ept Waterakkoord Groningen-Oost
Waterakkoord Groningen-Oost Deel 1 Uitvoeringsprogramma 2015-2019 en toelichting Inhoudsopgave 1) Inleiding 1.1. Aanleiding 1.2. Proces 1.3. Leeswijzer 2) Visie, Strategie en Doelen 2.1. Visie 2.2. Strategie 2.3. Doelen 3) Huidige situatie en ontwikkelingen 3.1. Nulmeting gemeenten 3.2. Opgaven gemeenten komende jaren 3.3 Opgaven waterschap 3.4. Opgaven waterbedrijf 3.5. Ontwikkelingen in Groningen-Oost 4) Uitvoeringsprogramma 2015-2019 6) Realisatie en Organisatie 6.1. Van plan naar uitvoering 6.2. Taken en rollen in de regio en in Groningen-Oost Regio Bijlagen Groningen-Oost A1 Tabel uitvoeringsprogramma (maatregelen, uren, kosten en baten) A2 Kostenverdeling Bijlage B Taakstelling en doelen Bijlage C Kaart van Groningen-Oost Opvraagbaar: projectenboek Deel 2 Afspraken en ondertekening Deel 1 1) Aanleiding 1.1 Aanleiding In Groningen-Oost willen de gemeenten Bellingwedde, Oldambt, Stadskanaal en Vlagtwedde samen met waterschap Hunze en Aa s meer gaan samenwerken in de waterketen. Zij maken gebruik van de kansen die het landelijk Bestuursakkoord Water (2011) en de regionale samenwerking in Groningen en Noord-Drenthe bieden. In dit Waterakkoord zijn afspraken vastgelegd en is een maatregelenprogramma opgenomen. Het landelijk Bestuursakkoord Water bevat opgaven die in de regio Groningen en Drenthe zijn door vertaald in een Regionaal Feitenonderzoek (RFO). Hieruit komen de volgende doelen voort, we spreken van de 3K s en D: Maatschappelijke kosten in de waterketen te verlagen; Vergroting van de kwaliteit en efficiency van de uitvoering van de beheertaken; Vermindering van personele kwetsbaarheid; Duurzaamheid en innovatie in de waterketen versterken. Binnen de regio Groningen en Noord-Drenthe is afgesproken om binnen de 27 gemeenten en 2 waterschappen met ingang van 2020 structureel 14,9 miljoen euro te besparen (zie bijlage B). Dit betreft een 10% minder-meer uitgave ten opzichte van de geraamde uitgaven voor 2020, zoals we die in het RFO hebben opgenomen. bedraagt het aandeel van deze opgave 1,03 miljoen. Door middel van de regionale Samenwerkingsovereenkomst Waterketen Groningen Noord Drenthe (SOK WKGD) spreken gemeenten en waterschappen af deze besparing te realiseren. Dit Waterakkoord richt zich op een onderdeel van de te realiseren opgave: besparingen door samenwerking tussen de vier gemeenten en het waterschap. De kansen om deze besparing te realiseren zijn uit het Regionaal Feiten Onderzoek afgeleid en bedragen naar verwachting 550.000 euro voor de vier gemeenten samen. Waterschap Hunze en Aa s realiseert een besparing in haar beheergebied van 4,09 miljoen. Waterbedrijf Groningen participeert in het proces door inbreng van kennis en expertise, waar dit relevant is. Dit Waterakkoord sluit aan op de Samenwerkingsovereenkomst WKGD, die gelijktijdig wordt vastgesteld. Kader: Samenwerking Waterketen Groningen Noord Drenthe In Groningen en Noord-Drenthe werken 27 gemeenten, twee waterschappen en twee waterbedrijven samen aan een meer doelmatige waterketen. Binnen de waterketen zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de inzameling en het transport van afvalwater en regenwater. De gemeenten hebben daarnaast een zorgplicht voor grondwater. De waterschappen transporteren het afvalwater naar de rioolwaterzuivering en zorgt daar voor de zuivering van afvalwater. De waterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de winning en distributie van drinkwater. 4.1. Toelichting 4.2. Het uitvoeringsprogramma 5) Financiën 5.1. Het financiële perspectief: de besparingsopgave Bij de Samenwerkingsovereenkomst WKGD horen het Uitvoeringsprogramma WKGD fase 3 en het rapport Samenwerkingsmodel. 5.2. Kosten 5.3. Kostenverdeling Figuur 1: minder meerkosten, waarbij de visitatiecommissie uitgaat van -10% Voor de vier gemeenten in de cluster Groningen-Oost 3
Regionaal spoor en clustersamenwerking. De samenwerking is georganiseerd in twee sporen: een regionaal spoor en een spoor van clustersamenwerking. In het regionale spoor is de derde fase van de samenwerking beschreven in drie documenten: het samenwerkingsmodel (vorm), het uitvoeringsprogramma fase 3 (inhoud) en de samenwerkingsovereenkomst (juridische afspraken). In de regionale samenwerking worden clusteroverstijgende onderwerpen van samenwerking opgepakt, zoals meten en monitoren, gegevensbeheer en communicatie. 1.2 Proces Het Waterakkoord Groningen-Oost is tot stand gekomen met het Waterteam Groningen-Oost, bestaande uit Martin Bresser (Vlagtwedde), Gerhard Hurenkamp (Oldambt), Stef Middelbos (Bellingwedde), Erwin Pereira (Stadskanaal), Jan Egberts Eleveld (Waterschap Hunze en Aa s) onder begeleiding van Marieke Ekelenkamp (Make Sense). Het Waterakkoord is in drie sessies tot stand gekomen; 20 februari, 12 maart en 17 april 2014 (laatste twee met managers). 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft de visie weer, de stip aan de horizon waar de samenwerkingspartners zich aan verbinden en de doelen die daaruit voortkomen. Hoofdstuk 3 gaat in op de huidige situatie: waar staan we nu, en welke ontwikkelingen komen op ons af. Hoofdstuk 4 beschrijft het uitvoeringsprogramma: de inspanningen die tussen 2015 en 2019 verricht moeten worden om de doelen te realiseren. Hoofdstuk 5 gaat in op de financiën: de kosten en de kostenverdeling, maar ook de verwachte baten. Hoofdstuk 6 gaat over de wijze waarop we dit programma willen realiseren en organiseren. 2) VISIE, STRATEGIE EN DOELEN 2.1 Visie In de waterketen Groningen-Oost wordt afvalwater op een duurzame en efficiënte manier ingezameld en gezuiverd, zodat het geen bedreiging vormt voor volksgezondheid en wateroverlast voorkomen wordt. Regenwater wordt (deels) in de wijken opgeslagen en benut in en om de wijk. Afvoer van overtollig hemelwater en de regulering van grondwater hebben geen nadelige invloed op de verwerking van afvalwater of op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Het zuiveringsproces van afvalwater, op de zuiveringslocaties, levert schoon water, grondstoffen en energie. Daar waar mogelijk worden kringlopen gesloten, om hiermee de afvalwaterketens een economische waarde te laten vertegenwoordigen. Op regionaal niveau is de visie Water verbindt ontwikkeld. Wij onderschrijven de uitgangspunten en kernwaarden; deze zijn het toetsingskader voor het beleid en de activiteiten die we binnen de samenwerking met elkaar ontwikkelen. Onze producten en diensten leveren een belangrijke bijdrage aan een veilige en gezonde leefomgeving. We willen een duurzame bedrijfsvoering, waardoor we in staat zijn grondstoffen- en energieterugwinning te maximaliseren, kringlopen te sluiten, emissies te beperken. Dit bereiken we door innovatie en toepassing van nieuwe technologie, gedragsverandering van onze klanten en onszelf. We maken de waterketen bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering We richten de waterketen zo in dat onze onttrekkingen (voor drink- en industriewater) en afgiften (overstorten, effluent) bijdragen aan een goede waterkwaliteit van het watersysteem. We werken voortdurend aan het verbeteren van de doelmatigheid en houden de kosten op een maatschappelijk aanvaardbaar niveau. Burgers, bedrijven en instellingen zijn tevreden over onze kwaliteit, kosten en prestaties. De regie over de openbare ruimte en de verantwoordelijkheid voor de afvalwaterketen berust bij de regionale overheden. De regionale overheden hebben kwaliteit en efficiëntie in de bedrijfsvoering versterkt door bundeling van krachten in de planvormende en uitvoerende taken. De schaal van de organisatie is toereikend om kritische kennis op peil te houden en de bedrijfsvoering vergaand te professionaliseren. 2.2 Strategie De koers naar de geschetste stip op de horizon vraagt een transitie van de afvalwaterketen die de komende decennia zijn beslag zal krijgen. Doelstelling is dat inwoners en bedrijven het beheer ervaren als een waardevolle dienst en dat het beheer bijdraagt aan een goede werk- en leefomgeving. Hierin zit duidelijk een keuze voor het ambitieniveau dat nagestreefd wordt: van conventioneel (voldoen aan de wettelijke eisen) tot innovatief en vooraanstaand. Wij als waterteam koersen daarbij op de volgende aspecten: Klimaatbestendige inrichting bebouwd en nieuw gebied Klimaatverandering kan tot overmatige neerslag maar ook tot langdurige droogte (met als gevolg: hittestress) leiden. We willen bebouwd (bestaand en nieuw) gebied hierop inrichten, zodat we klimaatbe- 4 5
stendig zijn en blijven. De gemeente is beheerder van de openbare ruimte. In samenspraak zoeken we in de openbare ruimte naar kansen voor tijdelijke opslag en afvoer van hemelwater bij hevige buien. We scheiden steeds vaker hemelwater en afvalwaterstromen, waardoor we de belasting van rioolstelsels met rioolvreemd water terugdringen. Peilbeheersing speelt hierbij ook een belangrijke rol. Klimaatverandering brengt ook vaker langdurige droge perioden met zich mee, wat in bebouwd gebied kan leiden tot hittestress en gezondheidsrisico s. We streven naar maatregelen (zoals aanleg van groen) om dit tegen te gaan. Doelmatig investeren: Rioolstelsel slim vervangen en aanpassen De technische en economische levensduur van bestaande rioolstelsels is doorgaans 60 jaar of langer. We willen investeringsbeslissingen dan ook goed onderbouwd en weloverwogen maken. Complicerend is het verschil in dynamiek tussen rioolvervanging en de veranderingen in de openbare ruimte. Gevolg is dat aanpassingen in het bebouwd gebied vele decennia zullen vergen. Wij hechten eraan de goede dingen te doen en investeringen nauw op elkaar af te stemmen. De noodzakelijke ingrepen voor de korte termijn moeten steeds in het lange termijn perspectief passen. Daarbij maken we optimaal gebruik van rioolvervangingsinvesteringen, wijk herinrichting en maatregelen in het stedelijk waterbeheer. Van afvalwaterzuivering naar grondstoffen- en energiefabriek We zien zuiveringsbeheer niet langer als een proces met hoog energieverbruik en afval als restproduct, maar we zien afvalwater als bron voor duurzame energie en kostbare grondstoffen. De RWZI s hebben de potentie als energie- en grondstoffenfabriek te fungeren. In bepaalde rwzi s kan stroom en energie opgewekt worden. Dit levert een serieuze bijdrage aan het verduurzamen van de afvalwaterketen en resulteert in structurele besparingen op de operationele kosten van het beheer. Gezamenlijke planvorming Door samen integrale plannen te maken stemmen we keuzes voor de inrichting van de (afval)waterinfrastructuur en de planning van maatregelen goed af. We kiezen vanuit een totaalconcept de maatregelen voor riolering, transport en zuivering. Een optimale afstemming met de plannen voor inrichting van de openbare ruimte en het (stedelijk) waterbeheer is hierin belangrijk. Dit Waterakkoord is een eerste stap, een gezamenlijk beleidsplan volgt. Professionele bedrijfsvoering en leren van elkaar Verdere professionalisering van de bedrijfsvoering zal de kwaliteit, de slagvaardigheid en de kostenefficiency van de operationele beheertaken verder verbeteren. Naast het gebruik van geüniformeerde werkprocessen en een ICT-structuur die toegang biedt tot alle relevante operationele informatie over de gehele afvalwaterketen speelt assetmanagement een cruciale rol. Assetmanagement zet in op de het continu optimaliseren van de balans tussen functionaliteit, kosten en risico s over gehele levenscyclus van de infrastructuur. Integraal en samen Het sturen van de complexe processen van noodzakelijke veranderingen in de afvalwaterketen vereist een slagvaardig team van medewerkers. Verdere integratie van de rioleringszorg en het zuiveringsbeheer is onafwendbaar om die opgaven te kunnen volbrengen. Dit zonder aan de verantwoordelijkheden van de regionale overheden te tornen. Bundeling van krachten, kennis en vaardigheden in de rioleringszorg en het zuiveringsbeheer is een eerste randvoorwaarde om de vereiste slagvaardigheid te kunnen bieden. Van inspanning (normgericht) naar resultaat (effectgericht) Het gaat erom dat we gezamenlijk problemen oplossen en dat we ons niet blindstaren op normen. Het resultaat telt. We moeten investeringen goed kunnen onderbouwen en een helder beeld hebben wat het oplevert, in termen van bijvoorbeeld milieuwinst of andere effecten. Hiervoor hebben we meer inzicht in de toestand en het functioneren van het stelsel nodig. Innovatie en duurzaamheid De langetermijnvisie verbindend Water die is opgesteld in het kader van het Landelijk Bestuursakkoord water, en de daaraan gekoppelde routewijzer Innovatie, schetsen een beeld hoe de waterketen duurzamer kan worden ingericht met terugwinning van energie en reststoffen. Hierbij kan gedacht worden aan energiewinning uit afvalwater, de mogelijkheden voor hergebruik van slib en gezuiverd afvalwater, het sluiten van ketens waarbij reststoffen weer grondstoffen worden, het centraal of juist lokaal zuiveren, het minimaliseren van de blootstelling aan medicijnresten en hormoonverstorende stoffen en de bijdrage van tijdelijke waterberging aan de kwaliteit van de leefomgeving. Wij willen het verhogen van duurzaamheid koppelen aan het verhogen van doelmatigheid. We starten hiertoe pilots op om mogelijkheden te verkennen. 2.3 Doelen De doelen en besparingsopgaven voor de regio Groningen Noord Drenthe in het algemeen en voor cluster Groningen-Oost in het bijzonder, zijn geconcretiseerd in bijlage B. 3) HUIDIGE SITUATIE EN ONTWIKKELINGEN De visie en doelen zijn een stip op de horizon. Om te weten welke inspanningen we moeten verrichten om de visie en doelen uit hoofdstuk 2 (de gewenste situatie) te bereiken is het van belang te weten waar we nu staan (de huidige situatie). Hiertoe hebben we in kaart gebracht: Waar we nu staan: er is een nulmeting bij gemeenten uitgevoerd (3.1) die inzicht geeft in de huidige stand van zaken en elkaars werkwijze. Welke opgaven er de komende jaren liggen voor waterschap, gemeenten en waterbedrijf en wat kansrijke onderwerpen voor samenwerking zijn (3.2, 3.3 en 3.4). Welke ontwikkelingen er spelen in de cluster Groningen-Oost (3.5) 3.1 Nulmeting gemeenten Om het inzicht in elkaars werkwijze te vergroten is voor de gemeenten een nulmeting opgesteld: deze geeft een beeld van de huidige stand van zaken (score) op de vier onderdelen van de beleidscyclus. (plando- check- act). Hierdoor wordt snel zichtbaar gemaakt 6 7
welke onderdelen op orde zijn en waar nog verbetering mogelijk is. Kort samengevat hebben we geconcludeerd dat op beleidsniveau zaken goed op orde zijn, waarbij het Waterakkoord als nieuw gezamenlijk kader een basis kan leggen voor verdere samenwerking. De focus van ontwikkeling ligt in de komende jaren op het strategisch beheer: door vergroten van inzicht en sturing scherpere keuzen maken in de keuze van maatregelen waardoor investeringen kunnen worden beperkt. Algemene kenschets: De gemeenten zijn sterk uitvoeringsgericht. Er is bij alle gemeenten een duidelijk beeld van de algehele toestand en van de noodzakelijke maatregelen. Telemetrie is overal op orde en reiniging en inspectie verlopen goed. Een adequate verwerking en gebruik van data in een maatregelenprogramma is een aandachtspunt. De staat van onderhoud van gemalen is over het algemeen goed en er is overal overeenstemming met het waterschap over de omvang van de stedelijke wateropgave. Meten en monitoren is alleen bij Stadskanaal goed op orde. Met name op het punt van apparatuur, telemetrie en meetplan kan deze gemeente de andere gemeenten verder helpen. In de vier gemeenten is kwetsbaarheid duidelijk aan de orde. Rioolbeheer is een relatief breed taakveld, dat in alle gevallen door slechts weinig mensen wordt ingevuld. Daarbij is het menselijk dat de verdeling van aandacht over de taken verschilt. Aanvulling 0-meting: Op beleidsniveau kan het Waterakkoord als nieuw gezamenlijk kader een basis kan leggen voor verdere samenwerking. Op operationeel niveau zien we een aantal overeenkomsten en zaken die goed gaan, maar ook een aantal verbeterpunten die heel goed gezamenlijk opgepakt kunnen worden, zoals: Meten en monitoren Gegevensbeheer, verharde oppervlakken Uitbouwen maatregelkeuze en levensduur. Gemalenbeheer Reiniging en inspectie Stedelijke wateropgave 3.2 Opgaven gemeenten komende jaren Vrijwel alle gemeenten hebben te maken met een enorme vervangingspiek. Na de Tweede Wereldoorlog is er sprake geweest van een explosieve groei van woonwijken. De vervangingsplanning van de riolering is gebaseerd op een gemiddelde levensduur van 60 jaar. De levensduur kan in sommige gevallen wat verlengd worden, maar de vervangingspiek in de naoorlogse wijken is onontkoombaar in de komende decennia. Het inzicht in het rioolstelsel en restlevensduur, de onderbouwing en het beleid om tot een goede afweging en maatregelkeuze (vervanging, repareren of relinen renovatie) en doelmatige investeringen te komen kan nog verder versterkt worden. De volgende opgaven zijn van belang voor de gezamenlijke aanpak: Gezamenlijk GRP: Ten aanzien van de looptijden van de Gemeentelijke Rioleringsplannen (GRP s) doet zich in 2015 een natuurlijk moment voor om per 2016 een gezamenlijk beleidsplan op te stellen. Bellingwedde verlengt volgens afspraak het huidige GRP tot 1 januari 2016. Gemeente Vlagtwedde heeft onlangs een GRP vastgesteld. Afkoppelbeleid: Bij nieuwe bebouwing wordt standaard een gescheiden stelsel aangelegd, In bestaand bebouwd gebied is de afkoppelopgave in het kader van waterkwaliteit in de meeste gemeente gerealiseerd. Oldambt koppelt structureel af om het rioolstelsel te ontlasten en wateroverlast te voorkomen. Bellingwedde is vrijwel klaar met afkoppelprogramma. Bij afkoppelen staat de doelmatigheid centraal, is geen doel op zich. Verbeteren meten en monitoren: Theoretische aannames en modellen zijn niet altijd in overeenstemming met de praktijk. Zo komt het voor dat bij gemeenten elders is geconstateerd dat een kostbare bergbezinkvoorziening, nooit een druppel water bevat. Een meetproject van tienduizend euro had dit kunnen voorkomen. Stedelijke wateropgave In enkele stedelijke (bebouwde) gebieden is er een stedelijke wateropgave. De stedelijke wateropgave bestaat uit drie onderdelen: oppervlaktewater, riolering (water op straat) en grondwater. Het waterschap is verantwoordelijk voor het deel oppervlaktewater. De gemeente voor de andere twee onderdelen. In o.a. de gemeenten Stadskanaal en Oldambt ligt er een stedelijke wateropgave voor het oppervlaktewater (In Bellingwedde en Vlagtwedde niet). Waterschap wil dit in samenwerking met gemeenten oppakken (zie ook 3.3). In Oldambt en Bellingwedde is een pragmatische aanpak op initiatief van de gemeente, in Vlagtwedde is er een sterke samenwerking met het waterschap. Wateroverlast (stedelijke wateropgave riolering): Winschoten kampt vanwege ligging (soepbord) regelmatig met wateroverlast tijdens piekbuien. De komende tijd worden er maatregelen genomen om de knelpunten in het centrum op te lossen, o.a. aanpassingen in de openbare ruimte en hemelwaterverbindingen naar al het open water aan de randen van de stad. Ook lift Oldambt mee met het Actieprogramma versterking Binnenstad Winschoten. 3.3 Opgaven waterschap Zuiveringsstrategie: Een aantal ontwikkelingen is van belang om de zuiveringsstrategie van het waterschap te bepalen: 1. Eindigheid van fossiele brandstoffen: het transporteren van afvalwater en het zuiveren ervan vraagt energie; er worden acties ondernomen om zo zuinig mogelijk om te gaan met energie. 2. Klimaatverandering: de intensiteit en de frequentie van regenbuien worden hoger; hierdoor moet een RWZI meer pieken verwerken. 3. Fosfaat: de makkelijk winbare fosfaat voorraad is over 60 tot 100 jaar uitgeput; bij het zuiveren binden we fosfaat in het slib, het wordt niet teruggebracht in de kringloop. 8 9
4. Strengere eisen aan gezuiverd water: de verwachting is dat er op termijn strengere eisen op het gebied van geneesmiddelen en hormoonverstorende stoffen aan het gezuiverde afvalwater worden gesteld. Overzicht bergingsgebieden 5. Voor een optimale ontwikkeling is een integrale aanpak noodzakelijk. Deze integrale aanpak sluit aan bij de landelijke visie op de zuivering van de toekomst. Dit betekent dat rioolwater niet meer wordt gezien als een afvalstof maar als een grondstof voor verschillende producten. Naast het produceren van schoon water voor gebruik in de industrie, levert de zuivering ook energie, nutriënten (stikstof en fosfaat) en wellicht ook bioplastics, biodiesel, metalen en geneesmiddelen. Hemelwater wordt gezien als grondstof voor gezond oppervlaktewater en komt zodoende ook steeds minder in het riool terecht. Uitgangspunt is duurzaam ondernemen: de grondstoffenfabriek, zoals deze nieuwe zuiveringsconcepten ook worden genoemd, moet het milieu niet belasten (planet), het moet de volksgezondheid niet nadelig beïnvloeden (people) en het moet economisch haalbaar zijn (profit). Stedelijke wateropgave oppervlaktewater: In de gemeenten Stadskanaal en Oldambt ligt er een stedelijke wateropgave voor het oppervlaktewater (In Bellingwedde en Vlagtwedde niet). Het waterschap probeert zoveel mogelijk in samenwerking met gemeenten de stedelijke wateropgave oppervlaktewater op te lossen. Maatregelen in oppervlaktewater kunnen namelijk vaak goed gecombineerd worden met maatregelen die de gemeente neemt op het gebied van riolering, hemelwater en/of grondwater. In Winschoten zijn enkele voorbeelden te vinden van een dergelijke integrale aanpak. Zo zijn er een aantal parkjes gerealiseerd waar de opgaven van de gemeente en het waterschap zijn gecombineerd. In Stadskanaal is er globaal overeenstemming over de omvang van de opgave (ruim 100.000m3), maar moeten de uitgangspunten voor de berekening en de oplossing nog nader uitgewerkt worden. De stedelijke wateropgave moet voor 2050 opgelost zijn. Dus we hebben de tijd om kansen voor integrale projecten af te wachten. Berging. Waterschap Hunze en Aa s heeft de afgelopen jaren veel berging gerealiseerd in Groningen-Oost, Zoals Blauwestad (Gebied 7)en Bovenlanden (gebied 14). Ook zijn er vijf noodbergingsgebieden gerealiseerd. Er is nog berging in voorbereiding rond de benedenloop van de Westerwoldse Aa (zie kaart gebied 11). Geen grote renovaties: in Groningen-Oost zijn alle zuiveringen op orde en staan voor Hunze en Aa s geen grote renovaties op stapel. 3.4 Opgaven Waterbedrijf Groningen Geconstateerd is dat er op korte termijn weinig opgaven liggen met kansen voor samenwerking (die scoren op de 3K s en D) voor Waterbedrijf Groningen in cluster Groningen-Oost. Wel is er een langere termijn agenda met kansen voor samenwerking die momenteel in een landelijk verband wordt opgesteld. In de regiegroep is afgesproken dat deze landelijke groslijst uitgewerkt wordt in concrete kansen voor de regio. Jaarlijks wordt bij de evaluatie van het jaarprogramma en opstellen van het nieuwe jaarplan bekeken welke onderwerpen met WBG opgepakt worden. Communicatie en bewustwording, gebruik van effluent als industriewater en energie en warmte zijn hier voorbeelden van. 3.5 Ontwikkelingen in Groningen-Oost In Groningen-Oost is sprake van demografische krimp. Dit biedt enerzijds kansen: de belasting van de zuivering neemt af, de bebouwing en de verharding worden mogelijk minder, waardoor er wellicht meer ruimte voor water ontstaat in bebouwd gebied. Er zal wijkvernieuwing moeten plaatsvinden in het kader van de leefbaarheid, waarbij zich ook kansen voor water zullen voordoen. Anderzijds hebben we bij een afname van de bevolking te maken met minder inkomsten doordat minder huishoudens rioolheffing en zuiveringsheffing betalen, terwijl de infrastructuur voor de waterketen wel hetzelfde blijft, onderhouden moet worden etc. Verder speelt de discussie over een bestuurlijke herindeling die is voorzien in 2018. De clustersamenstelling is gebaseerd op de verwachte samenstelling, maar deze kan n.a.v. herindeling nog wijzigen. Het uitvoeringsprogramma gaat over de periode 2015-2019 heeft bewust een langere looptijd omdat de opgaven hoe dan ook overeind blijven. Afspraken uit dit Waterakkoord gaan over op rechtsopvolgers. Waterschap Hunze en Aa s en Waterschap Noorderzijlvest hebben het voornemen te fuseren. In Oldambt / Scheemda is de bouw van een nieuw ziekenhuis voorzien: Dit biedt kansen voor innovaties op het vlak van gescheiden inzamelen, zuiveren, pharmafilter, vergisting etc. Kader 2: De waterketen in 8 onderdelen in beeld gebracht: 1. Invoer: de producenten van afvalwater: burgers en bedrijven 2. Aansluiting: overgangspunt van particulier naar overheid, dat op veel verschillende manieren kan worden gerealiseerd 3. Transport: het transport van afvalwater via riolen, van het aanleverpunt tot een rioolgemaal of zuivering of RWZI 4. Bemaling: het overdrachtspunt van riolering naar zuivering, waar gestuurd kan worden, de schakel tussen rioolsysteem en zuiveringssysteem 5. Zuivering: het zuiveren van het afvalwater in een RWZI 6. Markt: de schakel tussen producten en gebruiker waar producten uit het zuiveringsproces worden verhandeld 7. Uitvoer: het gebruik van producten die bij het zuiveringsproces vrijkomen 8. Watersysteem: sloten, plassen, kanalen en al het andere (grond) water dat in onze leefruimte voorkomt en dat op verschillende plekken verbindingen kent met de waterketen 9. Overige onderdelen, zoals gezamenlijke planvorming vanuit een ketenbenadering. Dit is een overkoepelend thema dat alle vorige 8 onderdelen van de afvalwaterketen betreft. 10 11
4) UITVOERINGSPROGRAMMA 2015-2019 Op basis van de visie (hoofdstuk 2), de uitgangspositie en bestaande programma s en investeringen (hoofdstuk 3) zijn de maatregelen, projecten en kansrijke onderwerpen van samenwerking in beeld gebracht. Deze worden weergegeven in de tabel in bijlage A1 en beschreven in het projectenboek (opvraagbaar). 4.1 Toelichting op het uitvoeringsprogramma 2015-2019 Dynamisch document: Het uitvoeringsprogramma bevat een lijst van alle activiteiten, onderwerpen en maatregelen die het waterteam tussen 2015 en 2019 wil gaan uitvoeren om de in hoofdstuk 2 beschreven doelen op de 3Ks en D in 2020 te bereiken. Jaarlijks zal op basis van deze lijst een jaarprogramma worden vastgesteld, omdat op basis van evaluatie en voortschrijdend inzicht duidelijk zal worden welke matregelen effectief zijn om samen op te pakken. In die zin is het uitvoeringsprogramma een dynamisch document, dat jaarlijks herijkt zal worden in het licht van de te bereiken doelen. Regionaal en cluster: Er is een verdeling tussen activiteiten die regionaal en op cluster/waterteamniveau opgepakt wordt. Een aantal clusteroverstijgende activiteiten en quick wins wordt door de regio georganiseerd, zoals meten en monitoren en gegevensbeheer. De regionale activiteiten en maatregelen zijn in de lijst opgenomen omdat het waterteam er wel een rol in heeft: bijv. gegevens aanleveren, resultaten vertalen naar acties voor de cluster etc. Taakverdeling waterschap / gemeente: het onderdeel Transport is een verantwoordelijkheid voor gemeenten, het onderdeel Zuivering is voor de waterschappen. De rest van de onderdelen zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid en worden in samenwerking opgepakt en financieel via een vaste kostenverdeelsleutel verdeeld (zie hoofdstuk 5). Bij het onderdeel Watersysteem verschilt de verantwoordelijkheidsverdeling per maatregel. In de tabel wordt dit per maatregel/onderwerp aangegeven. paalde activiteiten: bijvoorbeeld eerst meten en monitoren, of eerst gegevens op orde, voordat bepaalde investeringsbeslissingen kunnen worden gemaakt. Ook de looptijd van het GRP is een gegeven. Het waterteam geeft in de bijlage maatregelentabel de volledige lijst 2015-2019 die jaarlijks concreet wordt gemaakt in een jaarprogramma. Structureren opgaven volgens de ketenbenadering: Het Prioritering en planning: het waterteam kan niet alles tegelijk oppakken, omdat de menskracht beperkt is. Daarnaast zit er in bepaalde logische volgorde in be- uitvoeringsprogramma is gerangschikt naar de kernonderdelen van de afvalwaterketen, zie kader. Bijlagen: In bijlagen zijn de volgende onderdelen nader uitgewerkt: A1 Tabel uitvoeringsprogramma (bijlage): in de tabel geeft het waterteam een samenvatting van de maatregelen en bijbehorende kosten, ureninzet en planning. De verwachte baten op de 3Ks en D zijn weergegeven in gekleurde blokjes. De score is minimaal 0 en maximaal 5. Een score van 4 of 5 op kwaliteit wil niet zeggen dat het nu niet goed gaat, maar dat door samenwerking een grote kwaliteitswinst verwacht wordt. A2 Kostenverdeling (bijlage): per maatregel is een verantwoordelijkheidsverdeling en een daaruit volgende kostenverdeling afgesproken. Projectenboek (ambtelijk werkdocument, opvraagbaar): in het separaat op te stellen projectenboek wordt per maatregel een kort projectplan uitgewerkt als handreiking om projecten, maatregelen, en kansrijke onderwerpen van samenwerking op te pakken. 4.2 Het uitvoeringsprogramma: kansrijke onderwerpen, projecten en maatregelen Onderdeel invoer Voorlichting/educatie/gedragsbeïnvloeding Waterloket Samenwerking bedrijfsleven Scheiden aan de bron Onderdeel Aansluiting Foutieve aansluitingen opsporen en repareren Aansluitverordening opstellen Onderdeel Transport Afweging maken relinen/vervangen Gemalen en Telemetriebeheer Reinigen en inspecteren (beste uitvoeringswijze) Kolken reinigen gezamenlijk Verbeteren gegevensbeheer Assetmanagement en risicogestuurd beheer ontwikkelen Meten en monitoren Inkopen en aanbesteden Onderdeel Bemaling Optimalisatiestudie Afvalwater Systeem (inzicht functioneren) Onderdeel Zuivering Productie grondstoffen en energie Assetmanagement en risicosturing Jaarlijks energieverbruik terugdringen Onderdeel Markt Verkennen grondstoffen en energiemarkt Onderdeel Uitvoer (geen maatregelen) Onderdeel Watersysteem Uitvoeringsplan beheer stedelijk water Operationeel grondwaterbeheer Opstellen waterkaart (watergangen en duikers bebouwd gebied) Gezamenlijk baggerplan Stedelijke wateropgave Onderdeel planvorming en overig Gezamenlijk GRP/afvalwaterplan opstellen Coördinatie van de cluster Financiële analyse rioolheffing 12 13
5) FINANCIËN 5.1 Het financiële perspectief: de besparingsopgave In de inleiding en in bijlage B is aangegeven wat de besparingsopgave is voor het Groningen-Oost. Door in de periode 2015-2019 802.400 te investeren in de uitvoering van het Waterakkoord (realisatie van het uitvoeringsprogramma) kan vanaf 2020 jaarlijks 555.000 door gemeenten bespaard worden. Waterschap Hunze en Aa s heeft een besparingsopgave van 4,09 miljoen voor het hele beheergebied, die hier niet gedifferentieerd is naar Groningen-Oost. Figuur 2: kosten Waterakkoord en baten door samenwerking van de vier gemeenten Groningen-Oost Daarnaast zal de samenwerking bijdragen aan kwaliteit (professionalisering van het operationele beheer), afname van kwetsbaarheid en versterking van duurzaamheid. 5.2 Kosten Iedere partij draagt de kosten voor: De eigen tijdsbesteding ten behoeve van de uitvoering van de projecten uit het uitvoeringsprogramma, ofwel in levering van uren (voorkeur), ofwel in bijdrage aan de kosten, ofwel een combinatie van deze twee. Dit zijn eigen kosten, die niet verrekend kunnen worden en niet als kosten voor gemene rekening kunnen worden aangemerkt. Algemene kosten om het geheel te organiseren, de zogenaamde kosten voor gemene rekening : programmamanagement, projectleiding, coördinatie, vergaderkosten, communicatie etc. Kosten voor gemene rekening zijn vrijgesteld van BTW en worden dus ook zonder BTW bij de partners in rekening gebracht. Dit voorkomt BTW-druk. Externe kosten voor bijvoorbeeld inhuur derden (specialisten, ontwikkelen instrumenten). De realisatie van het uitvoeringsprogramma Groningen-Oost vergt een eenmalige investering van ca. 802.000 over vijf jaar, verdeeld over de 5 partijen. Ruwweg vraagt het programma in 2015-2019 een inzet van circa 2 dagen per week per deelnemende partij. Van de uren en kosten zijn ca. 90% van de werkzaamheden reguliere taken en reeds begroot en financieel gedekt in bestaande programma s/ plannen. 5.3 Kostenverdeling De maatregelen hebben een vaste kostencomponent, en een flexibele component die te relateren is aan de gemeentegrootte. Daarom hebben we gekozen voor een evenwichtige verdeling van kosten over de partijen. Voor de gemeenten betekent dit dat 25% van de kosten bestaat uit vaste kosten en 75% van de kosten wordt verdeeld naar rato van het aantal heffingseenheden (Bellingwedde 4400, Oldambt 19.000, Stadskanaal 16.100, Vlagtwedde 7.800, Totaal 47.300). Het waterschap neemt bij het verdelen van kosten over alle vijf partijen 20% voor haar rekening. Voor de vijf onderdelen van de waterketen (zie kader 2) invoer, aansluiting, bemaling, markt en uitvoer betalen de vier gemeenten 80% van de kosten en het waterschap 20%. Voor drie onderdelen is dat anders Het onderdeel transport valt volledig binnen de wettelijke verantwoordelijkheid van gemeenten Het onderdeel zuivering valt volledig binnen de wettelijke verantwoordelijkheid van het waterschap De verdeling van het onderdeel watersysteem verschilt per maatregel. In de maatregelentabel is dat vertaald naar 4 verrekeningswijzen Wijze 1: 5 partijen in de verhouding 20/80 waterschap/gemeenten (gemeenten 25% vaste kosten, 75% naar heffingseenheden) Wijze 2: alleen 4 gemeenten (25% vaste kosten 75% naar heffingseenheden) Wijze 3: evenredige verdeling over één of meer partijen Wijze 4: alleen waterschap De kostenverdeling ziet er dan als volgt uit: Kosten in over de planperiode van 5 jaar Gemeente Bellingwedde 78.107 Gemeente Oldambt 211.312 Gemeente Stadskanaal 184.854 Gemeente Vlagtwedde 109.127 Waterschap Hunze en Aa s 219.000 Totaal 802.400 De gezamenlijke maatregelen betreffen alle maatregelen zoals ze in de bijlage zijn uitgewerkt, en niet de investerings- en exploitatielasten van afzonderlijke partijen. Kostendekking is voorzien in de GRP s (gemeenten) en via de begroting van het waterschap voor zuiveringsbeheer. 14 15
6) REALISATIE EN ORGANISATIE 6.1 Van plan naar uitvoering Het vaststellen van dit Waterakkoord vormt een nieuwe stap in de samenwerking. Het maatregelenprogramma leidt tot concrete uitvoering. Belangrijke vervolgstap is het ontwikkelen van gezamenlijk ketenbeheer op strategisch/tactisch niveau, samen met het waterschap. Vervolgens kan worden ingezet op de gezamenlijke uitvoering van taken. Zo ontstaat een doelmatige aanpak van de samenwerking. Voor de uitvoering van het Waterakkoord wordt de samenwerking binnen het Cluster Groningen-Oost uitgewerkt. Hierbij wordt er in dit model geen voorstel als blauwdruk voorgesteld, maar zal er meer naar elke individuele situatie lokale energie worden gekeken. Hierin speelt de regionale Waterregisseur een nadrukkelijke rol in o.a. het bevorderen van eenheid van beleid, monitoring van ontwikkeling / voortgang van de clusters en doelstellingen scherp houden. (Pro-)actieve kennisuitwisseling en stimulering / facilitering van het delen en uitwisselen van personeel tussen clusters vormen onderdeel van zijn/haar taken. Groningen-Oost heeft al positieve ervaringen met samenwerking in de huisvuilinzameling. In eerste instantie start de samenwerking in het waterteam als een netwerkmodel. Dit is een vrijblijvende organisatievorm voor het delen van diensten, zonder dat er ingrijpende veranderingen bij deelnemers plaatsvinden. Enerzijds wordt elkaars kennis en capaciteit benut, anderzijds blijft de verbinding met de eigen organisatie behouden (zie figuur 3). Figuur 3: Netwerkmodel 6.2 Taken en rollen in de regio en in Groningen-Oost waterschappen, de waterbedrijven en elk van de gemeentelijke clusters vertegenwoordigd. De regiegroep rapporteert minimaal 1 x per jaar aan een bestuurlijk overleg. Waterregisseur: is secretaris van de regiegroep en wordt aangestuurd door de regiegroep. Taken, mandaat en profiel van de waterregisseur zijn omschreven in het samenwerkingsmodel. Groningen-Oost Clustercoördinator: een manager van één van de partners, tevens voorzitter van een waterteam, fungeert als contactpersoon voor de waterregisseur. Waterteams: bestaan uit de deelnemende gemeenten en het waterschap. Waterbedrijven zijn agendalid en schuiven op onderdelen aan. Het waterteam rapporteert minimaal 2x per jaar aan de managers en minimaal 1x per jaar aan de bestuurders binnen het cluster. Het zwaartepunt voor de cluster ligt bij c en d: deze worden daarom wat uitgebreider toegelicht. Ad c Clustercoördinator De clustercoördinator is een medewerker van één van de deelnemers, die de coördinatie binnen de cluster verzorgt. Hij heeft als taak om binnen de cluster het management en de medewerkers voldoende te informeren en te betrekken bij de samenwerking. Daarnaast is de clustercoördinator contactpersoon voor de regionale Waterregisseur en stemmen de clustercoördinatoren ontwikkelingen met elkaar af. Om de doelen en taakstelling te kunnen realiseren, zal de vertaalslag naar de praktijk en een andere manier van werken moeten plaatsvinden. Van de clustercoördinator wordt verwacht om strategische keuzes en doelen van de samenwerking aan collega s over te brengen en op de uitvoering daarvan te sturen. Hij beschikt hierbij niet over hiërarchische bevoegdheden. Bij de selectie van clustercoördinatoren wordt gezocht naar een verbinder, die toegang heeft tot het management van alle gemeenten binnen de cluster. c. Is contactpersoon voor de Waterregisseur d. Stemt ontwikkelingen af met andere clustercoördinatoren binnen de samenwerking e. Vertaalt regionale ontwikkelingen / keuzes naar de clusters en weet mensen hierin mee te nemen f. Heeft geen hiërarchische bevoegdheden g. Rapporteert aan de regionale Regiegroep Waterketen h. Is coördinator van het uitvoeringsprogramma van het Waterakkoord i. Is penningmeester in die zin dat hij de verrekenbare kosten bijhoudt en deze in rekening brengt aan de partners van het waterteam. Ad d.het Waterteam Binnen elk cluster wordt een waterteam gevormd, dat onder voorzitterschap van de clustercoördinator, gezamenlijk uitvoering geeft aan het waterakkoord. Het waterteam bestaat uit de deelnemende gemeenten en het waterschap. Het waterbedrijf zal op die thema s waar ze een rol in spelen participeren, omdat ze kennis en netwerken hebben die van belang zijn voor de uitvoering van het waterakkoord. Het Waterteam a. Is opdrachtnemer van het uitvoeringsprogramma 2015-2019 en het Waterakkoord b. Geeft gezamenlijk uitvoering geeft aan het waterakkoord. c. Stemt uitvoering af met managers d. Rapporteert aan managers (2 x per jaar) e. Organiseert 1 x per jaar bestuurlijk overleg. De organisatie van de samenwerking bestaat uit: Regio Regiegroep: deze bestaat uit de directievertegenwoordiging van de partners en kiest uit haar midden een voorzitter. In de regiegroep zijn de De Clustercoördinator: a. Is voorzitter van het waterteam b. heeft als taak om binnen de cluster het management, de medewerkers voldoende te informeren en te betrekken bij de samenwerking. 16 17
Bijlagen A: A1 Tabel uitvoeringsprogramma (maatregelen, uren, kosten en baten) A2 Kostenverdeling Planning Uitvoeringsprogramma Afvalwaterakkoord Groningen-Oost Definitief concept Bijlage A1 Maatregelen Kosten Kwaliteit Kwetsbaarheid Duurzaamheid Besparen Inzet Kosten Trekkende partij(en) 2015 2016 2017 2018 2019 k in 2020 uren k ex BTW Invoer Voorlichting/educatie/gedragsbeinvloeding 20.000 20 10.000 allen Waterloket 40 p.m. allen Samenwerking bedrijfsleven (zuiveringsstrategie) 20 pm allen Scheiden van stromen aan de bron 20 pm allen Aansluiting Foutieve aansluitingen opsporen en repareren 20.000 30 pm gemeente Aansluitverordening opstellen 10 2.400 gemeente Transport Afweging maken relinen/vervangen/afkoppelen 400.000 60 25.000 gemeente Gemalen en telemetriebeheer afstemmen 30.000 40 20.000 gemeente Reinigen en inspecteren (beste uitvoeringswijze) 40 10.000 gemeente Kolken reinigen gezamenlijk 40 10.000 gemeente Verbeteren gegevensbeheer 160 80.000 allen Assetmanagement en risicogestuurd ontwikkelen 100 60.000 allen Meten en monitoren 200 120.000 allen Marktpartijen uitdagen en betrekken 15.000 20 10.000 allen Bemaling OAS (inzicht functioneren) 80 pm Waterschap Zuivering Samenhang riolering betrekken bij amoveren zuivering 50 30.000 Productie grondstoffen en energie 50 30.000 Waterschap Assetmanagement en risicosturing 40 25.000 Waterschap Jaarlijks energieverbruik terugdringen 35 20.000 Waterschap Markt Verkennen grondstoffen en energiemarkt 25 15.000 Waterschap Uitvoer (geen maatregelen) Watersysteem Uitvoeringsplan beheer stedelijk water 15 10.000 Allen Operationeel grondwaterbeheer 10.000 75 50.000 Allen Opstellen waterkaart (watergangen en duikers bebouwd gebied) 15.000 40 25.000 Allen Gezamenlijk baggerplan 10.000 80 pm Allen Stedelijke wateropgave planvorming 25.000 75 50.000 Gemeenten Planvorming Gezamenlijk plan; vgrp en jaarplan WS opstellen 10.000 50 40.000 allen Financiële analyse rioolheffing 40 10.000 allen Coördinatiekosten (5 jaar) 150.000 SAMENVATTING Totaal besparingen cluster-oost 555.000 Totaal kosten extern 652.400 Totaal eigen uren in projecten (niet op kosten gezet, maar in uren) 1455 Totaal te verrekenen uren prog/procesman. 150.000 Totaal externe kosten (ex BTW) 802.400 18 19
Samenwerking waterketen Groningen-Oost Overzicht Maatregelen en Financiele verdeling Geschatte kosten derden ureninzet Verrekeningsonderdeel maatregel totaal over 5 jaar (2015-2019) tot over 5 jaar wijze Bellingwedde Oldambt Stadskanaal Vlagtwedde Hunze en Aa's geschatte uurbesteding per Totaalbedrag per gemeente/ waterschap over 5 jaar project 1 invoer Voorlichting/ educatie/ gedrachtsbeinvloeding 10.000 20 3 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 0 uur per gemeente/pj Waterloket verbeteren 0 40 3 0 0 0 0 0 0 uur per gemeente/pj Samenwerking bedrijfsleven 0 20 1 0 0 0 0 0 Scheiden van stromen aan de bron 0 20 1 0 0 0 0 0 0 uur per gemeente/pj 2 aansluiting Foutieve aansluitingen opsporen en repareren 0 30 2 0 0 0 0 0 0 uur per gemeente/pj Aansluitverordening opstellen 0 10 2 0 0 0 0 0 2 uur per gemeente/pj 3 transport Vervangen relinen afkoppelen afweging 25.000 60 2 3.307 9.094 7.945 4.654 0 12 uur per gemeente/pj Gemalen en telemetriebeheer afstemmen. 20.000 40 2 2.645 7.275 6.356 3.724 0 8 uur per gemeente/pj Reinigen en inspecteren: 10.000 40 2 1.323 3.638 3.178 1.862 0 8 uur per gemeente/pj Kolken reinigen 10.000 40 2 1.323 3.638 3.178 1.862 0 8 uur per gemeente/pj Verbeteren gegevensbeheer 80.000 160 1 8.465 23.281 20.338 11.915 16.000 32 uur per gemeente/pj Assetmanagement en risicogestuurd ontwikkelen 60.000 100 1 6.349 17.461 15.254 8.937 12.000 0 uur per gemeente/pj Meten en monitoren 120.000 200 1 12.698 34.922 30.507 17.873 24.000 0 uur per gemeente/pj Marktpartijen uitdagen en betrekken 10.000 20 1 1.058 2.910 2.542 1.489 2.000 4 uur per gemeente/pj 4 bemaling OAS (inzicht functioneren) 0 80 4 0 16 uur per gemeente/pj WATERSCHAP H & AA'S 5 zuivering Samenhang riolering betrekken bij amoveren zuivering 30.000 50 4 30.000 Productie grondstoffen en energie 30.000 50 4 30.000 Asset management en risicosturing 25.000 40 4 25.000 Jaarlijks energieverbruik terugdringen 20.000 35 4 20.000 6 markt Verkennen grondstoffen- en energiemarkt 15.000 25 1 1.587 4.365 3.813 2.234 3.000 7 Uitvoer geen maatregelen voorgesteld 1 0 0 0 0 0 8 watersysteem Uitvoeringsplan beheer stedelijk water 10.000 15 1 1.058 2.910 2.542 1.489 2.000 Operationeel grondwaterbeheer 50.000 75 1 5.291 14.551 12.711 7.447 10.000 Opstellen waterkaart (watergangen en duikers bebouwd gebied) 25.000 40 1 2.645 7.275 6.356 3.724 5.000 uur per gemeente/pj Gezamenlijk baggerplan 0 80 1 0 0 0 0 0 uur per gemeente/pj Stedelijke wateropgave planvorming 50.000 75 2 6.613 18.188 15.889 9.309 0 uur per gemeente/pj 9 Planvorming Gezamenlijk plan; vgrp en jaarplan WS opstellen 40.000 50 1 4.233 11.641 10.169 5.958 8.000 10 uur per gemeente/pj Financiële analyse rioolheffing 10.000 40 2 1.323 3.638 3.178 1.862 0 8 uur per gemeente/pj 10 Coördinatiekosten 150.000 1 15.872 43.652 38.134 22.341 30.000 100 uur per gemeente/pj Totaal geschatte kosten 800.000 1.455 77.789 210.439 184.091 108.680 219.000 Gemiddeld jaarlijks= totaal/5 160.000 291 15.558 42.088 36.818 21.736 43.800 Verrekeningswijze in 4 varianten aan de hand van het aantal heffingseenheden van gemeenten Aantal heffingseenheden (1-1-2014) Bellingwedde 4.400 Oldambt 19.000 Stadskanaal 16.100 Vlagtwedde 7.800 Totaal 47.300 208 Wijze 1: 5 partijen (gemeenten: 25 % vaste kosten, 75% naar heffingseenheden, waterschap: 20%) Bellingwedde Oldambt Stadskanaal Vlagtwedde Hunze en Aa's 10,58 % van de kosten 29,10 % van de kosten 25,42 % van de kosten 14,89 % van de kosten 20 % van de kosten Wijze 2: Bellingwedde Oldambt Stadskanaal Vlagtwedde Hunze en Aa's 4 gemeenten: (25 % vaste kosten, 75% naar heffingseenheden) 13,23 % van de kosten 36,38 % van de kosten 31,78 % van de kosten 18,62 % van de kosten 0 % van de kosten Wijze 3: Evenredige verdeling over één of meer partijen Wijze 4 Alleen Waterschap 20 21
Bijlage B Taakstelling en doelen Groningen-Oost Regionaal Taakstelling kostenbesparing gemeenten en waterschappen: 14,9 miljoen Taakstelling waterschappen Noorderzijlvest totaal 2.960.000 Hunze en Aa s totaal 4.090.000 Taakstelling gemeenten Gemeenten totaal 7.780.000, verdeeld over de clusters globaal: Kop van Drenthe: 1.750.000 Garmerwolde: 2.180.000 Westerkwartier: 630.000 Groningen-Centraal: 960.000 Groningen-Oost: 1.030.000 DAL: 600.000 BMWE: 630.000 Taakstelling kostenbesparing waterbedrijven: 3,1 miljoen Waterbedrijf Groningen 1.300.000 Waterleidingmaatschappij Drenthe 1.800.000 De samenwerkingspartners in cluster Groningen-Oost hebben samen de taakstelling om Het realiseren van besparingen op de jaarlijkse kosten: dit leidt tot een beperking van de kostenstijging en uiteindelijk tot een gematigde lastenontwikkeling (rioolheffing en zuiveringsheffing) vanaf 2020. We streven daarbij voor cluster Groningen-Oost naar het in het feitenonderzoek berekende besparingspotentieel van 555.000 (gemeenten) en streven eventuele extra besparingsmogelijkheden na, zowel besparingen op operationele kosten als op kapitaallasten. De besparingsopgave van de waterschap Hunze en Aa s bedraagt totaal 4.090.000. Kwaliteit van de (afval)waterketen te verbeteren: Het vergroten van de kwaliteit van uitvoering, dienstverlening en innovatievermogen De kwaliteit van het afvalwaterketenbeheer moet behouden blijven en waar mogelijk verbeterd worden. Verminderen van de (personele) kwetsbaarheid. De afvalwaterketen moet minder kwetsbaar worden, zodat bijvoorbeeld de gevolgen van klimaatverandering kunnen worden opgevangen. Samenwerking kan en moet er ook voor zorgen dat de beheerorganisaties minder kwetsbaar worden. Er wordt optimaal gebruik gemaakt van elkaars expertise. De partijen stellen zich ten doel deze tekorten weg te nemen door de benodigde capaciteit aan te vullen of door een andere wijze van organiseren een oplossing te bieden (denk aan specialisatie, collegiale vervanging). Duurzaamheid en innovatie in de (afval)waterketen te versterken. Verhogen van duurzaamheid wordt gekoppeld aan het verhogen van doelmatigheid. We starten hiertoe pilots op om mogelijkheden te verkennen. Partijen vullen deze doelen in door dit bij dit Waterakkoord behorende uitvoeringsprogramma 2015-2019 gezamenlijk te realiseren en de resultaten van de samenwerking te monitoren en op basis daarvan bij te sturen. 22 23
Garmerwolde DAL S S cc hh ee vv ee K K ll aa pp Bijlage C Kaart van Groningen-Oost Deel 2 t p e c Afspraken en Hoogezand H H oo oo gg ee zz aa nn dd Sappemeer S S cc hh ee ee m m dd aa n o C Groningen - Centraal O O uu dd ee P P ee kk ee ll aa Veendam V V ee ee nn dd aa m m Groningen - Oost V V rr ii ee ss cc hh ee ll oo oo H H ee ll oo ff ii ee tt ee nn vv ee ll dd V V ll aa gg tt w w ee dd dd ee G G ii ee tt ee nn Gieten ondertekening B B ee ll ll ii nn gg w w oo ll dd ee S S tt aa dd ss kk aa nn aa aa ll Kop van Drenthe Clustervlakken Clusterbenaming BMWE BOCE DAL Borger Garmerwolde Groningen - Centraal TT w w ee ee dd ee E E xx ll oo ëë rr m m oo nn dd Groningen - Oost Kop van Drenthe Westerkwartier Gemeente naam RWZI Persleiding H H ee ll oo ff yy tt ee nn vv ee ll dd TT ee rr A A pp ee ll ZZ A AW W ZZ II O O oo ss tt ee rr hh oo rr nn TT ee rr A A pp ee ll Exloo Spoorweg Snelwegen en Hoofdwegen Doorgaande wegen BOCE bebouwdgebied begraafplaats boomgaard bouwland gemengdbos heide loofbos naaldbos weiland zand Clustervlak platform Emmen Groningen Oost Aquapark 5 9641 PJ VEENDAM tel: (0598)-693800 fax:(0598)-693893 waterschap@hunzeenaas.nl 0 1 Datum: 20-05-2014 2 Kilometers Schaal: 1:125.000 Topografische ondergrond: Topografische Dienst Kadaster Formaat: A3 Get.: Curly Eissing R:\Legger\_Cartografie\CurlyEissing\2014\Opdrachten Intern\JAN EGBERT ELEVELD\CLUSTERVLAKKEN 25
Afspraken en ondertekening Ondergetekenden 1. Burgemeester en wethouders van de gemeente Bellingwedde, vertegenwoordigd door wethouder W.L. t Mannetje 2. Burgemeester en wethouders van de gemeente Oldambt, vertegenwoordigd door wethouder H.G. van den Aker 3. Burgemeester en wethouders van de gemeente Stadskanaal, vertegenwoordigd door wethouder P. Gelling 4. Burgemeester en wethouders van de gemeente Vlagtwedde, vertegenwoordigd door wethouder R. ter Horst 5. Het dagelijkse bestuur van Waterschap Hunze en Aa s, vertegenwoordigd door dagelijks bestuurslid H. Prins Hierna te noemen partijen Overwegende dat 1. De kosten van de (afval)waterketen het komende decennium verder zullen stijgen, omdat de waterpartners voor grote opgaven staan als vervangingsinvesteringen en opvangen van de gevolgen van klimaatverandering. Mede door samenwerking kan deze kostenstijging worden beperkt ( minder meer ). 2. Het Rijk, IPO, VNG, UvW en Vewin in 2011 in het Landelijk Bestuursakkoord Water taakstellende afspraken hebben gemaakt over regionale samenwerking om de doelmatigheid in de waterketen verder te vergroten ( 450 miljoen aan kosten te besparen, kwaliteit te verhogen, kwetsbaarheid te verminderen en duurzaamheid te versterken). 3. Het samenwerkingsverband Waterketen Groningen Noord Drenthe (bestaande uit 27 gemeenten, 2 waterschappen en 2 waterbedrijven) regionaal invulling geeft aan de doelen uit het Bestuursakkoord Water. 4. De besparingsdoelstelling voor gemeenten en waterschappen is om de voorziene, autonome kostenstijging met 10% te beperken. De besparing moet in 2020 zijn bereikt en wordt gemeten ten opzichte van de in 2010 geraamde kostenontwikkeling. 5. In de samenwerkingsovereenkomst Waterketen Groningen Noord Drenthe (SOK WKGD) in 2014 heeft afgesproken 10% (zijnde 14,9 miljoen) structureel jaarlijks te besparen, waarbij de waterbedrijven een eigen, separate taakstelling hebben. 6. De helft van het besparingspotentieel van 14,9 miljoen volgens het in 2012 bestuurlijk vastgestelde Regionaal Feitenonderzoek bereikt kan worden door samenwerking tussen gemeenten en waterschap(pen). 7. Gemeenten Bellingwedde, Oldambt, Stadskanaal en Vlagtwedde en Waterschap Hunze en Aa s samenwerken in het cluster Groningen-Oost en de vier gemeenten volgens het Regionaal Feitenonderzoek een bijdrage aan de besparingsopgave kunnen leveren van 555.000 jaarlijks vanaf 2020. 8. Waterschap Hunze en Aa s in de Waterketen Groningen Noord Drenthe een totale besparingsopgave van 4,09 miljoen heeft die niet gedifferentieerd kan worden naar cluster Groningen-Oost. Verklaren overeen te zijn gekomen Artikel 1. Doel 1. Partijen spreken in dit Waterakkoord af a. kosten in de (afval)waterketen te besparen, en streven daarbij naar een bijdrage van 555.000 (gemeenten gezamenlijk) van het in het Regionaal Feitenonderzoek berekende besparingspotentieel, + 4,09 miljoen (waterschap, totaal) b. kwaliteit van de (afval)waterketen te verbeteren c. kwetsbaarheid in de (afval)waterketen te verminderen d. duurzaamheid en innovatie in de (afval)waterketen te versterken 2. Partijen vullen dit in door het bij dit Waterakkoord behorende uitvoeringsprogramma 2015-2019 gezamenlijk te realiseren, de resultaten van de samenwerking jaarlijks te evalueren en op basis hiervan een jaarplanning op te stellen. Het Uitvoeringsprogramma bevat de maatregelen die tussen 2015 en 2019 gerealiseerd gaan worden om invulling te geven aan de ambities. Hierin zijn activiteiten, tijdsbesteding, financiën en fasering opgenomen. Dient tevens als toelichting op en uitwerking van dit akkoord. Artikel 2. Uitgangspunten en randvoorwaarden 1. De wettelijke bevoegdheden van de afzonderlijke deelnemers blijven ongewijzigd. 2. Deze samenwerking heeft als uitgangspunt vorm volgt inhoud, organisatorische wijzigingen als resultaat van de samenwerking worden niet uitgesloten. 3. Het na te streven besparingsdoel wordt altijd in samenhang met visie op kwaliteit, kwetsbaarheid en duurzaamheid bezien. 4. Inflatie wordt buiten beschouwing gelaten. Artikel 3. Organisatie van de clustersamenwerking 1. De samenwerking wordt regionaal aangestuurd en is beschreven in de samenwerkingsovereenkomst WKGD 2014. De clustersamenwerking wordt na ingang van het Waterakkoord als volgt georganiseerd: a. Regiegroep: directievertegenwoordiging van de partijen. b. Clustercoördinator: voorzitter van het waterteam die stuurt op doelmatige realisatie van het waterakkoord. c. Waterteam: Ambtelijk overleg dat 8 x per jaar plaatsvindt en waarin alle partijen vertegen woordigd zijn; het waterbedrijf participeert door inbreng van expertise en kennis waar dit relevant is. Geeft gezamenlijk uitvoering aan het waterakkoord. 2. Opdrachtgeverschap: bij het vaststellen van dit waterakkoord geven de vijf partijen opdracht aan de clustercoördinator om de uitvoering van de gezamenlijke maatregelen te realiseren. 26 27
Artikel 4. Mensen en middelen 1. Partijen stellen voor de uitvoering van het uitvoeringsprogramma beschikbaar: a. Capaciteit (inzet) b. Deskundigheid (kennis en vaardigheden) c. Middelen (budget en faciliteiten) 2. De kosten voor de samenwerking bestaan uit a. Inzet eigen uren (niet verrekenbaar) b. Algemene kosten voor management en coördinatie van het uitvoeringsprogramma, zijnde kosten voor gemene rekening c. Kosten voor externe inhuur niet geleverde uren door derden uit te kunnen laten voeren, ofwel een combinatie van deze twee. 4. De inzet en kosten betreffen grotendeels taken die normaliter (zonder samenwerking) ook uitgevoerd zouden moeten worden en bedragen 802.400 in de periode 2015-2019. 5. Kosten voor het uitvoeringsprogramma worden verdeeld op basis van vier verrekeningswijzen, die zijn gebaseerd op verantwoordelijkheden, verwachte baten en gemeentegrootte (heffingseenheden peildatum 1 januari 2014), zoals uitgewerkt in de toelichting. Deze resulteren in de volgende kostenverdeling over de planperiode van vijf jaar. Gemeente Bellingwedde 78.107. Gemeente Oldambt: 211.312. Gemeente Stadskanaal: 184.854. Gemeente Vlagtwedde: 109.127. Waterschap Hunze en Aa s: 219.000. Gemeente Stadskanaal, namens deze, wethouder 3. Iedere partij draagt de kosten voor de eigen tijdsbesteding (als bedoeld onder 4 lid 2a) ten behoeve van de uitvoering van de projecten uit het uitvoeringsprogramma, ofwel in levering van uren (voorkeur), ofwel in een financiële vergoeding om Artikel 5. Monitoring en voortgangsbewaking 1. De clustercoördinator rapporteert namens het waterteam over de voortgang van het Waterakkoord aan management van de partijen (2 keer per jaar) en minimaal één keer per jaar aan bestuur en aan de regiegroep. 2. De werkelijk bereikte resultaten die de inspanningen rond samenwerking hebben opgeleverd worden getoetst door monitoring, zoals regionaal ontwikkeld wordt. 3. Jaarlijks vindt een evaluatie plaats op basis waarvan het uitvoeringsprogramma 2015-2019 weer verder wordt verfijnd en een jaarplan wordt opgesteld. 4. In 2019 vindt een programma-evaluatie plaats op basis waarvan de doelstellingen voor 2020 kunnen worden bijgesteld en de programmering voor de periode 2020-2024 vorm krijgt. Artikel 6. Afwijkingen, uittreding, toetreding, geschillen 1. Voor afwijkingen van, uittreding uit, toetreding tot en geschillen rond de afspraken in dit Waterakkoord wordt verwezen naar de afspraken in de Samenwerkingsovereenkomst WKGD 2014. Ondertekening: Gemeente Bellingwedde, namens deze wethouder W.L. t Mannetje P. Gelling Gemeente Vlagtwedde, namens deze, wethouder R. ter Horst Waterschap Hunze en Aa s, namens deze, dagelijks bestuurslid H. Prins Gemeente Oldambt, namens deze, wethouder H.G. van den Aker 28 29