de mantelzorgers besproken. In uw gemeente is 55% van de mantelzorgers vrouw, vorig jaar was dat 56%. Uit landelijk onderzoek blijkt dat mantelzorgers veelal vrouw zijn. Dit geldt ook voor uw gemeente. 8/32

11 In onderstaande tabel zijn persoonlijke kenmerken van de mantelzorgers terug te vinden voor uw gemeente. Tabel 1 Persoonlijke kenmerken mantelzorgers (geslacht, leeftijd, woonplaats) Geslacht Man 45% 44% Vrouw 55% 56% Leeftijd 17 jaar of jonger 0% 2% jaar 3% 6% jaar 48% 53% jaar 25% 13% 75 jaar of ouder 24% 26% Woonplaats Zelfde gemeente als zorgvrager 89% 86% Andere gemeente als zorgvrager 11% 14% Mantelzorgers die in dezelfde gemeente wonen als hun zorgvrager genieten een aantal voordelen. Bijvoorbeeld omdat de afstand tot elkaar relatief klein is, waardoor de belasting en de (on)kosten voor de mantelzorger door deze korte afstand minder kunnen zijn. Ook kunnen beiden voor ondersteuning terecht bij dezelfde gemeente of zelfs bij hetzelfde loket. Voor 89% van de mantelzorgers geldt dat zij in dezelfde gemeente als de zorgvrager wonen. In 2013 was dit 86%. Mantelzorgers met betaalde arbeid hebben te maken met een dubbele belasting omdat zij zowel werken als zorgen. Het merendeel van de mantelzorgers in dit onderzoek verricht echter geen betaalde arbeid. Het kan zijn dat mantelzorgers stoppen met werken om mantelzorg te verlenen, maar ook is het mogelijk dat ze eerder geneigd zijn om te zorgen, omdat ze niet werken. Werk kan fungeren als afleiding van de zorg en een uitlaatklep bieden. Soms kan de combinatie voor de mantelzorger zwaar zijn en zetten zij vrije dagen en vakantie in om te kunnen zorgen. Gemeenten hebben een aantal middelen tot hun beschikking om de werkende mantelzorger te ondersteunen, zoals afstemming met re-integratie, vrijstelling van sollicitatieplicht, specifieke regelingen binnen personeelsbeleid en stimuleren van regelingen voor op het werk (flexibele werktijden, thuiswerken). In de volgende tabel wordt nader ingegaan op de combinatie van mantelzorg met betaalde arbeid en/of vrijwilligerswerk. 62% verricht geen betaalde arbeid. 89% verricht vrijwilligerswerk, variërend van incidenteel (5%) tot 8 uur per week of meer (62%). Deze resultaten komen ongeveer overeen met de resultaten in /32

12 Tabel 2 Participatie door betaalde arbeid en/of vrijwilligerswerk Betaalde arbeid Nee 62% 61% Ja, 1 t/m 12 uur per week 5% 6% Ja, 13 t/m 31 uur per week 17% 16% Ja, 32 uur of meer per week 16% 17% Vrijwilligerswerk Nee 11% 10% Ja, incidenteel 5% 3% Ja, tot 2 uur per week 3% 6% Ja, 2 tot 4 uur per week 7% 6% Ja, 4 tot 8 uur per week 7% 5% Ja, 8 uur of meer per week 67% 69% Van de mantelzorgers verleent 17% aan meer dan één persoon mantelzorg. Deze mantelzorgers hebben de vragen beantwoord voor diegene voor wie zij het meeste zorgen. 2.2 Duur van de hulp of zorg in maanden en uren per week In onderstaande tabel zijn de resultaten voor de duur van de hulp of zorg terug te vinden. Tabel 3 Duur van hulp of zorg Minder dan 3 maanden 0% 2% 3 t/m 6 maanden 4% 1% 7 t/m 12 maanden 4% 2% 1 tot 2 jaar 5% 10% 2 tot 5 jaar 28% 33% Langer dan 5 jaar 60% 53% Alle mantelzorgers geven langer dan 3 maanden hulp. De grootste groep mantelzorgers geeft langer dan 5 jaar hulp of zorg aan een naaste, het betreft 60%. Dit is iets meer dan in 2013, toen 53% langer dan 5 jaar mantelzorg verleende. Het aantal uren zorg dat een mantelzorger verleent per week, verschilt van persoon tot persoon. Van invloed hierop is bijvoorbeeld de zorgsituatie, de woonsituatie en de sociale relatie tot de zorgvrager. Hier wordt in het volgende hoofdstuk verder op ingegaan. 10/32

13 Onderstaande figuur toont hoeveel uur hulp een mantelzorger gemiddeld per week geeft aan de zorgvrager. Dit geeft een wisselend beeld; er is een grote groep die minder dan 8 uur zorg geeft per week (52%), maar er is ook een deel dat wel 25 uur of meer uur per week zorg geeft (21%). Figuur 1 Aantal uren mantelzorg per week 2.3 Zorg of hulp delen met anderen Het zorgen voor een zorgvrager vindt in de praktijk vaak plaats door meerdere personen. Dit kunnen naasten van de zorgvrager zijn ofwel mantelzorgers, maar ook formele zorg- of hulpverleners of een combinatie hiervan. Van de mantelzorgers geeft 31% aan dat zij de zorg voor hun zorgvrager delen met een andere mantelzorger. Ook ontvangt 54% van de zorgvragers zorg of hulp van een zorg- of hulpverlener. Een goede afstemming tussen de verschillende verzorgers is van belang want dit draagt bij aan het plezier van het zorgen, de kwaliteit van de zorg en het leven van de zorgvrager. De zorg- of hulpverlener krijgt door de afstemming met de mantelzorger meer inzicht in het leven van de zorgvrager, zodat maatwerk kan worden geleverd. Daarnaast voorkomt het delen van de zorg of hulp mogelijke overbelasting bij de mantelzorger. De mantelzorger voelt zich erkend, gekend en ondersteund. De meerderheid van de mantelzorgers (57%) geeft aan dat er afspraken zijn gemaakt over de verdeling van de zorgtaken tussen hen en de andere zorg- of hulpverlener(s). Aan de mantelzorgers is dit jaar een aantal stellingen voorgelegd over de samenwerking met de andere zorg- en hulpverlener(s). De resultaten staan in figuur 2. 11/32

14 Figuur 2 Stellingen over de samenwerking met de andere zorg- en hulpverlener(s) Het figuur geeft een positief beeld. Bij alle mantelzorgers verloopt de samenwerking meestal goed. Per stelling zijn er ongeveer 25 respondenten. 2.4 Terugvallen op een ander Door het grote aandeel ouderen dat mantelzorg verleent, neemt het aantal mantelzorgers dat zelf problemen met de gezondheid heeft of krijgt toe. Zij kunnen daardoor minder gemakkelijk zorgen voor hun naaste. Daarnaast kan het voor mantelzorgers, ongeacht de leeftijd, soms noodzakelijk zijn om tijdelijk op een ander te kunnen terugvallen, bijvoorbeeld vanwege ziekte of een operatie. De mantelzorger heeft dan zelf hulp of zorg nodig. De meerderheid van de mantelzorgers (67%) geeft aan dat zij kunnen terugvallen op een ander. De volgende tabel geeft weer op wie de mantelzorger kan terugvallen voor hulp of zorg. Tabel 4 Terugvallen voor hulp of zorg Familie 95% 90% Vrienden 34% 48% Buren 18% 21% Zorg- of hulpverleners 9% 16% Anders 0% 7% (Zorg)vrijwilligers 0% 2% 12/32

15 De meeste mantelzorgers kunnen terugvallen op familie voor hulp of zorg als zij deze nodig hebben. Het uitvallen van de mantelzorger door bijvoorbeeld ziekte of een ziekenhuisopname heeft zowel gevolgen voor de mantelzorger als voor de zorgvrager. De mantelzorger verleende immers hulp of zorg, die tijdelijk niet kan worden gegeven. Voor de zorgvrager kunnen de gevolgen wisselend zijn. Van invloed zijn bijvoorbeeld de vormen van hulp die de mantelzorger verleent en of de zorg wordt gedeeld. In onderstaande tabel is terug te vinden welke gevolgen het plotseling uitvallen van de mantelzorger door ziekte of een ziekenhuisopname heeft voor de zorgvrager. Tabel 5 Gevolgen uitval mantelzorger voor zorgvrager De zorg of hulp wordt niet gegeven 42% 22% De zorg of hulp wordt gegeven door een andere mantelzorger 27% 41% De zorg of hulp wordt gegeven door een vrijwilliger of professional 9% 13% De zorg of hulp wordt gegeven middels een particuliere hulp 1% 5% Opname van de zorgvrager is noodzakelijk 7% 3% Anders 14% 17% Sommige mantelzorgers zijn de spil in het leven van de zorgvrager en worden spilzorgers genoemd. Spilzorgers zijn de spil zonder welke het bestaan van de cliënt zou instorten 1. Het uitvallen van deze spilzorger zal veelal resulteren in een noodzakelijke opname van de zorgvrager. Voor 7% van alle respondenten is dit van toepassing. 2.5 Begrip Mantelzorgers kunnen niet altijd rekenen op begrip uit hun omgeving. Begrip opbrengen lukt des te beter, wanneer men deze situatie al eens eerder meegemaakt heeft en uit die tijd informatie heeft verkregen over het mantelzorgen en het verloop ervan. Deze ervaring heeft niet iedereen. Daarnaast geldt dat de aandacht vaak naar de zorgvrager uitgaat. De situatie van de zorgvrager is bekend en onderwerp van gesprek. Aan de zorgvrager wordt gevraagd hoe het met hem of haar gaat (of aan de mantelzorger als de zorgvrager niet in staat is om te communiceren). Lastiger zijn de situaties waarbij aan de buitenkant van de zorgvrager niet is te zien dat hij of zij zorg nodig heeft. Soms ziet de omgeving niet wat er aan de hand is; zij zien de zorgvrager alleen op zijn of haar goede dagen. 1 Tonkens, E., Broecke, J. van den en Hoijtink, M, Op zoek naar weerkaatst plezier /32

16 De vraag Hoe gaat het met je? wordt echter minder vaak gesteld aan de mantelzorger. Juist deze interesse is voor mantelzorgers van belang. Het geeft hen ook de kans om hun verhaal te doen en te vertellen over hun ervaringen en dit kan ze lucht geven. Voor mantelzorgers hangt begrip nauw samen met erkenning. Een aantal mantelzorgers wil graag erkenning van de omgeving, zij voelen zich daardoor verplicht om verantwoording af te leggen over de keuzes die zij maken. Dit geldt niet alleen voor familie en vrienden, maar vooral van de instellingen willen zij erkenning. Mantelzorgers ervaren in 80% van de gevallen begrip van hun omgeving. Een mantelzorger die zich begrepen voelt, ervaart doorgaans minder overbelasting en voelt zich minder eenzaam. Naast begrip uit de omgeving is begrip van de werkgever, als dit aan de orde is, ook belangrijk. Werken zorgt soms voor een dubbele belasting, maar soms ook voor afleiding. Werkgevers hebben diverse mogelijkheden om een mantelzorgende werknemer te ondersteunen, zoals eerder aangegeven. Het is belangrijk om de situatie bespreekbaar te maken en samen met de werkgever tot een werkbare oplossing op maat te komen. Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever en werknemer om er samen uit te komen; beiden hebben er belang bij. Een minderheid (31%) ervaart begrip van de werkgever, 25% ervaart geen begrip en voor 44% is het niet van toepassing of is de werkgever niet op de hoogte. 14/32

17 Hoofdstuk 3 Relatie tot zorgvrager inclusief zorgsituatie In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de woonsituatie van de zorgvrager en op zijn/haar sociale relatie tot de mantelzorger. Daarna komen de zorgsituatie en de verschillende vormen van hulp die de mantelzorger verleent, aan bod. 3.1 Sociale relatie tot zorgvrager en woonsituatie Uit onderstaande tabel blijkt dat de grootste groep mantelzorgers zorg geeft aan de echtgeno(o)t(e) of partner of (schoon)ouder. Tabel 6 Aan wie geeft u mantelzorg? Echtgeno(o)t(e) of partner 47% 38% (Schoon)ouder 39% 42% Ander familielid 6% 5% (Pleeg-/stief)kind 4% 5% Buur, vriend of kennis 1% 5% Anders 4% 4% De meest voorkomende woonsituatie van degene voor wie gezorgd wordt, is woont bij mij in huis. Tabel 7 Woonsituatie van de zorgvrager Woont bij mij in huis 52% 39% Woont elders, zelfstandig 43% 50% Woont elders, in tehuis of zorgvoorziening (bijv. begeleid wonen) 4% 11% Anders 1% 0% Ook indien de zorgvrager elders, in een tehuis of zorgvoorziening woont, voelt een deel van de mantelzorgers zich 24 uur per dag verantwoordelijk. De (zorg)voorziening heeft een aanspreekpunt nodig voor vragen, die zowel overdag als s nachts kunnen opkomen. Daarnaast worden vaak niet alle zorgtaken door de (zorg)voorziening geleverd, deze blijven liggen voor de mantelzorger. 15/32

18 3.2 Zorgsituatie en vormen van hulp In onderstaande tabel is de zorgsituatie van de zorgvrager terug te vinden 2. Tabel 8 Zorgsituatie Lichamelijke beperkingen (handicap) 61% 55% Algemene, lichamelijke beperkingen door ouderdom 45% 44% Dementerend/geestelijke achteruitgang 11% 21% Psychische problemen 6% 8% Niet alleen kunnen zijn 8% 6% Verstandelijke handicap 4% 4% Gedragsproblemen 3% 4% Anders 18% 13% De meest voorkomende zorgsituatie komt voort uit lichamelijke beperkingen (handicap). Daarnaast komen algemene lichamelijke beperkingen door ouderdom veel voor. In 2013 waren er meer mantelzorgers die zorgden voor iemand met dementie. Mantelzorgers verlenen diverse vormen van hulp, die vaak afhankelijk zijn van de situatie van de zorgvrager. De verschillende vormen van hulp zijn in de volgende tabel terug te vinden 3. 2 De aandelen in de tabel kunnen oplopen tot meer dan 100%, aangezien op een zorgvrager meerdere situaties van toepassing kunnen zijn. 3 Ook hier kunnen de aandelen in de kolom optellen tot meer dan 100%, aangezien de mantelzorger meerdere vormen van hulp kan verlenen. 16/32

19 Tabel 9 Vormen van hulp % % Vervoer en begeleiding bij bezoeken 76% 87% Administratieve hulp 73% 83% Aanvragen en regelen van voorzieningen 69% 83% Hulp bij het huishouden 61% 73% Bieden gezelschap, troost, afleiding 57% 78% Klaarmaken warme maaltijden 43% 47% Persoonlijke verzorging 31% 37% Begeleiden bij het communiceren met anderen 31% 42% Verpleegkundige hulp 25% 34% Structuur aanbrengen in het dagelijkse leven/dagritme 25% 54% Begeleiden bij het omgaan met anderen 17% 38% Anders 10% 59% De meest voorkomende vorm van hulp die verleend wordt, is vervoer en begeleiden bij bezoeken. Daarnaast scoren hulp bij de administratie en het aanvragen en regelen van voorzieningen ook hoog. De woonsituatie van de zorgvrager bepaalt vaak welke vormen van hulp verleend worden. Inwonende mantelzorgers bieden vaker hulp in de vorm van hulp bij het huishouden, persoonlijke verzorging, verpleegkundige hulp, het klaarmaken van warme maaltijden en het aanbrengen van structuur in het dagelijks leven (dagritme) dan mantelzorgers waarvan de zorgvrager niet in huis woont. 17/32

20 Hoofdstuk 4 Participatie en belasting Mantelzorgers zijn voor de samenleving een belangrijke groep actieve burgers en maken het voor de zorgvrager mogelijk om mee te doen aan de maatschappij, doordat zij vaak langer zelfstandig kunnen blijven wonen. De gemeente ondersteunt de zorgvragers hierin door naar een oplossing te zoeken voor problemen met zelfredzaamheid en participatie, waarbij zowel individuele als algemene voorzieningen mogelijk zijn. Daarnaast ondersteunt de gemeente ook de mantelzorgers bij het uitvoeren van hun mantelzorgtaak. De participatie van de mantelzorgers zelf maakt ook onderdeel uit van de Wmo. Mantelzorgers verlenen zorg aan een naaste en komen daardoor soms zelf minder goed toe aan meedoen (werk, gezin, opleiding, ontspanning) en soms leidt dit tot (over)belasting. Mantelzorgers kunnen worden ondersteund door gemeenten bij het uitvoeren van hun zorgtaken met als doel om overbelasting te voorkomen. 4.1 Participatie In onderstaande figuur is terug te vinden in hoeverre de mantelzorgers beperkingen ervaren als gevolg van de mantelzorg die zij verlenen bij de genoemde activiteiten. Figuur 3 Ervaren van beperkingen (links 2015 en rechts 2013) 18/32

21 Dit jaar geeft 18% vaak beperkingen bij huishoudelijk werk te ervaren. In 2013 gaven de mantelzorgers iets vaker aan beperkingen te ervaren in aandacht en tijd voor zichzelf. Bij de genoemde activiteiten geldt dat mantelzorgers met een inwonende zorgvrager vaker een beperking ervaren dan mantelzorgers waar dit niet het geval voor is. Een risico van mantelzorgen is dat zowel de zorgvrager als de mantelzorger geïsoleerd raken. Het hele leven bestaat voor de zorgvrager uit het ontvangen van zorg en voor de mantelzorger uit het verlenen van zorg. 4.2 Belasting (Over)belasting is subjectief en afhankelijk van verschillende factoren. Factoren zijn bijvoorbeeld de eigenschappen van de mantelzorger, de eigenschappen van de zorgvrager, de relatie tussen de mantelzorger en de zorgvrager, de aard en duur van de aandoening of beperking, de woonsituatie, de duur en omvang van mantelzorgtaken en het sociale netwerk. Sommige mantelzorgers voelen zich erg belast door de zorg voor een ander. Zij vinden de zorg zwaar en moeilijk vol te houden. Voor andere mantelzorgers geldt dit minder. Aan de mantelzorgers is gevraagd, alles bij elkaar genomen, hoe belast zij zich voelden in het afgelopen jaar. De antwoorden zijn weergegeven in de volgende figuur. Figuur 4 Hoe belast voelde u zich het afgelopen jaar toen u mantelzorg gaf? 19/32

22 Van de mantelzorgers geeft 2% aan dat zij overbelast zijn en eigenlijk de zorg niet kunnen volhouden. 41% voelt zich enigszins belast. Voor de gemeente en/of het Steunpunt Mantelzorg ligt een taak in het ondersteunen van mantelzorgers. Niet alleen voor mantelzorgers die al (over)belast zijn, zij hebben namelijk ook een preventieve taak om dit te voorkomen. In het volgende hoofdstuk gaan we in op verschillende mogelijkheden van ondersteuning die aan mantelzorgers geboden kunnen worden. 20/32

23 Hoofdstuk 5 Ondersteuning Zoals eerder aangegeven, beschouwt niet iedere mantelzorger zich als mantelzorger en dit brengt een risico met zich mee. Niet alle mantelzorgers worden daardoor bereikt met informatie die wel voor hen is bedoeld, zoals over de ondersteuningsmogelijkheden. Belangrijk blijft het om de mantelzorger op een laagdrempelige manier aan te spreken: Zorgt u voor een naaste? En niet met: Bent u mantelzorger?. Ook al bestaat de Wmo al sinds 2007 en de term mantelzorg zelfs al langer, niet iedereen voelt zich aangesproken door de terminologie. Daarnaast geldt dat niet alle mantelzorgers ondersteuning nodig hebben bij het zorgen. Zij beleven plezier aan het zorgen voor hun naaste, halen hier voldoening uit en ondervinden geen problemen. Of een mantelzorger ondersteuning nodig heeft, is afhankelijk van de persoon en de situatie. Het doel voor gemeenten is daarom de toegang naar ondersteuning wanneer nodig helder en laagdrempelig te maken. 5.1 (Keukentafel)gesprekken De verwachting is dat meer mantelzorgers in beeld komen bij de gemeente als bij de keukentafelgesprekken in het kader van de gekantelde werkwijze ook nadrukkelijk naar hun inschatting van wat nodig is voor de cliënt, alsook naar hun aandeel in de zorgverlening wordt gevraagd en hun eventuele ondersteuningsbehoefte. 28% van de mantelzorgers heeft het afgelopen jaar contact gehad met de gemeente in verband met ondersteuning voor hun zorgvrager. Van deze groep respondenten geeft 61% aan dat zij een (keukentafel)gesprek hebben gehad, waarbij zowel de zorgvrager als de mantelzorger zelf aanwezig waren. Bij 57% van de gesprekken is ook de situatie van de mantelzorger aan bod gekomen. (Let wel, het gaat hier om een klein aantal respondenten, namelijk acht.) Een (keukentafel)gesprek resulteert in een oplossing binnen de eigen kracht, het eigen netwerk of doorverwijzing naar een algemene voorziening. Als dit niet voldoet, kan de cliënt in aanmerking komen voor een individuele voorziening. Een oplossing binnen de eigen kracht en het netwerk kan betekenen dat van naasten verlangd (maar niet geëist) wordt mantelzorg te verlenen. De verwachting is dat de gevraagde inzet van mantelzorgers gaat toenemen. Van de mantelzorgers die bij het gesprek aanwezig waren, geeft 100% aan dat bij de voorgestelde oplossing voldoende rekening is gehouden met hun situatie (alle acht cliënten). 21/32

24 5.2 Steunpunt Mantelzorg Een Steunpunt Mantelzorg is een belangrijk instrument om de mantelzorger te bereiken, maar mantelzorgers hebben geen specifieke vindplaats. Om mantelzorgers te vinden, zal moeten worden samengewerkt met diverse partijen, zoals eerstelijnszorg, patiëntenorganisaties, CJG s en scholen. Niet per se om de mantelzorger naar het Steunpunt Mantelzorg te verwijzen, maar om te zorgen dat de mantelzorger de benodigde ondersteuning krijgt, ongeacht of hij/zij geregistreerd is. Hiervoor is het belangrijk dat het aanbod van ondersteuning bekend is bij alle partijen en dat er indien nodig voor een goede doorverwijzing wordt gezorgd. Om het mantelzorgen te kunnen (blijven) volhouden, hebben sommige mantelzorgers ondersteuning nodig. In veel gemeenten is hier een ondersteuningsorganisatie voor beschikbaar. 12% van de mantelzorgers heeft in het afgelopen jaar contact gehad met het Steunpunt Mantelzorg of een andere ondersteuningsorganisatie. 67% van deze groep heeft hulp of ondersteuning ontvangen. 16% van de mantelzorgers zegt geregistreerd te staan, 54% niet, de andere 30% weet dit niet. Een deel van de mantelzorgers heeft geen behoefte aan ondersteuning en komt daarom niet in beeld bij de gemeente of het Steunpunt Mantelzorg. Ook zijn er mantelzorgers die wel ondersteuning ontvangen van bijvoorbeeld patiëntenorganisaties of vrijwilligers(organisaties) maar onbekend zijn bij de gemeente of het Steunpunt Mantelzorg. Dat deze mantelzorgers niet geregistreerd zijn, hoeft geen probleem te zijn, zolang ze maar weten waar ze terechtkunnen als een ondersteuningsbehoefte ontstaat. Ook zijn er mantelzorgers die zich niet willen laten registreren, soms is dat omdat ze geen etiket opgeplakt willen krijgen. 5.3 Ondersteuningsvormen: behoefte Mantelzorgers moeten eerst behoefte hebben aan ondersteuning voordat ze er gebruik van maken. Voor een aantal faciliteiten en ondersteuningsvormen is aan de mantelzorgers gevraagd of zij hier behoefte aan hebben om hun taak als mantelzorger te kunnen blijven vervullen. De resultaten zijn terug te vinden in de volgende tabel 4. Dit jaar is deze vraag uitgebreid met nieuwe antwoordcategorieën. Voor 2013 staat bij deze categorieën een X omdat er geen resultaten voor beschikbaar zijn. 4 De percentages kunnen optellen tot meer dan 100%, aangezien het mogelijk is geweest om meerdere antwoorden te geven. 22/32

25 Tabel 10 Behoefte aan ondersteuning Faciliteiten met betrekking tot vervoer 42% X Praktische hulp 32% 33% Financiële tegemoetkoming 39% 43% Informatie 25% 22% Advies en begeleiding 14% 23% Periodieke respijtzorg thuis 10% X Incidentele respijtzorg 8% 5% Vrijstelling sollicitatieplicht 8% X Materiële hulp 7% 36% Ontspannende activiteiten 7% X Emotionele steun 5% 7% Belangenbehartiging 5% X Educatie 3% 6% Periodieke respijtzorg buitenshuis 3% X Kinderopvang 0% X De mantelzorgers hebben het meeste behoefte aan faciliteiten met betrekking tot vervoer, praktische hulp en een financiële tegemoetkoming. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat mantelzorgers vaak aangeven behoefte te hebben aan een financiële tegemoetkoming. Dit jaar is daarom expliciet gevraagd waarom de mantelzorgers hier behoefte aan hebben. De resultaten staan in de onderstaande tabel. Tabel 11 Redenen behoefte aan financiële tegemoetkoming 2015 Door het mantelzorgen heb ik extra kosten 33% De financiële tegemoetkoming ervaar ik als waardering 19% De financiële tegemoetkoming ervaar ik als erkenning 10% Dan kan ik samen met mijn zorgvrager iets leuks doen 10% Dan kan ik iets extra s doen voor mijn zorgvrager 5% Door het mantelzorgen ben ik minder gaan werken of gestopt 5% Door de aanscherping van de sollicitatieplicht is mijn uitkering 0% verlaagd Anders 19% De meest genoemde reden is dat mantelzorgers extra kosten maken door het mantelzorgen. Daarnaast ervaren zij de financiële tegemoetkoming ook als waardering. 23/32

26 In de vragenlijst staat één open vraag waar mantelzorgers kunnen invullen waar zij het meest behoefte aan hebben om de zorg voor hun naaste te kunnen volhouden. De volgende antwoorden zijn gegeven: Hulp bij het huishouden, veelal ter ontlasting van de mantelzorger (9x). Een woningaanpassing, enkele mantelzorgers lichten toe dat een woningaanpassing het voor hen makkelijker zou maken om de zorg te verlenen (5x). Begeleiding bij het mantelzorgen en informatie over de zorg door een gesprek met de gemeente, de mantelzorger en de zorgvrager te voeren (5x). Een financiële tegemoetkoming, vanwege het maken van extra kosten door de mantelzorg of zodat men minder kan werken (3x). Vrijstelling sollicitatieplicht (2x). Gehandicaptenparkeerkaart (2x). Tijd voor mezelf, verder niet toegelicht (2x). Een andere vorm van ondersteuning: dagbesteding, begeleiding, vervoer en persoonlijke verzorging worden genoemd (elk éénmaal genoemd). Iemand voor gezelschap en die met de zorgvrager kan wandelen (1x). Respijtzorg (1x). Vervanging bij uitval van de mantelzorger (1x). Gezellige bijeenkomsten of een bon voor iets leuks (1x). Ondersteuning van mijn werkgever (1x). 5.4 Ondersteuning: tevredenheid Behalve naar de behoefte is ook gevraagd naar de tevredenheid over de faciliteiten en ondersteuning indien de mantelzorgers hier gebruik van hebben gemaakt. Figuur 5 Tevredenheid over faciliteiten/ondersteuning ( links 2015 en rechts 2013) 24/32

27 De resultaten in deze figuren zijn indicatief, omdat het gaat om kleine aantallen (veelal onder de tien). Dit jaar is de tevredenheid ook uitgevraagd voor enkele andere vormen van ondersteuning. Figuur 6 Tevredenheid over faciliteiten/ondersteuning ( 2015) Ook hiervoor geldt dat de resultaten indicatief zijn, omdat het aantal respondenten kleiner is dan tien. De bedoeling van veel faciliteiten of vormen van ondersteuning is om de last van het mantelzorgen te verlichten. Aan de mantelzorgers is daarom gevraagd of zij het gevoel hebben dat de last minder is geworden door de ondersteuning die zij ontvangen. Tabel 12 Heeft u het gevoel dat de last van het mantelzorgen minder is geworden door de ondersteuning die u ontvangt? Veel 4% 16% Enigszins 39% 43% Niet 57% 41% Voor de meeste mantelzorgers (57%) geldt dat de last van het mantelzorgen niet minder is geworden door de ondersteuning. In 2013 waren er meer mantelzorgers die wel het gevoel hadden dat de last van het mantelzorgen was verminderd door de ondersteuning. 5.5 Waardering van mantelzorgers Vanaf 1 januari 2015 mogen gemeenten zelf bepalen op welke manier zij de waardering voor mantelzorgers vormgeven. Aan de respondenten is gevraagd of zij 25/32

28 het afgelopen jaar een waardering hebben ontvangen van de gemeente of het Steunpunt Mantelzorg. 30% heeft een waardering ontvangen. Tabel 13 Heeft u het afgelopen jaar een waardering ontvangen vanuit de gemeente of het Steunpunt Mantelzorg? 2015 Ja 30% Nee 67% Weet niet 4% 26/32

29 Bijlage 1 Resultaten tevredenheidsonderzoek mantelzorgers In onderstaande tabel zijn alle resultaten weergegeven. Daarnaast is waar mogelijk het resultaat opgenomen van het mantelzorgonderzoek uitgevoerd in Kenmerken Geeft u zorg of hulp aan meer dan één persoon? 17% 20% Hoeveel uur mantelzorg per week? 0 t/m 4 uur 27% 31% 5 t/m 8 uur 25% 32% 9 t/m 16 uur 15% 14% 17 t/m 24 uur 12% 9% 25 uur of meer 21% 15% Hoe lang geeft u deze zorg? Minder dan 3 maanden 0% 2% 3 t/m 6 maanden 4% 1% 7 t/m 12 maanden 4% 2% 1 tot 2 jaar 5% 10% 2 tot 5 jaar 28% 33% Langer dan 5 jaar 60% 53% Aan wie geeft u mantelzorg? Echtgeno(o)t(e) of partner 47% 38% (Pleeg-/stief)kinderen 4% 5% (Schoon)ouders 39% 42% Ander familielid 6% 5% Buur, vriend of kennis 1% 5% Anders 4% 4% Wat is de woonsituatie van de zorgvrager? Woont bij mij in huis 52% 39% Woont elders, in tehuis of zorgvoorziening 4% 11% Woont elders, zelfstandig 43% 50% Anders 1% 0% 27/32

30 Kenmerken - vervolg Wat is de zorgsituatie? Lichamelijke beperkingen (handicap) 61% 55% Algemene, lichamelijke beperkingen door ouderdom 45% 44% Dementerend/geestelijke achteruitgang 11% 21% Anders 18% 13% Psychische problemen 6% 8% Niet alleen kunnen zijn 8% 6% Verstandelijke handicap 4% 4% Gedragsproblemen 3% 4% Welke vormen van hulp geeft u? Vervoer en begeleiding bij bezoeken 76% 87% Administratieve hulp 73% 83% Aanvragen en regelen van voorzieningen 69% 83% Hulp bij het huishouden 61% 73% Bieden gezelschap, troost, afleiding 57% 78% Klaarmaken warme maaltijden 43% 47% Persoonlijke verzorging 31% 37% Begeleiden bij het communiceren met anderen 31% 42% Verpleegkundige hulp 25% 34% Structuur aanbrengen in het dagelijkse leven/dagritme 25% 54% Begeleiden bij het omgaan met anderen 17% 38% Anders 10% 59% 28/32

31 Delen zorg Deelt u de hulp of zorg voor uw zorgvrager met een andere mantelzorger? 31% 33% Ontvangt uw zorgvrager ook hulp of zorg van (professionele) zorg- of hulpverleners? 54% 61% Zijn er afspraken gemaakt over de verdeling van de zorgtaken tussen u en de (professionele) zorg- of hulpverlener(s)? Beschouwt u zichzelf als mantelzorger? Ervaart u als mantelzorger begrip van uw omgeving? 57% 53% 78% 78% 80% 85% In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? (% eens en zeer mee eens) De samenwerking met de (professionele) zorg- en hulpverleners verloopt meestal goed 100% Het kost veel tijd om elkaar te informeren en op de hoogte te blijven 25% De verdeling van zorgtaken leidt tot missers De afspraken tussen de betrokkenen worden niet nagekomen 8% Ik ben een volwaardige gesprekspartner voor de professionele zorg- en hulpverleners 100% Er is voldoende vertrouwen tussen mijzelf en de (professionele) zorg- en hulpverleners 100% Ik weet mij gesteund in mijn zorgtaken Stel dat u plotseling uitvalt; welke gevolgen heeft dit? De zorg of hulp wordt niet gegeven 42% 22% De zorg of hulp wordt gegeven door een andere mantelzorger 27% 41% De zorg of hulp wordt gegeven door een vrijwilliger of professional 9% 13% De zorg of hulp wordt gegeven middels een particuliere hulp Opname van de zorgvrager is noodzakelijk Anders 8% 97% 1% 5% 7% 3% 14% 17% 29/32

32 Beperkingen en belasting als gevolg van mantelzorg (% nooit en soms) Vrijetijdsbesteding buitenshuis 93% 82% Huishoudelijk werk in eigen huis 82% 85% Vrienden, familie of kennissen ontmoeten 92% 89% Vrijetijdsbesteding binnenshuis 91% 82% Aandacht en tijd aan gezinsleden geven 89% 96% Vrijwilligerswerk doen 90% 83% Betaald werk verrichten 87% 89% Aandacht en tijd voor jezelf 89% 77% Hoe belast voelde u zich het afgelopen jaar toen u mantelzorg 30% gaf (overbelast, tamelijk/zeer zwaar belast)? Contact gemeente Steunpunt Mantelzorg Woont u in dezelfde gemeente als degene voor wie u zorgt? 89% 86% Heeft u in het afgelopen jaar contact gehad met een medewerker van de gemeente in verband met ondersteuning 28% voor uw zorgvrager? Heeft er een gesprek plaatsgevonden waarbij zowel een medewerker van de gemeente, uw zorgvrager als u aanwezig 61% waren? Is er tijdens dit gesprek ook aandacht besteed aan uw 57% situatie als mantelzorger? Vindt u dat er bij de voorgestelde oplossing voldoende 100% rekening gehouden is met uw situatie als mantelzorger? Heeft u contact gehad met een medewerker van het 12% Steunpunt Mantelzorg of andere ondersteuningsorganisatie? Heeft u hulp of ondersteuning gehad van het Steunpunt 67% Mantelzorg of andere ondersteuningsorganisatie? Bent u als mantelzorger geregistreerd bij de gemeente en/of het Steunpunt Mantelzorg? 16% 27% Heeft u het afgelopen jaar een waardering ontvangen vanuit 30% de gemeente en/of het Steunpunt Mantelzorg? 30/32

33 Ondersteuning en faciliteiten behoefte Financiële tegemoetkoming 39% 43% Praktische hulp 32% 33% Informatie 25% 22% Materiële hulp 7% 36% Advies en begeleiding 14% 23% Faciliteiten met betrekking tot vervoer 42% Emotionele steun 5% 7% Incidentele respijtzorg 8% 5% Educatie 3% 6% Periodieke respijtzorg thuis 10% Vrijstelling sollicitatieplicht 8% Ontspannende activiteiten 7% Belangenbehartiging 5% Periodieke respijtzorg buitenshuis 3% Kinderopvang 0% Ondersteuning en faciliteiten - tevredenheid (% tevreden en zeer tevreden) Financiële tegemoetkoming 42% 64% Praktische hulp 80% 100% Informatie 65% 82% Materiële hulp 88% 77% Advies en begeleiding 87% 88% Faciliteiten met betrekking tot vervoer 63% Emotionele steun 67% 53% Incidentele respijtzorg 67% 50% Educatie 50% 45% Periodieke respijtzorg thuis 33% Vrijstelling sollicitatieplicht 66% Ontspannende activiteiten 67% Belangenbehartiging 100% Periodieke respijtzorg buitenshuis 83% Kinderopvang 100% Last van het mantelzorgen Heeft u het gevoel dat de last van het mantelzorgen minder is geworden door de ondersteuning die u ontvangt? (Veel, enigszins) 43% 59% 31/32

34 Terugvallen hulp/zorg Heeft u mensen om op terug te vallen? 67% 80% Op wie kunt u terugvallen? Familie 95% 90% Vrienden 34% 48% Buren 18% 21% Zorg- of hulpverleners 9% 16% Anders 0% 7% (Zorg)vrijwilligers 0% 2% Achtergrondkenmerken Ervaart u als mantelzorger begrip van uw werkgever? 31% Verricht u betaalde arbeid? Nee 62% 61% Ja, 1 t/m 12 uur per week 5% 6% Ja, 13 t/m 31 uur per week 17% 16% Ja, 32 uur of meer per week 16% 17% Heeft u de afgelopen 12 maanden vrijwilligerswerk gedaan? Nee 67% 69% Ja, incidenteel 11% 10% Ja, tot 2 uur in de week 5% 3% Ja, 2 tot 4 uur in de week 3% 6% Ja, 4 tot 8 uur per week 7% 6% Ja, 8 uur of meer per week 7% 5% Geslacht Man 45% 44% Vrouw 55% 56% Leeftijd 17 jaar of jonger 0% 2% jaar 3% 6% jaar 48% 53% jaar 25% 13% 75 jaar en ouder 24% 26% 32/32

35 TELEFOON WEBSITE 33/32