Karin Gehrels onderzoeksbegeleider, DP Zwart, Hogeschool Windesheim. Mailadres:

Onderzoeksvoorstel Mbo Onderzoeksdag Naam indiener: Karin Gehrels onderzoeksbegeleider, DP Zwart, Hogeschool Windesheim. Mailadres: k.gehrels@drenthecollege.nl Telefoonnummer: 088-1883056 Naam van de presentator: Karin Gehrels 1. TITEL VAN DE PRESENTATIE Groei door professionele verbinding 2. DE AANLEIDING VOOR HET ONDERZOEK EN DE ONDERZOEKSVRAGEN. BIJV: WAT IS HET PROBLEEM EN WAT GAAT OP GROND VAN DIT ONDERZOEK VERANDEREN IN DE ONDERWIJSPRAKTIJK? WELKE VRAGEN WIL JE MET DIT ONDERZOEK BEANTWOORDEN? In het kader van het afronden van mijn opleiding tot Master Learning and Innovation (MLI) richt ik mijn thesis op de professionalisering van het SAW opleidingsteam, waarin ik zelf ook werkzaam ben. Verdere professionalisering van het docententeam is een noodzakelijke stap, om te kunnen voldoen aan de uitdagingen waar het Drenthe College de komende jaren voor staat. Docenten ervaren momenteel een hoge werkdruk. Men geeft in (functionerings)gesprekken aan te weinig tijd te hebben voor gezamenlijke reflectie en feedbackgesprekken met collega s binnen het opleidingsteam. Er is nog weinig sprake van gezamenlijk lessen voorbereiden en/of geven en ook video opnames en lesbezoeken zijn niet opgenomen in de jaarplanning van het team. Zelfs het evalueren van de lessen met de studenten is nog niet geborgd en wordt dus niet door iedereen uitgevoerd. De docenten geven aan hier wel behoefte aan te hebben. Een belangrijk speerpunt in het teamplan is om de kwaliteit van de lessen te verhogen. Derde jaars studenten geven namelijk tijdens studieloopbaan gesprekken met docenten en in panelgesprekken met opleidingsmanagers aan niet tevreden te zijn met de manier waarop de lesstof wordt overgebracht. De uitkomsten van het jaarlijkse onderzoek van de Jongeren Organisatie Bond onder de studenten onderstrepen dit(job, 2014). Doelstelling Dit onderzoek beoogt een bijdrage te leveren aan het gezamenlijk professionaliseren van de docenten van het SAW opleidingsteam door middel van samenwerkend leren. Onderzoeksvraag Op welke wijze kunnen de docenten van het SAW opleidingsteam van het Drenthe College gezamenlijk werken aan de professionalisering? 1

3. DE METHODE(N) VAN ONDERZOEK: WELKE METHODE IS GEBRUIKT OM EEN ANTWOORD TE GEVEN OP DE ONDERZOEKSVRAGEN? Het is een ontwerpgericht onderzoek, want er wordt volgens een duidelijke methode gewerkt aan het eigen handelen voor de klas. Allereerst zijn er enquêtes afgenomen bij zowel studenten als docenten om de huidige situatie te beoordelen. In de tweede fase werd er met de docenten van het team video opnames van lessen gemaakt. Vervolgens werden deze in drie intervisiebijeenkomsten besproken met behulp van de Video Intervisie Peercoaching (VIP) methode. Dit gebeurde via de methodiek van intervisie (Hendriksen & Elich, 2007) aan de hand van een kijkwijzer waardoor er gezamenlijk gereflecteerd kan gaan worden. Via deze methodiek en op deze wijze wordt er gezamenlijk gewerkt aan professionalisering. De studenten werd ten slotte gevraagd of ze verbetering ervaarden. 4. DE OPBRENGSTEN: WAT HEEFT HET ONDERZOEK (TOT NU TOE) OPGELEVERD? DENK AAN RESULTATEN ÉN CONCLUSIES. Alle competenties worden hoger beoordeeld dan de eerste keer wat aansluit bij de theorie van Thurlings & Den Brok, (2012). Door elkaar te coachen en te beoordelen ondersteunt men elkaar en maakt men elkaar beter. De beide metingen kunnen visueel naast elkaar worden gezet, wat het volgende beeld geeft: 2,75 2,7 2,65 2,6 2,55 Meting 1 Meting 2 Tabel 1: vergelijken metingen competenties docenten De organisatorische is het minst gestegen met 0,01 en de didactische het meest met 0,04. De interpersoonlijke is gestegen met 0,02 en de pedagogische met 0,03. De didactische competentie is het meest gestegen, wat toegeschreven kan worden aan de methodiek van Video Intervisie Peercoaching (VIP). Persoonlijke doelen die geformuleerd worden vanuit de opnames hebben veelal betrekking op de didactische competentie Dit is ook terug te zien in de waardering van de studenten in de tweede enquête. De actieve deelname is het meest gestegen en de lessen worden als interessanter beoordeeld en er wordt volgens studenten na de interventie meer gebruik gemaakt van actieve werkvormen. De waardering door de studenten valt dus hoger uit na de interventie dan daarvoor. Al zijn de verschillen marginaal te noemen, is er wellicht een eerste stap gezet. 2

Docenten zijn enthousiast en vinden dat ze op deze wijze op een snelle manier werken aan het geven van feedback en het opbouwen van vertrouwen. Dat sluit aan bij de theorie want voor de psychologische veiligheid is er een cultuur nodig waarin openheid en wederzijds vertrouwen heerst om met elkaar het eigen handelen kritisch te onderzoeken (De Witte, 2012). Korthagen (2011) beschrijft dat veiligheid een belangrijk begrip in deze is en essentieel voor leren en ontwikkeling. Deze veiligheid binnen teams kan vergroot worden door elkaar regelmatig feedback te geven. Volgens Korthagen (2011) kan er dan co-creatie ontstaan: De inzichten van de verschillende deelnemers versterken elkaar en datzelfde geldt voor hun enthousiasme en inspiratie. 5. DE (MOGELIJKE) BENUTTING VAN DE OPBRENGSTEN IN DE SCHOOLPRAKTIJK: HOE ZULLEN DE OPBRENGSTEN RESULTATEN WORDEN GEBRUIKT? IN JE EIGEN SCHOOL? OOK IN ANDERE? In het teamplan worden voor volgend jaar de uitkomsten van het onderzoek 1 op 1 overgenomen. Dat betekent dat er 4 keer per jaar intervisie wordt gehouden in groepen van 4 à 5 docenten mogelijk met behulp van VIP. De Sector Zorg en Welzijn van het Drenthe College heeft de ambitie uitgesproken om de teams door te laten ontwikkelen naar professionele leergemeenschappen. Want optimaal leren door studenten vraagt van docenten dat zij samenwerken in een verbetercultuur. We willen meer leer-kracht bereiken door persoonlijk meesterschap en door teamleren. (J. Lorijn, sectordirecteur, persoonlijke communicatie, 23 april 2015). Dit onderzoek kan beschouwd worden als een belangrijke eerste stap in dit proces. De implementatie van het ontwerp zal worden vorm gegeven door de volgende concrete acties van de onderzoeker: Datum Mei 2015 Mei 2015 Mei 2015 Juni 2015 Juni 2015 Oktober 2015 November 2015 Tabel 2: vervolgacties Concrete acties Terugkoppeling onderzoek met opleidingsmanager Terugkoppeling onderzoek met team SAW Meppel Start cursus projectleider, opzet project invoeren PLG s Terugkoppeling onderzoek met sectordirecteur Landelijk mbo overleg 2 e kamer Presentatie onderzoek op sectordag Zorg en Welzijn Drenthe College Presentatie onderzoek op mbo onderzoeksdag 3

Literatuur Alblas, G., & Wijsman, E. (2009). Gedrag in organisaties. Groningen: Noordhoff. Amsing, M., en Donker, M., & Sontag, L. (2011). Literatuurstudie Meer bekwaam in handelsgericht werken in het vo in professionele leergemeenschappen. s-hertogenbosch: KPC Groep in opdracht van het ministerie van OCW. Bakker, C., & Wassink, H. (2015). Leraren en het goede leren. Normatieve professionalisering in het onderwijs. Retrieved from http://www.voion.nl/publicaties/leraren-en-het-goede-leren Banning, B. (2014). Existentieel eigenaarschap: De pedagogische en vakinhoudelijke professionaliteit van de leraar. In: Het alternatief: Weg met de afrekencultuur in het onderwijs! Amsterdam: Boom. Benton, S. L., Cashin, W. E., (2012) Student ratings of teaching: A summary of research and literature. IDEA Paper No.50. Manhattan, KS: Kansas State University, Center for Faculty Evaluation and Development. Biesta, G. (2012). Goed onderwijs en de cultuur van het meten. Ethiek, politiek en democratie. Den Haag: Boom Lemma uitgevers. Boei, F., & Geboers, E. (2013). Reader onderzoek en statistiek. Hogeschool Windesheim. Sector Bewegen en educatie. Boud, D., & Molloy, E. (2012). Rethinking models of feedback for clearing: The challenge of design. Assessment & Evaluation in Higher Education, 38(6), 698-712. Bussemaker, J. Toespraak van minister Bussenmaker bij de opening van MBO City, Ede. 24 november 2014. Geraadpleegd op 28 november 2014, op http://www.rijksoverheid.nl/ Csikszentmihalyi, M. (1990). FLOW: The Psychology of Optimal Experience. Retrieved April 3, 2015, from http://www.psy-flow.com/sites/psy-flow/files/docs/flow.pdf Covey, S. (2008). De zeven eigenschappen van effectief leiderschap (41e gew. dr. ed.). Amsterdam: Uitgeverij Business Contact. Covey, S. (2014). De 8ste eigenschap: Van effectiviteit naar inspiratie (Vijftiende druk. ed.). Amsterdam: Uitgeverij Business Contact. De Bruïne, E., Everaert, H., Harinck, F., Riezebos-de Groot, A., & Van de Ven, A. (2011). Bronnenboek Onderzoekstrategieën Tilburg/Utrecht/Zwolle: LEOZ. Decuyper, S., Dochy, F., & Van den Bossche, P. (n.d.). Teamleren: De sleutel voor effectief teamwerk. Retrieved April 10, 2015, from http://www.blitsteamleren.be/sites/default/files/teamleren_de_sleutel_voor_effectief_teamwerk.pdf 4

Decuyper, S., Dochy, F., & Van Den Bossche, P. (2010). Grasping the dynamic complexity of team learning: An integrative model for effective team learning in organisations. Educational Research Review, 5, 111-133. Devine, M., Houssemand, C., & Meyers, R. (2013). Instructional Coaching for Teachers: A Strategy to Implement New Practices in the Classrooms. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 1126-1130. Dickens, L., & Watkins, K. (1999). Action research: rethinking Lewin. Management Learning, 30(2), 127-140. Drenthe College (2013). Uitwerking kwaliteitsmanagement systeem. Assen. Drenthe College (2014). Jaarverslag 2013. Assen. DuFour, R., & Fullan, M. (2015). De vijf essenties van leidinggeven aan een PLG. Rotterdam: Bazalt. Earl, L., & Katz, S. (2006). Leading schools in a data-rich world: Harnessing data for school improvement. Thousand Oaks, Calif.: Corwin Press. Fullan, M. (2011). Whole System Reform for Innovative Teaching and Learning. Innovative teaching and learning research, 30-39. Gabelica, C., Van den Bossche, P., De Maeyer, S., & Segers, M., (2014). The effect of team feedback and guided reflexivity on team performance change. Learning and Instruction, 34, 86-96. Hallinger, P. (2011). Leadership for learning: Lessons from 40 years of empirical research. Journal of Educational Administration, 125-142. http://dx.doi.org/10.1108/09578231111116699 Hargreaves, A., & Fullan, M. (2012). Professional Capital. New York: Teachers College Press. Hattie, J. (2003). Teachers Make a Difference. What is the research evidence? Australian Council for Educational Research Annual Conference on: Building Teacher Quality. University of Auckland. Helmers, H.M. (2011). De positie en functie van het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Overheid en onderwijsbestel: beleidsvorming rond het Nederlandse onderwijsstelsel (1990-2010). Diss. Faculty of Social and Behavioural Sciences. Jongeren Organisatie Bond. (2014). Job-Odin tevredenheidenquête middelbaar beroepsonderwijs. Delft: auteur. Hendriksen, J., & Elich, H. (2007). Intervisie bij werkproblemen: Procesmatig en taakgericht problemen oplossen (13e [gew.] dr. ed.). Soest: Nelissen. Kallenberg, A., Koster, T., Onstenk, J., & Scheepsma, W. (2011). Ontwikkeling door onderzoek: Een handreiking voor leraren (2e [herz.] dr. ed.). Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Kennisnet (2013). Weten wat werkt en waarom, jaargang 2, nummer 3 september 2013. 5

Kelchtermans, G., Vandenberghe, R., & Schratz, M. (2006). The development of qualitative research: Efforts and experiences from continental Europe. International Journal of Qualitative Studies in Education, 7(3), 239-255. Kicken, W. (2014). Literatuurstudie peer review. Retrieved from http://www.kijkbijmijnles.nl/wpcontent/uploads/20140411-literatuurstudie-peer-review-finale-versie-w-kicken-mrt-2014.pdf Korrel, M. (2009). Het begeleiden van effectieve leerprocessen: Over interventiekunde, de waarde van weerstand en de Interventiekaart als wegwijzer (3e dr. ed.). Soest: Nelissen. Korthagen, F.A.J. (1998). Leren reflecteren: naar systematiek in het leren van je werk als docent. In: Fonderie-Tierie, L. en J. Hendriksen (red. ). Begeleiden van docenten. Baarn: Nelissen B.V. Korthagen, F., & Vasalos, A. (2001). Maatwerk bij coaching. Handboek Effectief Opleiden 26(167), 11.5-3.01 11.5.-3.16. Korthagen, F., & Lagerwerf, B. (2011). Leren van binnenuit. Kwaliteit en inspiratie in het onderwijs. Zutphen: Boom Lemma uitgevers. Krueger, R., & Casey, M. (2009). Focus groups: A practical guide for applied research (4rd ed.). Thousand Oaks, California: Sage Publications. Little, W.J. (2006). Professional Community and Professional Development in the Learning-Centered School. Retrieved from National Center for Education Statistics website http://www.nea.org/assets/docs/he/mf_pdreport.pdf Look, Wetenschappelijk leraren onderzoek, Open Universiteit., (2012). Specifieke beroepscompetenties van docenten in het middelbaar beroepsonderwijs. Marsh, H. (2007). Do university teachers become more effective with experience? A multilevel growth model of students' evaluations of teaching over 13 years. Journal of Educational Psychology, 99(4), 775-790. Marzano, R.J. (2003). What Works in Schools, translating research into action. ASCD: Alexandria USA. Ofman, D. (2007). He, ik daar...?!: Ontdek en ontwikkel je persoonlijke kernkwaliteiten met het kernkwadrant. Utrecht: Servire. Rijksoverheid. (2011). Actieplan mbo: Focus op Vakmanschap 2011-2015. Geraadpleegd op: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/02/16/actieplan-mbofocus-op-vakmanschap-2011-2015.html Swart, F., (2013). Succesfactoren van docentprofessionalisering. Onderwijsinnovatie maart 2013 29-31 Swet, J., Smit, B., Corvers, L., & Dijk, I. (2009). Critical friendship as a contribution to master s level work in an international programme of study. Educational Action Research, 17(3), 339-357. 6

Taks, B., (2012). Zicht op opleidingsteams binnen het beroepsonderwijs. Een onderzoek naar de invloed van kritisch reflectief gedrag en achtergrondkenmerken van opleidingsteams op de kwaliteit van onderwijs. s Hertogenbosch; Cinop. Thurlings, M., & den Brok, P., (2014) Leraren leren als gelijken: wat werkt? Eindhoven School of Education, Technische Universiteit Eindhoven Truijen, K.J.P., Sleegers, P.J.C., Meelissen, M.R.M & Nieuwenhuis, A.F.M. (2012). What makes teacher teams in a vocational education context effective? A qualitative study of managers view on team working. Journal of Workplace learning. Vol. 25 No. 1, 2013 pp 58-73. Veen van, K., Zwart, R., Meirink, J & Verloop, N. (2010). Professionele ontwikkeling van leraren een reviewstudie naar effectieve kenmerken van professionaliseringsinterventies van leraren. (Grant no. 441-080353) Velzen, J. (2010). Onderwijsonderzoek: Van onderzoek naar leren. Antwerpen: Garant. Verbiest, E. (2003). Collectief leren, professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling: facetten van professionele leergemeenschappen. Verschenen in: Creemers, B., Giesbers, J., Krüger, M. & van Vilsteren, C. (red), (2003). Handboek schoolorganisatie en onderwijsmanagement, leiding geven in bestel, school en klas. Deventer, Kluwer blz. E4300 1-24. Verbiest, E. (2011). Leren innoveren: Een inleiding in de onderwijsinnovatie. Antwerpen: Garant. Verhoeven, N. (2014). Wat is onderzoek? Praktijkboek voor methoden en technieken (Vijfde druk. ed.). Den Haag: Boom Lemma uitgevers. Voerman, L. (2014). Teacher feedback in the classroom. Analyzing and developing teachers feedback behavior in secondary education. Doctoral dissertation Witte, M. (2012). Essenties van verandermanagement: Laveren tussen dilemma's in de praktijk. Deventer: Kluwer. Websites: (n.d.). Retrieved February 8, 2015, from http://www.leoz.nl/portals/2/111109 bronnenboek onderzoekstrategieën.pdf Action Research (Lewin). (n.d.). Retrieved February 8, 2015, from http://www.scienceprogress.nl/verandering/action-research-lewin Competentieprofiel: (n.d.). Retrieved February 24, 2015, from http://www.centrumvoornascholing.nl/fileadmin/user_upload/afbeeldingen/mbo/de_7_competent ies_van_de_mbo-docent.pdf Enquêtevragen: http://www.rocwesterschelde.nl/content/het_roc/kwaliteit/documenten/roc%20westerschelde%2 0Docent-evaluatie%2027-01-2011.pdf 7

Professioneel statuut: (n.d.). Retrieved February 26, 2015, from http://www.ornet.nl/pagefiles/4210/002_rbiadam-download-ornet3064d02.pdf 8