SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen"

Transcriptie

1 SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen

2 Duopresentatie Hennie Roorda en Tanja Klip 1. Ambities en resultaten waterschappen 2. Mooie voorbeelden 3. Leerervaringen bij samenwerking 4. Hoe kunnen we nieuwe kansen verzilveren 5. Wat is er nog nodig?

3 Onze Ambities en afspraken energieakkoord 40% duurzame energie in 2020 door eigen productie Samenwerking afvalwaterketen met gemeenten en bedrijven Verkenning toepassing andere duurzame energiebronnen: wind, zon, waterkracht, restwarmte Daarnaast gepland: Verbreding MJA en Green Deal Energie

4 Resultaten Klimaatmonitor 2014 Van 18% opwekking DE in 2005, naar 28% in 2013 en 40% in % energie-efficiency per jaar vanaf % C02 reductie tussen % duurzaam inkopen in 2013 van 8 energiefabrieken in 2013 naar 25 in 2020 van 112 miljoen kuub biogas naar 150 miljoen kuub in 2020 groot aantal duurzame energieprojecten in voorbereiding!

5 Speerpunt Productie duurzame energie

6 VELE ENERGIEFABRIEKEN STAAN IN DE STEIGERS

7

8 Samenwerken over grenzen heen Waterschap heeft potentie om lokaal energie en grondstoffen te leveren Geen blauwdruk, mogelijkheden afhankelijk van lokale omstandigheden Gemeenten heeft de rol van gebiedsregisseur in de stedelijke omgeving (woningen en industrie) In de landelijke omgeving speelt provincie als gebiedsregisseur rol Water is overal

9 Kansen voor productie duurzame energie Levering van biogas aan bedrijven en instellingen Opwerking biogas tot groen gas voor vuilniswagen of autobussen Restwarmte uit WKK en effluent voor woonwijken, kantoren, zwembaden Synergie biogas met GFT en mestverwerking Zwart water in woonwijken naar RWZI Decentrale zuiveringsconcepten Waterkracht, warmte-koude, blue energy? Windmolens en zonnepanelen op waterschapsterreinen (RWZI, omgeving dijken, water berging) Ter beschikbaar stellen van terreinen voor burgercoöperaties

10

11

12

13

14

15

16 Projecten Water, Energie en Grondstoffen

17 ENERGIEFABRIEK APELDOORN

18 Productie Warmte en Elektriciteit Energieproduktie Energiefabriek Apeldoorn Opgesteld electr. vermogen 3,8 MW m³ biogas per jaar PRODUCTIE EIGEN GEBRUIK ELEKTRISCH kwh/jaar kwh/jaar = Gem. verbruik huishoudens* THERMISCH GJ GJ/jaar = Gem. verbruik huishoudens* * brongegevens: Nibud 2014

19 Kansen bij samenwerking met bedrijfsleven Kansen: Afvalwater papierfabriek anaeroob (voor)zuiveren -> 5.5 Miljoen M3 Biogas/jaar basis om grootschalige opwerking (bv Bio-LNG) rendabel te maken. Nazuivering met NEREDA -> Slib kan rechtstreeks weer als grondstof in papierindustie gebruikt worden. Effluent RWZI kan opgewerkt worden tot proceswater -> reductie grondwateronttrekking (5,6 Miljoen m3/jaar) Restwarmte PARENCO kan ingezet worden voor grootschalige slibdroging Ketel PARENCO kan gedroogd slib verbranden (capaciteit voldoende voor WS)

20

21 Warmtenetwerk Apeldoorn

22

23 Motto Winnen wat van waarde is Behalve Energie ook grondstoffen Fosfaat (meststof) Cellulose (asfalt en papier) Polymeren (bioplastics) Alginaat Co2 (tuinbouw, procesindustrie) Stikstof Zuiver water (procesindustrie, landbouw)

24 Succesfactoren voor samenwerking Elkaar weten te vinden Vertrouwen Gezamenlijke focus op lokaal energie- en klimaatbeleid Cultuur en houding De koek delen Gedrevenheid en overtuiging ; het blijft mensenwerk

25 Motie Hachchi Versnelling naar energieneutraliteit? Klimaatmonitor 2014: op koers voor 40%, wel alle zeilen bijzetten Aansluiting MJA en verbreding Green Deal Energie in voorbereiding Juridische handreiking Energie en Grondstoffen (Berenschot) Conclusies: - duurzaamheid past binnen wettelijke taak! - handreiking laat zien hoe het wel kan - checklist projectleiders - risico-inschatting voor bestuurders Realistisch? Wat is hiervoor nodig? Toepassing externe stromen? Juridische ruimte. Ondersteuning Rijk. Onderzoeksprogramma Wind

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN AKKOORDEN EN GREEN DEALS Rafaël Lazaroms Coördinator Energie en duurzaamheid Unie van Waterschappen 1. Duurzaamheid en taken waterschappen 2. Duurzame ambities in akkoorden

Nadere informatie

Waterschappen en Energieakkoord

Waterschappen en Energieakkoord Waterschappen en Energieakkoord Energiekansen in het Waterbeheer Hennie Roorda/Rafaël Lazaroms Unie van Waterschappen mei 5, 2014 1 Waar staan de waterschappen voor? Waterveiligheid (veilig wonen en werken

Nadere informatie

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen Douwe Jan Tilkema directeur Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Definitie van de competentie ondernemerschap Signaleren van kansen in de

Nadere informatie

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE In kort bestek Rafael Lazaroms INHOUDSOPGAVE 1. Wat houdt het in? 2. Motieven, doelstellingen en ambities 3. Organisatiestructuur GELOOFWAARDIGE BOODSCHAP Waterschappen hebben

Nadere informatie

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld

Nadere informatie

Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016

Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016 Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016 1. In de startblokken Wat doen we al rond dit onderwerp We produceren elektriciteit en warmte door middel van gisting van al ons slib en verbranding

Nadere informatie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Doelstelling thema bijeenkomst: Inzicht in ontwikkelingen bij overheid, industrie en agrarische sector Inzicht in kansen voor synergie

Nadere informatie

C-195 Green Deal Energie Unie van Waterschappen - Rijk

C-195 Green Deal Energie Unie van Waterschappen - Rijk C-195 Green Deal Energie Unie van Waterschappen - Rijk Partijen 1. De Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J. Kamp en de Minister van Infrastructuur en Milieu, mevrouw drs. M.H. Schultz van Haegen

Nadere informatie

VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid

VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid VERKLARING Green Deal tussen Unie van waterschappen en Rijksoverheid Ondergetekenden: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, ieder

Nadere informatie

Local Energy Solutions

Local Energy Solutions 24 mei 2011 Warmtelevering vanuit energiefabriek Apeldoorn Ontwikkeling van energie voor eigen gebruik naar externe levering aanleiding samenwerking warmteleiding Zuidbroek extra energie uit slachtafval

Nadere informatie

Energie uit afvalwater

Energie uit afvalwater Energie uit afvalwater 15 november 2011 Giel Geraeds en Ad de Man Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Introductie

Nadere informatie

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Afvalwater zuiveren 1970-2030 Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Even voorstellen: Mathijs Oosterhuis (T32, 1993) Specialisatie: milieutechnologie 1999-2003 TNO-MEP 2003-heden Waterschap

Nadere informatie

Energie en Grondstoffenfabriek Amersfoort

Energie en Grondstoffenfabriek Amersfoort Energie en Grondstoffenfabriek Amersfoort Amersfoort, 2017 Henry van Veldhuizen https://www.youtube.com/watch?v=5bzezh4xqhu Inhoud Ontwikkelingen Energie en Grondstoffen Landelijke visie en aanpak Visie

Nadere informatie

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân

Nadere informatie

FOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat

FOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat FOSFAATFABRIEK Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) (Rafaël Lazaroms, coördinator klimaat en energie Unie van Waterschappen) 1 mei 2012 1 Inhoud presentatie Green

Nadere informatie

Klimaatakkoord Rijk en UvW

Klimaatakkoord Rijk en UvW Klimaatakkoord Rijk en UvW Politieke en beleidsmatige context (klimaatbeleid) Rafaël Lazaroms 25 mei 2010 1 Inhoud presentatie Voorstellen Internationaal en nationaal klimaatbeleid Positie waterschappen

Nadere informatie

Energiepark Olburgen

Energiepark Olburgen Energiepark Olburgen Een samenwerking van Waterstromen, Waterschap Rijn & IJssel & Aviko Door Richard Haarhuis Waterstromen B.V. 8 april 2010 Onderwerpen Over Waterstromen Locatie Olburgen Stap voor Stap

Nadere informatie

TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF

TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF 19 juni 2014 Yede van der Kooij voorzitter werkgroep Cellulose Yede van der Kooij Studies, consulting and research Sludge Wastewater Waste Bio based

Nadere informatie

ARN, uw duurzame innovatieve partner!

ARN, uw duurzame innovatieve partner! ARN, uw duurzame innovatieve partner! WELKOM! 5 maart 2019 ARN als energie- en grondstoffenproducent Aandeelhouders/PPS-structuur Regio Nijmegen 37,5% Regio De Vallei 11,76% Regio Rivierenland 5,88% REMONDIS

Nadere informatie

LIMBURG WATERSCHAPSBEDRI-JF. Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas

LIMBURG WATERSCHAPSBEDRI-JF. Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas WATERSCHAPSBEDRI-JF donderdag 1 maart12 Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Huidige situatie Ontwikkelingen

Nadere informatie

Bedrijfsvergelijking (2009)

Bedrijfsvergelijking (2009) Artikel Afvalwaterzuivering Energie onder één noemer Mirabella Mulder (Mirabella Mulder Waste Water Management) Jos Frijns (KWR Watercycle Research Institute) Ad de Man (Waterschapsbedrijf Limburg) Henri

Nadere informatie

Hernieuwbaar gas. Energiedrager van de toekomst. Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie

Hernieuwbaar gas. Energiedrager van de toekomst. Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie Hernieuwbaar gas Energiedrager van de toekomst Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie New Energy Coalition Sector Grondstoffen Kracht en licht Vervoer Warmte Eindverbruik 567 PJ 362

Nadere informatie

Nije enerzjy foar Fryslân. september 2013

Nije enerzjy foar Fryslân. september 2013 Nije enerzjy foar Fryslân september 2013 Inleiding Nije enerzjy foar Fryslân - 1 Nije enerzjy foar Fryslân Nije enerzjy foar Fryslân geeft een beeld van feiten en cijfers op het gebied van duurzame energie.

Nadere informatie

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek Waterschap De Dommel Het idee + Afvalwater zuiveringsslib = Waarom RWZI Tilburg? RWZI Tilburg (cap. 350.000 i.e.; 8.000 ton d.s.) alleen aanpassingen in de

Nadere informatie

Groene Fabriek Lochem

Groene Fabriek Lochem Groene Fabriek Lochem CCS Energie, innovatief en integraal 12 adviseurs Onderwerpen Biomassa Mono-mestvergisting op de boerderij Biogasopwerking tot Groen gas Mestraffinage Houtstook / torrefactie Kennisoverdracht

Nadere informatie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft

Nadere informatie

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en

Nadere informatie

Energiepark Olburgen. Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV. Door Arnold Veldhuis

Energiepark Olburgen. Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV. Door Arnold Veldhuis Energiepark Olburgen Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV Door Arnold Veldhuis Waterstromen B.V. 18 maart 2015 Onderwerpen Over Waterstromen Locatie Olburgen Huidige

Nadere informatie

Programma: uur: aftrap door Martin de Wolf (raadscommissielid GL) uur: Tony Schoen, energie-adviseur Ovalen Tafel, spreekt over de

Programma: uur: aftrap door Martin de Wolf (raadscommissielid GL) uur: Tony Schoen, energie-adviseur Ovalen Tafel, spreekt over de Programma: 20.00 uur: aftrap door Martin de Wolf (raadscommissielid GL) 20.05 uur: Tony Schoen, energie-adviseur Ovalen Tafel, spreekt over de mogelijkheden het Tilburgse warmtenet te verduurzamen. 20.25

Nadere informatie

Regio Stedendriehoek

Regio Stedendriehoek Regio Stedendriehoek 1 Energieneutrale regio Energietransitie Stedendriehoek Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst,Zutphen Netbeheer en Duurzame Gebiedsontwikkeling Pieter van der Ploeg, Alliander

Nadere informatie

Biobased economy in het Groene Hart

Biobased economy in het Groene Hart Biobased economy in het Groene Hart Energie & Bio/Groen Gas 27 juni 2013, Langeraar, Michiel van Galen Inhoud Landelijke doelen energie en beleid Stimuleringsbeleid Groen Gas Het proces Stand van zaken

Nadere informatie

Naar een energieneutrale waterkringloop. Een stip op de horizon

Naar een energieneutrale waterkringloop. Een stip op de horizon Naar een energieneutrale waterkringloop Een stip op de horizon Een stip op de horizon Energie in de kringloop waterschap Regge en Dinkel en waterschap Groot Salland werken aan initiatieven op het gebied

Nadere informatie

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer MJA-Sectorrapport 2013 Afvalwaterzuiveringsbeheer Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Afvalwaterzuiveringsbeheer Datum: 140617 Status: Definitief Kenmerk: 1235678/223/HVDK/cc/156024 Locatie: Utrecht Contactpersoon:

Nadere informatie

Rabin Baldewsingh. 27 juni SBR congres

Rabin Baldewsingh. 27 juni SBR congres Samen op weg naar een klimaatneutraal Den Haag Rabin Baldewsingh wethouder duurzaamheid gemeente Den Haag 27 juni SBR congres Den Haag Ambitie Den Haag klimaatneutraal in 2040 CO 2 -emissie reduceren door:

Nadere informatie

Onderwerp: Kaders voor windenergie

Onderwerp: Kaders voor windenergie Aan het Algemeen Bestuur Datum: 02-10-2013 Onderwerp: Kaders voor windenergie Voorstel 1. Vaststellen van beleidskaders voor windenergie-initiatieven; 2. Kennis te nemen van het initiatief voor een windmolenpark

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering Heleen Pinkse Aanleiding Energiefabriek: Door toepassen van chemicaliën kan energiegebruik van de zuivering verminderen, maar..

Nadere informatie

C-174 Green Deal Grondstoffen Unie van Waterschappen Rijk

C-174 Green Deal Grondstoffen Unie van Waterschappen Rijk C-174 Green Deal Grondstoffen Unie van Waterschappen Rijk Partijen: 1. De Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J. Kamp en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, mevrouw W.J. Mansveld,

Nadere informatie

Meerjarenplan MJA

Meerjarenplan MJA Auteur Peter Knaapen en Rafaël Lazaroms Datum 9 juli 2013 Versie - Status Definitief 2013 2016 Waterschappen houden vaste koers en versnellen Vierjaarlijks sectoroverzicht van de voorgenomen energiemaatregelen

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, mei 2017

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, mei 2017 Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater Geert Bergsma, mei 2017 LCA Grondstoffen uit rioolwater Fosfaat: eindige grondstof, noodzakelijk voor landbouw PHA: interessante bioplastic

Nadere informatie

Inleiding KNAG 7 december 2012. Dijkgraaf Herman Dijk

Inleiding KNAG 7 december 2012. Dijkgraaf Herman Dijk Inleiding KNAG 7 december 2012 Dijkgraaf Herman Dijk WATERSCHAPPEN IN NEDERLAND 25 GEBIED GROOT SALLAND oppervlakte: 120.000 ha, inwoners: 360.000 26% onder zeeniveau Wanneer geen dijken/duinen: 66% regelmatig

Nadere informatie

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Page 1 of 5 Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Auteur: Anne Bosma, Tony Flameling, Toine van Dartel, Ruud Holtzer Bedrijfsnaam: Tauw, Waterschap De Dommel Rioolwaterzuiveringen

Nadere informatie

Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen. Workshop 5 maart 2015

Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen. Workshop 5 maart 2015 Juridische Handreiking Duurzame Energie & Grondstoffen Workshop 5 maart 2015 Inhoud Workshop Energierecht 1. Introductie 2. Inleiding elektriciteit 3. Inleiding gas 4. Inleiding warmte 5. Casus (2 x) 1.

Nadere informatie

Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen. A. Visser Maart 2015

Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen. A. Visser Maart 2015 Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen A. Visser Maart 2015 André Visser Sinds 1999 bij Royal HaskoningDHV Actief op het vlak duurzaamheid en circulaire economie - energiefabriek - grondstoffenfabriek

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, 30 mei 2017

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, 30 mei 2017 Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater Geert Bergsma, 30 mei 2017 LCA Grondstoffen uit rioolwater Fosfaat: eindige grondstof, noodzakelijk voor landbouw PHA: interessante

Nadere informatie

De rol van biomassa in de energietransitie.

De rol van biomassa in de energietransitie. De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie

Nadere informatie

Versie: 3.0 Status: definitief Datum: 1 juni Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland

Versie: 3.0 Status: definitief Datum: 1 juni Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Marktconsultatie... 4 2.1 Aanleiding... 4 2.2 Doel van de marktconsultatie... 4 2.3 Contactgegevens...

Nadere informatie

Gijs de Man 12 oktober 2010

Gijs de Man 12 oktober 2010 Gijs de Man 12 oktober 2010 We werken aan een beter klimaat Doel Stichting Warmtenetwerk: Bevorderen van gebruik van duurzame warmte en koude en hergebruik van restwarmte t via collectieve netten. Aanpak:

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch

Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch Voorbeeldprojecten Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch Waterschapsenergie, Waterschap Aa en Maas, Den Bosch Data Contact: Waterschap Aa en Maas Meer informatie: www.aaenmaas.nl Water Hitte

Nadere informatie

Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude

Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude Door Arné Boswinkel, Bert Palsma en Rada Sukkar Een aanzienlijk deel van de warmte uit huishoudens en industrie wordt via het afvalwater geloosd. Het potentieel

Nadere informatie

1 juni 2011 Minisymposium Groen Gas W. Deddens

1 juni 2011 Minisymposium Groen Gas W. Deddens 1 juni 2011 Minisymposium Groen Gas W. Deddens Agenda. Wie is RENDO Duurzaam? Voorbeeld project Toekomst duurzame energie projecten icm groen gas 2 RENDO Duurzaam. Aantal medewerkers : RENDO totaal ca.

Nadere informatie

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015 Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit

Nadere informatie

Duurzaam ondernemen in Renkum

Duurzaam ondernemen in Renkum Duurzaam ondernemen in Renkum Ontwikkeling Biorefinery Campus Renkum 15 september 2011 Cinemec, Ede De wereld van Norske Skog Follum Skogn Saugbrugs Corporate centre, Oslo Parenco Golbey Walsum Bruck Sing

Nadere informatie

Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder

Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder Voor kwaliteitsvolle WarmteKrachtKoppeling in Vlaanderen Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder 16/12/2010 Cogen Vlaanderen Daan Curvers COGEN Vlaanderen Houtige biomassa in de landbouw 16

Nadere informatie

Monitor klimaatbeleid. Gemeente Hunsum (fictief)

Monitor klimaatbeleid. Gemeente Hunsum (fictief) Inleiding Behaalt uw gemeente de klimaatdoelstellingen? Wilt u weten hoeveel duurzame energie in uw gemeente wordt geproduceerd of energie wordt bespaard? Zoekt u inzicht in welke maatregelen succesvol

Nadere informatie

ALGEMENE VERGADERING. 18 december 2012 Waterketen, afdeling Zuiveringen en Gemalen. 29 november 2012 H. Kuipers

ALGEMENE VERGADERING. 18 december 2012 Waterketen, afdeling Zuiveringen en Gemalen. 29 november 2012 H. Kuipers VERGADERDATUM SECTOR/AFDELING 18 december 2012 Waterketen, afdeling Zuiveringen en Gemalen STUKDATUM NAAM STELLER 29 november 2012 H. Kuipers ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT ONDERWERP 7 Renovatie en upgrade

Nadere informatie

Onderwerp: Kaders voor windenergie

Onderwerp: Kaders voor windenergie Aan het Algemeen Bestuur Datum: 02-10-2013 Onderwerp: Kaders voor windenergie Voorstel 1. Kennis te nemen van het initiatief voor een windmolenpark bij de Spinder te Tilburg; 2. Kaders vast te stellen

Nadere informatie

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel

Nadere informatie

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

November 2015 RVO.nl - Stimulering Duurzame Energieproductie 1/24

November 2015 RVO.nl - Stimulering Duurzame Energieproductie 1/24 Voorlopige correctiebedragen stimulering duurzame energieproductie 2016 ten behoeve van voorschotverlening 2016 De minister van Economische Zaken heeft de correctiebedragen 2016 bekend gemaakt. Deze bedragen

Nadere informatie

CIRCULAR ECONOMY IN THE CITY CASE: De Nieuwe Dokken Gent 18/11/2016 Brussel

CIRCULAR ECONOMY IN THE CITY CASE: De Nieuwe Dokken Gent 18/11/2016 Brussel CIRCULAR ECONOMY IN THE CITY CASE: De Nieuwe Dokken Gent 18/11/2016 Brussel Wouter Demuynck (Sustainable Urban Development bvba) CEO Inleiding Van lineaire benadering naar circulaire stadsdelen A nation

Nadere informatie

Influent fijnzeven in rwzi s. Chris Ruiken Enna Klaversma

Influent fijnzeven in rwzi s. Chris Ruiken Enna Klaversma Influent fijnzeven in rwzi s Chris Ruiken Enna Klaversma Inhoud Kosten en opbrengsten Energiebalans 19-05-2010 2 Grofvuilrooster 6 mm Zandvanger Voorbezinktank aeratietank nabezinktank effluent Primair

Nadere informatie

Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing

Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing Inleiding In 28 sloten de overheid en de agrosectoren het convenant Schone en Zuinige agrosectoren.

Nadere informatie

Wij gáán voor duurzame energie!

Wij gáán voor duurzame energie! Wij gáán voor duurzame energie! onze bijdrage aan energie uit zon, wind, water en bodem Beleidskader Energietransitie, oktober 2018 1. Naar een energieke energietransitie 1. Naar een energieke energietransitie

Nadere informatie

Creëren van synergie in Biopark Terneuzen Energieconversiepark Sluiskil (NL) Jan Broeze, 14 mei 2013

Creëren van synergie in Biopark Terneuzen Energieconversiepark Sluiskil (NL) Jan Broeze, 14 mei 2013 Creëren van synergie in Biopark Terneuzen Energieconversiepark Sluiskil (NL) Jan Broeze, 14 mei 2013 Overzicht presentatie Ankerpunt: Biopark Terneuzen Ontwikkelingsproces Passende ontwikkelingsopties

Nadere informatie

De hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek

De hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek De hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek De drie oprichters van IWE Binnen modern en duurzaam ondernemerschap past het niet om het milieu onnodig te belasten. Een besef dat nu wijdverbreid

Nadere informatie

Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens

Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens MeppelEnergie Lokaal Duurzaam EnergieBedrijf MeppelEnergie Openingshandeling op 26-1-2012 Duurzame energie voor de woonwijk Nieuwveense

Nadere informatie

Aa & Maas: Afvalwaterstrategie

Aa & Maas: Afvalwaterstrategie 2 Aa & Maas: Afvalwaterstrategie Waarom een afvalwaterstrategie? Aanleiding Ons dagelijks werk is het zuiveren van afvalwater. Hierbij realiseren we, ook in landelijk perspectief, een uitstekende effluentkwaliteit

Nadere informatie

DUURZAAMHEID: WAT MAG HET KOSTEN?

DUURZAAMHEID: WAT MAG HET KOSTEN? 32 A DUURZAAMHEID: WAT MAG HET KOSTEN? Hoe de wereld omgaat met het klimaat, wordt deze maand duidelijk op de VN-klimaattop in Parijs. Intussen loopt de Nederlandse watersector voorop met duurzaamheid.

Nadere informatie

Uw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander

Uw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander Pieter van der Ploeg Strategie Alliander Inhoud 1. Wat is Alliander 2. Van ambitie naar concrete vraag 3. Van nu en hier naar daar en straks en hoe kom ik daar 4. Wie doen mee 5. Voorbeeld van belang van

Nadere informatie

Watertechniek en mestverwerking

Watertechniek en mestverwerking Watertechniek en mestverwerking Workshop Wetsus & Innovatienetwerk 27 juni 2012 Leon Korving combining scientific excellence with commercial relevance 1 Rioolwater vs mest Overeenkomsten: Herkomst (vnl.

Nadere informatie

MIC / LEI. 15 augustus 2007. Maarten Bouwer

MIC / LEI. 15 augustus 2007. Maarten Bouwer MIC / LEI 15 augustus 2007 Maarten Bouwer inhoud Inleiding BioGast Gasmarkt Wat is BioGast Historie en HHNK project Techniek Vragen en lunch Bezichtiging verwachting fossiel aardgas Groningen heeft nog

Nadere informatie

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW Opbouw van ons actieplan Speerpunten: Acties: Samenwerking voortzetten en uitbouwen Iedereen bewust maken Verder vooruit kijken Wat blijven

Nadere informatie

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014 UNIE VAN WATERSCHAPPEN DEN HAAG 30 september 2014 076767015:0.1 - Definitief B02015.000180.0100 Inhoud Samenvatting... 3 Inleiding... 7 1 Achtergrond, opzet & uitvoering...

Nadere informatie

Mono vergisting in Wijnjewoude?!

Mono vergisting in Wijnjewoude?! Mono vergisting in Wijnjewoude?! Jan Willem Bijnagte bijnagte@cocos.nl www.cocos.nl 06 82404591 Inhoud CCS Mono mestvergisting Gasverwaarding Noord Deurningen Bio-Up Kansen Wijnjewoude Mono mestvergisting

Nadere informatie

Notitie energiebesparing en duurzame energie

Notitie energiebesparing en duurzame energie Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015

Nadere informatie

Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement. 8 december 2015 Gorinchem

Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement. 8 december 2015 Gorinchem Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement 8 december 2015 Gorinchem Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval Ballotage overeenkomst op basis van Samen uit, samen thuis wel

Nadere informatie

Innovatie in de Waterketen. Inleiding

Innovatie in de Waterketen. Inleiding Innovatie in de Waterketen Inleiding Aanleiding Uitdagingen: Vervangingsopgave riolering Financiële doelmatigheid (ook - of juist door - functiekoppeling) Inspelen op brede maatschappelijke kansen en uitdagingen

Nadere informatie

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer MJA-Sectorrapport 2014 Afvalwaterzuiveringsbeheer Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Afvalwaterzuiveringsbeheer Datum: 150625 Status: definitief Kenmerk: 1235678/156024/HVDK Locatie: Utrecht Contactpersoon:

Nadere informatie

COLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel. Te besluiten om

COLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel. Te besluiten om COLLEGEVOORSTEL Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel Te besluiten om 1. De ambitie vast te stellen om in 2050 als Krimpen aan den IJssel energieneutraal te zijn. 2. Een stappenplan op te stellen

Nadere informatie

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath Openbaar Eindrapport Projectnummer: Projecttitel: DEI1400022 Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath 1 SAMENVATTING Dit project is een demonstratie van energiewinning uit hernieuwbare

Nadere informatie

Geothermie. traditioneel energiebedrijf?

Geothermie. traditioneel energiebedrijf? 31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro

Nadere informatie

DB-vergadering 05-03-2013 MEDEDELING INZAKE KLIMAATMONITOR

DB-vergadering 05-03-2013 MEDEDELING INZAKE KLIMAATMONITOR DB-vergadering 05-03-2013 MEDEDELING INZAKE KLIMAATMONITOR./. Bij brief van 15 februari 2013 heeft de Unie van Waterschappen het eindrapport van de Klimaatmonitor 2012 aangeboden, inclusief de verkenning

Nadere informatie

Energie voor morgen, vandaag bij GTI

Energie voor morgen, vandaag bij GTI Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale

Nadere informatie

Aandeelhoudende gemeenten van Cogas willen

Aandeelhoudende gemeenten van Cogas willen Aandeelhoudende gemeenten van Cogas willen Energie verduurzamen maar: Nationaal landschap leent zich minder voor zonne- en windenergie; Ondergrond minder geschikt voor WKO en geothermie; Inzet hout: beperkt

Nadere informatie

klimaatmonitor waterschappen 2014

klimaatmonitor waterschappen 2014 Imagine the result klimaatmonitor waterschappen 2014 Monitoring klimaatakkoord Rijk Waterschappen 2010-2020 Unie van Waterschappen, Den Haag KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2014 UNIE VAN WATERSCHAPPEN DEN

Nadere informatie

Westvoorne CO 2 - uitstoot

Westvoorne CO 2 - uitstoot Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn

Nadere informatie

Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek. Inleider: dijkgraaf Herman Dijk

Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek. Inleider: dijkgraaf Herman Dijk Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek Inleider: dijkgraaf Herman Dijk WATERSCHAPPEN IN NEDERLAND 26 GEBIED GROOT SALLAND oppervlakte: 120.000 ha, inwoners: 360.000 ALGEMEEN BESTUUR voorzitter + 25 leden

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 2050 alles duurzaam Ing. Marco J. Bijkerk Manager innovative technologies New Business Development Remeha 24-1-2017 remeha.nl ALL GAS Nul op de meter PV Groen Gas

Nadere informatie

Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d

Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d.23-06-2017. We werden rond 14.00 uur verwelkomd door de heren Dick v.d.outenaar, die als spreker optrad, samen met Arjan Buitenhuis

Nadere informatie

Groengas in landbouw. 11 maart 2015

Groengas in landbouw. 11 maart 2015 Groengas in landbouw 11 maart 2015 LTO Noord Programma Klimaat & Energie Auke Jan Veenstra (aveenstra@ltonoord.nl) Inhoud LTO Noord en Energie Energie in de agrarische sector Energieproductie Vergisting

Nadere informatie

Energieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân

Energieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân Energieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân 28 november 2016 1 Context Procesgang Energiestrategie Fryslân Voorbereiding Proces ontwerpen Definiëren uitgangspunten Zoeken en committeren

Nadere informatie

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien? De Kromme Rijnstreek Off Grid in 00. Hoe kan dat eruit zien? De gemeenten Houten, Wijk bij Duurstede en Bunnik op weg naar energieneutraal in 00 Exact bepalen hoe het energiesysteem van de toekomst er uit

Nadere informatie

De business case: Mest verwaarden. Hans van den Boom Sectormanager Food & Agri Rabobank Nederland

De business case: Mest verwaarden. Hans van den Boom Sectormanager Food & Agri Rabobank Nederland De business case: Mest verwaarden Hans van den Boom Sectormanager Food & Agri Rabobank Nederland Hengelo 28 maart 2014 mln. kg fosfaat Export van fosfaat moet met 50% stijgen 200 175 150 125 100 75 50

Nadere informatie