Landbouwhog c s choo 1-Wagen i ng en CENTRUM VOOR LANDBOUWKUNDIG ONDERZOEK INSURINAME. VIERDE KWARTAALVERSLAG 1968 oktober t/m december 1968

Landbuwhg c s ch -Wagen i ng en CENTRUM VR LANDBUWKUNDIG NDERZEK INSURINAME VIERDE KWARTAALVERSLAG 968 ktber t/m december 968 Uitgegeven teparamarib injanuari 969

AanriP. nnmermt.~\ ing van dit vfirnla t c; we.rktp.n mde: V/.J. vangilst - landbuwwerktuigkundige G.Kalshven - scilg J.Ruinard - directeur J.T.Sital - landbuwecnm J.F. Wienk - landbuwkundige K.W.R.Zwart - entmlg

INUD. Algemene Zaken «' 2.Bsbuwkundig nderzek 3. Entmlgisch nderzek 24 4.Landbuwplantenteeltkundignderzek... 36 5.Landhuishudkundig nderzek 45 6. tlechanisati e-nderzek 50 7.Scilgisch nderzek 6 Biz.

- 7 -.ALGEMENE ZAKEN.. MEDEWEEKERS...Persneel p ktbertraden in dienst: A. Bawn, kantrassistent e kl.; Mej. M.S. vandijk,adjunct-kantrassistente...2.nderzekers Dr. Ir.J..A. Berbm,bsbuwkundige, keerdep 22ktberinParamarib terug. ij wassedert 8juli vandit jaar met buitenlands verlf.daarp vlgdeeen krt studieverblijf in Wageningen,Nederland. Dedetachering innickerie van Ir.J.T. Sital, landbuwecnm,werd vr nbepaaldetijd verlengd. Dr. Ir.J.B.M, vandinther, verbnden aande afdelingentmlgie vande Landbuwhgeschl, vertefdevan 5 ktbert/m 3 nvemberals gastmedewerker bijhet CELS.nderzijn leidingwerd eenbegingemaakt met het nderzek verhetkwekenvanrijstbrders p kunstmatigedié'ten...3.studenten De vlgende studenten warendit kwartaalbij het CELS geplaatst: Afd. Bsbuwkunde - J.T. S t err inga (sedert 26/4/68), J.D. Lemckert (sedert 22/l0/68); Afd.Gewasbescherming - P.A. Gssens (sedert 7/9/68); Afd.Landbuwplantenteelt - M.N.Versteeg (van26/3/68t/m 5/0/68); Afd.Landhuishudkunde - W.R.Caldeira (sedert 23/7/68), W..Meinster (sedert 30/9/68); Afd.Mechanisatie - B.Jacbi (sedert 27/7/68); Afd.Plantenveredeling - J.J.Bakker (sedert 28//68), gedetacheerd bijdesml. In968 waren inttaal2studenten (tegenver 6 in 967) gedurende krtere flangeretijd bij het CELS werkzaam,daarbijinbegrependegenendie elders werdengedetacheerd.etaantalpraktijkmaandeninhet afgelpen jaarbedreg 90 (tegenver78in 967).

- 8' -.2.GEbUUWEN,TERREINEN EN INVENTARIS.2..Gebuwen en wegen Debuwvandetweedeprefkas, genemd in het vrige kwartaalverslag,vrderde langzamerdan werdverwacht. Wel kwamdezndrgvler, waaraan eveneens in hetvrige kwartaal isbegnnen,indecembergereed..2.2.terreinen et ttmedi nvemberaanhudende drge weer maakte hetmgelijkngvóórhet invallenvanderegens eengrt deel vanhet perceelten westenvan hethfdgebuw te ntginnen.debedeling isdit cmplextebeplantenmet verjarige gewassen. et eerderntgnnen perceel tensten vanhethfdgebuw - ca. 2>i hagrt enbestemdvrbeplantingmet eenjarigegewassen - werd geheel begreppeld. De gtenzijn ngeveer 60 cm diep; hun h..h.afstand bedraagt 7 m. Inmiddels ispdehelft vandit terrein eenbdemdekvan kedze (Puerariaphaselides Benth.)ingezaaid..3.EXCURSIES Devlgende excursieswerdengerganiseerd vrdein Surinamevertevende studentenvandelandbuwhgeschl: 4t/m 8ktber -Crnie, rijstbedrijfwag en ingen, Nickerie; 5 nvember -bsbuwprjecten in het Cesewijnegebied; 23december -bacvenbedrijf Jarikaba en vruchtbmenpreftuinsant..4. CNTACTEN.4..Bezekers In hetvrige kwartaalverslag is verzuimdmelding te makenvanhetvan 8julit/m 2 augustus durendebezek van Dr.Ir. A. van Diest,lectrindebemestingsleer aan de Landbuwhgeschl. ijriënteerde zichindieperide verdebdemvruchtbaarheidsprblematiek insuriname,dit mede in verband met tekmstig nderzek hiermtrent bij hetcels..4.2.studiereizen Drs. K.W.R.Zwart nam vant/m 6 nvemberdeel aan het 4thLatinamericanCngress fzlgy te Caracas, Venezuela,enbracht in aansluiting daarpt/m 9 nvember eenbezekaanhet Cmmnwealth Institute f Bilgical CntrlteCurepe,Trinidad. Dr. Ir.J.Ruinard was van6 nvembert/m december innederland vrbesprekingen verde verdereuitbuw van het Centrum.

- 9 -.5.PUBLICATIES EN RAPPRTEN Verschenenzijn: inde serie CELS Kwartaalverslagen: N. 7 -Derdekwartaalverslag 968; enindeserie CELS Rapprten: N. 3 - Bedrijfsecnmischnderzek inde middcnstandsrijstplder te Wageningen mt betrekking tt denajaarsgst 967 (dr J.G-.A. Admiraal); N. 4 - De invled vande ctylenpgreien blei vanarachis hypgaea L.cv. Matjan (drendrika M. Verhaar), Ptgrtte en bdemvruchtbaarheid in verband metgrei enntwikkeling van Phaselusaureus Rxb. (id.), Deinvledvande ctylenpde jeugdntwikkeling vanarachishypgaea L.cv. Matjan (id.); N. 5 - Eenriënterend nderzeknaarde drgestfprduktie bij Ipmea batataspircv. Egeida (drî.n. Versteeg); N. 6 -Grei en mrtaliteit derwaardehutsrten in geëxpliteerd en natuurlijk verjngd drglandbs (drj.t. Sterringa), Successie pntbst terrein (id.), Successie in geëxpliteerd drglandbs (id.), Vrijstellingstechnieknatuurlijk verjngd drglandbs (id.), Plantmat eriaalen plantterrein Virla surinamensis (Rl.) Warb. (id.).

-0-2.BSBUWKUNDIGNDERZEK (behandeltdevrtgangvan hetnderzekgedurendehet derdeen hetvierdekwartaal) 2..PLANTVERBAND ENDUNNINGPINUSCARIBAEAMRELET (Bsk/65/) 2..Prbleemstelling Tentenaanzienvandekuituur vanpinuscaribaeain 962eenmschakelingplaatsvndvandeprduktie van pulphutpdievanzaaghut,nts.tnddebehefteaaneen nderzeknaardeinvledvanplantverbanden -ineen later stadium -dunningpdentwikkelingvandepstand. Inditverbandwerdin965drdeafd. BsbedrijfsregelingvandeLandbuwhgeschleenprefin hetcesewijnegebiedingericht, welkepreflaterp hetnderzekprgramma van hetcels werd geplaatst. 2..2. Methdiek Drieplantverbanden wrdennderzcht,t.w.: 2 - x2#, 3 x 3en 3l x 3i m.etprefschemabehelsteen 4 xherhaald Latijnsvierkant.Inelkplantverbandzullen 3 dunningsgraden wrdentegepast. Binneniederprefvakjeter grtte van 60 x60 m2 wrdteenislatiestrkinachtgenmen, waarbij meetpltsntstaan van40 x 40, 48 x48en 42 x42 m2. 2..3. Verlpenresultaten Reedsbijdepnamevan hetprefperkinjanuari968 bleekdateen -alsnggering -deelderplanten was aangetastdr wrtelschimmel.tijdenscntrlesin nvemberen december werdhetduidelijkdatde wrtelschimmelthans in hetmerendeelderprefvakjesptreedt. etpercentage aangetasteplantenis ngsteedsbetrekkelijkgering.in hetkader vaneennderzeknaardeaantastingdr wrtelrt, waarmtrentin kmendekwartaalverslagennadergerapprteerdzal wrden, werdineendrietal meetplts waarbinnendeziekte vrkmt {één inelkderdrieplantverbanden)de huidigestand vandeaantastingvastgelegd. Deresultaten werdenintabel weergegeven. Tabel. uidigeuitvalenstand vandeaantastingdr wrtelrtin 3 meetpltsder plantverband-dunningspref PinuscaribaeateCesewijne (dec. 968) meetplt n. IV 6 II 8 IV 4 plantverband 24 x 2 3x3 34 x 34, ntbrekend aanwezig,dd t.g.v. aantasting 5 6 6 2 in leven, aangetast 4 verige 240 245 35

- Dettale uitval vrde 3 plts bedraagt thans6,3$,2,7$ resp.5,6$ (sm der klmmen 3 en 4). Bijdejanuari-pname waren deze percentagesvr dezelfde plts5,,, 2,0 resp. 4,9. Tijdensde laatste pnamewaren0,4$, 2,0$ resp. 2,$ derplanten metzekerheid dr wrtelschimmel aangetast (smder klmmen 4 en 5). etttaalaantalaangetaste planten is echter waarschijnlijkduidelijkhger: drdat aangenmen magwrdendat vandentbrekende exx. (klm 3) een aantal planten drde wrtelschimmel was aangetast,2 drdatin delaatste rubriek ("verige") een aantalplanten met verdachteverschijnselen vrkmt. Bijdepnamevan december j..vndindedrienderzchtemeetpltseen hgtemeting plaats. De meting geschiedde indm, middelseen 5i mlange baak (vr hgten bven6-g- m dr extraplatie).de verkregenuitkmsten maken het mgelijkde grei sinds januari 968 te bepalen (tabel 2). Tabel 2. Gemiddeldehgte en pperhgte van driemeetplts tijdens pnameninjanuari resp.december 968 (in cm) meetplt n. IV 6 II 8 IV 4 plantverband 2 x 2-k 3x3 3"2" x 3^ gein, jan. 33 334 306 hgte dec. j 47 508 455 pperhgte jan. i dec. 460 523 458 2.2.STAMINUDVAN PINUSCARIBAEA MRELEI (Bsk/65/2) 2.2.. Prbleemstelling mdatin Suriname een vrij aanzienlijk ppervlak beplant is met Pinuscaribaeaen plannen bestaantt uitbreiding vandit areaal,bestaat behefteaan een massatabel. vrin Suriname gegreide Pinuscaribaea. kdit nderzek werd pgezet drde afd. Bsbedrijfsregeling van de Landbuwhgeschl. 2.2.2. Methdiek Inhudsbepaling geschiedtaan liggendhut dr middel van sectiemeting. 2.2.3.Verlpen resultaten Tt dusverrekwamende vlgendemetingentt stand: 965:289 stammendrlandbuwhgeschlafd. Bsbedrijfsregeling. lit.p.g.de Vries, 965, Rapprtwerkbezek aan Suriname: 54-69. -, in druk,sme datanstemfrmandstem vlumef yung CaribbeanPinein Surinam. Prc.WldPr. Cngr.,6; Madrid, 966. 644 74 68

- 2-966 : 37stammendr CELS. lit. P.E.Vreden, 966,SektiemetingPinuscaribaea. 968 : 266stammendrLBB. In ttaal werden dus592stammennderzcht.demetingen m.b.t. 289stammen werden verwerkt. 2.3. GREI ENMRTALITEIT DERWAARDEUTSRTEN IN GEËXPLI TEERD ENNATUURLIJKVERJNGDDRGLANDBS (Bsk/65/3) 2.3..Prbleemstelling Bijde natuurlijke verjnging isdeeerste hutteeltkundige behandeling vanhet bsgericht pdeeliminatie der ngewenste srtenin krnendak eneventueelmiddenetage ("zuivering"). Deze wrdt bereikt dr vergiftiging der betrkken stammen. Na enkele jarentreedt eentweedefase in, waarbijbegunstiging vanindividuele planten der gewenste srtent..v.cncurrerend gewas wrdt begd ("vrijstelling"). Tenbeheve vandevrijstellingwrdtgedurende een aantal jaren herhaaldelijk inde begreiing ingegrepen. et is gebleken,dat dezeherhaaldevrijstellingen zwaarpde ttaleksten vrnatuurlijke verjnging drukken. et isdaarmwenselijknategaanhe degewenste srten, afhankelijkvan hunplaats indepstand (dus van hun afmeting),reagerenpeenextensivering van het nderhud -ditlaatste tebereiken dreen verschuiving vande eerstevrijstelling naar een latertijdstip en/fdreen geringere frequentie dersuccessievevrijstellingen. Een uitveriger behandeling vandeprbleemstelling treft menaanin CELS Kwartaalverslagen n., sub 2.3.. 2.3.2.Methdiek Deprefmvat twee blkken.in het ene blkvindt zuivering plaats metalsdiametergrensvrvergiftiging 0cm brsthgte,in het andere blk wrdt als diametergrens 20cmaangehuden.Binnen eikblk wrden 6 graden van vrijstelling,iederin 8 herhalingen,tegepast.inttaaldus 96vakjes van50 x35 m 2. Centraalgelegen inieder vakje bevindt zicheen meetplt van 20 x 2 m 2,waarbinnenalle verjnging der gewenste srten jaarlijks wrdt pgenmen (hgte,eventueel diameter).bvendienvindtmet ingangvan de meting van966 eenpname plaats vandeindividuengrter dan 2cmdbhindecentrale 35 x 20 m 2 vaniedervakje (zie sub 2.3.3). Sinds 967 wrdt dentwikkeling in eenbeperktaantal vakjesnagegaandr middel vandevlgende peridieke pnamen: () beschrijving vande 'vegetatiestructuuren. wel intwaalf 2Q x 2 m 2 -plts (é*<5n plt^perbchriideling) ; (2) hgtmeting vanr.llc 'individuen meer dan 5cm hg der typisch secndaire srten v in zestien 20 x 2m 2 -pl.ts (cntrlevakjes: wel zuivering,geen vrijstelling)f '

- 3 - (3) mtrekmeting aanalle individuenmet ; mtrek p brsthgtevanaf 90 mmva^i dezelfdesrtenals^ndea? (2) i' in zestien35x- 20.mêwplts (evenens. cntrlevakjes). 2.3«3» Verlp enresultaten De nder2.3.2 genemde pnamenderwaardehutsrten werden dit jaar vrde vierde resp.derde maalverricht (september/augustus);die derkapewerisrtenvrde tweedemaal (september/ktber). Ketmeest pmerkelijke - hewelniet nverwachte - feit isdesterke stijgingvan het aantal stakensindsde zuivering.ditgeldt zweltenaanzien vande waardehutsrtenals vandekapewerisrten (zie tabel3)» Tabel3» Verlp van het aantal stakenper havrde gezamenlijkewaardehutsrten (nrm 965) ende gezamenlijke kapewerisrten (vrzverniet vallend nderdeeerstegrep) pname waardehut srten') j kapewerisrten") IX/l IX/2 IX/ IX/2 966 967 968 44 0 45 "0 35 296 396 52 36 ') ndergrens 2cm diameterbrsthgte,prefareaal 3,36 ha ") " 90 mm mtrek»,» 0,56 ha,n )niet berekend. etvalt hierbijpdathetaantal stakenderwaarde-t hutsrten thans hethgst isin het relatief zwak gezuiverde vak IX/2, dat der kapewerisrten daarentegen in het sterkgezuiverdevak IX/l (ziei.v.m.ditlaatste CEL0S Kwartaalverslagen n. 4sub 2.3*3) Drdat in 967en 968aandelijst van waardehutsrten eendrietal srten werd tegevegd, steeg het ttaalaantal stakender waardehutsrtenper ha bijde laatste pname tt 27in vak IX/lentt53in vak IX/2. et is wenselijk dat bijdevlgende pnamenenige rerganisaties ten uitver wrdengebracht, welkeverband huden methet feit dat diverse pnamennaast elkaarin dezelfdemeetplts plaatsvinden en met demstandigheid dat gedurig kapewerisrten aanderubriek der waardehxmtsrten wrden tegevegd. 2.4.PTREDENVAN KANKER BIJEUCALYPTUS SP. (Bsk/66/l) Prbleemstelling en methdiek,zie CEL0S Kwartaalverslagen n. 6sub2.4.-2. Geen nieuwsvalt te vermelden.

- 4-2.5. WRTELNTWIKKELINGVANPINUSCARIBAEAMEELET (Bsk/66/2) 2.5..Prbleemstelling Delvrmt deinvled nate gaan vanverschillende uitwendige factrenpde wrtelntwikkeling en mycrrhizavrming bij Pinuscaribaeateneinde inlichtingenteverschaffen verde meestgewenstekultuurmethde. 2.5*2. Methdiek Aangesltenwrdt bijeen vanwege LBB uitgeverde serie preven met betrekking ttde kwekerij-enplanttechniek van Pinuscaribaea. 2.5*3«Verlpenresultaten Indecember werd eenaanvanggemaaktmetdevrgenmen hgtemeting indender methdiekgenemde preven;de kuituur was ten 2jaar ud. Wegens ziektemesthet veldwerk wrdennderbrken.injanuari969 zaldehgtemeting wrdenbeëindigd, terwijl dantevens van enige representatieve planten hetwrtelsysteem zal wrden bltgelegd enin kaart gebracht. 2.6. WRTELNTWIKKELING VANDIVERSENKRUIDEN IN PINUS CARIBAEA-KULTURES (Bsk/66/3) Vrdeprbleemstelling en methdiekwrdt verwezen naarcels Kwartaalverslagen n. sub2.6.-2. Geen verdernderzekwerd verricht. 2.7.SUCCESSIE PNTBST TERREIN (Bsk/67/l) 2.7..Prbleemstelling Deel uitmakendvanhetalgemeen successie-nderzekmet betrekking tt het drglandbs (zie CELSKwartaalverslagen n. sub2.7.) wrdt despntane vegetatie-ntwikkeling bestudeerd pntbst terreinenpntbst en vervlgens gebrandterrein. 2.7.2. Methdiek Enkele prefperken wrden ingericht binnenntbste arealen van verschillende mvang.indeze prefperken wrdt, al dan niet nabranden van het terrein,dentwikkeling vande begreiinggedurende een grt aantal jarenpdevetgevlgd dr middel van struktuurbeschrijvingen, vastleggingvande btanische samenstelling en -ineenlaterstadium -bepaling vande diameterklasseverdelingen der vrkmende bmsrten. 2.7.3.Verlpenresultaten Nadathet kindekleine drge tijd van 968niet was gelukt debeide in 967aangelegde prefperken inngerept bs ("Sarwadriesprng") tebranden, was beslteneentweede serievan 2 prefperken nabijdebestaande inte richten.

- 5 - etwas daarbijdebedeling deprefperkenann967ver-t derngemeid te laten,terwijldenieuw interichten prefperken, napengekapt tezijnindegrte regentijd, inde daarpvlgende drge tijdgebrand zuden wrden. De vrbereidingen (.m. bmpname)en het penkappen geschiedden vlgens plan. Wegensnaarverhudinghgeneerslag in september enktbergeluktehet ndanksherhaalde pgingenkbijdezeprefperkenniet zegeheelafte branden.bij het eindevanhet drge seizen was van het 50 x 50 m^-prefpcrk 8$ van het ppervlakgebrand,van het 00 x00 m2-prefperk 37$.Degebrande gedeelten zijn grillig verdeterreinen verspreid. etvrnemen bestaathet branden vandein 968 pengekapte prefperkeninvlgende drge seizenenteherhalen ttdat een vlledigeverbranding is bereikt. 2.8.SUCCESSIE IN GEËXPLITEERDDRGLANDBS (Bsk/67/2) 2.8..Prbleemstelling Suriname bezit eenaanzienlijk areaal bsdatrecent werd geëxpliteerd en nadien geen hutteeltkundige behandeling nderging.jaarlijks breidt zichditareaal uit. et is van belang te weten welke dereactievanhet bsis pde huidigevrmvan explitatie. 2.8.2.Methdiek Ineentweetalprefblkken,ingericht inrecent geëxpliteerddrglandbs binnen hetmapanegebied resp. het Cesewijnegebied, elk metend 5 ha, wrdt aande hand van peridieke mtrekmetingenen mrtaliteits- en inwasbepalingendedynamiek vandepstand geanalyseerd. Deindeling derprefblkken ziet ersindsdetweede pname (ziender) inprincipe alsvlgt uit. 7 im Y/ / / y& JU.* 'M // X wtè meting vanaf 785 mm mtrek ^7;» 4? M»» 57 " " n 00 " " Bijdepname wrdenbmsrt enstammtrekp brsthgte (eventueel bvenaanzet plankwrtels)bepaald. De frequentie vandepname is vrlpig bepaald péénmaal per jaar,dchzallater naderndergen wrden gezien.

- 6-2.8.3» Verlp enresultaten Injuli vnd detweede bmpname plaatsindebeide prefperken.enige rerganisatieswerden daarbij uitgeverd,.m. verlagingvande meetdrempel tt00 mm mtrek ineen deel van het prefperk (ziesub2.8.2) en herindeling van eensubvak in het prefperk "Sarwaweg" wegens dreen cncessinarisaangerichte vernielingen.drde verlaging van de meetdrempel van 57 naar 00 mm mtrek werden bij prefperk "Sarwaweg"89 nieuwe bmenindepname betrkken,bij "Gliath"83 nieuwe bmen (inbeidegevallenp0, ha). Devrnaamste resultaten vandepname zijnvervat inde tabellen 4en5. Tabel4«Ingrei en mrtaliteit verdeperide juli 967 - juli 968 (alspercentage vandeuitgangsaantallen) subvaktypemet meetdrempel (in mm mtrek): 57 47 785 ingrei Sarwaweg Gliath 5,5 2,2 0,9 4,9,3 2,9 mrtaliteit Sarwaweg Gliath 0,5 0,0,8 Tabel5»Gemiddelde mtrekaanwasverdeperide juli 967 - juli968 (in mm) subvaktype met raeetdrempl (in mm 'mtrek)! 57 47 785 -,Sarwaweg 4,5 6,3 7il Gliath 4,8 6il 6,7 N.B..Degegevens m.b.t. prefperk Sarwaweg zijn vrbeide tabellenslechtsgebaseerd pde 4ngestrde vakken. 2. Bijeen aanzienlijk aantal bmen werd de meethgte in verband metdeaanwezigheid vanplankwrtels bij detweede pname herzien. Deberekening dergemiddelde mtrekaanwasgeschiedde exclusief dezebmen. 2.9.SUCCESSIEPVERLATENKSTGRND (Bsk/67/3) Vrprbleemstelling en methdiek zie CELS Kwartaalverslagen n. sub2.7-en2.0.. kgedurende deafgelpenverslagperide kwam dit nderzekniet p gang.,3 0,9 0,4

-7-2.0.VEGETATIEKDNDIGEVERANDERINGEN JNNGEREPT DRGLAND- BS (Bsk/67/4) 2.0.. Prbleemstelling Metbetrekking tthet successie-nderzek dient de vraag ndergente wrdengezienvan welkeaardde btanischeveranderingen zijndiezichbij verstrijken van detijd vltrekken in het alsngerept beschuwdedrglandbs. 2.0.2.Methdiek Dezeveranderingenwrdennagegaan met behulp van: () een reedsdrlbbvervaardigde puntenkaartvaneen gedeelte vanhet bsreservaat bij Kamp8, (2)jaarlijks herhaalde mtrekmetingenaanbmenbinnen eenaandit reservaat grenzende strk van0,8 ha, (3) peridiek herhaalde pnamen vandendergrei inngerept bsbinnen tweeprefvakkenvan0 x lm 2, gelegen in hetgenemde reservaat. 2.0.3.Verlp enresultaten De bij methdiek nder (2) genemdebmpnamewerd vlgens schema inktberuitgeverd.deacht pnamendie thansterbeschikking staan (jaren96t/m 968) werden t.b.v. verwerking dr IBM kritischbeschuwd enp speciale lijstenvergenmen. 2..LIANENPPULATIE INNGEREPTDRGLANDBSENDAARVAN AFGELEIDE VEGETATIES (Bsk/67/5) Prbleemstelling en methdiek incel03 Kwartaalverslagen n. sub2.2.-2. Ervalt geen nieuwste vermelden. 2.2.TECNIEKNATUURLIJKEVERJNGINGDRGLANDBS (Bsk/67/6) 2.2.. Prbleemstelling DrdeDienst 's Lands-Bsbeheer werden verschillende techniekenvr natuurlijke verjnging ntwikkeld. Teneinde eenbjectieve nderlingevergelijking vandeze techniekenmgelijk te makenwerd denderhavige pref pgezet. 2.2.2.Methdiek et nderzek richtzichp vierprincipieel verschillendetechnieken,t.w.: (l) zuivering gevlgd dr strksgewijzevrijstelling, (2) id. gevlgd dr vrijstelling vlgens ppervlakte-eenheid, (3) id. gevlgd dr vrijstelling vlgensgrtteklasse en (4) vrijstelling van tekmstbmen. Detechnieken (l), (2)en (3) wrden gerealiseerd in meerdereuitveringen.etttaalder behandelingen bedraagt 8. etbetrkkenprefperk meet 25 ha (25 plts van ha); enkelebehandelingenwrdenuitgeverd in meerdereherhalingen. Eén en anderwerd in detailbesprken en tegelicht inhet CELSKwartaalverslag n. 2,sub2.2.2.

- 8-2.2.3«Verlp enresultaten Tt dusverre bleefdebehandeling vande islatiestrken der vakjes, waarinvrijstelling vantekmstbmen plaatsvnd, achterwege.in augustus werdenalsngwaardehutsrten grterdan5cmdbhindeze strken vrijgesteld.de cijfers m.b.t.debehandeling derislatiestrken stemmen met die der meetvakjes vereen (zie CELS Kwartaalverslagen n. 4, sub 2.2.3).verde 4 ha waarpvrijstelling van tekmstbmenznder vrafgaande zuiveringwerd tegepast werden gemiddeld per ha 53stammen vergiftigd (ttaalgrndvlak 8,7 m 2 ) vr de vrijstelling van 23tekmstbmen. De.kstenper ha bedregen mandag en 2 arbricide. Tijdensde vrijstellingswerkzaamheden kwam men ttde ntdekking dat dreenpleg arbeidersvaneen cncessinaris in hetprefperk werdgekapt. et bleek dat mendende wasallehgland-manbarklak (Eschweileradra(Pepp.)Miers) - eensrt waarvr tijdensdeeerste explitatie geen belangstelling bestnd -te vellen. Nastaking der werkzaamheden blekenbinnen het prefperkreeds 3 exx.tezijn gekapt. et ernstigste vandezeingreep isdatde kapzeer nregelmatig ver het prefperkverdeeld is. Indegezuiverde vakjes (6inttaal) warende betrkken bmenreeds vergiftigden geddeels dd; hier werdendaardr slechts 6bmen gekapt.inde 4 vakjes metvrijstelling van tekmstbmen warendit inttaal 8bmen.De 5resterende nbehandelde vakjeskregen het bij verre het zwaarst te verduren;zij leverden 7bmen. et isduidelijk dathiermede een ernstige inbreuk is gemaakt pdepzet vandepref.drdat znder enige bedachtzaamheid te werk is gegaan,is bvendiendeschadeaande meetbmen aanzienlijk.tijdens de vlgende bmpname (juni 969) zalde mvangvandeaangerichte schade enzullende cnsequenties daarvan vr het nderzek meerindetail wrden nagegaan. Stappenzijnndernmenmderisic'svreen herhaling vaneendergelijke inbreuk indit enandere CELS-prefperkentt een minimum tebeperken. 2.3. PLAKTTECNIEE VIRLA SURINAMENSIS (RL.) WARB. (Bsk/68/) 2.3.» Prbleemstelling DeDienst 's LandsBsbeheerheeft sinds 953inttaal 595 ha babenkultuuraangelegd (standultim 967).Aanplant geschiedde in verschillendmilieu en vlgens diversetechnieken.p grnd vande hierbijpgedane ervaringengelden thansdevlgendenrmen vr het planteninschlbs van deudekustvlakte - het bitp waarin het merendeel van deaanplant plaatsvnd -: bdem: vchthudende zandige leem; begreiingstype: primairf secndair bs, zwaar hut, (,y25 cm dbh) vergiftigd ca. 3 maanden v<5<5r planten, lichter hut (5-25 cm dbh) vergiftigd ca. 3 maanden na planten;

- 9 - plantsen: naaktwrtelige plant, aldan niet gestript, ca. 8 maandenud; plantseizen:kleine regentijd (dec/jan.). Dewijzevanaanlegvrriviereverbs en hgbsstemt hiermee in hfdlijnenvereen. ewel duseenbetrekkelijk wijde ervaring bestaat ten aanzien van het planten vanbaben,zijngeenszinsalle cultuurprblemen verwnnen. Vralde vaak hge mrtaliteit endeaanzienlijke greistagnatie gedurende deeerste à 2jaar ndplantenbaart zrgen.sterftewrdt zwel verrzaakt dr niet.fnvldende aanslaan vandeplant (de waterhuishuding vandebdenschijnthierbijvan. drslaggevende betekenis),als drslag (schade drvallend hut)» Daarnaast speeltvraat (herten, knaagdieren)sms een rl. et isdaarm wenselijk deplanttechniekvr babenpnieuw ndergentezien endaarbijin het bijznder aandacht teschenken aan hetgebruikvan pt- en kluitplanten,pgekweekt uitvrgekiemde zaden, en aanhet planteninterrein waar slechts eenlicht fin het geheel geen bvenscherm bestaat. 2.3.2.Methdiek Bij het nderzek wrden inbeschuwing genmen: () variaties inplantmateriaal en -insamenhang daarmee - variaties in plantseizen, (2) variaties in plantterrein. Sub () Variaties inplanttijd enplantmateriaal A.Planten ingrte regentijd 963 a. vandekiembeddendirekt in vllegrnd (categrie ) b. " " eerst in asfaltkkerendaarna uitplantenmet asfalt (cat.2) B.Planten in kleine regentijd 968/969 a.ptplanten (grteplasticzak; cat. 3) b. gerid plantsennbehandeld (cat. 4) u c. " gestript, wrtelsgesneid (cat. 5) C. Planteningrteregentijd 969 a.verjarig gerid plantsen,nbehandeld (cat. 6) b. " " ", gestript, etc. (cat. 7). Gebruik wrdt gemaakt van het zaaddat indekleine drge tijd968 werdverzameld enpde kiembeddenwerd uitgelegd. Sub (2) Variaties inplantterrein A.udvergiftigd bs (d.w.z.behandeld 3jaarf meer geleden); zwarehutreeds in hfzaak gevallen,eenjnge ndergreimetkapeweri-karakterinntwikkeling. B.Recent vergiftigd bs (d.w.z. minder dan jaargeleden vergiftigd); bvenscherm biedtngvrij veelschaduw, zwarehutmetngvallen het thans meestal gebruikte plantterrein.

- 20 - C. Kaal terrein (d.w.z.recentvlledig ntbst); jnge kapeweriinntwikkeling. Degenemde 7typenplantraateriaal wrden inenkele prefveldenin plantlijnenfplaritplekken uitgezet.zveelmgelijk wrdt perprefveldhet plantwerk drdezelfde arbeider verricht. Peridieke tellingen en (in eenlaterstadium) tevens metingengeven het verlp van mrtaliteit en grei. Zveel mgelijkwrdt bijdepname derzaak vandesterfte nagegaan. Gezien hetgrte aantalbehandelingen zaldeprefeen riënterend karakter dragen. 2.3.3» Verlp enresultaten In mei 968 werdhet vrdepref bendigdeplaatmateriaal pde kwekerijen te Kamp 8en Esterslust gereserveerd en werdenplantterreinenuitgezcht.deresultatenvan één en anderzijn weergegeven intabel 6. Tabel6. Lcaties, aardplantterrein ente gebruiken materiaal met betrekking tt deplantpref vanbaben (vr mschrijving categrieënplantmateriaalziesub 2.3.2). lcatie Esterslust M Blakawatra Kamp 8 ii ii vak 5 2 27 0 2 2 rsprnkelijk bstype schlbs vergang kreekbs/hg savannebs hg drglandbs terreinvrbereiding vergif t.sep. 65 " sep.'68 pengestten jan. '68 vergift.aug.65 " nv. r 67 pengestten aug. '67 aanplant (cat.) alle alle alle en 2 en 2 en 2 ' Te Kamp 8 werdendecategrieën en 2inde eerstehelft van juni geplant.teblakawatra en Esterslust ging categrie medi juniencategrie 2 medi juli hetveld in. De categrieën 3, 4en 5 werdenvralleprefblkken in decemberuitgeplant, Mrtaliteitsbepalingen werden aancategrie uitgeverd, 2 en 6 maanden naplanten. Aan categrie 2 vr zver uitgeplant te Kamp 8evenz, vrzveruitgeplant teblakawatra en Esterslust en 5 maanden naplanten. Vrderesultaten vandetellingenzie mentabel 7. ; ttaal aantal planten 240 240 535 384 92 92

..- 2 - Tabel7.Mrtaliteitbabeninde 6 prefblkken ($) (categrie =naaktwrteligeplant, ca. Is maand ud; categrie 2 =plantin asfaltkker, l'k-2z maand ud) categrie j categrie 2 plantterre in lcatie (vak) mrtaliteitna x maanden,x= kaalterrein udvergiftigd bs recent vergiftigdbs Blakawatra(27) Kamp 8 (2) Kamp 8 (0) Esterslust (5) Kamp 8 (2) Esterslust (2) 0 48 5 5 0 2 48 25 8 4 6(5) 2 6(55' 4 33 5 29 70 32 5 9 8 35 5 27 0 22 9 3 Naaraanleidingvandezetabelen vanadditinele waarnemingentijdensdepnamenishetvlgendepte merken:.decijfersvertneneenvrij' grilligbeeld,zdat het vaakmeilijkisttgeneralisatieste kmen. 2.Demrtaliteitna6(5) maandenvarieert vrde nderscheideneenheden (categrieperprefblk) van 3tt 70$. 3.Ttdusverreisde mrtaliteithetlaagst waar hetbs pas na hetplantenwerdvergiftigd (Esterslustvak 2),hetgeen isteteschrijvenaanhetvrhandenzijn vanschaduw bij hetplantenen hetnagenegntbreken vanschadedr vallend materiaal. 4.Demrtaliteitisttdusverrehethgstin het 3jaar vóórplantenvergiftigdebste Kamp 8 (vak 0).Dezeis tewijten aan: sterkeuitvalgedurendedeeerste maand dr vraat,2sterftegedurendededaarpvlgende maanden wegenseencmbinatievanstagnerendegrei (dichte kapeweri!) metbijgevlgkleinblijven vandeplantenen schadedr vallend materiaal. 5.kin hetandereperceelvergiftigdbstekamp 8 (n.. vak 2) kmtde mrtaliteitgedurendedeeerstemaand na planten vrijwelgeheelprekeningvan vraat. Waarschijnlijkvrmendeinditntwikkelingsstadiumngaanwezige ctyleneentrekpleister (vr knaagdieren?). 6.In vergiftigdbs vertnenkkerplanteneenlagere mrtaliteit,p kaalterreinechterjuistdenaaktwrtelige planten. Vrditlaatstefeitkangeenverklaring wrden gegeven. gtemetingenwerdenindecemberverrichtaanalleten ngin levenzijndeplantendercategrieën en 2. Gelijktijdigwerdde hgtebepaaldvanhetindiemaand uitgeplantemateriaal (categrieën3, 4en 5)en welaaneen 0$ mnster. Deresultatenvindt menintabel 8.

- 22 Tabel 8.Gemiddeldehgte babencategrieën t/m 5 in december968 categrieën en 2 (5 f 6 maanden na planten): 00$pname categrieën 3, 4en 5 (tijdens planten): 0^-pname gemiddeldehgte incm plantterrein kaalterrein udvergiftigd bs recentvergift, bs lcatie (vak) Blakawatra (27) Kamp 8 (2) Kamp 8 (0) Esterslust (5) Kamp 8 (2) Esterslust (2) 24,2 20, 8, 37, 29,6 25,2 categrie 2 '23,3 9, 7,9 30,4 27,5 23,6 3 25,7 3,0 4+5 77,5 47,2 3,0 Deze cijfers gevenaanleiding tt hetvlgende cmmentaar:. Eenvergelijking tussende prefblkkennderling laat zien datdebestegreiwerd bereikt inudvergiftigd bste Esterslust (vak 5), deslechtste echterinudvergiftigd bste Kamp 8 (vak 0). Aandeze mstandigheid zijnde verschillende lichtmstandigheden die inbeide vakken heersen debet:p Esterslust werdenlijnen waarinde plantplekken werdenaangelegd breedpengekapt,p Kamp 8 niet. 2. verdegehele linievertnt denaaktwrtelige plant (categrie )eenbetere greidandekkerplant;ditverschilis het duidelijkst waardegrei inabslute zin het sterkst is, 3«Deplanteninplastic zak,die zichduspdekwekerij ntwikkelden (categrie 3), zijnin hetalgemeeniets grter dande in het bspgegreide exemplaren;zijblijven echter verten achter bij het verige kwekerijmateriaal (categrieën 4en 5). 4.Depde kweekbeddenuitgezette planten vertnenttp het tijdstip waarp dit materiaalhetveld ingaatveruit debeste grei. gteverschillen tussenplanten afkmstig van verschillende kweekbedden zijnaanzienlijk. 2.4.VERKERNING VANSTAMUTVAN PINUSCARIBAEA MRELET (Bsk/68/2) 2.4.. Prbleemstelling Aangeveldhut vanpinus caribaeavalt waarte nemen dat ineenbepaald ntwikkelingsstadium een differentiëring ptreedt indnkerdergekleurd kernhut enlichter gekleurd spinthut.kisgecnstateerd dathet zg.blauwrt ("blue stain") -eenschimmelaantasting die zich,z geenspeciale vrzrgen wrden genmen,ndersurinaamse mstandigheden snelin geveldhutverbreidt -in verkerndhutniet f althans inveel geringeremate drdringt. Aangenmen mag wrdendatktegenandereaantastingen hetkernhut een grtere resistentie aandedag legt. Daar ngweinig bekend is mtrent demstandigheden waarnderverkerning ptreedt is eennderzek dienaangaandewenselijk. ' 77,5

- 23-2.4.2. Methdiek et nderzek zal m.b.t.dehutverkerning in beschuwingnemen (l)deuderdm vandebm, (2)de diktegrèi vandebm,eneventueel (3)de bdemgesteldheid f de. ps'tandsbnïteit. Tevenszalaandachtwrdengeschnken aanhet ptreden vangreiringen en hetverbandmet de peridiciteit in het klimaat. Degegevens wrden verzameld () aangevelde stammen uit dedunningen dievr januarienfebruari969vr eenaantal cultures teblakawatra p hetprgramma staanen (2) aanstaandhut dr middel vaneen aanwasbr. Een cllectie van stamschijven enbrpijpjes wrdt daarbijaangelegd.veruderdm enbehandeling vande betrkken pstandengeefthet cultuurregister,aangehuden drde Dienst 's LandsBsbeheer, uitsluitsel. kbeschikt de Dienst vereenbniteitskaart vandeudere cultures. 2.4.3» Verlp enresultaten et nderzek bevindt zichng ineenvrbereidend stadium.

- 24-3. ENTMLGISC NDERZEK 3..GLBALE INVENTARISATIE VANDEICNEUMNIDENFAUNA VAN SURINAME (Gwb/67/) 3...Prbleemstelling Alsparasitaire ymenptera kunnende Ichneumnidae vanbelang zijnals vijandenvan ecnmischbelangrijke plaaginsekten. DaardeSurinaamse Ichneumnidenfaunabiznderslecht bekend is, wrdt een algemeen faunistisch nderzekverricht. 3..2.Methdiek etverzamelengeschiedt vrnamelijk dr Ichneumniden welke indevegetatie wrdengezienmet behulpvaneen insektennet te vangen.daarnaast isgebruikgemaakt vanz.g. "gele vangbakken", geel geverfde schalengevuld met een frmlplssing.de gelekleur isaantrekkelijk vrveleinsekten. 3..3.Verlp enresultaten Liepen inhet derde kwartaal,ndanks iets intensiever verzamelen,de ttaalvangsten aan Ichneumniden ten pzichte vanhet tweede kwartaal terug,indeverslagperidenam hetaantaldank zijdit intensieververzamelen weer aanzienlijkte. pmerkelijk is vraldatde subfamilie Ichneumninae veel sterkervertegenwrdigd isdandegelinae, welke vrheen steedshet talrijkst was. De vaker genemde Jppa-srt kwam gedurendehetgehele kwartaal vrij veel vr (47 exx.), terwijl een ngniet p naamgebrachte, aancarindes verwante srtvral indecember een grtevlucht tezien gaf (30exx.in dec, 76 exx.in4e kwartaal). Vande Ichneumninae werden twee exemplaren verzameld welke ttngniet eerder gevangen srtenbehren. Alle verige srten werden, vrzver nubekend,reeds eerder verzameld. De subfarailiegelinae liep in aantalietsterug vergelekenmethet derde kwartaal.vrzver kn wrden nagegaan werdendrie srtenngniet eerder verzameld.twee hiervan behrentt de wel eerdergevangengenera Messatprus en Plycyrtus. Vande subfamiliescremastinae, Ephialtinae,Labiinae en phininaewerden in ttaal76 exx. verzameld, p mgelijk één uitzndering naallen waarschijnlijk behrend tt reeds eerder gevangensrten. De spaarzaam vertegenwrdigde subfamilietryphninae, waarvan tt nute slechts ténexemplaarwerdgevangen, leverde eentweede srt, behrend tthetgeslachtnetelia. De subfamilie Prizntinae,met 50 vertegenwrdigers, leverdewaarschijnlijkdriengniet eerder gevangen srten. Tweehiervan slechtsmet éénexemplaar; vandederdesrt werden 38 exemplarengevangen en gekweekt.zij werden met d6beschikbare tabellengedetermineerd alste behrentt

- 25 - het geslacht Venturia. VlgensDr..K.TwnesteAnn Arbr behren zijechtertt een ngniet beschreven srtvan hetgeslacht Campplex; van welkgenus zijenigszins afwijken.de srtvrmt eenschakeltussende nauw verwante generacarapplex en Venturia.Zijtrad palsparasiet van delarvenvanrupelaalbinella,in derijstveldjes p eigen terrein. De "gele vangbakken"tesantbrnaenphet CELSterreinleverden in het laatste kwartaalbiznder weinig Ichneumniden p. Debakken werden inmiddelsverwijderd. Bij eenbeschuwing vandevangstenvan enkeleveel vrkmende srten gedurendehet afgelpen jaar,ligt hetvrdehand dezetevergelijkenmethet ptredenvan natte en drge seizenen. Eenverband tussenregenval en aantalgevangen exemplarenlijkt sms welaanwezig,dch heeftmgelijk tchkweinig betekenis. Belangrijker danhet aantal millimetersregen dat ineen bepaalde peride valt (waarpde seizensindeling berust),lijktde verdeling endusde intensiteit vanderegenval. iermeehangt k samendeaanwezigheid vanbewlking (znneschijn), waardrdeluchttemperatuur iets, maarde stralingstemperatuur sterkwrdt beïnvled.in het algemeenlijkthet gunstigsteweertype dat tezijnmetweinig,dch wel enige znneschijn, en met regelmatig,dchgeringeneerslag. Felleznneschijnzu een tehge stralingswarmte kunnen ntwikkelen,terwijlkhetgevaar vruitdrgengrter wrdt indiendedierenniet vervldendevchtzuden kunnen beschikken. In fig. zijnde maandttalenvr eenalgemeen vrkmende Jppa-srt uitgezet.deze srtkmt gedurende hetgehele jaar vr, dchde vangstenvertnen een duidelijk minimum inde maandenmeit/ra-augustus, waarinde grteregentijd valt. De maand september, welke een duidelijke tptezien geeft,is vlgens een30-jarig gemiddelde berekend uit deregenvalgemetenin de Cultuurtuinte Paramaribdedrgstemaand (85,9 mm neerslag).augustus isin het algemeenreeds veeldrgerdandedrie vrafgaandemaanden en was in 968 relatief zeker vrij drg. Tch geeft dezemaand eenzeer geringe Jppa-vluchtte zien.verklaarbaar isdit phet eerstegezicht niet. et feit datniet steedsmet evengrte intensiteit werdverzameld, endat deplaatsen waar werd gevangen in de lp vanhet jaar niet steedsdezelfde bleven, maakt het bvendienmeilijk devangstenpermaand met elkaar tevergelijken. Verschillende srtenblijkenvrnamelijk ineen bepaaldevegetatie vr te kmen. Bvengenemde aanhet geslacht Carindesverwante srtwerd vóór juli slechts enkele malenverzameld. Vrijwelalhetmateriaaldatin het derde en vierde kwartaalwerdverkregen isafkmstig van eenterrein met lage struiken eneenzeerdichtebderabedekking metï/edelia trilbatait che. (Liemswied).p ditterrein werd p3juli vrhet eerstgevangenen sedertdiennageneg dagelijks. Desrt is daar steeds aangetrffen en vertnt indelaatstedecadevan nvember

-26 - eensterketename, welkezichvrtzetin december. Een crrelatiemetderegenvallijkthiernietaanwezig. Fig..MaandelijksgevangenaantallenJppaspec. (968) 70-60 - 50. 40-30 - 20 ~ «0 - ü -, m a m 3 3 a s n Ttsltwrdtintabel 9eenverzichtgegeven van allevertegenwrdigdesubfamiliesmethunmaand-, kwartaalenjaarcijfers. Daardeintensiteitwaarmeein de maand januari werdgevangenzeergering was, kunnendecijfers vandezemaandinhetgeheel nietmetdeverigen wrden vergeleken. 3.2.NDERZEKNAARDEBETREKKINGENTUSSENPARASIET EN GASTEERINVERBANDIETDETAXNMIEDERICNEUMNIDAE (Gwb/67/2) 3.2..en3.2.2.Prbleemstelling en methdiek Plyfageparasieten kunnensmseenrelatiefvrij grte variabiliteittezien gevenin hun mrflgie, grtteen/f kleurpatrn. Aandehandvan kweekpreven kunnendergelijkevrmen gecrreleerdwrdenmeteenbepaaldegastheer,en kan men nagaanfersprakeis vanéénfmeersrten. 3.2.3.Verlpenresultaten DerelatievetalrijkheidvanenkeleIchneurnninae (Jppa spec,carindesspp.eneindnv./dec. vaneen aan Carindesverwantesrt) ineenvegetatievanvrnamelijk Liemswied (Wedeliatrilbata) wasaanleidingnate gaanf dezediereneenbepaaldegastheerzudenkunnenzeken. -Alsgastherenzullenhierwaarschijnlijkvlinderpppenin aanmerkingkmen. - Er knechter niets wrdengevnden wat hetbezekaandezevegetatie kan verklaren.

- 27 -. C v Ö 0) T3 Ö M T3 0) c3 N h > Ö Cl) - -p -al CT>,Q E a n -p U S ö rd 3 a -p -p > M M M M» Ü t* * t> 'Ö -p M -p» 3?i ra Ö 3-3 S u p* -p U S fc A3 «*! r-3 Q c3 «,a g in V CTi CJ in <3- in r- t- V r CvJ E- r CT\ r V C 00 v r C V in r in in C^ v}- ö Ö Q 2 3 00 C en t> C^ in 3- V C 3- vj- "<* C t- in C ** ö r en in C r "si- V r r r vt in «sf 5- in 00 ti Ö je! D' en " in C- t> C\J in r "«* in r *!- Ö -P Ö N U r > * ' ** r C0 v* l Ö -P m e Ü! ö -P.3 "tf- "~ r r I Ö.a! l! ö S Ö "rt t t l ö Ö Ä P< E «I! Ö a 5 in m V C' en ^h 3- m in in <T> r r V V l-i r in in «3- in en <d- r r «* 00 -p p

- 28 3.3.RIËNTATIEMTRENTETVRKMEN VANPARASITAIRE INSEKTENBIJDEGUAVEFRUITVLIEGANASTREPA STRIATA SCINER (DII'TERA, TRYPETIDAE) (Gwb/67/3) Daar nageneg alle guavebmenwelke phet terreinvan het CELS vrkwamen, inmiddelszijn verwijderd,isdit nderzek nudefinitief beëindigd. 3.4.DRYINIDAE (YLTENPTERA) ALSPARASIETEN VAN JASSIDAE ENDELPACIDAE (MPTERA) (Gwb/67/4) 3.4..en 3.4.2.Prbleemstelling en methdiek Jassidae en Delphacidae,dieinverschillende gewassenschadelijk kunnen ptreden, wrdengeparasiteerd dr kleine wespjesvandefamilie Dryinidae.Degeparasiteerde dierenzijnreedsspedig als zdanig kenbaar. Zij kunnenwrdenverzameld enpgekweekt mzdebijbehrendeparasiet te verkrijgen. 3.4.3.Verlp enresultaten Evenals in het vrigkwartaalhetgeval was, werdhet nderzek beperkt ttwaarnemingen mtrent mgelijke parasieten vanjassiden en Delphaciden indepeigenterrein aangelegde rijstveldjes.k nu warendelphacidennageneg geheelafwezig,terwijljassidengedurende degehele peride inzeer geringe dichtheid vrkwamen.v/ederm werden uitsluitend ngeparasiteerdedieren aangetrffen. Inverband met dezeer geringe dichtheid isechterde cnclusiedat debetreffende srtengeen parasieten zudenhebbenniet gewettigd. 3.5.DERELATIE TUSSEN RIJSTBRDERS ENUNPARASIETEN IN VERBAND METDEGELIJKEDENVAN EEN GEÏNTEGREERDE BESTRIJDING (Gwb/68/l) 3.5.. Prbleemstelling Inhet kadervan eenptezettennderzek naarde mgelijkheden vangeïntegreerdebestrijding vanplagen in verschillende gewassen,is eenbegingemaakt met de bestudering vande insurinamevrkmende rijstbrdersen hun parasieten.muiteindelijk te kunnen kmentt een eventuele invering vanbepaaldevijandenvanrijstbrders,f gebruik te gaan makenvanreedsaanwezige parasieten,is het allereerst ndzakelijk te weten welkeparasieten en predatren insurinamevrkmen en hehunrelatie tt de gastheren is. k is hetndig een gede kennis teverkrijgen vandebilgie vande insuriname inrijst vrkmende brdersrten.

- 29-3.5.2.Methdiek Drrupsen te verzamelenendezeuit te kweken kan men inzicht verkrijgen insamenstelling vande parasietenppulatie der verschillende brdersrten.ditvrzver het larveparasietenbetreft. Siparasieten enppparasieten kunnen wrdenverkregen dr eihpjesrespectievelijk pppente verzamelen. Vrinfectiepreven enhet den vanbepaalde waarnemingen zijn vier sawah's van 20 x 20 maangelegd, welkegeïrrigeerdkunnen wrden. ierdr kangedurendehetgehele jaarverplantenvanverschillende uderdmwrdenbeschikt, 3.5.3» Verlp enresultaten Drdat aanvankelijk geenrekening wasgehudenmet vrtzetting vanhetnderzeknabegin nvember,iseen hiaat ntstaan indeaanlegvan nieuwesawah's. De Iesawah werd p28 dec. weerbeplant metbibit van derassen "Washab" (SML 56/5)en "Apura". De beplanting geschieddevlgenshet schemavande sawah's IIIenIV (ziecels Kwartaalverslagen n. 7). Alle sawah's werden inmiddels gegst, waarbijdearen zhg mgelijkwerden afgesneden,zdat eenlange stppel bleef staan. De aanwezige brderrupsen en-pppen knden zich hierdrverderntwikkelen. Zalsk inhetvrigkwartaalhetgeval was, traden Jassiden (en Delphaciden)enzaadwantsen inzgeringe dichtheid p,dat zij geen schade verrzaakten.stengelwantsen (TibracalimbativentrisStaal) werden inhet rijpe gewasregelmatig aangetrffen,dch warenng betrekkelijk gering in aantal. Eerst inktber werdenvrhet eerst rupsenvan Diatraea saccharalis F.gevnden.Deppulatienam reeds spedig vrijsterk te.dit wasniet alleengunstigvr het nderhavige nderzek, dchk in verband metde behefte aan vlindersvrhethiernagenemde,juist begnnen werk. Krtnadat deppulatie vandiatraea pkwam,werd kde witte brder,rupela albinella,talrijker.later inhetkwartaal nam dezeppulatie sterkerafdandievan Diatraea. Uit beidebrdersrtenwerden eenaantalparasieten gekweekt, welkevrzvertt nute bleekaan één van beidegastherengebndenzijn. rarasie_t_en van Di_aJbraea saçcharalis : Eihpjesgaven sms eenzeer hgeaantasting tezien vantrichgramma (Chalcididea, Trichgrammatidae). Een aantalmalen werden eihpjes, welke inhet labratrium ppapier warenafgezet,inhetveld uitgezet en na enkele dagen weerverzameld. Spradisch trad hierbijparasitering p.ewelhet percentage datnietwerd teruggevnden gering was,bleek tch eengrt deel vande eihpjes ver* lrentezijn gegaan dr predatie. Veelalzullenmieren hiervrverantwrdelijk zijn geweest,dch wellicht speeldehet zeertalrijke lieveheersbeestjeclemegilla maculata (De Geer) hierbijk een rl.

- 30 - DerupsenvanDiatraeawrdengeparasiteerd dr Agathis stigmaterùs (Cress.) (Bracnidae).etparasiteringspercentage kanaanzienlijkzijn. Zeerpmerkelijk is hier dat slechtsvruwelijke dierenvandezeparasiet werden verkregen. In het labratriumkn wrden nagegaandatdeze nbevruchte p weer een geheelvruwelijknageslacht leverden,zdatmagwrdenaangenmen dat deppulatie phet terreinvanhet CELS waarschijnlijk geenmanlijke dieren kent. Eendergelijke telytke parthéngenèse kmtwaarschijnlijk binnendeparasitaire ymenptera zeer weinig vr bij srtendie verigens nrmaal eenarrhentkeparthéngenèse kennen.etverschijnsel is destepmerkelijker daarinde ptrinidad vrkmende ppulatie vanagathisstigmaterus wel manlijke dierenvrkmen.agathisparasiteert daar dezelfdegastheer (D. saccharalis)insuikerriet.deafstand ishiertamelijk gering enerlijkengeengegrafische barrièrestezijndie eenscheidingvandeppulaties verrzaken. Alstweedeparasiet trad zeerspradisch debracnide Iphiaulax spec. p.etaandeel vandeze srt indettale parasitering vand. saccharalis lijkt, althanspns terrein,nbetekenend. Uit in rijststengelsverzameldepppenvandiatraea werd enkele malen eenexemplaar van eenspilchalcis-srt (Chalcidiae) gekweekt.srtenvanspilchalcis zijn hier biznder talrijk en treden vrzverbekend steedsp als parasietvanvlinderpppen.desrtwelkedepppenvan Diatraeaparasiteert istamelijk grt en werd steeds als slitaire parasiet verkregen.andere srtenwerdenals grégaireparasiet bijenkeleanderelepidpteren-pppen aangetrffen. In eenverzicht vanalle bekendeparasietenvan rijstbrders ) wrdt Spilchalcisdux (V/alk.) genemd alsdr Bx tezijngekweekt uit een nietnadergenemd stadiumvan D. saccharalis insuikerriet.uitrijstwrdengeen Spilchalcis-srtenvermeld. Parasi_et_en van Rup_ela albinella : In' hetveld werden weinig eihpjesgevnden, welke geenparasieten hebben pgeleverd. Derupsenvandeze srtwarenvrijsterk geparasiteerd: hieruitwerden een drietal srten sluipwespen verkregen. Als grégaire ectparasiet treedt pileterspilus spec. (Bracnidae), welkedrvandinther 2) reeds wrdt genemd. iernaast werden twee Ichneumniden verkregen welke beide indeliteratuurngniet bekend zijnalsparasiet vanbrders. In.aantal het belangrijkst iseen ngniet beschreven srt vanhetgeslacht Carapplex (lehn., Prizntinae), welke drbepaaldekenmerken een schakel vrmtmethetnauw verwantegeslacht Venturia.Dezesrt ) Nickel,J.L., 964. Bilgical cntrlfricestem brers: afeasibility study.tech. Bull. Int. Rice Res. Inst. 2. 2 )Dinther, J.B.I.. van, I960. Insect pestsf cultivated plants insurinam. Bull. LandbPrefstn.Surinam, 76.

- 3 - werd inktberreerïp methetnt i*\n"pptawnb'p verzameld, vr zijdr kweekwerdverkregen. Deandere srt, behrend ttde subfamiliegelinae, knmet de bestaande determinatietabellenniet tt een bepaald geslacht wrdengedetermineerd. Vlgens Dr..K.Twnesbehrt zijtt een ngniet beschreven genus, maar isde srtwaarschijnlijkdie welkevan Cuba werd beschrevenals Ischncersabdminalis Cressn, 865. Twnes &Twnes 3) zeggen vandeze srt dat zij verwant is aanhetaziatischegeslacht Amaurmrpha. Vandit geslachtwrden enkele srtendrnickel ') enra 4) genemd alslarveparasieten vandiverse Aziatische rijstbrders,.a. vanscirpphaga (= Schenbius = Trypryza)inntata Wik. ens.incertulawik.etgenus PiUpelaschijntnauw verwant tezijnaan deze srtenen R.albinellawerd vreger ktt Scirpphagagerekend. Tt slt kan wrdenvermeld dat beginktberdrie pupariavandesluipvlieg Iletgnistylum minense Tns. (Tachinidae),bekend alsde "Amaznfly",ineengemaaid rijstveld te Wageningenwerdenverzameld. Tweehiervan leverden eenvlieg p. Deze srt is jarengeledenmet succes in Brit3 Guianaingeverd vrde bilgische bestrijding vandiatraeasaccharalis. Eindnvember werden in rijststengelsp eigen terreintweepupariaaangetrffen, welke beiden een manlijkevlieg vandetachinide Leskipalpus (= Stmatdexia) diademawied leverden. Deze srt iseveneensbekend van D.saccharalis. Drde wijze van beplantender sawah's kn een beeldwrdenverkregenvande verschillen inaantasting drbrdersbijdegebruikte rassen. Een dergelijk verschilwrdt geïllustreerd drdetabellen 0en, waarin eenbeeldwrdt gegevenvandeaantasting dr Diatraea saccharalis en Rupelaalbinellavan 00planten vanderassenwashab en Bluebelle, welke m enmin rijen warengeplant.et betreft hier eenplantverband van 25 x 30cm. Weldient erbijdeberdeling rekening meete wrdengehudendat de greiduurvan beiderassen zeerngelijk is. Die vanbluebelle isaanmerkelijk krter.gelijk heeft dit k invled pdeaantasting. et rasbluebellewastentijdevande bemnstering gstrijp,washabngniet geheel. Debemnstering ismstreekshalf nvembergeschied enbeliepdrhetgrteaantalte cntrleren stengels eenperidevan ca. tiendagen.uithet ttalemnster zijnvan iederras 00 planten indetabellenverwerkt. 3) Twnes,* & M* Twnes, 966. Acatalgueand reclassificatin fthenetrpic Ichneumnidae. Mem.Am. ent. Inst., 8. 4) Ra, V.P., 965. Natural enemiesfrice stembrers and allied species in variuspartsfthewrldand pssibilities ftheiruseinbilgical cntrlf rice stembrers in Asia.Tech. Bull. Cmmnw.Inst, bil. Cntrl,6:-68.

- 32 - ta cö U p ä -p ft ä v!>cn h eu,q Ö Xi CÖ * a a) > Ö < P4 cri ÖÄ CQ CÖ m ^) a) a) f fc-p m.d cri C S «% IQ > «f -ö M a & cri CQ -P ttfl- ä P 3 C ) a cri P xi Ö cri <4 i û),q Ew c crt ÎS h. 'd Ö ftnfü h TJ Ö 3 cö ra P t N P fc 03 h -ti T3 Ö U ft N Xl > * M c c n Ö P C Ö -P S ft * -p C cri c h ö VÛ in v rn en t- r r r n v V C «3 c- <T» en r r P4 m C- 00 en * V Vu W r en LTv C c- L C V *"3 V V **- rn in in rr\ r p p ^ en t ĪI \S. 0* v II CQ cri U -p xi s -P Ö cri ft fc V ÖCTS > J X* Ö X> a > a Cd< T-\ cri «x! Ö ta <D,kj C U -P U cri x! ca S * > M C n U x! cri c -P Ti W) Ö S a) P C X> p Ö a) 3 CÖ <îpq r-l a) XI CÖ E fnx> T) Ö * PnNPci Î -Ö Ö si cö c ft N Pi h ra U TJ tf Ö f ft NX»,rl '» X> cri * P4 xi Ü ca P CQ S cd P ra Ö P Ö ft «p Ö ra ^ ö LTi *3- "si- **- «* V rn rn v V «tf- r- r W in ( *-> C- in r ra CÜ rn v V CT> en M en v c~ m "3- *i- «sfin en CÖ cri -p -p v ^j- II \fc en m, in II

-33 - et blijkt dathet ras Bleubelleaanmerkelijk minder stengels perplant teldedanhet ras Washab.et percentage dr D. saccharalis fr. albinellaaangetaste stengels is veel hger bij Washab danbij Bluebelle, waarbij pmerkelijk isdat bij Washabhetaandeel vand. saccharalis relatief veelhger isdanvanr.albinella.deaantastingspercentagesvanbeide brders gevenbij Bluebelle een veelgeringer verschiltezien. Bijdeberekening derpercentages iser vanuitgegaandat iedere stengel slechts éénbrderrups bevatte. In uitznderingsgevallen werdenwel eenstwee rupsen ineen stengelaangetrffen;deinvled hiervan pde cijfers is nietnemenswaard. Dedrielaatste klmmen vandetabellen geven het percentage plantendat a)inhetgeheel niet wasaangetast dr brders, b) niet wasaangetast drd.saccharalis, en c) nietwasaangetast drr. albinella. 3.6.ETKWEKEN VANDIATRAEA SACCARALIS (F.) (LEPIDPTERA, CRAMBIDAE) P EENKUNSTMATIGDIEET (Gw b/6 8/2) 3.6..Prbleemstelling Dit jaar werd een begin gemaaktmet eennderzek naarderelatiestussenrijstbrders en hun parasieten, in verband met de mgelijkhedenvan een geïntegreerde bestrijding (Gwb/68/l).et isvr eendergelijk nderzek ndzakelijk te kunnenbeschikken ver grteaantallen parasieten en duskver hun gastheren. Teneindeaandebehefteaanbrderste kunnen vlduen,zalhet indetekmst zekerndzakelijk zijndeze massaalte kunnen kweken.dit is, wanneervandenatuurlijke vedselplant gebruikwrdt gemaakt,eenzeertijdrvend werk. Inde laatste jaren istamelijk veelnderzek gedaan naarde mgelijkheid diverse srtenrupsente kwekenp eenz.g. kunstmatig dieet. -Dit kan al naargelanghet delvanhet nderzek een geheel synthetischdieet feen z.g. half synthetisch dieet zijn. -k naarde mgelijkheid Diatraea saccharalis p eendergelijk dieet te kweken is reedsnderzekgedaan. Vr ns del,het pzetten van een massakweek van Diatraea saccharalis,is hetgewenst deze brderte kunnen kweken p eendergelijk kunstmatigvedingsmedium.et nderzek zal erpgericht zijneen kweek ptezetten waarbijdiatraea saccharalis tenalle tijdevr nderzek beschikbaar zal zijn. 3.6.2. Methdiek etvedingsmedium iseen mengsel van al f niet chemischgedefinieerde stffen, waarvanmet behulpvan agar feenanderbindmiddel een "vaste"substantiewrdt gemaakt.

- 34 - Daarnsnderzek erpgericht is hemet zweinig mgelijk ksten (dusk arbeid)zveel mgelijk insekten zijnte verkrijgen,znderdevedingsbeheften chemisch te analiseren, kangebruikwrdengemaakt vangedrgd plantaardigmateriaal. etmediumwrdtmet behulpvan eenhuishudmixer metmengbekerbereid enin warme testandmet een spuitfles in glazen buisjes gebracht. Naafkelingwrdt desubstantievast en kunnende jngerupsen hetzijafznderlijk, hetzijin grtereaantallen indebuizen wrdengebracht. Daardergelijkkunstmatig vedsel inhet algemeen slechts wrdtgeaccepteerd indienhet insekt tevrengeen natuurlijk vedselheeft kunnen eten,is hetndzakelijk uit tegaanvanz.g. eirupsen, welkengniet vande rijstplanthebbenkunnen eten. Derupsbrengt zijn gehele ntwikkeling dr in hetzelfdeglasbuisje en verppt zich hierin.depppen wrden verwijderd enineen vchtig milieu ineen kartnnenkker geplaatst.ier kmendevlindersuit envindt kde cpulatie eneiafzetting plaats.mde eieren p eenvudige manier te kunnenverzamelenwrdt langsde wand vande kkerdunschrijfraachinepapier aangebracht, waarp zij wrdenafgezet. De eispiegelsv/rden nu eenvudig methet papier uitgeknipt. De kweek bevindt zich mmenteelng ineenexperimenteel stadium enis daardrngniet "selfsupprting". De eieren wrdenverkregen vanvlinderswelke uit inhet veld verzamelde rupsen en pppen wrden pgekweekt.et pkwekenvanderupsengeschiedt in grteflessen, waar zij al3 vedsel stukkenmaïsstengel krijgen tegediend. Dezemethdevldet uitstekend envergt aanzienlijk minder arbeid danhet afznderlijk pkweken instukjes rijststengel. 3.6.3.Verlp enresultaten Uitgegaanwrdt van enkeleruweplantaardige Prdukten:pedervanbruine bnen, wrteltjes en maïsstengels. Tegevegd wrdengeringereheveelheden aanvullende bestanddelen,bijv.terdekking vande vitaminebehefte: caséine, gistextract, suiker,chlinechlride en ascrbinezuur.mdegreivan schimmels enbacteriën tegente gaan, wrdt gebruik gemaakt vanmethyl-para-hydrxy-benzaat, srbinezuur, kpersulfaat,frmaldehyde, penicilline, streptmycinesulfaat en nipagine. Drieverschillende media knden reeds wrdenberdeeld.et eerste bevatte pedervanbruine bnen, maïsstengels en wrteltjes, verdergist eneen vrij geringe heveelheid schimmelwerende stffen (streptmycinesulfaat en nipagine). Degrei vande jngerupsen begn veelbelvend,dch naruim een week trad inernstigemate bederf vanhetmedium p. 3rntwikkelde zichschimmel ener trad gasvrming p.tch kwam een aantallarvenngtt vrppping.etgewicht vandeze pppen was laag ener werden geen nakmelingen verkregen.

*- 35 - Bijdebereiding vanhet tweedemediumwerden enkele nieuwe schimmelwerende stffen tegepast en werd een grtereheveelheid gebruikt.kwerdwatverdundzutzuurtegevegd mde p vanhetmedium te verlagen.et mediumwerd nu niet aangetast dr schimmels. Dentwikkeling vanderupsenverliep echtertraag, mgelijk drdat één vandenieuw tegevegde stffen een ngunstige invled had. et derdemedium bevatte in hfdzaak dezelfde bestanddelen,dchandere schimmelwerende stffen.de rupselntwikkelden zich ged,dchk hierduurdehetlarvestadiumtamelijk lang (nl.ca. 5 weken). etgewicht der pppen wasged,de eiprduktie echter matig. Ingezetwerdenverderng vier media, waarvande resultatenng niet vermeldkunnen wrden. Ditzijn:.Mediummet bruine bnen-, maïs- en wrteltjcspeder; dus wat basale samenstelling betreft gelijk aande vrgaande media. 2.Mediumgebaseerd phfdzakelijkbruine bnenen gistextract. 3. Mediummet maïs- en wrteltjespeder,dchznder bruinebnen. 4.Medium pbasis van maïspeder. Vrlpig lijkthet eerstevandezemediadebeste. resultaten te geven.

- 36-4.LANDBUWPLANTENTE'^LTKUNDIGNDERZEK 4.. EÏÏ RIËNTEREND NDERZEK NAAR DE DRGE-STFPRDUKTIE BIJ IPJ.ÎEA BATATAS PIR CV. EGEIDA (Lpt/68/3) 4... Prbleemstelling Een riënterninderzekwrdt ingesteld naarde vegetatieve ntwikkeling vandebatatenklnegeida (ziecels Kwartaalverslagen 6sub. 4.3.). 4..2.Methdiek Ineen veldprefwrdt hetverlpvandevegetatieve ntwikkeling bestudeerd drnegenmaal, met intervallen vantwee weken,tebeginnen eenmaandnahet planten,een aantalplanten tegsten en hiervandedrggewichten van bladeren,stengels enndergrndse delentebepalen. De pref ispgezet als een gewarde blkkenprefmet 9bjecten in 4 herhalingen.elkvak bestaatuit eenenkelerij planten van4,5 m. (Vr meergegevens ziecelskwartaalverslagen 6 sub4.3.2.) 4..3.Verlp enresultaten Denegende enlaatste gstvnd plaatsp4 ktber. et ttaledrggewicht vertnde bijdelaatste gst een duidelijke achteruitgang,en waszelfslagerdanbij de zevende gst. Dezeachteruitgang werdgecnstateerd vr zweldestengels,inclusief bladstelen,alsde ndergrndse delen.vermedelijk alsgevlg vanregentijdensdelaatste weekvan september, waardr enige jngeuitlp pdeude stengels wasntstaan, washet bladgewicht vergelekenmet devrlaatste gst daarentegen ietstegenmen.khet versgewicht vanderedelijk frse enp hetg verkpbare knllen wasbijde laatste gstafgenmen. Deresultatenvandit nderzek zijn inmiddels uitverig gerapprteerd incelsrapprten 5.Samenvattend kan wrdengezegd dathetverlpvandedrggewichten van stengels enbladstelenvrijwel lineair wasttaandezevende gst.ierna namdetename afmbijdelaatste gst verte gaan ineen afname.etdrggewicht vande wrtels namregelmatig tett aandeachtste gst. Bijdelaatste gst waskhier sprake van een afname.et drggewicht vandebladeren bleek sterk beïnvled dr uitwendige factren en was2 wekennaplantenmaximaal.etverlpvande "LeafArea Index" kwam verhetgeheel genmen sterk vereen met datvanhet drggewicht vande bladeren. Degemiddelde relatievegreisnelheid en "NetAssimilatin Rate" fluctueerden sterk, maarvertnden verhet algemeen eendalende tendens.aanheteind vandeprefperidewasdeknlpbrengst ngvrij laag.

-37-4.2. EENRIËNTERENDEGREI-ANALYSEVANZEA.MAYSL. (Lpt/68/5) 4.2..Prbleemstelling etverband tussen cultuurmaatregel enpbrengst wrdt verhet algemeenbestudeerd in veldpreven waarbijdegrttevandepbrengst aan ecnmischbelangrijkprdukt,hetuiteindelijkeresultaat, als criterium wrdt gehanteerd terbepaling vanhet aldanniet beter zijn vandenderzchte factrvergelekenmet een standaardmethde. Eendergelijke empirische relatie betreft dan k slechtsde eindpuntenvan eenlangereeks van nderling afhankelijke prcessen zwel indeplant zelf als in hetmilieuvandeplant. Nietaldeze prcessen wrden p gelijke wijzebeïnvled.een ngewijzigde pbrengst kan infeitehetgevlg zijnvan eenpsitief effect pslechts eenaantal vande prcessen,terwijl derest in gelijkematemaarmet tegengestelde teken wrdt beïnvled. etplantenteeltkundig nderzek,dat infrmatie tracht teverkrijgen veralle schakels in de ketenvan prcessendie vaninvled zijnpdepbrengst, met dank bestaanuit eenbestudering van (i) hetmilieu zelf en vanzijn invled pde grei vandeplant,en van (ii) degreireactiesvandeplantvrzverdeze vaninvled zijnpde pbrengst.in hetalgemeenheefthet eerste meeraandacht gekregen danhetnietminder belangrijke tweedeaspect vandeplantenteelt,dat k welals gewasfysilgiewrdt aangeduid. Een veel gebruiktemethde in het gewasfysilgisch nderzek is de grei-analyse, welkegebaseerd isp het principedat de tename indrggewicht van een gewasver eenbepaalde peride eenmaat is vrdenettftsynthese. ierbij wrdt hetgewasalsftsynthetisch systeem beschuwd.aangenmendathet bladppervlak de grttevan ditftsynthetisch systeem weergeeft, kande efficiëntie vanhet systeem, i.e. denett-ftsynthese per eenheid van bladppervlak (de "NetAssimilatin Rate" - NAR), geschat wrden.bepaling vande verdeling vandedrge stfverdeverschillende delen vande plant, alsmede tellingen en metingenverricht aan bladeren,stengelsen andere delen, kunnen daarbij eenidee geven hehet ftsynthetisch systeem issamengesteld en hehetmetde tijd enin verhuding ttanderedelendandebladeren verandert. Met behulp van grei-analyses kunnen verschillende gewassen,cultivars vangewassen encultuurmaatregelenmet elkaarvergeleken wrden.etdel van dergelijkevergelijkingen ishet psprenvanfactren in het gewaszelffin het milieu,die invleduitefenen pde prduktie van nuttige drge stf,mvervlgensdeze factrenzdanig'te wijzigen dat eenptimale prduktiewrdt verkregen. Indenderhavige pref wrdt terriëntering een greianalyseverricht aan maïs (Zea maysl. ). p regelmatige tijdstippen wrdenhierte eenaantalplanten gegstwaaraandeverdeling vandrge stfver de verschillendedelen wrdt bepaald.

- 38-4.2.2. Methdiek Vrdezeprefwrdt gebruikgemaakt vande riënterendebegreppelings-bden-gewassenpref vandeafdeling Mechanisatie (Wec/68/l). etprefveld dat phet CELS-terrein ligt,bestaat uit eenzandige leemgrnd vangeringedrlatendheid. Er wrden viertypenbeddenmet elkaar vergeleken: (i) 6-m brede,blle beddenbegrensd dr diepe greppels;' ii)6-m brede,bllebeddenbegrensd dr ndiepe greppels; iii)6-m brede, vlakke bedden begrensd drdiepe greppels; en (iv) 2-mbrede,bllebedden begrensd dr diepe greppels. In verband metde tweetypen greppelskörnenertwee beddenvrdie elkaan één zijdedr een diepe, aande anderezijdedr eenndiepegreppelwrden begrensd. etprefveld isverdeeld in eenstelijke eneen westelijke serie,elkbestaandeuit tweemaal zes bedden, zdat erinttaal24 bedden zijn. Debeddenliggenstwest.Die inde stelijke seriezijnp hunlangst 49,5 m, dieinde westelijke serie46,5m.de greppelsmndenldrecht uit intweentwateringssltendiehet prefveld begrenzen enin verbinding staanmetderingslt vande CELS-plder. Inbeideseries is eenstrkvan7,5 mbreed, gelegen langsde ntwateringsslten,beplantmet maïs.de binnenste mhiervan werdenvrdenderhavigepref gebruikt. (Vr verderedetails vanditprefveld ziedit Kwartaalverslag sub 6..) et plantmateriaal bestaat uit lcalemaïsafkmstig vandemarkt vanparamarib.vandit vrij hetergene materiaal werdenalleende geel-zadige klven gebruikt. et zaadwerd dicht p elkaaruitgeplant inrijenp nderlinge afstand van 90cm.pde6-m bedden staaner aldus6, pde2-mbedden 3rijen.Indeperide 0-20 dagennazaaiwerd geleidelijk aanuitgedund zdat uiteindelijk inderij eenplantafstand van 30cm werdverkregen. Eenweek nazaaiwerd bemestmet een mengmeststf (4-4-4) waarvan 400 kg/hawerd gegeven inndiepe geultjes aan weerszijde vande.plantrijen. Vrdedrge-stfbepaling en wrdtmetintervallenvan 4 dagen, perbed enperherhaling een mnster vanvier plantengenmen.debuitenste rijen nietmeegerekend, betekent dit pde6-m bedden één plant per rij. Van eente bemnsterenrij wrdt gedurende degeheleprefperide slechtselke vierdeplantgebruikt, met dienverstande datz'nplant met staan midden tegenvertwee nietbemnsterde planten iniederder beide buurrijen.deplantenwelkevrbemnstering in aanmerkingkmen staandus vast. Binnen de rijen tusdenderijenvan eenbedwrdtgeward muit te maken welke vandeaangewezen planten vr eenbepaald mnster in aanmerking kmen. Blijkt tentijdevan eengst eenplant dd fafwezig tezijn,dan wrdt dezeplant alszdanig in het mnster pgenmen. Alleendevier eerdergenemde bedtypen wrdenbemnsterd, p de2-mbeddenwrden tweemnsters genmen. Erwrdt bemnsterd ttdat de maïsvlledig rijp is.

-39 - Terbepaling vanhetwrtelgewichtwrden deplanten zveelmgelijkuitgegraven.de wrtels wrdenafgesneden, gewassen en gedrgd.delengte van elkeplantwrdt gemetenvanafdebasisttaandelaatste zichtbare gewrichtsdriehek.dezegewichtsdriehek bepaalt tevenshet laatste ntvuwen blad. Debvengrndse delen wrden alsvlgt pgesplitst:.stengels -zndermannelijke bleiwijze; 2.grenebladscheden; 3.bladschijvenvande grene ntvuwenbladeren ntdaanvandedikkemiddennerf,vermeerderd methet ngniet ntvuwengrene blad bvendelaatste zichtbare gewichtsdriehek; 4. middennerven vandegrene ntvuwenbladeren; 5. gele en verdrdebladeren, met inbegripvanhetng nietgrene,jngenntvuwenblad; 6. klven znder schutblad; 7.schutblad van6; 8. mannelijke blciwijze vanafdegewichtsdriehek van het laatste ntvuwenblad. Demnstersvandeverschillende beddenzullen afznderlijk wrdengedrgd.dedrging vindt plaatsin een geventileerde drcgstf bij 85 C gedurende 24 uur gevlgd dr één uur bij 05 C.De klven ende stengels wrdenhierte in kleine stukjes gesneden. Terbepaling vanhet ttale grene-bladppervlak wrdt zwelhet ppervlak vandeschijvenalsdatvande schedengeschat. Een schatting vanhet ppervlak vande bladschedenwrdtverkregenuit delengte endegemiddelde drsnede vanhetmet schedenbedekte stengeldeel. Deze bepaling wrdt vr iedereplant afznderlijk uitgeverd. et ppervlak vandebladschijvenwrdt intweegedeelten geschat aandehandvanvierbladerenvan een vrhet mnster (4 planten)typische plant. Devier bladeren wrden p verschillende hgtenaandeplant gekzen,te weten eenrelatief jng,eenrelatief ud entweedaar tussen in. Uit elkvandezebladeren wrden aanbeide zijden vandemiddennerf, en gelijkmatig daarlangs verdeeld,vijf stukjesbladschijf vanbekend ppervlak gepnst.uithet 'drggewichtvandealdus verkregen 40 pnsjes, endatvanhet sub 3 genemde, kanhetppervlakgeschat wrden.et ppervlak vandemiddennerven van devierbladeren,met uitzndering vanhet dunne tpgedeel^ te, dat bijderestvanhet bladwrdtgerekend, kan gemakkelijk berekend wrden daardeze nerven bijbenadering devrmhebbenvangelijkbenige trapezia. Vermenigvuldiging vanhet aldus gevnden ppervlakmethetgemiddelde aantal ntvuwengrenebladeren levert eenschatting p vanhet ttale ppervlakvande middennerven vande ntvuwen grene bladeren. Degemiddelde "NetAssimilatin Rate" (NAR) ver de peride tussentweebemnsteringstijdstippen t^en t p, wrdt gevndenmet behulpvandefrmule

-40 - W 9 - W, InLp - InL, KS" = -= x - =, waarin t 2 ~ t l L 2 ~ L l W-, en W 2 dettaledrggewichten,en L^en L 2 de bladppervlaktenzijnpdetijdstippent^en t 2. De gemiddelderelatievegreisnelheid (RGR) wrdt vereenkmstigberekendmetdefrmule lnw«- InW, Wïï =. *2-* 4.2.3.Verlpenresultaten De maïs werdgezaaidp26september. Benmassalebladaantasting,eenweeklater,dreen nietgeïdentificeerde rups maakteeenbespuitingmetdipterexsp80 (60 g/ha) ndzakelijk.dezebespuitingwerdlaterregelmatigherhaald medeinverbandmetaantastingenvandiatraeasaccharalis. Afhankelijkvandeplantgrttewerdten00-80 gper hectaregebruikt.dankzijdebespuitingen kndezeplaag redelijkindehandw.den gehuden. In verbandmetdrgtegedurendede maandktber werd regelmatigmetbehulp vantuinslangenwatertegediend. Tijdensdeverslagperidewerdinttaalzesmaal gegst, deeerstemaaldriewekennahetzaaien. Enkeleresultaten zijnintabel2 samengevat. Tabel2. Drge-stfprduktie (kg/ha)vrstengels, gren blad, klvenenschutblad,enenkele greikarakteristiekentijdensdentwikkelingvaneen maïs-gewas weken nazaai 3 5 7 9 3 Drge-stfprduktie stengels grenblad klven schutblad ttaal "leaf area index" f planten in pluim ÏÏIÏÏ (g/dm 2 /week) M? (g/g/week) 268 2249 72 3 88 755 2037 58 670 862 2532 0 0 0 6 0 0 0 92 78 826 286 586 -,29 2,88 3,80. 0 0 0 76 0,,5,8 0,,62 0,44 0,35 0,30 0,5 963 7827 2,9 00 2582 75 224 035 9043 2,04 00 0,23 0,07

- 4 - Bijde eerstegst bestndendeplanten vrnamelijkuit blad enwas er ngnauwelijks sprakevanstengels. etdrggewicht aangrene bladeren namhet sterkst te tussendetweede endederde gst,enbereikte bijde vierde gst een maximum,tendriekwart vandeplanten bleiden.etzelfdeverlpvertnt de "leafareaindex", deheveelheid bladppervlak per eenheidvangrndppervlak.nahetverschijnenvandepluimenwrdt geen nieuw bladmeergevrmd zdatgeen cmpensatie plaats heeft vanafstervend ud blad.et drggewicht aan grene bladeren en de "leafarea index" namennade vierdegst dan k af. Degrtste tename indrge stfvnd plaatstussen dederde ende vierde gst,eentename die vrnamelijk verrzaakt werd drdesterke stengelgrei.de ÏÏXS verdezeperide was weliswaarnietmaximaalmaardit werd meerdangecmpenseerd dr eenhgere "leaf area index", waardr tch een grtere tename indrgestf werdverkregen. Zelfsbijdelaatste gst,tenreeds een aantal klvenrijp was, was er ng sprakevan eentename in drggewicht.dezetename was echteraanzienlijk minder dan bij devrafgaande drie gsten. Bijdelaatste gst blekende klvenhet sterkst in gewicht tezijn tegenmen.un gewichtstename was grter dandievande plantenals geheel,zdatmagwrden aangenmendater eenherverdeling vandrge stfbinnendeplantheeft plaatsgevnden.et ttale bladgewicht, inclusiefhet verdrde blad,bleek tenruim 270 kgmindertezijndan bijdevrlaatste gst.aangezien hetvergeelde en verdrde bladvan maïsaandeplant blijft zitten kandit verschilniet wrden tegeschreven aanbladverlies. ZweldeNARalsdeRGRvertnden verdegehele pref eendalendetendens.ditwrdt vrnamelijk verrzaakt dr een afname vandeverhuding bladppervlak tt ttaaldrggewicht.liet andere wrden deverhuding assimilerend ttniet-assimilerende delen,i.e.alleen ademhalend weefsel, wrdtkleiner, hetgeen eenafname vandenett ftsynthesebetekent. 4.3. EENRIËNTERENDE GREI-ANALYSEVANGLYCINE MAX ERR. CV.LARIS (Lpt/68/6). 4.3.. Prbleemstelling Een riënterendegrei-analysewrdt uitgeverd aan de sja-cultivarlaris (Glycine max Merr.). pregelmatige tijdstippenwrdenhierteuit een aanplant een aantal willekeurige plantengegstwaaraandeverdeling van drge stfverde cmpnenten wrtels,stengels, bladeren enpeulenwrdt bepaald. (Vrdealgemene prbleemstelling zieditkwartaalverslag sub4.2..)

- 42-4.3.2.Methdiek Vrdealgemenebeschrijving vanhet prefterrein wrdt verwezen naarditkwartaalverslag sub4.2.2.naast destrk maïs, en gescheidendaarvandr een,5-mbreed pad,iseen 5-mbrede strk beplantmet sja.debuitenste 0,5 m hiervan wrdenvrdezepref gebruikt. etplantmateriaalbestaat uit decultivar Laris,een kleinzadige,zwarte sjabndielcaalverbuwd wrdt. et zaad is afkmstig vandemarkt teparamarib. Er werd geplant in plantgatenp30 x 30cm,4-5 zaden per plantgat. Laterwerd uitgedund tt tweeplanten (lcaal plant mentweezaden perplantgat p30 x30 cm). ierdr staaner 8 rijenpde6-m, en 37 rijenpde2-mbedden. Eenweek nazaai werd bemestmet een mengmeststf (4-4-4) waarvan 400 kg/hawerd gegeven inndiepegeuitjestussende plantrijen. Vrdedrge-stfbepalingen wrdenmet intervallen vantwee weken perherhaling ngeveer80planten gegst. Debemnstering kmt in grtetrekkenvereenmetdie gebruikt vr maïs (zieditkwartaalverslag sub 4.2.2). De 8rijenp een6-m bed wrden beschuwd alsnegendubbele rijen.drtelkens eendubbele rij alsrandrijinachtte nemenblijven er vierdubbelerijenver vr bemnstering. p eenbemnsteringsplaats wrdt uit elkvanderijenvan eendubbele rij, een pl gegst, hetgeen neerkmt p vier plantenperbemnsteringsplaats.et bemnsteringspatrn binnendebeddenwrdtverkregen vereenkmstig datvr maïs (zieditkwartaalverslag sub 4.2.2). pde2-m bedden wrdentweemnsters genmen. Perbed zuden er6plantengegstwrden, hetgeen neerkmt p320plantenverdegehele pref. Daarpeen aantalbeddende sjaslecht greide werdendeze bedden niet in hun geheelbemnsterd, maarwerdhetmnster aangevuldmet planten vanbeddendiersprnkelijk niet bemnsterd zudenwrden.ierdrheefthetgeen zindemnsters afznderlijk perbed tedrgen,en werd beslten tt een verwerking perherhaling (80 planten). Terbepaling vanhet wrtelgewicht wrdendeplanten zveelmgelijk uitgegraven.etwrtelstelscl wrdt afgeknipt bij de wrtelhals,de wrtels wrden gewassenen gedrgd. Vandebvengrndse delen wrdenhetaantaldrietallige grene bladerenaandehfdstengcl en aanhet ttaalvan zijstengels geteld,hetaantalzijstengelswrdt vastgesteld, endelengte vandehfdstengelgemetenvanafdeprimaire bladeren tt aan hetgreipunt. Een^zijas wrdt alszijstengelaangemerkt indien er minstens éénntvuwenblad aanzit.de bvengrndse delen wrden alsvlgt pgesplitst:. grene blaadjesznder bladstelen en -steeltjes; 2. gele blaadjesznderbladstelen en -steeltjes; 3.stengels inclusiefbladstelenen -steeltjes;en 4. peulen. Erwrdt gedrgd ineengeventileerde drgstf bij 85 Cgedurende 24 uur, gevlgd dr één uur bij 05 C Terbepaling vanhet bladppervlak wrdenperplant vier verschillende blaadjes -twee tp-entweelaterale blaadjes - gekzenpverschillendehgtenaande hfdstengel.uit

- 43 - elkvan dezeblaadjes wrden twee stukjesblad^vanbekend ppervlak gepnst,één naast de hfdnerf enéénverde hfdnerf uithettpgedeeltevanhet blaadje.uitde drggewichten vandegezamenlijke pnsjes endegrene bladeren kanhet ppervlak geschatwrden. Degemiddelde "NetAssimilatinRate"(NAR)en relatieve greisnelheid (RGR) wrdenberekend met behulp vandefrmulesgegeven inditkwartaalverslag sub4.2.2. 4.3.3.Verlp enresultaten De eerste en tweedeherhalingwerdengeplant p respectievelijk 27en28september,dederde en vierdep ktber.p6ktberwerd uitgedund. Gedurendede maand ktberwerd alsgevlg vandedrgte enige malen watwatergegevenmet behulp vantuinslangen.daarna greidede sjaredelijk ged.aardvlien (Chrysmelidae) verrzaakten bladschademaar werdennietbestreden. De eersteplantenwerdengegst p22ktber,drie wekennahet plantenvandelaatstetwee herhalingen. Gedurende de verslagperidewerd inttaalzesmaal gegst. Enkele resultaten zijnsamengevat intabel 3. Tabel 3. Drge-stfprduktie (kg/ha)enenkele greikarakteristiekentijdensdentwikkeling van eens ja-gewas weken nazaai 3 Drge-stfprduktie stengels grenblad geelblad peulen wrtels ttaal lengtehfdas (cm) bladeren/plant "leaf areaindex" 25 47 0 0 3 85 6,8 2,7 0,6 267 358 0 0 74 699 9,4,,23 2 036 0 0 89 2436 45,0 27,4 3,44 2356 45 4 93 27 4276 80,7 34,9 4,6 NAR (g/dm 2 /week) 0, 58 0, 40 0, 24 0, ÏÏSR (g/g/week),05 0,62 0,28. 0, 5 7 9 2506 253 4 246 293 5339 80, 26,8 3,2 5 2 737 38 82 2003 237 497-3, - Dettaleheveelheid drge stf namtett aande vijfde gst. Dezetename washet sterkst vandetweede naar dederde en vandederde naardevierde gst. Na dederde gst, tendeplantenvlpbleiden,zijnde ttaledrggewichten eennderschatting vanhet ttaal geprduceerde. Ertrad ten namelijk reedsbladval p.

- 44 - Ditverklaart khet lagecijfer bijdelaatstegst. etzelfdegeldt vrhet drggewicht vandestengels aangezienhierdebladstelen en -steeltjes zijn meegewgen. Bijdevierde gst wasdebleibijnaafgelpen.de peulenbegnnen zichtussende vierde endevijfde gst tevullen.gedurende dezeperidewasdeheveelheid gren blad maximaalterwijlgeenlengtegreivandehfdstengel meerplaatshad. Deachteruitgang in gren bladnadevierde gstwas een gevlg vanafsterving vanudebladeren. Bijdelaatste gsthaddendeplanten bijnaal hun bladverlren.veleplanten stnden tenzelfs al kaal. Daarhet nmgelijk is hetgehelewrtelstelseluit tegravenhebben dedrggewichten vande wrtels slechts eenbeperkte betekenis. Verwaarlzing vandezegewichten zuechter een nggrtere nderschatting vandettale drggewichten ttgevlg hebben. De waardenvrnar en ÏÏGÏÏ hebbenslechts betekenis ttaandevierde gst aangeziendaarnahet ttaledrggewicht eennderschatting is vande in werkelijkheid geprduceerde drge stf. Sris echtereenduidelijk dalende tendens waarneembaar,dieaanvankelijk wrdt gecmpenseerd dr eensnelletename inhet bladppervlak.

- 45-5- LANDUISUDKUNDIG NDERZEK 5..VERGELIJKEND BEDRIJFSECNMISC NDERZEK IN VER SCILLENDE GRTTEKLASSEN VAN RIJSTBEDRIJVEN (Lhk/67/) 5... Prbleemstelling Inzicht inhetverband tussenbedrijfsgrtte ende prduktiviteitderprduktiefactren is vangrt belang vrdeplanningvan een efficiënt gebruik vandebeschikbarehulpbrnnen inde landbuw.de kennisvandit ecnmischeaspectvanberengezinsbedrijven indelageinkmenslandcnisechterbeperkt. Dezevergelijkende studie is gericht pde ecnmische efficiëntie en andereaspecten vanverschillendebedrijfsgrtten indebevlkingsrijstcultuur insuriname, terwijltevensaandachtwrdtgeschnken aanmgelijke verschillen inde ecnmievanderijstvrtbrenging tussen verschillende etnische grepen. Vrmeergegevens zij verwezennaar CELS Kwartaalverslagen n.., par.3.4.. 5..2.Methdiek Vrdeverzameling vanrelevantegegevens m.b.t. debedrijfsstructuur, input enutputwrdt denadruk gelegd pde "cst-accunting" methde.debedrijven (verdeeld verde-2 ha,4-6 haen8-20 ha klassen) wrdenminimaaltweemaalper week dr enquêteurs bezcht,diedrndervraging vandeberdegewenste gegevensverzamelen.ierbij wrdtgebruikgemaakt van een "schedule" waarinde nderwerpen intabelvrm zijn pgesteld. Vr meer gegevens zij verwezen naar CELS Kwartaalverslagen n., par. 3.4.2. 5..3.Verlp enresultaten Inde verslagperidewerd pde gekzen bedrijven deverzameling vangegevensgecntinueerd ver de factraanwending tenbehevevandediversebedrijfsnderdelen en nevenactiviteiten endedaaruitverkregen pbrengsten. In vrgaandeverslagenwerdende in968ten pzichtevan 967pgetreden technischeveranderingen inde rijstverbuw aangegeven en aandehand van verkregencijfermateriaalgeïllustreerd.deze betrffen vrnamelijk deplantmethde,-degebruikte padivariëteiten ende verzrging vanhetgewas (hetgebruik van industriële prduktiemiddelen). Indeafgelpen peride kwamende gegevens betreffendede gst van hethfdgewas 968 endeinzaai van het tweede rijstgewas968binnen.k indezefase vanhet prduktieprces viel eenduidelijke vrtzetting

- 46 - vandep ganggekmen verandering inde prduktietechniek tecnstateren. Bijinterpretatie vande cijfersdie inde kwartaalverslagengebden wrdenzij men erpbedacht datdeze slechts bedeld zijn m een glbale indruk te gevenvandeptredende, interessante veranderingen.zijlenenzich niet znder meer vr alteveelmvattende cnclusies met betrekking ttde grtteklassen. Er isdieper inzicht ten aanzienvanhet samenspel vandiversevariabelen ndig mte kmentt evaluatievanhet systeem inntwikkeling.de bedrijfsecnmische waarderingvande veranderingen binnenhetraam vanhet bestaande sciaal-ecnmischmilieumetng plaatsvinden. Degstmethde gaf eentenemend belang tezienvan hetmaaidrsen,dat in967 gedwerd ingezet (ziek CSLS Kwartaalverslagen n.4, pp. 25-26).Dezevrtgaandekapitaalintensivering resulteerde ineen geringere arbeidsbehefte per hectare en hierdrverdweendehgearbeidstpdiez typisch is vr detraditinele sikkelraethde. etrelatieve belangvandetraditinele en.mderne gstmethde vrhethfdgewas 967en968 wrdt in de tabellen 4en5 naarareaalgrtteklasse weergegeven. Tabel 4. Areaalafgegst engstmethde (in #)in 967en968 grtteklasse etn. herk. areaal afgegst (ha) 967 968 snijden 967 cmbinen snijden 968 cmbinen -2 ha -2 ha 4-6 ha 8-20 ha J 49 52 243 546 53 50 244 55 00 00 94 60 6 40 78 84 58 32 22 6 42 68 grtteklasse -2 ha -2 ha 4-6 ha 8-20 ha Tabel 5. Aantal bedrijven engstmethdein967 en968 etn. herk. J tt. aant. bedr. 33 35 49 23 uitsl. snijder 33 35 45 23 967 uitsl. cmbinen - - 2 7 beide methden -. - 2 22 uitsl. snijden 26 28 6 8 De cijfers latenver degehele linieziendat in968 een grtergedeeltevanhet areaalmet demaaidrserwerd afgegst. Werd in967 zwelbijde Javanen (J) alsde indstanen ()inde-2 ha klasseuitsluitend metdehand 968 uitsl. cmbinen 5 5 6 3 beide methden 2 2 27 3

- 47 - gegst;,iniy68 mest detraditin«! methde vr 22% resp. 6% vanhet areaal wijkenvr de nieuwe methde. kdebeideandere klassen lietenbelangrijke verschuivingen zien.zalsteverwachten was,bleek demaaidrser p grtere schaalpdegrterebedrijventezijn ingezet. Senanderemaatstafvrde mate vanverandering is het aantal berendatdenieuwemethde phet bedrijf heeftgeïntrduceerd. Uit de cijfers (tabel 5) blijkt ktenaanzienhiervan eenaanzienlijke stijging. In968 waren, vergelekenmet 967, degemiddelde fysieke pbrengsten per hectare in alleareaalgrtteklassen belangrijk lager (tabel 6). Devrnaamsterzakenvan dezeteruggang schijnenteliggenin: a.gebreken in defactr natuur,metnamede (te natte) weersmstandigheden aan het begin vande prduktiecyclus.deze lieten pde meeste bedrijvende vereistegrndbewerking niet te envertraagdenbvendien in velegevallenhet tijdstipvaninplanten. b.etnietgedaangepast zijn vandeprduktiefactren, zwel naarheveelheid en/fhedanigheid, aande eisen vandesterk pgekmen inzaaimethde en het tegenmengebruik van hgwaardigepadivariëteiten. Uitde cijfers intabel6blijkt tevens eenafname vandegrndprduktiviteit vrhethfdgewas bij tenemende bedrijfsgrtte. Tabel 6. Degemiddelde fysiekepbrengsten in967en 968 grtteklasse herk. etn. kgper hectare 968 minus967 967 968 kg i van 967-2 ha -2 ha 4-6 ha 8-20 ha J 383 395 35 3075 3435 354 2828 2630 378 797 683 445 0 20 9 5 Naardemvang vandeptredende gstverliezen bij hetmaaidrsenisinhet bevlkingsrijstgebied ng geen nderzek verricht. De indruk bestaat echterdat dezein dehuidigefaseniet naanzienlijk zijn vergelekenmet die bijde ude methde.dit zu.a. te wijten zijnaan de geringedeskundigheid vande nieuwe cmbinebezitters, haastwerk in verband met degrtevraagnaarmaaidrsers dieintaaklnperareaaleenheid werken,enhet afgstenp eentelaat tijdstip. Inzicht in dezeverliezen is niet alleen belangrijkvr devergelijking vande feitelijkemet de mgelijke pbrengsten inde grtteklassen, dchkvr een ecnmischevergelijking vande beide gstmethden,daar degstverliezen één vande kstencmpnenten vrmenvande methdeverandering. Eenanderprbleem bijdepbrengstbepalingvrmde de grtehetergeniteit vanhetprdukt endientengevlge demrekening ineenstandaardeenheid. Depbrengst

- 48 bestndni. vr een deel uit met dehand gesneden,phetveld gedrgde endaarnagedrste padi, waarbij wathet gewicht betreft een nageneg unifrmprduktwrdtverkregen.vr een ander deelbestnd zijuitmachinaalgegste padi vanuiteenlpende vchtigheid en vuilheid, waarbijinuiteenlpende mate gewichtsafname ptreedtbij het drgen enschnen.veelalmest bij mrekeningen pschattingen vandeberen wrdenafgegaan. Inde maandennvember en decemberwerdhet 2e rijstgewas indegrnd gebracht.tabel7laatdeverschillen in de intensiteit vanhetgrndgebruik tussen967en968 zien.ieruit blijkt een tename van de intensiteit in de grtteklassenm.u.v..de-2 haindstaanse bedrijven. T.a.v. hetaantalberendat een2e gewas inzaaidetnt tabel8 nageneg hetzelfde beeld. Tabel 8. Aantal bedrijvenmet een2erijstgewas in 967 en968 Tabel 7. Percentage vanhet rijstareaal nder2e gewas in967en968 grtteklasse herk. etn. ia nder '< 2e gewas 967 968-2 ha -2 ha 4-6 ha 8-20 ha J 40 32 9 30 59 3 39 47 grtteklasse -2 ha -2 ha etn. herk. J. tt. aant. bedr. 33 35 49 52 bedr. met een 2e gewas 967 3 5 9 29 968 24 3 33 40 4-6 ha 8-20 ha et dr een2erijstgewasgeccupeerde deel vanhet ttaleareaalis kleiner dandeberen wensen. nderde huidige mstandigheden is waterde limiterende factr.plssing vanditprbleem zalzeker een grterareaal nder een2e gewasbrengen en daardr eenbeterebenutting van beschikbare gezinsarbeid,kapitaalgederen enschaarsrijstland mgelijk maken.kunstmatig inpmpenvanwater stuit bijde meeste berenniet inde eersteplaatsafpdehge ksten verbndenaande inhuurvan een pmp, dchpde nzekerheid p hetgewenste tijdstipver eenpmpeenheid (trekker + pmp) te kunnen beschikken. In het afgelpenkwartaalmesten wij ptwee bedrijven het nderzek beëindgen. Eénberinde8-20 ha klasse bleek nl. zeerged dekunst vanhetverstppertje spelente verstaan,terwijl een ander inde4-6 ha klassedrdrukke

- 49 - nevenactiviteitentevaak nbereikbaar bleek. Eenber inde4-6 ha klassekwam teverlijden, maarhet bedrijf wrdt drdeznenvrtgezet en bleefdaarm vralsng bij het nderzek betrkken. Deverzameling vangegevensmet betrekking ttde verkregen pbrengstenverliepniet znder meilijkheden. et isduidelijk gewrden dat invelegevallen nbetruwbare cijfers wrden verstrekt, waarbijde grte bedrijven de meesteprblemen pleveren.veeltijdwerd dankbesteed aanberdeling en navraag ter vaststelling van het al dan niet betruwbaar zijn vande verstrekte cijfers.in eenaantaldubieuzegevallenhebben wijng steeds niet de waarheid kunnen vaststellen.in smmigegevallen kwamduidelijk vast te staandathet njuiste beeldwerd gegeven mviansbepaalde deleindenbijde verheid tebereiken (waarnderperceelaanvrage,verkrijgenkredieten,uitstbl terugbetaling kredieten f uitstelvan betaling vanandere lasten). Debasisverwerking vandegegevens (rdenenen rubriceren) werd vrtgezet.aangeziendeze verwerking geheelmet dehandgeschiedt metals enigmechanisch hulpmiddel eenelektrische rekenmachine en gezienhet grte aantalte verwerken pnamenperbedrijfper jaar (vralpdegrtebedrijven) verliepdeze zeertraag.. 5.2. BEDRIJFSECNMISC NDERZEK IN DE MIDDENSTANDS- RIJSTPLDER TS WAGENINGEN (Lhk/65/D 5.2.. Prbleemstelling Sinds het begin vanhet middenstandsrijstprject wrdt dr ns nagegaan hede uitgegevenbedrijvenzich, vralbedrijfsecnmisch gezien,indepraktijk ntwikkelen. 5.2.2.Methdiek Vrnsdel wrden debedrijfsgegevensvan elke prduktieperide aan een analyse nderwrpen.dezegegevens wrdengehaald uit debedrijfsadministiacies van de beren,die tijdenshun pleidingsperide hetndige nderricht hierin kregen. 5.2.3.Verlp enresultaten De gegevens m.b.t. hetvrjaarsgewas968 werden verderverwerkt en het rapprt betreffende ditgewaswerd vrbereid. Tevens werdendebedrijfsgegevens ver het najaarsgewas968verzameld.

- 50-6. KECANISATIE-NDERZEK 6.. RIËNTERENDE (Me c/6 8/) BEGREPFELINGS-BEDDEN-GEY/ASSENFREF 6...Prbleemstelling Bijdeverbuw vandrgegewassen in grtedelenvande Surinaamsekustvlakte isalsgevlgvandegeringe drlatendheidvandegrnd dedetailntwatering een prbleem.deze gewassenwrden erinhet algemeen pbeddenvan uiteenlpendevrm enbreedtegeteeld.dit isechter meer een resultaatvan ervaring danvan nderzek. Methet delrichtlijnen tevinden vrdedetailntwatering vanhet CELS-terrein isphet perceel tenzuiden vanhethfdgebuw eenriënterende prefaangelegd. Een belangrijk nevenaspect vandezepref isdat enige ervaring knwrden pgedaanmet de intezetten werktuigen endete tepassen werkmethden. Depref isriënterend genemd mdat slechts een beperkt aantal bjectenkn wrden pgenmen,de lptijd in verband met eenandere bestemmingvanhet terreinkrt zalzijn enslechts inbeperktemateaanbdemkundige kwesties aandachtkn wrden besteed. 6.2.. Methdiek bjecten: A. vlak bed, B. bl bed, C. bl bed, D. bl bed, breedte ir 6 6 6 2 m, m, m, m. lengte ca. ca. ca. ca. 50 50 50 50 m,greppel diep; m, m, m, Telichting: (i) debllebedden zijndakvrmig en hebben een dwars-, helling van ca. 2i$; (ii) deafmetingenvande diepegreppels zijn: bvenbreedte 40 cm, bdembreedte 20cm,diepte 30cm; (iii) dendiepegreppels zijn cncaafmet een bvenbreedtevan40cm eneendieptevan0cm. p grnd van waarnemingen ver de gewasntwikkeling en bdemfysische metingen zalgetracht wrden inzicht in het effect vande verschillende bed-en greppeltypen te verkrijgen. lsleiding- BLK ::n ra IS CQ S BLK tv midd enpad BLK CtJ rs CQ BIK II CQ 3" N -lsleiding U' brut ppervlakte prefveld 0,93 ha ndiep; diep. - richtingvandebedden

- 5 - Depref.iseengewarde blkkenpref metvier herhalingen.m een blbedmetaan weerszijden een vlakkegreppelte kunnen pnemen warentwee extrabedden ndig.perblk zijn vijfbedden vanzes enéénbed van twaalfmeterbreedte aangelegd. Debrut ppervlaktevanhetprefveld bedraagt 0,93 ha.etprefveld ligtgemiddeld ca.één meter bven hetwaterpeil indelsleidingenwelkehet aantwee zijdenbegrenzen. etterrein wasvóórdeaanlegvanhet prefveld zeerngelijk gelegen envrnamelijk begreid met grassen. Debringenten beheve vandebdemkarteringvan het CELS-terreinwerden in vierkantsverband (25 x 25 ra) uitgeverd.aanhet rapprt is hetvlgende ntleend: i. Vrhetzuidelijk deel,vrnamelijk deblkken IIenIIImvattend:licht humeus; ndiep gehmgeniseerd;leemhudend zand p klei beginnend p 35-55 cm;slempgevelig;geringe bewrtelingsdiepte. ii. Vrhetnrdelijk deel waarzicheen kreekjebevnd envrnamelijk deblkken IenIVmvattend: sterk humeus; ndiepgehmgeniseerd; geelgevlekte klei pzeerfijnzand beginnend tussen65en85cm; vr kleinere ppervlakten tussen95 en05cm; geringe drwrteling. pde westelijke enstelijkegedeeltenvande vierblkkenwerd eenlcalevariëteit maïs ingezaaid, instrken respectievelijk stelijk en westelijkhiervanzwarte sja, (cv. Laris).Eenverblijvend deel werd bestemd vrvermeerdering van eenaantal gewassen. 6..3. Verlp enresultaten Metdeaanleg vanhetprefveld werd eind augustus 968aangevangen endeuitvering vnd nderdrgemstandighedenplaats.gedurende slechts ééndag is het werk dr eenregenbui nderbrken. Dewerkzaamhedenmet de werktuigen zijndrmiddel van eentijdschrijving bijgehuden.debestede tijden bedregen: - driemaal schijvenplegen 8,0 hrlge-uren, 6,2 mtrklkuren; - vijfmaal schijveneggen 22,5 hrlge-uren, 7,8 mtrklkuren; - ndergrnd egalisatie en 03,5 hrlge-uren, vrmgeving vandebedden, 72,5mtrklkuren incl. 60 m3 sltgrnd enkeerstrkaanleg Deaanleg vande greppelsmet deschp nam 736manuren in beslag. Deherhaaldeplegbewerkingenwerden uitgeverd mdeplaatselijk vrkmende ude greppels, ngelijkhedenalsmedede grasvegetatie weg te werken. Eenpging mmet de schaarpleg inplaats vanmet de schijvenpleg te werkenmislukte drdetengelijke ligging vanhet perceel.de schijveneggebewerkingen waren ndig mde

- 52 - plaatselijk zeer'grtekluiten te verkleinen.de schijvenegge wasvrdit werk aandelichte kant. Dendergrndégalisâtie werd uitgeverd nadat een teelaardelaagvan ca.0cmphetvrgaandegeëgaliseerde bed wasverspreid.de egalisatie endevrmgeving vandebedden vnd plaatsmet degrnd vanhet bedzelf en met degrnduit degegraven lsleidingen.tenslttevnd eenlaatste schijveneggebewerking plaats. Met de inzaaiwerdgewacht tt degrnd vldende bevchtigd wasdr een regenbui.inhet nderstaande zijn gegevensmetbetrekking tt dezaaipgenmen: zaaidatum beginpkmst pkmst rijlengte ri j afstand/plantv erband aantal zadenper plantplaats gedund tt rijrichting zaaidiepte maïs 26-9-'68 3 dagen nazaai zeerged (ca. 80$) 7,5 m 0,9 m 50stuks/m 30cminde rij evenwijdigaan bedrichting 2-3cm sja 27/28-9- '68,-0-'68 4 dagen nazaai zeerged (ca. 80$) 5 m 30cm x 30cm 3per plantplaats plant per plantplaats evenwijdig aan bedrichting 2-3 cm Bdemdichtheidsmetingen en bdemvchtgehaltemetingenzijn vanafdeaanvangmet regelmatige tussenpzen genmen.ze werdengelijktijdig met dedrge stftenamemetingenen lengtetenamemetingen verricht.metdeverwerking hiervan is aangevangen. In hetvlgendekwartaalverslagalsde maïs ensja gegst zal zijn,zalhier naderpingegaan wrden. Eenvermeldenswaardig aspectmet betrekking ttde vchthuishuding is hetvlgende: Nadeinzaaivlgde aanvankelijk eenperidemetvrijwel geen neerslag.dagelijks werd met behulp van waterslangen een weinig watertegediend. Debevchtiging beperkte zichtt debvenstedriett vijf cm.in deperidevan 29-9-'68tt 8--'68bedreg de neerslag echter23,4 mm,verdeeld ver enkelezwarebuien. ndanksdezehge regenval ntwikkelde de sjazichpeen aantalplaatsen zeer matig. Blijkens dep8--'68 uitgeverdevchtbemnsteringwarende vchtgehalten: matig ntwik-gedntwikkelde sja keldesja p0cmdiepte,46$ 2,78$ p 20cmdiepte p30cmdiepte 3,24$ 20,53$ 6,9$ 8,58$

-53 - Tijdensderegenbuien werd sterkdeindrukverkregen datplaatselijk hetwatervrijwelnmiddellijk afstrmt naarde greppels. Verndersteld wrdt dathet lemigezand debvenste laagnageneg geheelafslt zdatgeen water indegrnd kndringen.slechts na eenperidevan regelmatig verdeeldeneerslag ntwikkelde de sjazich beter. 6.2.PIET TESTENVANDEWATERREUVANET CELSENET BEPALENVANETAFTAKASVERMGEN ENET BRANDSTF VERBRUIKVANDE LANDBUWTREKKER MF65MARK 3 (Mec/68/2) 6.2.. Prbleemstelling en methdiek Vrdebepaling vanmtrkarakteristieken isp het CELS een hydraulische (water)remdynammeter geïnstalleerd. (ndermtrkarakteristiek wrdtverstaan: etverband tussenkrukasterentalvande mtren geleverd vermgen, kppel,ttaalbrandstfverbruik per. uur enspecifiek brandstfverbruik.) Bijdegeïnstalleerde dynammeterwrdt het kppel gemetenmet eentrekpnemer,die werkt vlgenshetprincipe vanderekstrkmeettechniek;het brandstfverbruik pertijdseenheid kanzwelvlumetrischalsdr gewichtsbepaling wrdenvastgelegd. De waterrem isgebuwd drdetechnisch Fysische Dienst vrde Landbuw te Wageningen (Nederland)en getest pdeafdeling Landbuwtechniek vandelandbuwhgeschl. Nagegaandiendete wrden f dewaterrem met dedaarbijbehrendemeetapparatuur nadezeereisen nderde insurinameheersende mstandighedenngaande testellen eisen zu vlden.detestgeschiedde metde MF 65trekkervanhetCELS. Tevenswerd tijdensdeprefhet brandstfverbruik vandeze trekkerbij verschillende standen vande brandstfhendelvastgesteld inrelatietthet aftakasvermgen.dit teneindeaandehandvan brandstfverbruiksmetingen in hetveld inzicht inhet drdetrekker geleverdegemiddeldevermgen bij verschillende werkzaamheden te kunnenverkrijgen. 6.2.2. Verlp enresultaten De ingebruikneming vande waterrem leverde geen nverkmelijkemeilijkheden pen geeftmmenteelgeen aanleiding tt pmerkingen. Bijdrieverschillende standen vande brandstfhendelvande MF65trekker werdhetgeleverdeaftakasvermgen en hetdaarbijbehrende brandstfverbruik bepaald.de mtrkarakteristieken werden in grafieken uitgezet. Indeze grafieken is hetverband tussenhet geleverde vermgen en hetbrandstfverbruikafte lezen. Een samenvatting hiervan is weegegeven in tabel 9.

-54 - Tabel 9. Aftakatest vermgen (pk) kppel (kgm) brandstfverbruik (g/epk/h) brandstfverbruik (ia) mw./min. mtr bij max. vermgen 56,2 59,0 93 0,5 2047 656 bij max. kppel v aftakas 69,0 200 385.d. bij540 mw./ min.v.d. aftakas 48,5 88 9, 685 540 mw./min. aftakas Daardetrekker ngnauwelijks wasingelpen,zullen de metingenherhaald dienentewrden na een grteraantal bedrijfsuren.etbrandstfverbruik vandetrekker,datvia vlumemetingen werd bepaald, lijkt aande lage kant. Watderelatiebetreft tussenbrandstfverbruik en vermgen isgeblekendatvralbijdelagevermgensde spreiding inhet brandstfverbruik grt is,zdat dezemethde inditgebied een weinig betruwbaar inzicht inhet vermgensgebruik van weinig vermgen vragendewerktuigen zal geven. Eenanderbezwaardatkleeft aandebepaling vanhet bendigdevermgenviahet brandstfverbruik isdat slechts eengemiddeldewrdt verkregen.bekend isdat dr verschillen inbdemgesteldheid en dergelijke piekenindeverragensafname ptredendie eenmeervud vanhetgemiddeldezijn. Vrvermgensvaststelling bij het werkenmet verschillendewerktuigen zal eenanderemethdendig zijn. De waterremmet dedaarbijbehrendemeetapparatuurblijft hierbij ndzakelijk m mtrkarakteristieken vast te kunnenleggen enblijftndig mdeveldmeetapparatuurtecntrleren. 6.3.'VERGELIJKENDEPREFETEEN SCAAR- EN EENSCIJVENPLEG ALSMEDEEENSCIJVENEGMETETDELLIEETAPPARATUUR TE TESTEN ENDEMGELIJKEID TTETUIT..'ERKEN VANGEGEVENS IET BEULPVAN EEN CMPUTER TENDERZEKEN (Mec/68/3) 6.3.. Prbleemstelling Kwantitatief inzicht inhet effectdat verschillende grndbewerkingswerktuigen en -methden pdegrnd hebben (dichtheid, kluiten, reliëf)is gewenst mtt eenjuist systeem te kmen.k inzicht indebendigde energieis hierbij vanbelang.grndbewerking istthedenbijde verbuwvan éénjarigegewassen één vande werkzaamheden die demeeste energie vragen. Vruitlpend phetgereedkmenvanhet perceel waarp eenlangjarige prefzal wrdenaangelegd isp een tekmstig buwterrein een vergelijkendeprefaangelegdmet eenschaar-eneenschijvenpleg alsmede eenschijveneg, methet deldeterbeschikking staandemeetapparatuur en de