Waterschappen en Energieakkoord

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Waterschappen en Energieakkoord"

Transcriptie

1 Waterschappen en Energieakkoord Energiekansen in het Waterbeheer Hennie Roorda/Rafaël Lazaroms Unie van Waterschappen mei 5,

2 Waar staan de waterschappen voor? Waterveiligheid (veilig wonen en werken achter de dijken) Watersysteem (droge voeten, voldoende water) Afvalwaterzuivering (huishoudens en bedrijven) Begroting 2,9 miljard (+ 1,3 miljard investeringen) Waarvan helft inkoop en uitbesteding bedrijfsleven: 2 miljard mei 5,

3 Klimaatproblematiek grote uitdaging waterbeheer Waterschappen ondervinden de gevolgen van de klimaatverandering in het dagelijks werk: - zeespiegelstijging - meer waterafvoer grote rivieren - toename intensiteit neerslag - lagere periodes van extreme droogtes Adaptie: Wij doen de nodige aanpassingen: dijkversterkingen, robuuste watersystemen, waterberging Mitigatie: Minder broeikassen en meer duurzame energie. Voorbeeld geven. mei 5,

4 Wat draagt de waterschapsector bij? Energieverbruik waterschappen ongeveer 10 PJ (gelijk aan huishoudens) 85% afvalwaterzuivering en 10% poldergemalen Zuiveren van afvalwater kost dus veel energie. MAAR AFVALWATER OOK GROTE BRON VAN ENERGIE mei 5,

5 Rioolwaterzuivering wordt Energiefabriek Waardoor: Waterschappen uit afvalwater steeds meer energie halen, in de vorm van biogas productie duurzame energie nu al 2,3 PJ bedraagt (bijna 25 % van eigen behoefte): 100 miljoen kuub De Energienota van 90 miljoen, fors naar beneden bijgesteld kan worden, met lagere waterschapslasten als gevolg! mei 5,

6 En. Grondstoffenfabriek (fosfaat, celluloze, Co2) 2 8 mei

7 Energiefabrieken in de steigers: 12 in 2015

8 Ambities van de waterschappen in SER akkoord 40% duurzame waterschapsenergie in 2020: (4 PJ) - Biogas en elektriciteit uit RWZI's - Restwarmte uit effluent en riolering - Windenergie (zuiveringen en bij dijken) - Zonne-energie (burgercoöperaties) - Waterkracht (gemalen, kanalen) naast energieproductie ook terugwinnen van grondstoffen, zoals fosfaat, cellulose, alginaat, polymeren, etc. Samen met gemeenten, bedrijfsleven en burgers Duurzaamheid en kostenefficiency gaan goed samen! mei 5,

9 Aandachtspunten en kansen Wet- en regelgeving vaak niet toegespitst op productie van lokale duurzame energie (aanbesteding, energiewetgeving, wettelijke taak). SDE is nog onvoldoende gericht op biogas: (potentie van 100 naar 200 miljoen kuub) Mooiste kansen zitten in de lokale samenwerking met gemeenten en bedrijfsleven: Zie Kansenkaart afvalwaterketen Voorbeeld: RWZI Den Bosch van Waterschap Aa en Maas - biogasproductie 5 miljoen kuub; opwerking tot groen gas - 3 miljoen kuub gemeente naar Den Bosch vuilniswagens - 2 miljoen kuub naar Heineken - restwarmte verbranding snoeihout naar RWZI waterschap - structurele kostenbesparing mogelijk 1 miljoen per jaar! mei 6,

10 Waterschap als partner in duurzame energie Waterschappen zitten volop in een duurzame transitie Kansen voor duurzame energiewinning: veel biomassa en grondareaal Duurzaamheid is niet duur! De mooiste kansen kunnen we alleen samen oppakken met gemeenten, bedrijfsleven en burgers. mei 5,

11 Concrete Acties Energieakkoord 2014 Kansenkaart Afvalwaterketen Congres Afvalwaterketen november 2014 Onderzoek veiligheidaspecten windmolens bij dijken (STOWA) Handreiking Wind en Zon Rapportage Zonnepanelen voor burgers op waterschapsterrein Juridische handreiking levering van energie en grondstoffen Intervisie 3 projecten plaatsing windmolens en zonnepanelen Mogelijke aansluiting poldergemalen bij MJA (2015) Digitale kaart duurzame energie (website) Project Mobiliteit (stimuleringsprogramma Lean and Green) Aanbevelingen rekenmethodiek duurzame investeringen mei 5,

12 Voor meer informatie Routekaart en Kansenkaart afvalwaterketen: mei 5,

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN AKKOORDEN EN GREEN DEALS Rafaël Lazaroms Coördinator Energie en duurzaamheid Unie van Waterschappen 1. Duurzaamheid en taken waterschappen 2. Duurzame ambities in akkoorden

Nadere informatie

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld

Nadere informatie

SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen

SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen Duopresentatie Hennie Roorda en Tanja Klip 1. Ambities en resultaten waterschappen

Nadere informatie

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE In kort bestek Rafael Lazaroms INHOUDSOPGAVE 1. Wat houdt het in? 2. Motieven, doelstellingen en ambities 3. Organisatiestructuur GELOOFWAARDIGE BOODSCHAP Waterschappen hebben

Nadere informatie

Klimaatakkoord Rijk en UvW

Klimaatakkoord Rijk en UvW Klimaatakkoord Rijk en UvW Politieke en beleidsmatige context (klimaatbeleid) Rafaël Lazaroms 25 mei 2010 1 Inhoud presentatie Voorstellen Internationaal en nationaal klimaatbeleid Positie waterschappen

Nadere informatie

C-195 Green Deal Energie Unie van Waterschappen - Rijk

C-195 Green Deal Energie Unie van Waterschappen - Rijk C-195 Green Deal Energie Unie van Waterschappen - Rijk Partijen 1. De Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J. Kamp en de Minister van Infrastructuur en Milieu, mevrouw drs. M.H. Schultz van Haegen

Nadere informatie

De economische betekenis van waterschappen. mr.drs. Peter C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen 5 september 2013

De economische betekenis van waterschappen. mr.drs. Peter C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen 5 september 2013 De economische betekenis van waterschappen mr.drs. Peter C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen 5 september 2013 1 Gefeliciteerd! 2 opzet Waterschappen en ons land Strijd tegen het water Deltaplan

Nadere informatie

FOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat

FOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat FOSFAATFABRIEK Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) (Rafaël Lazaroms, coördinator klimaat en energie Unie van Waterschappen) 1 mei 2012 1 Inhoud presentatie Green

Nadere informatie

Visie op duurzaamheid

Visie op duurzaamheid Visie op duurzaamheid Duurzaamheid als aanjager van toekomstbestendige vooruitgang Als functionele overheid voor waterbeheer ondervinden de waterschappen als geen ander de gevolgen van klimaatverandering.

Nadere informatie

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen Douwe Jan Tilkema directeur Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Definitie van de competentie ondernemerschap Signaleren van kansen in de

Nadere informatie

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer MJA-Sectorrapport 2013 Afvalwaterzuiveringsbeheer Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Afvalwaterzuiveringsbeheer Datum: 140617 Status: Definitief Kenmerk: 1235678/223/HVDK/cc/156024 Locatie: Utrecht Contactpersoon:

Nadere informatie

VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid

VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid Ondergetekenden: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, ieder

Nadere informatie

Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016

Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016 Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016 1. In de startblokken Wat doen we al rond dit onderwerp We produceren elektriciteit en warmte door middel van gisting van al ons slib en verbranding

Nadere informatie

Inleiding KNAG 7 december 2012. Dijkgraaf Herman Dijk

Inleiding KNAG 7 december 2012. Dijkgraaf Herman Dijk Inleiding KNAG 7 december 2012 Dijkgraaf Herman Dijk WATERSCHAPPEN IN NEDERLAND 25 GEBIED GROOT SALLAND oppervlakte: 120.000 ha, inwoners: 360.000 26% onder zeeniveau Wanneer geen dijken/duinen: 66% regelmatig

Nadere informatie

Meerjarenplan MJA

Meerjarenplan MJA Auteur Peter Knaapen en Rafaël Lazaroms Datum 9 juli 2013 Versie - Status Definitief 2013 2016 Waterschappen houden vaste koers en versnellen Vierjaarlijks sectoroverzicht van de voorgenomen energiemaatregelen

Nadere informatie

Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek. Inleider: dijkgraaf Herman Dijk

Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek. Inleider: dijkgraaf Herman Dijk Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek Inleider: dijkgraaf Herman Dijk WATERSCHAPPEN IN NEDERLAND 26 GEBIED GROOT SALLAND oppervlakte: 120.000 ha, inwoners: 360.000 ALGEMEEN BESTUUR voorzitter + 25 leden

Nadere informatie

DB-vergadering 05-03-2013 MEDEDELING INZAKE KLIMAATMONITOR

DB-vergadering 05-03-2013 MEDEDELING INZAKE KLIMAATMONITOR DB-vergadering 05-03-2013 MEDEDELING INZAKE KLIMAATMONITOR./. Bij brief van 15 februari 2013 heeft de Unie van Waterschappen het eindrapport van de Klimaatmonitor 2012 aangeboden, inclusief de verkenning

Nadere informatie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische

Nadere informatie

datum ons kenmerk contactpersoon 24 november 2014 75763/IP R.J.J. Lazaroms bijlage(n) uw kenmerk e-mail 2 - rlazaroms@uvw.nl

datum ons kenmerk contactpersoon 24 november 2014 75763/IP R.J.J. Lazaroms bijlage(n) uw kenmerk e-mail 2 - rlazaroms@uvw.nl De leden-waterschappen t.a.v. het dagelijks bestuur datum ons kenmerk contactpersoon 24 november 2014 75763/IP R.J.J. Lazaroms bijlage(n) uw kenmerk e-mail 2 - rlazaroms@uvw.nl betreft Juridische handreiking

Nadere informatie

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer MJA-Sectorrapport 2015 Afvalwaterzuiveringsbeheer Colofon Projectnaam: MJA-monitoring 2015 Sector: Afvalwaterzuiveringsbeheer Datum: 161017 Status: Kenmerk: Locatie: Contactpersoon: Definitief HVDK/156024

Nadere informatie

Local Energy Solutions

Local Energy Solutions 24 mei 2011 Warmtelevering vanuit energiefabriek Apeldoorn Ontwikkeling van energie voor eigen gebruik naar externe levering aanleiding samenwerking warmteleiding Zuidbroek extra energie uit slachtafval

Nadere informatie

Energie uit afvalwater

Energie uit afvalwater Energie uit afvalwater 15 november 2011 Giel Geraeds en Ad de Man Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Introductie

Nadere informatie

TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF

TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF 19 juni 2014 Yede van der Kooij voorzitter werkgroep Cellulose Yede van der Kooij Studies, consulting and research Sludge Wastewater Waste Bio based

Nadere informatie

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Page 1 of 5 Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Auteur: Anne Bosma, Tony Flameling, Toine van Dartel, Ruud Holtzer Bedrijfsnaam: Tauw, Waterschap De Dommel Rioolwaterzuiveringen

Nadere informatie

Energie en Grondstoffenfabriek Amersfoort

Energie en Grondstoffenfabriek Amersfoort Energie en Grondstoffenfabriek Amersfoort Amersfoort, 2017 Henry van Veldhuizen https://www.youtube.com/watch?v=5bzezh4xqhu Inhoud Ontwikkelingen Energie en Grondstoffen Landelijke visie en aanpak Visie

Nadere informatie

Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch

Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch Voorbeeldprojecten Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch Data Contact: Waterschap Aa en Maas Meer informatie: www.aaenmaas.nl Water Hitte

Nadere informatie

klimaatmonitor waterschappen 2014

klimaatmonitor waterschappen 2014 Imagine the result klimaatmonitor waterschappen 2014 Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen 2010-2020 Unie van Waterschappen, Den Haag KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014 UNIE VAN WATERSCHAPPEN DEN

Nadere informatie

Bedrijfsvergelijking (2009)

Bedrijfsvergelijking (2009) Artikel Afvalwaterzuivering Energie onder één noemer Mirabella Mulder (Mirabella Mulder Waste Water Management) Jos Frijns (KWR Watercycle Research Institute) Ad de Man (Waterschapsbedrijf Limburg) Henri

Nadere informatie

Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA

Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Bio-based Economy Den Haag, 17 april 2013 VAVI VAVI is een belangenvereniging die de belangen behartigt van 7 Nederlandse ondernemingen binnen de aardappelverwerkende

Nadere informatie

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Afvalwater zuiveren 1970-2030 Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Even voorstellen: Mathijs Oosterhuis (T32, 1993) Specialisatie: milieutechnologie 1999-2003 TNO-MEP 2003-heden Waterschap

Nadere informatie

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer MJA-Sectorrapport 2014 Afvalwaterzuiveringsbeheer Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Afvalwaterzuiveringsbeheer Datum: 150625 Status: definitief Kenmerk: 1235678/156024/HVDK Locatie: Utrecht Contactpersoon:

Nadere informatie

Imagine the result. Klimaatmonitor Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen Unie van Waterschappen, Den Haag

Imagine the result. Klimaatmonitor Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen Unie van Waterschappen, Den Haag Imagine the result Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen 2010-2020 Unie van Waterschappen, Den Haag KLIMAATMONITOR 2012 UNIE VAN WATERSCHAPPEN DEN HAAG 1 november 2012 076767015:0.1 Definitief

Nadere informatie

Versie: 3.0 Status: definitief Datum: 1 juni Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland

Versie: 3.0 Status: definitief Datum: 1 juni Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Marktconsultatie... 4 2.1 Aanleiding... 4 2.2 Doel van de marktconsultatie... 4 2.3 Contactgegevens...

Nadere informatie

En de juridische aspecten van duurzame energie en grondstoffen

En de juridische aspecten van duurzame energie en grondstoffen OVER DE STILLE, GROENE REVOLUTIE VAN DE WATERSCHAPPEN En de juridische aspecten van duurzame energie en grondstoffen Rafael Lazaroms* De waterschappen zijn hun werkzaamheden in hoog tempo aan het verduurzamen.

Nadere informatie

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath Openbaar Eindrapport Projectnummer: Projecttitel: DEI1400022 Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath 1 SAMENVATTING Dit project is een demonstratie van energiewinning uit hernieuwbare

Nadere informatie

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014 UNIE VAN WATERSCHAPPEN DEN HAAG 30 september 2014 076767015:0.1 - Definitief B02015.000180.0100 Inhoud Samenvatting... 3 Inleiding... 7 1 Achtergrond, opzet & uitvoering...

Nadere informatie

Circulaire economie voor de waterschappen

Circulaire economie voor de waterschappen Circulaire economie voor de waterschappen Inez van Tilburg, 27-9-2018 De waterschappen Voldoende water Schoon water Veilig water Wat is circulaire economie? Minimaliseren van gebruik primaire grondstoffen

Nadere informatie

Vloeibaar goud: de routekaart afvalwaterketen

Vloeibaar goud: de routekaart afvalwaterketen Vloeibaar goud: de routekaart afvalwaterketen De huidige situatie Het meeste water dat we in huis of bedrijf gebruiken, spoelt via de riolering naar een rioolwaterzuivering (rwzi). De 350 rwzi s zuiveren

Nadere informatie

Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen. A. Visser Maart 2015

Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen. A. Visser Maart 2015 Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen A. Visser Maart 2015 André Visser Sinds 1999 bij Royal HaskoningDHV Actief op het vlak duurzaamheid en circulaire economie - energiefabriek - grondstoffenfabriek

Nadere informatie

Duurzame watersystemen

Duurzame watersystemen TITEL VAN PRESENTATIE SUBTITEL VAN PRESENTATIE Maar water kost toch niets? Waterverbruik en klimaatverandering Infrastructuur Drinkwater Afvalwater Hemelwater Waterverbruik en klimaatverandering Drinkwater

Nadere informatie

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op? Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.

Nadere informatie

minder meer!! we gaan de uitdaging aan! kostenstijging beperken, uitgangspunt: 12,7 miljoen/jaar in 2020

minder meer!! we gaan de uitdaging aan! kostenstijging beperken, uitgangspunt: 12,7 miljoen/jaar in 2020 ambities: minder meer!! we gaan de uitdaging aan! kostenstijging beperken, uitgangspunt: 12,7 miljoen/jaar in 2020 deskundigheid (uitvoering watertaken) door gezamenlijke aanpak ontwikkelen en door schaal

Nadere informatie

Imagine the result. Klimaatmonitor 2012. Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen 2010-2020 Unie van Waterschappen, Den Haag

Imagine the result. Klimaatmonitor 2012. Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen 2010-2020 Unie van Waterschappen, Den Haag Imagine the result Klimaatmonitor 2012 Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen 2010-2020 Unie van Waterschappen, Den Haag KLIMAATMONITOR 2012 UNIE VAN WATERSCHAPPEN DEN HAAG 1 november 2012 076767015:0.1

Nadere informatie

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW Opbouw van ons actieplan Speerpunten: Acties: Samenwerking voortzetten en uitbouwen Iedereen bewust maken Verder vooruit kijken Wat blijven

Nadere informatie

Klimaatakkoord Unie en Rijk 2010-2020

Klimaatakkoord Unie en Rijk 2010-2020 Klimaatakkoord Unie en Rijk 2010-2020 VROM 0165 april 2010 Deze brochure is een samenwerking tussen: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Ministerie van Landbouw, Natuur

Nadere informatie

Forum relinen 2014. "Renoveren als instrument voor verbeteren doelmatigheid" Huidige situatie. Opbouw. Visitatiecommissie.

Forum relinen 2014. Renoveren als instrument voor verbeteren doelmatigheid Huidige situatie. Opbouw. Visitatiecommissie. Forum Relinen & Rioolbeheer 2014 Datum: 20 november 2014 in Hotel Vianen Organisatie: Stichting Kenniscentrum Rioolrenovaties "Renoveren als instrument voor verbeteren doelmatigheid" Wat is doelmatigheid?

Nadere informatie

HOE GEVEN WE GEZAMENLIJK INHOUD AAN DE CIRCULAIRE ECONOMIE

HOE GEVEN WE GEZAMENLIJK INHOUD AAN DE CIRCULAIRE ECONOMIE HOE GEVEN WE GEZAMENLIJK INHOUD AAN DE CIRCULAIRE ECONOMIE 1. Duurzaamheid en circulariteit 2. Aanpak Rijk 3. Ons voorstel 4. In de praktijk van alledag 5. Duurzaam GWW en circulair inkopen 6. Discussie

Nadere informatie

C-174 Green Deal Grondstoffen Unie van Waterschappen Rijk

C-174 Green Deal Grondstoffen Unie van Waterschappen Rijk C-174 Green Deal Grondstoffen Unie van Waterschappen Rijk Partijen: 1. De Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J. Kamp en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, mevrouw W.J. Mansveld,

Nadere informatie

Workshop: Onderzoeksprogramma Energie in het watersysteem

Workshop: Onderzoeksprogramma Energie in het watersysteem Workshop: Onderzoeksprogramma Energie in het watersysteem 2016-2018 Datum: Donderdag 7 april 2016 Tijd: 09:30 12.30 uur, met aansluitend lunch Locatie: Antropia, Hoofdstraat 8, 3972 LA Driebergen (http://www.antropia.nl/route/)

Nadere informatie

DUURZAAMHEID: WAT MAG HET KOSTEN?

DUURZAAMHEID: WAT MAG HET KOSTEN? 32 A DUURZAAMHEID: WAT MAG HET KOSTEN? Hoe de wereld omgaat met het klimaat, wordt deze maand duidelijk op de VN-klimaattop in Parijs. Intussen loopt de Nederlandse watersector voorop met duurzaamheid.

Nadere informatie

Ruimtelijke Adaptatie en andere ontwikkelingen. Nan Zevenhek Algemeen Bestuur waterschap De Dommel 24 november 2017

Ruimtelijke Adaptatie en andere ontwikkelingen. Nan Zevenhek Algemeen Bestuur waterschap De Dommel 24 november 2017 Ruimtelijke Adaptatie en andere ontwikkelingen Nan Zevenhek Algemeen Bestuur waterschap De Dommel 24 november 2017 Index Wat is Ruimtelijke Adaptatie Waarom is het nodig en wat kost het? Invloed van belastingheffing

Nadere informatie

Onderwerp: Kaders voor windenergie

Onderwerp: Kaders voor windenergie Aan het Algemeen Bestuur Datum: 02-10-2013 Onderwerp: Kaders voor windenergie Voorstel 1. Vaststellen van beleidskaders voor windenergie-initiatieven; 2. Kennis te nemen van het initiatief voor een windmolenpark

Nadere informatie

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek Waterschap De Dommel Het idee + Afvalwater zuiveringsslib = Waarom RWZI Tilburg? RWZI Tilburg (cap. 350.000 i.e.; 8.000 ton d.s.) alleen aanpassingen in de

Nadere informatie

Uw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander

Uw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander Pieter van der Ploeg Strategie Alliander Inhoud 1. Wat is Alliander 2. Van ambitie naar concrete vraag 3. Van nu en hier naar daar en straks en hoe kom ik daar 4. Wie doen mee 5. Voorbeeld van belang van

Nadere informatie

De prijs van het Nederlandse waterbeheer

De prijs van het Nederlandse waterbeheer De prijs van het Nederlandse waterbeheer Sas Terpstra Simon Troost Amersfoort 22 september 2015 De huidige financiering wat kost het waterbeheer? miljard De prijs van het Nederlandse waterbeheer 22 september

Nadere informatie

Samenwerking in de waterketen Leren van lessen uit de waterpraktijk Het succes van de 44 regio s

Samenwerking in de waterketen Leren van lessen uit de waterpraktijk Het succes van de 44 regio s Samenwerking in de waterketen Leren van lessen uit de waterpraktijk Het succes van de 44 regio s Jeroen Smarius: covoorzitter kernteam samenwerking waterketen namens VNG Gemeentesecretaris Uden Harm Küpers:

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Doelstelling thema bijeenkomst: Inzicht in ontwikkelingen bij overheid, industrie en agrarische sector Inzicht in kansen voor synergie

Nadere informatie

Opgebouwd uit 6380 miljoen voor riolering (taak gemeente) en zuivering (taak waterschap) en 670 miljoen voor het drinkwater.

Opgebouwd uit 6380 miljoen voor riolering (taak gemeente) en zuivering (taak waterschap) en 670 miljoen voor het drinkwater. NR. GEMEENTE ĮJ INC 1 7 O KT 2014 CLnr. Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad 4 # ŕ Vereniging van Nederlandse Gemeenten informatiecentrum tel. uw kenmerk bijlage(n) (070) 373 8393 1 betreft

Nadere informatie

Zuiver Afvalwater 2012

Zuiver Afvalwater 2012 Zuiver Afvalwater 2012 Pagina 1 van 24 Zuiver Afvalwater 2012 Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer - Concept 21 oktober 2013 - Zuiver Afvalwater 2012 Pagina 2 van 24 Voorwoord Voor

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities

Nadere informatie

HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND. Circulaire kansen en knelpunten December 2018

HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND. Circulaire kansen en knelpunten December 2018 HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND Circulaire kansen en knelpunten December 2018 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE & AANPAK WAT IS EEN CIRCULAIR HOOGHEEMRAADSCHAP? Definities Karakteristieken Belangrijke kringlopen

Nadere informatie

Bossche energieconvenant

Bossche energieconvenant Bossche energieconvenant Bossche bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Beleid Programmalijn 3 Duurzaam zuiveren Vastgesteld door het BOSAZ op 21 april 2016

Beleid Programmalijn 3 Duurzaam zuiveren Vastgesteld door het BOSAZ op 21 april 2016 Beleid Programmalijn 3 Duurzaam zuiveren Vastgesteld door het BOSAZ op 21 april 2016 De SAZ+ werkt volgens vier programmalijnen naar de stip op de horizon: 1. Van vervangen naar verbeteren 2. Aanpak rioolvreemd

Nadere informatie

SLIM SAMENWERKEN AAN GROENE WATERSCHAPPEN VAN GREEN DEAL NAAR PRAKTIJKONDERZOEK

SLIM SAMENWERKEN AAN GROENE WATERSCHAPPEN VAN GREEN DEAL NAAR PRAKTIJKONDERZOEK SLIM SAMENWERKEN AAN GROENE WATERSCHAPPEN VAN GREEN DEAL NAAR PRAKTIJKONDERZOEK 2017 03 SLIM SAMENWERKEN AAN GROENE WATERSCHAPPEN 1 TITELPAGE 2017 03 2 SLIM SAMENWERKEN AAN GROENE WATERSCHAPPEN SLIM SAMENWERKEN

Nadere informatie

Onderwerp: Kaders voor windenergie

Onderwerp: Kaders voor windenergie Aan het Algemeen Bestuur Datum: 02-10-2013 Onderwerp: Kaders voor windenergie Voorstel 1. Kennis te nemen van het initiatief voor een windmolenpark bij de Spinder te Tilburg; 2. Kaders vast te stellen

Nadere informatie

Energie jaarverslag Energie Jaarverslag 2018

Energie jaarverslag Energie Jaarverslag 2018 Energie jaarverslag 2018 Energie Jaarverslag 2018 Energie jaarverslag 2018 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 2 Samenvatting... 5 3 Energiebeleid... 8 4 Doelstelling 1: 24% energie-efficiënter werken tussen

Nadere informatie

Energie jaarverslag Energie jaarverslag 2017

Energie jaarverslag Energie jaarverslag 2017 Energie jaarverslag 2017 Energie jaarverslag 2017 Energie jaarverslag 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 2 Samenvatting... 5 3 Energiebeleid... 7 4 Doelstelling 1: 24% energie-efficiënter werken tussen

Nadere informatie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. Beleidsnota duurzame energie en innovatie

INHOUDSOPGAVE. Beleidsnota duurzame energie en innovatie Beleidsnota duurzame energie en innovatie Op weg naar een energieneutraal waterschap Datum 21 oktober 2014 Opgemaakt door afdeling Planvorming Kenmerk Pagina 2 van 23 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Beleidsuitgangspunten

Nadere informatie

VOORSTEL AB AGENDAPUNT :

VOORSTEL AB AGENDAPUNT : VOORSTEL AB AGENDAPUNT : PORTEFEUILLEHOUDER : F.K.L. Spijkervet AB CATEGORIE : B-STUK (Beleidsstuk) VERGADERING D.D. : 26 november 2013 NUMMER : WM/MIW/RGo/7977 OPSTELLER : R. Gort, 0522-276805 FUNCTIE

Nadere informatie

Versnellingsplan duurzaamheid

Versnellingsplan duurzaamheid Behandelend ambtenaar: V.S. van den Berg Beleidsveldbeheerder: A. Verberne Portefeuillehouder: J. van der Aa, tijdelijk H. Hieltjes Ambtenaar aanwezig bij het DT: Ja Zaaknr. : 16.ZK19707/17.B0130 Kenmerk

Nadere informatie

Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen. Workshop 5 maart 2015

Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen. Workshop 5 maart 2015 Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen Workshop 5 maart 2015 Inhoud Workshop Energierecht 1. Introductie 2. Inleiding elektriciteit 3. Inleiding gas 4. Inleiding warmte 5. Casus (2 x) 1.

Nadere informatie

Hoeveel km² wind, zon, biomassa is er nodig om het Nederlandse energie verbruik (3200PJ) te verduurzamen? 6000km² ~ ~ 15%

Hoeveel km² wind, zon, biomassa is er nodig om het Nederlandse energie verbruik (3200PJ) te verduurzamen? 6000km² ~ ~ 15% Zon op Water Meervoudig ruimtegebruik door inpassing drijvende zonnepanelen in nat areaal Sunfloat Rik Jonker, coördinator zonneenergie bij het Programma Energie RWS, trekker expertgroep zon namens Unie

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

De juridische verankering van energieopwekkende waterschappen

De juridische verankering van energieopwekkende waterschappen De juridische verankering van energieopwekkende waterschappen Sander van t Foort 1. Inleiding en probleemstelling Waterschappen hebben ingevolge de Waterwet (Ww) en Waterschapswet (Wsw) als traditionele

Nadere informatie

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta Waterschap Hollandse Delta dynamiek in de delta Inhoud De dynamiek in de tijd Een dynamische ruimte De opgaven nu en voor de toekomst Water besturen Functionele overheid Algemeen belang en specifiek belang

Nadere informatie

De klimaatneutrale waterketen

De klimaatneutrale waterketen De klimaatneutrale waterketen Jos Frijns Lelystad, 13 februari 2009 Klimaatverandering: adaptatie ja, maar ook mitigatie Belang van mitigatie voor watersector Gevolgen worden vooral zichtbaar in de waterketen,

Nadere informatie

ONTWIKKELAGENDA GRONDSTOFFEN VERSTANDIG OP WEG NAAR EEN CIRCULAIR WATERSCHAP IN 2050

ONTWIKKELAGENDA GRONDSTOFFEN VERSTANDIG OP WEG NAAR EEN CIRCULAIR WATERSCHAP IN 2050 ONTWIKKELAGENDA GRONDSTOFFEN 2018-2021 VERSTANDIG OP WEG NAAR EEN CIRCULAIR WATERSCHAP IN 2050 Verstandig op weg naar een circulair waterschap in 2050 Waterschap Zuiderzeeland wil in 2050 een circulair

Nadere informatie

Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement. 8 december 2015 Gorinchem

Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement. 8 december 2015 Gorinchem Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement 8 december 2015 Gorinchem Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval Ballotage overeenkomst op basis van Samen uit, samen thuis wel

Nadere informatie

Symposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014

Symposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx

Nadere informatie

Zuiver Afvalwater 2012. Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer

Zuiver Afvalwater 2012. Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer Zuiver Afvalwater 2012 Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer Colofon Uitgave Unie van Waterschappen Postbus 93218 2509 AE Den Haag www.uvw.nl November 2013 Deze publicatie wordt ook

Nadere informatie

Nije enerzjy foar Fryslân. september 2013

Nije enerzjy foar Fryslân. september 2013 Nije enerzjy foar Fryslân september 2013 Inleiding Nije enerzjy foar Fryslân - 1 Nije enerzjy foar Fryslân Nije enerzjy foar Fryslân geeft een beeld van feiten en cijfers op het gebied van duurzame energie.

Nadere informatie

Waterschap als energieleverancier of als

Waterschap als energieleverancier of als Herman Havekes (UvW) Waterschap als energieleverancier of als grondstoffenproducent Wat mag wel, wat mag niet? 24 mei 2011 1 Juridische context Technische mogelijkheden van energieproductie en grondstoffenwinning

Nadere informatie

Eljo Vos-Brandjes HVC. Stage raadsleden Dordrecht

Eljo Vos-Brandjes HVC. Stage raadsleden Dordrecht Eljo Vos-Brandjes HVC Stage raadsleden Dordrecht Historie HVC Opgericht (1991) voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval uit regio Na loslaten beleidsuitgangspunt regionale/provinciale zelfvoorziening

Nadere informatie

Energiepark Olburgen. Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV. Door Arnold Veldhuis

Energiepark Olburgen. Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV. Door Arnold Veldhuis Energiepark Olburgen Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV Door Arnold Veldhuis Waterstromen B.V. 18 maart 2015 Onderwerpen Over Waterstromen Locatie Olburgen Huidige

Nadere informatie

DE RWZI VAN DE TOEKOMST LOGGE INSTALLATIE OF BOUWPAKKET? AFVALPUNT OF OMZETPUNT? ... .»0. Tekst Marloes Hooimeijer 1 Beeld istockphoto. ai di é... ...

DE RWZI VAN DE TOEKOMST LOGGE INSTALLATIE OF BOUWPAKKET? AFVALPUNT OF OMZETPUNT? ... .»0. Tekst Marloes Hooimeijer 1 Beeld istockphoto. ai di é... ... . ai di é..........»0...... Tekst Marloes Hooimeijer 1 Beeld istockphoto DE RWZI VAN DE TOEKOMST LOGGE INSTALLATIE OF BOUWPAKKET? AFVALPUNT OF OMZETPUNT? THEMA 5 Zuiveren van rioolwater is niet meer "roeren

Nadere informatie

Duurzame aanbesteding voor Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Advies voor de fractie van Water Natuurlijk in AGV

Duurzame aanbesteding voor Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Advies voor de fractie van Water Natuurlijk in AGV Duurzame aanbesteding voor Waterschap Amstel, Gooi en Vecht Advies voor de fractie van Water Natuurlijk in AGV Duurzame aanbesteding voor Waterschap Amstel, Gooi en Vecht Advies voor de fractie van Water

Nadere informatie

Bijlage 5: Terugwinnen grondstoffen: toepassingsmogelijkheden voor de rwzi Utrecht (DM 842468)

Bijlage 5: Terugwinnen grondstoffen: toepassingsmogelijkheden voor de rwzi Utrecht (DM 842468) Bijlage 5: Terugwinnen grondstoffen: toepassingsmogelijkheden voor de rwzi Utrecht (DM 842468) Datum: 10 juli 2014 Ons kenmerk: 842468 Aan: Algemeen Bestuur Van: Willem de Jager, Marlies Verhoeven Betreft

Nadere informatie

Duurzaamheid binnen Waterschap Rijn en IJssel. Strategiedocument

Duurzaamheid binnen Waterschap Rijn en IJssel. Strategiedocument Duurzaamheid binnen Waterschap Rijn en IJssel Strategiedocument 0 Titel notitie Onderwerp : Duurzaamheid binnen Waterschap Rijn en IJssel : Duurzaamheidsstrategie Versie : 1.3 Status : Definitief Datum

Nadere informatie

Wij gáán voor duurzame energie!

Wij gáán voor duurzame energie! Wij gáán voor duurzame energie! onze bijdrage aan energie uit zon, wind, water en bodem Beleidskader Energietransitie, oktober 2018 1. Naar een energieke energietransitie 1. Naar een energieke energietransitie

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, mei 2017

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, mei 2017 Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater Geert Bergsma, mei 2017 LCA Grondstoffen uit rioolwater Fosfaat: eindige grondstof, noodzakelijk voor landbouw PHA: interessante bioplastic

Nadere informatie

Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving

Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving 6 december 2016 Hoofdpunten (Inter)nationale context van de ambitie van Flevoland De energietransitie

Nadere informatie

Notitie. Feiten en cijfers Energiehuishouding gemeente Heumen

Notitie. Feiten en cijfers Energiehuishouding gemeente Heumen Notitie HaskoningDHV Nederland B.V. Planning & Strategy Aan: Els Rademacher, Walter van Doesem van de gemeente Heumen Van: Edward Pfeiffer, Ralf Speek, Claudia Algra Datum: 19 november 2015 Kopie: -- Ons

Nadere informatie

Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude

Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude Door Arné Boswinkel, Bert Palsma en Rada Sukkar Een aanzienlijk deel van de warmte uit huishoudens en industrie wordt via het afvalwater geloosd. Het potentieel

Nadere informatie

Aa & Maas: Afvalwaterstrategie

Aa & Maas: Afvalwaterstrategie 2 Aa & Maas: Afvalwaterstrategie Waarom een afvalwaterstrategie? Aanleiding Ons dagelijks werk is het zuiveren van afvalwater. Hierbij realiseren we, ook in landelijk perspectief, een uitstekende effluentkwaliteit

Nadere informatie

Datum: 27 maart 2014 Agendapunt nr: 6.a.

Datum: 27 maart 2014 Agendapunt nr: 6.a. 1. Voorblad Datum: 27 maart 2014 Agendapunt nr: 6.a. Aan de Verenigde Vergadering Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer Aard voorstel Informerend stuk Aantal Bijlagen 3 Voorstel behandeld

Nadere informatie

2-7-2014. Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?

2-7-2014. Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen? Energieakkoord voor duurzame groei Juli 2014 WERK IN UITVOERING Ed Nijpels Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen? 1 Waarom een Energieakkoord? Perspectief Consistentie Ambitie Realiteit Groei

Nadere informatie