MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer

Transcriptie

1 MJA-Sectorrapport 2015 Afvalwaterzuiveringsbeheer

2

3 Colofon Projectnaam: MJA-monitoring 2015 Sector: Afvalwaterzuiveringsbeheer Datum: Status: Kenmerk: Locatie: Contactpersoon: Definitief HVDK/ Utrecht Ir J.M. van der Knaap Ondersteunend adviesbureau: ARCADIS Nederland BV

4

5 Inhoud Hoofdstuk 1. Inleiding... 3 Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik... 4 Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik... 5 Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP... 6 Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler... 7 Hoofdstuk 6. Tabellen... 10

6 Samenvatting Kerngegevens Sectorgegevens Zuiveringsbeheer Aantal MJA-deelnemers in Aantal beschouwde bedrijven voor 2015 in dit rapport 23 Aantal toetreders in Aantal uittreders in Werkelijk energieverbruik 2015 (TJ) Effecten van maatregelen 2015 t.o.v t.o.v Procesefficiencyverbetering 1,4% 11,0% Besparing in de keten [TJ] Duurzame energie [TJ] Resultaten Energieverbruik Het totale werkelijke energieverbruik van de sector bedroeg TJ in Dit is 1,2% hoger dan in Deze toename wordt vooral veroorzaakt doordat het volume verhogende effect ( 198 TJ ) groter is dan het effect door energiebesparing ( 108 TJ ), naast enkele andere kleine invloeden. Uitvoering van het meerjarenplan van de sector In het meerjarenplan (MJP) heeft de sector toegezegd maatregelen te treffen die in 2016 tot een jaarlijkse besparing van TJ leiden. Dit komt overeen met een ambitie van 21,6%, gebaseerd op zekere en voorwaardelijke maatregelen. Na drie jaar bedraagt het jaarlijkse effect van maatregelen TJ Hiermee is 88,0% van de MJP-doelstelling gerealiseerd. Energiebesparing in het proces Procesmaatregelen in 2015 hebben een besparing van 108 TJ opgeleverd. De belangrijkste procesmaatregelen zijn: Energiezuiniger beluchting; Toename eigen opgewekte elektra door uitbreiding gasmotorcapaciteit; Aanleg tweede primair ingedikt slib leiding. Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 1 van 12

7 Energiebesparing in de keten Ketenmaatregelen hebben in 2015 een totale besparing van 862 TJ opgeleverd. De belangrijkste ketenmaatregelen zijn: Toename biogasproductie van dochtermaatschappij; Energieproductie uit zon, wind en biomassa toegerekend aan waterschappen; Hoge druk ketel en stoomturbine. Inzet duurzame energie De totale inzet van duurzame energie in de sector bedraagt TJ in Hiervan is 2711 TJ zelf duurzaam opgewekt. Dit is 36% van het totale energieverbruik van de sector. De belangrijkste duurzame-energiemaatregelen betreffen de inzet van eigen biogas voor de opwekking van elektriciteit en of warmte. Duurzame energie en warmte wordt ook in meerdere gevallen door geleverd aan derden. Vooruitblik algemene ontwikkelingen In het SER Energieakkoord heeft de Unie van Waterschappen vastgelegd dat de waterschappen in 2020 minstens 40% van het totale energieverbruik (dus inclusief het watersysteem) zelf zullen opwekken. Begin 2016 heeft de Unie van Waterschappen met STOWA en het Rijk een Green Deal Energie gesloten. Daarbij is afgesproken dat de waterschappen onderzoek zullen doen om in de periode na 2020 zo snel mogelijk 100% energieneutraal te gaan worden. Daarnaast is overeengekomen dat de waterschappen, waar mogelijk en wenselijk, terreinen ter beschikking kunnen stellen aan derden voor duurzame energieproductie. Het gaat daarbij niet alleen om rioolwaterzuiveringen, maar ook om poldergemalen, waterkeringen, watergangen en waterbergingsterreinen. Ook zijn er 15 concrete exemplarische projecten geselecteerd die de waterschappen willen concretiseren en die ondersteuning krijgen van het Rijk. Er wordt in het kader van deze Green Deal ook intensief samengewerkt met Rijkswaterstaat Vooruitblik convenantactiviteiten Ter ondersteuning van deze ontwikkeling heeft de Unie van Waterschappen de werking van het MJA verbreedt naar het gehele waterschap. Op dit moment wordt ongeveer 80% van het energieverbruik veroorzaakt door de afvalwaterzuivering. De tweede grote energiepost betreft de poldergemalen (watersysteem). Ook huisvesting en vervoer zijn belangrijke energieposten. Naast maatregelen voor energiebesparing ligt het accent op duurzame energieproductie. Ook in het watersysteem zijn er goede mogelijkheden voor energiebesparing (poldergemalen) en toepassing van duurzame energie (bijv. zon, wind, waterkracht en warmte/koude uit oppervlaktewater). Eind 2016 dienen de waterschappen hun Energie-efficiency plannen in voor de komende EEP - periode. De maatregelen van deze EEP beperken zich dus niet tot de afvalwaterzuivering, maar bestrijken het gehele waterschap. Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 2 van 12

8 Hoofdstuk 1. Inleiding Dit rapport bevat de resultaten van uw sector in het kader van het MJA3-convenant. De grafieken in hoofdstuk 2 tot en met 5 geven u overzichten van: De ontwikkeling van het energieverbruik van uw sector vanaf De verklaring van de verandering in energieverbruik ten opzichte van vorig jaar. De spiegeling ten opzichte van het meerjarenplan (MJP) van uw sector. De ontwikkeling van het effect van de PE-, KE- en DE-maatregelen vanaf 2009, waarbij alle relevante gegevens vanaf 2005 zijn meegenomen. Hoofdstuk 6 geeft de achterliggende informatie weer in tabellen. Dit sectorrapport is opgesteld op basis van de door bedrijven aangeleverde gegevens in het kader van de jaarlijkse MJA-monitoring. De berekeningen in dit rapport zijn gebaseerd op de methodiek energie-efficiency zoals die is afgesproken in het MJA3-convenant. Details over de methodiek kunt u vinden in de Handreiking Monitoring op de website van RVO.nl. Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 3 van 12

9 Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik Onderstaande grafiek laat het jaarlijkse energieverbruik van uw sector vanaf 2009 zien. Het totale werkelijke energieverbruik van de sector bedroeg TJ in Dit is 1,2% hoger dan in Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 4 van 12

10 Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik Onderstaande grafiek geeft aan in welke mate verschillende factoren de verandering in het energieverbruik tussen het verslagjaar en het jaar daarvóór verklaren Verklaring verandering energieverbruik 2015 t.o.v Energie [TJ primair] Energieverbruik PE-maatregelen (besparend) Volume-effect (verhogend) 198 Overige invloedsfactoren (ontsparend) 61 Onverklaard (besparend) - 62 Energieverbruik Maatregelen in het proces (PE-maatregelen) hebben een besparend effect tot doel (het relatieve energieverbruik wordt minder). In 2015 hebben de bedrijven voor 108 TJ aan besparende maatregelen gerapporteerd. Het Volume-effect (effect door verschil in productiehoeveelheid) is verhogend (meer energieverbruik) bij hogere productie of verlagend bij lagere productie. In 2015 hebben de bedrijven een toename van het energieverbruik door een hogere productie gerapporteerd van 198 TJ. Het deel Overige invloedsfactoren is de optelsom van alle invloedsfactoren die de sector heeft gerapporteerd, zoals hogere/lagere capaciteitsbezetting ten opzichte van vorig jaar of gunstige/ongunstige weersomstandigheden ten opzichte van vorig jaar. Deze optelsom kan uiteindelijk besparend of ontsparend zijn. Van de 23 waterschappen hebben 17 waterschappen, 4 meer dan in 2013, invloedsfactoren opgegeven. Het resultaat van 6 besparende en 26 ontsparende invloedsfactoren is 61 TJ Ontsparend. De post Onverklaard is de restpost. Deze restpost is besparend wanneer het berekende energieverbruik in het monitoringjaar (de optelsom van de eerste vier posten in de grafiek) hoger is dan het werkelijke energieverbruik. De restpost is ontsparend wanneer het berekende energieverbruik lager is dan het werkelijke energieverbruik. Hoe kleiner de restpost, des te beter het werkelijke energieverbruik in de sector is verklaard. De restpost is 62 TJ ontsparend, is 0,9% van het energieverbruik en is relatief klein. Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 5 van 12

11 Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP De MJA3 kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en duurzame energie. Ketenefficiency kan nog worden onderverdeeld in twee categorieën: deelketen productie en deelketen product. Voor duurzame energie is eveneens een splitsing mogelijk: inkoop en (eigen) opwekking. Onderstaande grafiek geeft de jaarlijkse ontwikkeling aan van het effect van de getroffen EEPmaatregelen binnen de sector ten opzichte van 2012, het jaar voorafgaand aan de beschouwde EEP-periode. De horizontale lijn is de MJP-doelstelling voor 2016 op basis van zekere en voorwaardelijke maatregelen. ( 1719 TJ =21,6 %) Na drie jaar van de huidige EEP-periode is gerapporteerd dat aan PE-maatregelen 446 TJ is uitgevoerd. Aan KE-maatregelen wordt in 2015 een totaal van 862 TJ gerapporteerd. Dit is ten opzichte van 2012 een toename van 525 TJ. De hoeveelheid toegepaste duurzame energie in 2015 is TJ, hetgeen ten opzichte van 2012 een toename is van 541 TJ. Ten opzichte van de doelstelling van TJ in 2016 is na drie jaar in totaal TJ besparing gerealiseerd. Dit komt overeen met 88% van de doelstelling. Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 6 van 12

12 Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler MJA3 kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en duurzame energie. De grafieken geven de jaarlijkse effecten per pijler vanaf 2009 weer, met de kanttekening dat alle relevante gegevens vanaf 2005 in berekeningen van de resultaten zijn verwerkt. Deze resultaten zijn aangegeven als percentage van het energieverbruik van de sector. De waterschappen hebben in TJ aan besparende proces-efficiency maatregelen genomen. De belangrijkste procesmaatregelen zijn: Energiezuiniger beluchting; Toename eigen opgewekte elektra door uitbreiding gasmotorcapaciteit; Aanleg 2e primair ingedikt slib leiding. Het effect van deze maatregelen in 2015 is 1,4 % besparing op energieverbruik. Cumulatief gerekend vanaf 2009 is het effect van deze besparingen 11,0 %. Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 7 van 12

13 De waterschappen hebben in TJ aan besparende KE-maatregelen gerealiseerd. Vaak vinden deze maatregelen plaats op locaties van verwerkers van het afvalslib van de waterschappen. De waterschappen gezamenlijk zijn in verschillende combinaties volledig aandeelhouder van deze slibverwerkers en rapporteren daarom maatregelen op deze locaties als ketenmaatregelen. In vergelijking met 2012 is de rapportage van KE-maatregelen een toename van 525 TJ. Het effect van deze maatregelen is 7,2 % besparing op energieverbruik. De belangrijkste ketenmaatregelen zijn: Biogasproductie van dochtermaatschappij bij het verwerken van industrieel water; Energieproductie uit zon, wind en biomassa toegerekend aan waterschappen; Hoge druk ketel en stoomturbine. Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 8 van 12

14 De waterschappen ondernemen veel activiteiten op het gebied van duurzame energie. In 2015 hebben zij gezamenlijk TJ aan energie uit biomassa, wind en zon opgewekt, een toename van 438 TJ ten opzichte van Een toenemend deel van deze zelf opgewekte energie wordt als warmte, elektriciteit of groen gas naar derden geëxporteerd. De totale inzet van duurzame energie in de sector bedraagt TJ in 2015, waarvan TJ zelf duurzaam is opgewekt. Dit is 36% van het totale energieverbruik van de sector. Daarnaast wordt stroom groen ingekocht voor in totaal 5365 TJ. In absolute zin is dit 62 TJ meer dan in Het absoluut percentage duurzame energie stijgt van 104,0% naar 107,0 %. 120% DE-maatregelen jaarlijks effect absoluut Opwekking Inkoop 100% 80% Aandeel DE 60% 40% 20% 0% Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 9 van 12

15 Hoofdstuk 6. Tabellen De eerste tabel hieronder bevat de gerapporteerde gegevens over het jaarlijkse energieverbruik en de uitgevoerde maatregelen vanaf Alle waarden in tabel 1 en 2 zijn in TJ primair per jaar. Tabel 1 Energie- en besparingscijfers. Resultaten per jaar [TJ] Werkelijk energieverbruik Besparing door PE-maatregelen KE-besparing in de productieketen KE-besparing in de productketen Inkoop van duurzame energie Opwekking van duurzame energie Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 10 van 12

16 De tweede tabel geeft een overzicht van het effect van geplande en gerealiseerde maatregelen op jaarbasis ten opzichte van Er is daarbij niet gecorrigeerd voor gewijzigde omstandigheden (bijvoorbeeld het productieniveau). Tabel 2 Effecten van uitgevoerde maatregelen in Categorie Subcategorie Effect [TJ] ten opzichte van 2012 Verwacht eindresultaat in 2016 (MJP) Gerealiseerd jaarlijks effect t/m verslagjaar Procesmaatregelen Installaties en gebouwen Procesefficiency Energiezorg en gedragsmaatregelen 23 7 Strategische projecten 5 4 Subtotaal procesefficiency Maatregelen in de productieketen Ketenefficiency Maatregelen in de productketen Subtotaal ketenefficiency Inkoop van duurzame energie Duurzame energie Opwekking van duurzame energie Subtotaal duurzame energie Totaal Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 11 van 12

17 De derde tabel geeft een overzicht van alle bedrijven die vanaf 2005 hebben gerapporteerd. Van deze bedrijven zijn alle beschikbare cijfers vanaf 2005 tot en met 2015 in het sectorrapport verwerkt. In de derde kolom is per bedrijf aangegeven of de gegevens over 2015 in dit rapport zijn meegenomen. Tabel 3 Deelnemende bedrijven binnen de sector inclusief toe-/uittreders in Bedrijfsnaam Status in 2015 Meegenomen in 2015? Toelichting Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (Waternet) Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Hoogheemraadschap van Delfland Hoogheemraadschap van Rijnland Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Waterschap Aa en Maas Waterschap Brabantse Delta Waterschap De Dommel Waterschap Groot Salland Waterschap Hollandse Delta Waterschap Hunze en Aa's Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Reest & Wieden Waterschap Regge en Dinkel Waterschap Rijn en IJssel Waterschap Rivierenland Waterschap Scheldestromen Waterschap Vallei en Veluwe Waterschap Velt en Vecht Waterschap Zuiderzeeland Waterschapsbedrijf Limburg Wetterskip Fryslân *** Definitief rapport 2015 Zuiveringsbeheer Pagina 12 van 12