Reader Excel basis Rekenen met je computer MES HH..Weeeerrggaanngg
2
Inleiding Ms Excel is een office programma waarmee je kunt rekenen, het wordt ook wel een spreadsheetprogramma genoemd, er zijn meerdere versies van. Hier op school werken we al met 2 verschillende. Te weten 2010 in de computerlokalen en 2011 in het Maclokaal. Verder is het heel goed mogelijk dat we voordat je de opleiding hebt afgemaakt al een hogere versie hier hebben. Het heeft dus geen zin om je te scholen in het gebruik van één specifieke versie van het programma. Ook kan het zijn dat je op je stage met een ander Office-programma te maken krijgt. Enkele andere programma s zijn: Open Office Staroffice iworks Wat we in de onderstaande hoofdstukken gaan doen is de diverse mogelijkheden van het programma bekijken. En aan het eind moet met alle versies kunnen werken. Deze reader leert je de basismogelijkheden van Excel. 3
4
Inhoud Inleiding 3 Het begin 7 Tekst en getallen invoeren 7 Opdracht1 9 Opmaak 9 Opdracht 2 10 Wat rekenregels 11 Kopiëren of verplaatsen 11 Rijen en kolommen invoegen of verwijderen 11 De vulgreep 11 Opdracht 3 12 Opdracht 4 13 Formules en functies 14 Foutmeldingen 14 Getalnotaties 14 Opdracht 5 15 Functies 15 Opdracht 6 16 Rekenen met meerdere werkbladen. 17 Opdracht 7 18 Printen 19 Afdrukvoorbeeld 19 Titels, koppen en rasterlijnen 20 Titels afdrukken 20 Kop en voettekst 20 Opdracht 8 21 Grafieken 22 Grafieken maken 22 Opdracht 9a 22 Opdracht 9b 23 Grafieken opmaken 24 Opdracht 10 24 Eindopdrachten Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Opdracht 11 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Opdracht 12 25 5
6
Het begin Excel is een rekenprogramma, maar anders dan rekenen met je rekenmachine kun je in Excel steeds dezelfde berekening laten uitvoeren met verschillende input. Denk maar aan een begroting, door de posten steeds aan te passen kun je binnen een budget blijven. Als je het programma opstart zie je een scherm dat veel weg heeft van een tabel zoals je in Word kunt maken. A1 formulebalk kolom rij cel De linten zien er gedeeltelijk ook hetzelfde uit, ook Excel 2011 heeft linten In 2011 start Excel op met het venster sjabloon, sluit dit en open via bestand/ nieuwe werkmap een nieuw blad. Een heel belangrijk onder deel is de formulebalk, hier komen de formules te staan die je gebruikt om dingen te berekenen. Een werkblad bestaat verder uit cellen, kolommen en rijen. Cel A1 is de cel die op rij 1 en onder kolom A ligt. We noemen dit een celverwijzing of celadres. Een excelwerkmap kan bestaan uit meerdere werkbladen, dit zie je aan de tabjes onder aan je werkblad. 7
Tekst en getallen invoeren Maak nu onderstaande voorbeeld na. Typ eerst de benodigde onderdelen, je kunt om een cel naar beneden te gaan een enter geven of de pijltjestoets gebruiken. Met de pijltjes kun je elke kant uit in een werkblad. Ga nu de getallen invoeren. De eerste rijen kun je zo invoeren, maar bij de stoelen gaan we een berekening invoeren. Als je in Excel gaat rekenen begin je altijd met het typen van een = Type in cel C9 =3*95 één stoel kost namelijk 95 Gebruik voor het invoeren van cijfers altijd je rekenpad van je toetsenbord. Hier staan ook de toetsen waarmee je kunt rekenen. + optellen - aftrekken / delen * vermenigvuldigen Eén IVAR-kast kost 147, bereken de prijs van 2 De prijs van 1 meter gordijnstof is 53, bereken de prijs van 6 meter. We gaan nu het totaal uitrekenen. Dit kan door alle cellen op te tellen, begin dus in cel C16 met een = en tel dan alle cellen op. (=C3+C4+C5 enz) Dit is een heel omslachtige manier en kan ook sneller en wel met behulp van de Σ dit teken kun je vinden in het lint start of in 2011in het lint formules, het is de autosom. Verwijder de uitkomst die je in vorige berekening hebt gemaakt en ga weer in cel C11 staan. Klik nu op de autosom en je ziet dat er vanzelf een berekening verschijnt plus een afgebakend gebied. De berekening zegt dat alles binnen het gebied wordt opgeteld. Je kunt handmatig het gebied nog aanpassen als dat niet klopt. Probeer maar om de onderste lege cel eraf te krijgen. Als je een optelling met meerdere cellen moet doen gebruik dan altijd de autosom! Type in cel C12 het bedrag van de korting 175. En reken uit in cel C13 wat je nu moet betalen. Te betalen=totaal - korting Je bedenkt je nu dat je eigenlijk 7 meter gordijnstof nodig hebt, verander dat in de berekening in je werkblad en kijk wat er gebeurd bij totaal en te betalen. Sla dit werkblad op onder de naam IKEA. 8
Opdracht1 Maak nu zelf de onderstaande berekening. MAANDBUDGET INKOMSTEN 450 UITGAVEN Eten 145 Gas/elektra 49 huur 142 Boeken 35 Kranten 19 Sparen 30 Diverse kleine uitgaven 33 TOTAAL UITGAVEN VRIJ TE BESTEDEN Reken de totale uitgave uit, gebruik daarvoor de autosom. Reken het vrij te besteden bedrag uit. Vrij te besteden= inkomsten - totaal uitgaven Je kunt ipv de celverwijzing in te typen ook met je muis de cel aanwijzen en dan klikken. Moet je nu meer cellen selecteren dan sleep je de ingedrukte muis eroverheen. Sla op onder de naam Opdracht 1 Opmaak Er zijn verschillende manieren om je werkblad op te maken. Je kunt van alles met het lettertype net als in Word Lint start/lettertype en uitlijning Je kunt de tekst in de cel uitlijnen zowel horizontaal als verticaal Je kunt cellen samenvoegen Lint start/uitlijning Je kunt cellen een valutaopmaak geven Lint start/getal Meer of minder decimalen laten zien Lint start/getal De cel kleur aanpassen Werken met randen We gaan dat allemaal in de volgende opdracht doen. 9
Opdracht 2 Balans Construct BV. Baten Verkoop goederen 2.540 Salarissen 1.258 Verhuur machines 320 Sociale lasten 145 Adviesgroep 85 Gratificaties 35 Opbrengst bedrijf Personeelskosten rente banktegoed 31 Grondstoffen 957 beleggingen 14 Afschrijvingen 212 Opbrengst kapitaal Vervoerskosten 185 Productiekosten totaal Baten - totaal kosten - alle bedragen x 1000 10 kosten Winst - Begin met het overnemen van de bovenstaande gegevens, maak je er nog niet druk om als ze niet op hun plaats staan en zet er ook nog geen -tekens bij. De kop komt in cel A1, Baten in cel A3 en Kosten in cel E3 nu ga je met behulp van cellen samenvoegen de kopjes op hun plaats zetten. Om cellen samen te voegen selecteer je het celbereik dat je wilt samenvoegen en klikt in het lint start op de knop cellen samenvoegen en centreren. Doe dit ook voor de titel en voor Baten en Kosten. Voor de titel zijn 7 cellen en beide andere kopjes 3 cellen samengevoegd. Klik nu met je rechtermuis in de titelcel en kies in het snelmenu celeigenschappen. Hier kun je het lettertype, de celkleur en de lijnen aanpassen. Lettertype zit onder de tab lettertype, celkleur onder de tab patronen en lijnen vind je bij de tab rand. Je kunt ook een stijl kiezen bij cel stijlen in het startlint/stijlen. In 2011 is dat in het lint start/opmaak/stijlen. De krijg je door de cellen met getallen te selecteren en dan op het lint start/getal bij valuta op het -teken te klikken. Ook kun je het snelmenu gebruiken en dan bij celeigenschappen onder de tab getal voor financieel of valuta kiezen. Bij valuta in het lint kun je uit meerdere opties kiezen. Als je alles hebt zoals hierboven dan ga je de ontbrekende getallen berekenen. De eerste vier zijn eenvoudige optellingen, voor de anderen gebruik je deze formules: Totaal baten= 0pbrengst bedrijf + opbrengst kapitaal Totaal kosten = personeelskosten + productiekosten Winst = totaal baten kosten
Sla op onder de naam opdracht 2. Bekijk nu wat er gebeurd als de salarissen ipv 1285 1300 zijn. Wat zie je nu bij winst? Wat rekenregels Je kunt in Excel een formule maken, maar hoe weet je of er het juiste antwoord uitkomt. Je moet dan weten wat er eerst komt en wat daarna. De regels zoals je ze op de basisschool hebt geleerd zijn: vermenigvuldigen/delen/machtsverheffen/optellen en aftrekken. De formule =3+7*2 heeft als uitkomst 17 en niet 20, want vermenigvuldigen gaat voor optellen. Om er wel 20 uit te krijgen moet je haakjes gebruiken: =(3+7)*2 in dit geval wordt eerst de optelling gedaan voor de vermenigvuldiging. Hoe zou je =45-8-6-2-7-1 nu ook nog op een ander manier kunnen berekenen? Stel dat je ipv 45 4500 hebt en er 100 getallen af moet trekken, je kunt dan niet een formule maken met al die celverwijzingen. De formule wordt dan te lang. Je moet dit dus op aan andere manier oplossen. Kopiëren of verplaatsen Je hebt iets in een cel getypt en komt achter dat het of fout is of in een andere cel moet. Om de inhoud van een cel te wijzigen: Dubbelklik op de cel, als je nu gaat typen overschrijf je de inhoud. Wil je dat niet zet dan je cursor in de formulebalk op de plaats van de wijziging, type en geef enter, of klik op de naast de Fx. Om te kopiëren of verplaatsen selecteer je de cel of het celbereik, je verplaatst je muiswijzer naar de rand en je ziet dat hij veranderd in een kruis of een handje. Sleep nu de cel naar zijn nieuwe bestemming. Om te kopiëren moet je tijdens het slepen de ctrl-toets of bij de Mac de optiontoets ingedrukt houden. Rijen en kolommen invoegen of verwijderen Als je een hele rij of kolom wilt verwijderen of er eentje tussen wil maken, ga je met de muis op het rij-nummer of de kolom-letter staan en klik met je rechtermuisknop. Je kunt nu via het snelmenu verwijderen of invoegen kiezen. De rij/kolom verdwijnt of er komt een rij/kolom bij maar de rij en kolom cijfers en letters blijven wel gelijk, alles schuift dus op. Dit kan ook via het lint start cellen/verwijderen of invoegen De vulgreep Als je steeds dezelfde berekening moet maken dan kun je iedere keer de juiste formule intypen, maar wat nu als er honderd rijen staan. Dan zou je honderd keer dezelfde formule moeten typen, weliswaar met andere celverwijzingen. Dit kan een stuk makkelijker als je de muis op de vulgreep in de rechterhoek van de cel zet. Wel eerst deze berekening afmaken (enter). Je cursor verandert in + klik en sleep naar beneden. Alle andere formules worden nu automatisch ingevoerd. Zoals je ziet neemt Excel steeds de cellen die links staan als uitgangspunt. 11
Je kunt dit ook gebruiken om andere reeksen in te voeren. Type maandag in een cel en activeer de vulgreep en sleep naar beneden. Sleep ook eens naar rechts. Voor cijferreeksen moet je altijd minstens 2 cijfers invoeren om Excel duidelijk te maken wat je wilt. Typ in de A1 1 en in A2 2, selecteer beiden, klik op de vulgreep en sleep naar beneden. Doe dit nu ook met de cijfers 2 en 4 onder elkaar. Wat gebeurt er dan? Als je doorvoert verschijnt er een infolabel waaraan een snelmenuutje hangt met een aantal opties. Probeer even uit wat er gebeurd al je alleen opmaak doorvoeren gebruikt of doorvoeren zonder opmaak. Opdracht 3 Neem onderstaand werkblad over. CD-VERZAMELING Prijs Speelduur Aantal Prijs per Zanger/groep Titel (min) nummers nummer Paul de Leeuw ParaCDmol 22,95 56 12 Anouk Urban solitude 16,50 45 9 Michael Jackson History 14,95 62 13 Volumia! Wakker 19,75 48 15 TOTAAL De gemiddelde speelduur van een CD: Het gemiddelde aantal nummers per CD De gemiddelde prijs per nummer: minuten nummers Let op de kleuren, uitlijning en samenvoegen van cellen. Voer de volgende formules voor berekeningen in: Prijs per nummer = prijs/aantal nummers Totaal = som(prijs) doe dit ook voor speelduur en aantal nummers Gemiddelde speelduur = totaal /4 Gemiddeld aantal nummers = totaal / 4 Gemiddelde prijs per nummer = totale prijs/totaal aantal nummers Je gaat nu 2 nieuw cd s invoegen: Voeg twee nieuwe rijen in na de eerste cd van Paul de Leeuw en vul daar de volgende gegevens in: Paul de Leeuw: Stille liedjes, prijs 21,75 speelduur 65 min, aantal nummers 15 Marco Borsato: Luid en duidelijk, prijs 18,50 spelduur 48 min, 10 nummers 12
Controleer of je berekeningen nog kloppen, gemiddelde speelduur en aantal nummers nu delen door 6. Geef de kolom prijs en prijs per nummer een valuta opmaak. Geef de gemiddelde prijs per nummer ook een valuta opmaak Sla op onder de naam opdracht 3. Opdracht 4 Jaarfeest Vaste gegevens: Aantal bezoekers 0 Entrée 5,00 Verkoop 4,00 per bezoeker Flyer 0,30 Subsidie 1,00 per bezoeker Berekening resultaat: KOSTEN INKOMSTEN flyers - entrée - zaalhuur 720,00 verkopen - inrichting 330,00 sponsor 350,00 energie 175,00 subsidie - onvoorzien 122,50 TOTAAL TOTAAL Over: - Neem bovenstaande gegevens over, zorg dat het werkblad er net zo uit komt te zien. Maak de berekeningen, maak je niet druk om het feit dat er bij sommige nog geen uitkomst komt te staan. Zorg dat de juiste formules er wel staan. Flyers= flyer * aantal bezoekers Entree = entree * aantal bezoekers Verkopen = verkoop * aantal bezoekers Subsidie = subsidie * aantal bezoekers Over = totaal inkomsten totaal kosten Verander nu het aantal bezoekers in de bovenste balk zo dat er een kleine winst gemaakt wordt. Je ziet dat nu alle ingevulde berekeningen van kracht worden Je merkt dat als er een verlies is er een achter het getal staat. Sla op onder de naam opdracht 4. Een negatief getal kan op meerdere manieren zijn opgemaakt: Een ervoor of erachter Getal in rood weergegeven 13
Formules en functies Geen werkblad zonder formules. In een formule leg je een berekening vast; welke bewerking vindt plaats en welke gegevens of getallen gebruik je daarbij. Moet er opgeteld, gedeeld, of.. De uitkomst van de berekening staat in de cel met de formule. De manier waarop je de getallen en uitkomsten weergeeft, bijvoorbeeld met een %-teken of een -teken, heet getalsnotatie. Je hebt dat al gemerkt bij de voorgaande opdracht waar je eerst de formules hebt ingevoerd, hoewel er toen nog niets te berekenen was. Formules werken altijd met celverwijzingen, dus bij flyers niet 0* 0,30 maar F3 * B5 zo kom je niet in de problemen als de flyers ineens 0,35 worden. Foutmeldingen Als je met formules werkt kun je een aantal foutmeldingen krijgen. ##### resultaat past niet in de cel, oplossing maak de kolom waar de cel bij hoort groter. #getal! onjuist getal gebruikt, controleer je berekening #deel/0! door 0 gedeeld #verw! ongeldige celverwijzing, controleer je formule #WAARDE! onjuist argument gebruikt #N/B waarde niet beschikbaar #LEEG! leeg of ongeldig bereik #NAAM? onjuiste functienaam of tekst Als je de cel met de fout activeert verschijnt er een infolabel. In het keuzemenu hiervan kun je uit verschillende mogelijkheden kiezen om de fout te verbeteren. Getalnotaties Je kunt getallen op meerdere manieren weergeven Dit zijn vier standaard notities die je op het lint start/getal kunt terugvinden. Te weten, valuta, procenten duizendtal notatie en meer of minder decimalen. Duizendtal notatie wordt gebruikt om grote getallen beter te kunnen lezen. 1000000 wordt dan 1.000.000. Je mag nooit zelf een punt in een getal typen omdat Excel er dan niet meer mee kan rekenen! Als je het uitrolmenu bij standaard uitklapt zie je nog veel meer mogelijkheden. Dit menu staat standaard in de opmaak van de cel. Zet je cursor in een cel met een en je ziet dat er financieel staat. 14
Opdracht 5 Neem naast staand schema over. Computer Zet in cel C8 en C10 de juiste formules. BTW-bedrag = Ex BTW * BTW percentage Totaalbedrag = Ex BTW + BTW bedrag Perc. Meerprijs = Meerprijs / systeemprijs Geef deze laatste cel een procentnotatie. Sla op onder de naam opdracht 5 Functies Excel heeft al een groot aantal kant en klare formules. Wij gaan er nu een aantal leren: SOM Gemiddelde MAX MIN AANTAL SOM hebben we al vaker gebruikt, de autosom is namelijk een vorm ervan. Som gebruik je om een bereik van een aantal cellen te laten optellen, bij autosom gaat Excel er van uit dat de cellen zich boven de formule bevinden, maar je kunt de formule natuurlijk overal op je werkblad zetten. Type in een cel =som( kies dan het bereik en sluit weer met een ), vervolgens enter om de uitkomst te krijgen. Vergeet de haakjes niet. Gemiddelde berekent het gemiddelde uit van een bereik van cellen. Zet in een Excel werkblad een rijtje neer met je behaalde cijfers voor een vak. Type in een cel (eronder of ergens anders op het blad) =gemiddelde (, kies het bereik en sluit weer met een ). Je weet nu hoeveel je gemiddeld staat voor dat vak. MIN zoekt de minimale waarde uit een opgegeven bereik. Type onder hetzelfde rijtje cijfers nu =min( kies het bereik en sluit met een )enter en je weet wat je laagste cijfer was. Je kon dat natuurlijk in één oogopslag zien, maar in een rij van 100 of meer getallen wordt dat een stuk lastiger. MAX zoekt de maximale waarde uit het opgegeven bereik. Ofwel het tegengestelde van MIN. Probeer die ook maar op je rijtje cijfers. AANTAL telt de niet lege cellen in een opgegeven bereik. Dit werkt alleen met cellen waar een getal in staat. Een celbereik staat altijd tussen haakjes % BTW 19% Systeemprijs 1.350,00 Meerprijs 440,00 Totaal 1.790,00 (ex BTW) BTW-bedrag Totaalprijs (incl BTW) Perc. meerprijs 15
Waar kun je deze formules vinden. Op meer dan één plaats. Het uitklapmenuutje bij de knop autosom. Als je op de Fx van de formulebalk klikt, in de formulebouwer in 2011. Deze kun je aanzetten via menu beeld of de Fxknop in je formulewerkbalk. En natuurlijk kun je ze ook zelf handmatig intypen. Let op altijd eerst een = Opdracht 6 Om even te laten zien hoe ingewikkeld het kan KUNSTZWEMMEN Naam Jury AUT GBR GER HOL URS USA BEL FRA Score Marianne Tech 8,4 8,5 8,5 8,2 8,4 8,5 8,5 8,3 Faithfull Art 8,3 8,0 8,1 8,4 8,2 8,2 7,9 8,0 Caroline Tech 8,7 8,7 8,7 8,8 8,8 8,7 8,8 8,7 Du Prez Art 8,8 8,8 8,9 8,8 8,9 8,8 8,7 8,7 Margareth Tech 8,1 8,1 8,1 8,3 8,2 8,2 8,2 8,3 Lopez Art 8,2 8,2 8,2 8,2 8,3 8,3 8,3 8,1 Marjolein Tech 8,8 8,8 8,7 8,8 8,8 8,7 8,8 8,8 Biersteker Art 8,5 8,8 8,7 8,7 8,8 8,8 8,8 8,9 Om nu aan te geven wanneer het handig is om deze formules te gebruiken kijken we naar het bovenstaande voorbeeld. Neem dit over. De score van kunstzwemmen wordt berekend uit 2 gemiddelde waarbij van beide het hoogste en laagste getal afvallen. 16
Bij tech komt dus de volgende formule: Score = (som van cijfers laagste cijfer hoogste cijfer)/(aantal gegeven punten-2) Begint het al te duizelen? In het werkblad ziet het er zo uit voor de eerste rij: =SOM(C4:J4)-MIN(C4:J4)-MAX(C4:J4)/(AANTAL(C4:J4)-2 Controleer of al je haakjes kloppen bij het maken van dergelijke formules, er moeten evenveel linkerhaakjes als rechterhaakjes zijn. Je rekent nu de tech en de art reeksen uit met de bovenstaande formule en berekent daarna het gemiddelde van beide om de scores van de zwemsters te krijgen, dat komt dus in de donkergroene hokjes. Zorg dat het op 1 decimaal wordt afgerond. Wie heeft er nu gewonnen? Type onder de rij met namen hoogste score en zet in de cel ernaast de formule om de hoogste score uit te rekenen. Je ziet dat je hier geen bereik voor kunt nemen dus moeten we dat op een andere manier oplossen. Om met verschillende cellen te laten rekenen moet er tussen elke celverwijzing een puntkomma (;) staan. Maak dan ook een formule om de laagste score uit te rekenen. Sla op onder de naam opdracht 6. Rekenen met meerdere werkbladen. Tot nu toe hebben we steeds in hetzelfde werkblad gewerkt, maar het komt ook voor dat je excelbestanden hebt waarin meer dan 1 werkblad wordt gebruikt. Als je onderaan je werkblad kijkt zie dat het standaard blad 1 heet, het volgende blad 2 enz. Om te beginnen is het handiger om een dergelijk werkblad een naam te geven. Ga op de naam staan dubbelklik en nu kun je er zelf een naam intypen. Je kunt werkbladen ook invoegen, verwijderen of verplaatsen en kopiëren. Ga daarvoor met je cursor op de tab staan en klik met de rechtermuisknop, je krijgt nu een snelmenu met diverse mogelijkheden. In 2011 klik je op de tab met het kruisje. Werkbladen kun je ook gemakkelijk van plaats laten wisselen. Ga met je cursor op het blad staan dat verplaatst moet worden houd de muis ingedrukt en versleep het werkblad. 17
Opdracht 7 Open een nieuwe werkmap en neem op het eerste blad het jaaroverzicht over. Zorg dat dit blad ook de naam jaaroverzicht krijgt. Jaaroverzicht maanden januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december totaal totaal per maand Planten Kwekerij Groenhoven Inkomsten per maand Omschrijving Prijs/st Aantal totaal Bergenia 1,90 Campanula 1,25 Dotterbloem 1,60 Forsythia 5,50 Helleborus Niger 2,50 Totaal: Hier formules invoegen Neem nu op het tweede blad inkomsten per maand over inclusief de formules die erin horen en kopieer dit blad nog 11 maal. Geef dan deze bladen de namen van de maanden te beginnen bij januari. Je gaat nu bij de maanden de aantallen die verkocht zijn invullen mbv onderstaand schema. Bergenia Campanula Dotterbloem Forsythia Helleborus januari 2 6 6 1 56 februari 2 5 10 2 25 maart 5 5 6 1 14 april 4 6 22 3 16 mei 18 12 25 5 25 juni 17 50 14 4 23 juli 18 36 23 2 12 augustus 16 23 24 1 14 september 9 15 14 8 16 oktober 3 14 14 3 20 november 2 12 26 2 23 december 1 5 3 2 45 Reken in elke maand de totalen per plantsoort uit en het totaal van alle planten. Nu moeten deze laatste totalen naar het eerste werkblad, het jaaroverzicht. Ga in de cel na januari staan en type = klik dan werkblad januari aan en klik op de cel die het totaal aangeeft, vervolgens enter. 18
De uitkomst staat nu in de cel, kijk ook in de formulebalk hoe de verwijzing er uit ziet. Doe dit nu voor elke maand en reken daarna het totaal uit voor het hele jaar. Zorg voor valuta opmaak waar dat nodig is. Sla op onder de naam opdracht 7. Verander nu in de maand februari de hoeveelheid bij Bergenia op 10 en Campanula op 25 kijk wat er gebeurd is op je blad met Jaaroverzicht. De Forsythia was in de maanden maart en april in de aanbieding en kostte toen 4,50. Verander de prijs en kijk wat dat voor gevolgen heeft op het jaaroverzicht. Sla dit op als opdracht 7 aangepast. Printen Bij het printen van een werkblad komt toch iets meer kijken dan bij het printen van een briefje uit Word. Afdrukvoorbeeld We beginnen bij het afdrukvoorbeeld Hier kun je al een heleboel dingen op regelen. In 2010 en 2011 kun je het afdrukvoorbeeld vinden door via bestand naar afdrukken te gaan. Je kunt echter nog een heleboel dingen wijzigen voordat je print. Bijvoorbeeld als je allen op één pagina wilt hebben Je kunt de marges wijzigen, de afdrukstand aanpassen in staand of liggend of gaan voor de optie aanpassen aan 1 pagina Via het lint pagina-indeling kun je dit aanpassen. Bij werkbladopties kun je kiezen voor wel of geen rasterlijnen, zwartwit, rij en kolomknoppen. In 2011 vind je dit in het lint lay-out. Hier vind je tevens de kop en voettekst In 2010 moet je voor kop of voetteksten naar het lint invoegen. 19
Titels, koppen en rasterlijnen Als je op het pijltje in de hoek van pagina instelling klikt krijg je het volgende scherm. Hier kun je behalve de al genoemde opties ook de kop en voettekst instellen. In 2011 kun je dit vinden via het menu bestand/pagina-instelling Of via afdrukken/pagina-instelling Titels afdrukken Om bij het afdrukken van een selectie ook de kopjes mee te nemen. Dit kunnen zowel kolommen als rijen zijn. Kijk bij het schema van de planten van de vorige opgave. Zou je nu een selectie maken van de maanden juni t/m sept dan kun je niet zien om welke planten het gaat. Je kunt dan bij titels afdrukken aangeven welke rij er ook afgedrukt moet worden. Kop en voettekst Zoek het tabblad koptekst/voettekst op in het dialoogvenster Pagina instelling. Of ga via het lint invoegen naar tekst. Je komt dan in de koptekst en er verschijnt een nieuw lint met hulpmiddelen voor kop- en voettekst. 20
Opdracht 8 Open het bestand opdracht 6 Zorg dat dit de afdrukstand liggend krijgt. Vergroot wordt tot 125% Rasterlijnen afgedrukt worden Maak een aangepaste kop en voettekst. In de koptekst komt links te staan Regionaal kampioenschap in het midden 2008. In de voettekst moet links het pad/bestand komen, zoek uit welke knop je daarvoor moet gebruiken en zorg dat dit in 8 pt komt te staan. Sla op onder de naam opdracht 8. Nu is het de bedoeling dat dit op een webpagina wordt gezet. Opslaan in excelformaat is daar niet de juiste manier voor. Je gaat deze opdracht dus nog een keer opslaan als webpagina via opslaan als en geeft hem de titel opdracht 8 web 21
Grafieken Soms is het duidelijker om gegevens in een grafiek te bekijken. Grafieken worden ook vaak gebruikt in brochures en presentaties. Je hebt vele soorten grafieken. In 2010 vind je de grafieken in het lint invoegen/grafieken. In 2011 in het lint grafieken. Grafieken maken Opdracht 9a Open het bestand opdracht 7 We gaan nu een grafiek maken van de jaaropbrengst. Selecteer het bereik; maanden en totalen Kies het type, in dit geval een lijndiagram Kies de eerste optie, als je de optie meer kiest krijg je alle mogelijkheden. Er verschijnt nu een grafiek en er komt een hulplint voor grafieken. De grafiekindeling 1 Er is nu een grafiektitel, astitel en legenda bij de grafiek gevoegd. Verander de grafiektitel in Jaaroverzicht en verwijder de astitel. In 2011 krijg je twee verschillende hulplinten namelijk: grafiekindeling en opmaak Sla op onder de naam opdracht 9a In 2008. Open weer het bestand planten. Maak nu een ander grafiek met 3D opties, zoek iets leuks uit. Hij wordt standaard in hetzelfde werkblad gezet. Om hem op een apart werkblad te krijgen ga je met de muis op de grafiekrand staan en open je met de rechtermuisknop een snelmenu. Kies daar voor grafiek verplaatsen en nieuw blad. Geef het blad de naam jaaroverzicht en sla op onder de naam opdracht 9a versie 2008 22
Opdracht 9b Neem de volgende gegevens over. GASVERBRUIK Stand gasmeter per 1e van de maand. 2004 Maand Stand Verbr. januari 9357 539 februari 9896 606 maart 10502 392 april 10894 260 mei 11154 151 juni 11305 107 juli 11412 86 augustus 11498 46 september 11544 141 oktober 11685 268 november 11953 289 december 12242 313 2005 januari 12555 3198 Totaal Je gaat nu een grafiek maken met het volgende bereik. Let op dit bereik bestaat uit 2 kolommen. Selecteer de maanden en het verbruik. Maak met deze gegevens een lijndiagram Zorg dat hij er zo uit gaat zien: Maak ook een 3-d cirkel grafiek met dezelfde gegevens. Sla beide op onder de naam opdracht 9a en opdracht 9b. 23
Grafieken opmaken De grafiek ziet er zo nog wat saai uit, zeker als hij gebruikt moet gaan worden in een brochure of een presentatie. We gaan hier wat aan doen. Grafiekgebied Tekengebied Waardeas y-as Legenda Categorieas x-as Ga met je muis in het witte gedeelte staan (tekengebied)en klik met je rechtermuisknop je krijgt dan bovenstaande snelmenu. Je kunt ook dubbelklikken in het gebied dat je wilt wijzigen Je ziet dat je via dit menu al een heleboel dingen kunt regelen. Grafiekgebied opmaken geldt voor het witte gedeelte waar je net in geklikt hebt. Je kunt ook het grijze gedeelte een andere kleur geven of de lijn door eerst dat gedeelte te selecteren met je muis en dan een snelmenu op te roepen. Opdracht 10 Nu ga je beide grafieken van de vorige opdracht aanpassen. Geef nu de grafiek de titel: gasverbruik in Verdana 14 pt en groen Zorg dat de lijn groen wordt en de grijze achtergrond lichtgeel. De maanden moeten in Verdana, 10pt en rood. Bij de cirkel grafiek laat je ook de grafiek wat kantelen en ligt je er een taartpunt uit. Bekijk welke opties je nog meer hebt. En sla beide grafieken weer op met de naam opdracht 10. 24
Opdracht 11 Neem onderstaande gegevens over. WINSTPROGNOSE Maand Verkopen Kosten Kosten Winst (vast) (variabel) 7200 2500 2200 8400 2500 2800 9500 2500 1700 10200 2500 2200 6100 2500 800 5300 2500 800 TOTAAL Type in cel A5 januari en gebruik de vulgreep om de eerste 6 maanden van het jaar in te vullen Kies voor doorvoeren zonder opmaak. Reken de winst per maand uit. Winst= verkopen (kosten vast+kosten variabel) Gemiddelde maandwinst Prognose jaarwinst Bereken de prognose jaarwinst met de volgende formule Prognose jaarwinst = gemiddelde winst * 12 Bereken alle totalen Bereken de gemiddelde maandwinst Zorg dat de twee laatste berekeningen opgemaakt worden in de valutanotatie zonder decimalen. Type nu in twee cellen onder prognose laagste winst en hoogste winst en reken dat uit. Sla op onder de naam opdracht 11. 25