Rondetafel Het Nieuwe Werken in Vlaanderen 19 mei 2014 SERV, Wetstraat 34-36 te Brussel NOTULEN DEBAT Introductie door dhr. Johny Vansevenant, moderator. STELLING 1 (moderator): Voordelen van HNW voor maatschappij, werknemers en werkgevers realistisch? Dhr. Filip Boelaert, SG dept. MOW: - Na de presentaties van vandaag is er een aanvoelen dat er vragen te stellen zijn bij HNW. - Uit de cases (KBC, Havenbedrijf Gent) blijkt dan weer wel veel enthousiasme. HNW heeft een effect op mobiliteit: het uitsparen van kilometers is een (aangetoond) positief effect, er bestaat echter ook een risico op minder duurzame effecten bij telewerken. Een rationele aanpak en dito omgang met HNW zijn een voorwaarde voor een positief leefbaarheidsgevoel, en dit voor zowel werknemers als werkgevers. Dhr. Helmut Paris, Vlaamse Overheid, dept. MOW: Is betrokken persoon, pendelt dagelijks (5X/week) van Blankenberge naar Brussel. 1 à 2 dagen per week thuiswerken zou hem 1000 à 2000 kilometer per maand besparen. Maar: hij doet zijn werk graag, voor hem is er dus geen alternatief mogelijk, en daar heeft hijzelf geen probleem mee. Bij de Vlaamse overheid lopen er tal van projecten die satelliet- en telewerken ondersteunen. In elk VAC zijn ook satellietkantoren voorzien. Dhr. Filip Boelaert, SG dept. MOW: Bevestigt dat het initiatief rond Telewerken binnen de Vlaamse Overheid daadwerkelijk werd genomen. Zij hebben als organisatie gigantische verplaatsingstijden. Ze staan voor een revolutionaire omzetbrief rond plaats- en tijdsonafhankelijk werken. Plaatsonafhankelijk: op kantoor of op een externe efficiënte werkplaats. Tijdsonafhankelijk: de tijd wordt niet vooropgesteld, wel binnen een afgesproken tijdsmarge. Tijdsregistratie moet worden afgebouwd. 1
STELLING 2 (moderator): Leidt HNW tot een betere balans tussen werk en privé? Mw. Johanna Neyt, Voka: Bij thuiswerken is de scheiding tussen privé- en werkgerelateerde activiteiten minder afgebakend, maar dit wordt doorgaans gecompenseerd door ook buiten de gangbare kantooruren te werken. Thuiswerken leidt tot betere prestaties en meer efficiëntie: vooropgestelde targets worden gerealiseerd op eigen initiatief van de werknemer die creatief met zijn tijd kan omgaan en minder wordt gestoord. STELLING 3 (moderator): 2 x 44 minuten tijdswinst per dag bij telewerken: geeft dit voldoende rendement? Loont dit de moeite? Mw. Elke Bossaert, Mobiel 21: Naast de daadwerkelijke tijdswinst wordt ook de nefaste stressfactor rond onvoorspelbare files weggenomen. Mw. Goedele Sannen, Voka: Deze 44 minuten zijn net nuttige minuten! Een bedrijf voert HNW niet enkel in voor tijdswinst, maar ook voor een verhoogd gemoedsrustniveau (voor-en naschoolse aanwezigheid) Dhr. Marc Hufkens, Flanders Bike Valley: We staan voor een serieuze shift. Op basis van de grafiek rond demografische uitstroom kunnen we begrijpen dat het initiatief tot HNW zich zal verschuiven van de werkgevers naar de werknemers, die meer en meer gaan instaan voor de regie van hun eigen leven, waarbij de werknemer gaat kiezen voor een flexibele werkgever. Nieuwe generaties zijn mondiger, opgegroeid en dus doordrongen van de digitale wereld, kunnen doeltreffend individueel werken: voor hen is de stap naar HNW dan ook kleiner. Managers worden verplicht om HNW in te voeren om werknemers aan zich te binden. Op 2 jaar tijd werden alle knelpuntfuncties binnen KBC opgelost: de focus ligt bij medewerkers die een meerwaarde betekenen, en op een flexibele inzet. Deze virtuele teams werken, ook rond tijdelijke aspecten. Dhr. Marc Hufkens, Flanders Bike Valley: Het sturen van het resultaat bepaalt het succes. Aanvullende premies zijn niet nodig, de verantwoordelijkheid ligt bij de werknemers zelf. 2
STELLING 4 (moderator): Ben je als werkgever veel aantrekkelijker als je telewerken toelaat? Het kenniscentrum van SD Worx heeft onderzoek verricht naar de invoering van HNW binnen de eigen organisatie. SD Worx telt 1200 medewerkers, voornamelijk dossierbeheerders, in Antwerpen. HNW is voor dit profiel werknemers meetbaar. In 2013 werden 2 dagen per week telewerken ingevoerd. - Dit leidde tot een productiviteitsverhoging van 13%! Het werk van 8 uur wordt dus gerealiseerd in 7 uur. De gewonnen tijd wordt niet verhaald door het bedrijf maar komt de werknemers zelf ten goede. - De uitstroom van jonge medewerkers kende een daling van 61%! - Het ziekteverzuim is gedaald, maar bij thuiswerken wordt ziekte soms niet gemeld. - Deeltijds werkende dames gaan meer werken (alles te maken met de 44 minuten tijdswinst) --> HNW werkt wél! Ondanks de uitbreiding van het personeelsbestand, is er geen nood aan nieuwe kantoorruimte. Wanneer werknemers deels thuiswerken, maar op kantoor in een flexplek-omgeving terechtkomen, ligt dit doorgaans moeilijk. De productiviteitsverhoging wordt gerealiseerd door de werknemers zelf, niet door opgelegde targets: dit is eigen aan de functie (payrolling-moet snel gaan). Mw. Mieke Van de Putte, UGent: Academisch personeel heeft traditioneel veel vrijheid en autonomie. Dit vormt een buffer tegen hoge werkstress. Tegenover deze autonomie staat wel het behalen van vastgelegde doelstellingen. STELLING 5 (moderator): Werkt HNW beter in bepaalde fasen van het leven? Jongeren vs ouderen? Telewerken is één van de belangrijkste maatregelen om mensen gemotiveerd en eventueel langer aan het werk te houden. Dit blijkt uit een bevraging bij werknemers van de Vlaamse overheid ouder dan 45 jaar. HNW heeft een invloed op het klassieke rollenpatroon. De thuiswerkende man wordt een beetje nieuwe man. De stressfactor wordt minder bepaald door het werk als dusdanig, maar meer door het niet kunnen inschatten van mogelijke files. 3
Medewerkers komen toch ook graag naar hoofdkantoor, deels omwille van de faciliteiten die het kantoor biedt. STELLING 6 (moderator): Bestaat er een grotere arbeidsparticipatie bij vrouwen? Voka (Mw Sannen of Mw Neyt? : Mannen én vrouwen die thuiswerken doen dat ook daadwerkelijk, en zijn niet op de kinderen aan het passen. Waarom zou het dus anders liggen bij mannen dan bij vrouwen? Voka (Mw Sannen of Mw Neyt? : Verwijst naar een artikel in de krant: Meer mannen dan vrouwen doen aan thuiswerken. Dhr. Hendrik Delagrange, SERV: De behoefte aan thuiswerken wordt voornamelijk bepaald door het pendelgedrag. Dit loopt door de gehele loopbaan, zowel bij mannen als vrouwen. We moeten dus naar een leeftijdsbewust personeelsbeleid doorheen de volledige carrière, ongeacht de leeftijd. Jonge ouders zijn soms blij om op kantoor te kunnen werken, en nieuwe medewerkers hebben vaak behoefte aan de initiële ondersteuning van een kantooromgeving. Dhr. Helmut Paris, Vlaamse Overheid: Een familie, een gezin vergt een hele organisatie. Wanneer mannen thuiswerken gaan zij hierbij ook meer inspringen. STELLING 7 (moderator): Welke zijn de nadelige effecten van HNW (op basis van maximum ½ week) Dit werd bij SD Worx onderzocht. In 2012 werd 1 dag per week telewerken aangeboden In 2013 werd dit verhoogd naar 2 dagen per week. Na bevraging bij het personeel, werd er sindsdien geen verder verhoging meer ingevoerd: de medewerkers wensen 3 dagen per week naar kantoor te komen, om zo de binding met de organisatie te vrijwaren. Voor werknemers met een 80%-contract wordt het telewerken beperkt tot maximaal 1 dag per week. Dhr. Jan Smits, vzw IN-Z: Wanneer je flexibel werken toelaat aan werknemers, moeten ze zelf hun uren kunnen bepalen, en mag dit dus niet te fel worden afgebakend (vb rustige zomerperiode versus voorjaarsdrukte). Men moet zich werkelijk zeer flexibel kunnen opstellen. 4
Dhr. Marc Hufkens, Flanders Bike Valley: Het aandeel telewerken moet worden bepaald door eigen keuze, individueel. Wanneer de oversten duidelijke afspraken maakt omtrent de te realiseren taken, is een controlerende functie overbodig (en zelfs contra-productief). Dhr. Hendrik Deroo, Haven Gent: Het afbakenen moet worden losgelaten! De werknemers zelf responsabiliseren. Sommige werknemers ervaren 'telewerken' als een verworven recht, los van de functie. Het is de bedoeling dat werkgever en werknemer hierover afspraken maken. HNW brengt een evolutie met zich mee: "waar werk ik het meest efficiënt?" Dhr. Patrick Van der Borgh, VRT: Of HNW in regeltjes moet worden gegoten, is afhankelijk van de opdracht en/of de functie! Zij stellen zich soepel op, laten los. Ze houden op regelmatige basis contact met de telewerkende collega s via nieuwe technologieën als webcam. Toch zien ze dat medewerkers meer dan verwacht naar het hoofdkantoor komen, ondanks de beperkte regeltjes. Bij een nieuwe uitdaging of functie, komen medewerkers überhaupt meer naar kantoor. Met 1800 werknemers moét je regels opleggen om in orde te zijn voor de arbeidsinspectie. De arbeidswetgeving moet worden aangepast. STELLING 8 (moderator): Hoe ligt de verhouding rond de kwaliteit van het geleverde werk bij telewerken vs op kantoor werken? Werken mensen anders? Beter? Monotoon? Dhr. Hendrik Delagrange, SERV: De nood aan een goede relatie tussen werkgever en werknemer blijft vanzelfsprekend bestaan. De relatie met de leidinggevende verbetert omdat er naar aanleiding van het telewerken vaak voor het eerst echt goed bekeken wordt wat een functie inhoudt qua taken, zo blijkt uit onderzoek. Mw. Gerda Serbruyns, Vlaamse Overheid /AgO: Een hulpmiddel is een telewerkbaarheidskwadrant om te bepalen welke taken / activiteiten op kantoor moeten worden uitgevoerd en welke niet. STELLING 9 (moderator): Leidinggevenden moeten zich aanpassen : loslaten vs targets bepalen. 5
Dhr. Marc Hufkens, Flanders Bike Valley : HNW is een mooie uitdaging voor leidinggevenden. De werkgever maakt afspraken met de werknemer rond resultaten, en kan dus zelf thuiswerken de werknemer moet zelf instaan voor het behalen van het resultaat. Mw. Elke Bossaert, Mobiel 21: 2 dagen per week telewerken kan prima. (Skype, webconferenties,...) Meer dan 2 dagen per week kan nefast zijn voor live contact met collega s (risico om elkaar soms een volledige maand niet te ontmoeten). STELLING 10 (moderator): Zijn de nadelen reëel? Zijn ze te milderen? Dhr. Jan Christiaens, Mobiel 21: Verminderde sociale cohesie bij telewerken bestaat enkel wanneer er geen duidelijke afspraken en verwachtingen bestaan. 1 keer per maand is er een face-to-face overleg met de telewerkers. Technologische ondersteuning vanuit het bedrijf is van kapitaal belang! De agenda van de telewerkers is zichtbaar voor de leidinggevende, en wordt dus daadwerkelijk en accuraat ingevuld. Hierdoor gaat men bewuster met elkaar om, in wederzijds respect voor privéaangelegenheden. De voordelen van het telewerken zijn dermate groot dat de telewerkers dit wensen te BLIJVEN doen. Zij merken een verhoging van de teamdynamiek. Mw. Goedele Sannen, Voka: Bij telewerken is telefonische beschikbaarheid noodzakelijk. Invloeden van HNW kunnen slechts worden gemeten op een carrière van minstens 5 à 6 jaar. Gezien de recente implementatie ervan, kunnen nadelen dus nog niet worden getoetst. Mw Gerda Serbruyns, Vlaamse Overheid /AgO Is er ook onderzoek gedaan naar nadelen in klassieke stelsels? Uit bevraging bij de Vlaamse overheid blijkt dat 70% van de werknemers na 3 jaar werken in een 'open space'-omgeving niet terug wil naar een klassieke kantoorruimte. Dhr Hendrik Delagrange, SERV : Onderzoek heeft uitgewezen dat het éénkamerkantoor nog steeds als beste wordt ervaren, gevolgd door meerspersoonskamers. 6
Dhr Patrick Van der Borgh, VRT: Werkt nu flexibel, activity based. Dit biedt hem de kans op een mooi evenwicht tussen kinderen en werk. STELLING 11 (moderator): Hoe kan de overheid HNW stimuleren? Mw. Elke Bossaert, Mobiel 21: Een abonnement op het openbaar vervoer is doorgaans te restrictief (geldig op bepaalde trajecten of bepaalde dagen). Zij pleit dus voor een flexibeler abonnementssysteem zodat eenzelfde gebruiker zich tijds-en plaatsonafhankelijk met het openbaar vervoer kan verplaatsen. Dhr. Jan Christiaens, Mobiel 21: HNW is niet de silver-bullet-maatregel voor het oplossen van het mobiliteitsprobleem. Dit kan enkel door een combinatie van bijvoorbeeld rekeningrijden, HNW enz... Dhr. Jan Smits, Vzw In-Z Door rekeningrijden gaat de vervoersarmoede van de armere doelgroep nog stijgen! Hij pleit voor meer alternatieve vervoersmodi voor kansarmen. Mw. Nicole Van Doninck, VIM: Telewerken is slechts één van de mogelijke bijdragen tot een betere mobiliteit. De overheid kan bedrijven stimuleren om de mobiliteit naar bedrijven anders in te richten, en heeft terzake ook een voorbeeldfunctie te vervullen. Dhr. Jan Christiaens, Mobiel 21: Telewerken en Het Nieuwe Werken worden best ook ingepast in een bedrijfsvervoerplan waarin een waaier aan maatregelen en faciliteiten aangeboden wordt (cfr douches, fietsen enz uit de voorgestelde cases) Dhr. Marc Hufkens, Flanders Bike Valley: Onze sociale wetgeving is niet meer aangepast aan HNW. Een update dringt zich op. In een bredere context zien we dat fietsgebruikers een lager ziekteverzuim vertonen, over het algemeen gezonder zijn, wat de productiviteit van de werknemers verhoogt. Idealiter zouden de 88 minuten tijdswinst per dag kunnen worden omgezet in sport. Moderator : resumeert, sluit het debat af en geeft het woord aan de minister. 7