De jonge onderzoeker in het VWO vakgerichte onderzoeksdidactiek WON-traject regio Zuid 2015-2016 vijfde bijeenkomst 1 maart 2016 Vincent Jonker / Freudenthal Instituut Universiteit Utrecht
DE ACTUALITEIT
Hoofdvraag: Verklaar de verschillen tussen de wijze waarop Aeneas werd opgevangen met de wijze waarop de vluchtende mensen nu worden opgevangen Deelvragen: 1a. Welke redenen hadden de Trojanen om te vluchten 1b. Welke redenen hebben de Syriërs om te vluchten 2a. Hoe werd Aeneas ontvangen in de ander landen 2b. Hoe worden Syrische vluchtelingen ontvangen
PROGRAMMA
1. Leerlijn 2. Presentaties 3. Hypothese Programma vijfde keer 4. Literatuur 5. Waarderen en beoordelen 6. Beoordeling m.b.t. je leerling 7. Beoordeling m.b.t. jezelf (en de cursus) 8. Huiswerk
1 LEERLIJN
adhv huiswerk - Leerlijn Arjen/Rob Kon. Will. II College, Tilburg Marieke/Hans Sted. College Eindh. Harrie/Gerrie/Marion/Rebecca Het College Weert
In drie groepen uitwisselen Koning Willem II RSG 't Rijks (Tina, Hild, Oscar) Stedelijk College Eindhoven RSG 't Rijks (Jan, Marielle, Annemie) Het College Weert SonderVick
Bouwstenen voor een leerlijn leren onderzoeken 1. Variatie in typen onderzoek (keuzemenu) 2. Opbouw in onderzoekstaken van eenvoudig naar complex (schema taakcomplexiteit) 3. Opbouw in mate van zelfsturing (schema begeleidingsstrategieën)
Diagram typering onderzoek: keuzemenu Maak je eigen driehoek Observatie Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend Methode van data verzameling Interview / enquête Analyse tekst- of beeldmateriaal Verklarend: exploreren (komen tot theoretische vooronderstellin gen) Verklarend: toetsen (toetsen van verwachtingen) Functie van het onderzoek Literatuuronderzoek ( informatieve literatuur) Experimenteel onderzoek Soort onderzoek Veldonderzoek
Taakcomplexiteit Eenvoudig Complexer Complex Inhoudelijk Abstractie van het onderwerp Breedte van het onderwerp Aantal inhoudsdomeinen Toegepast: praktisch probleem Beperking tot één context of niveau Eén inhoudsdomein Toegepast: om maatschappelijk probleem Beperkt aantal contexten en niveaus Twee inhoudsdomeinen uit één of twee schoolvakken Fundamenteel: algemene theorievorming Meer dan twee verschillende contexten en niveaus Meer dan twee inhoudsdomeinen uit meerdere schoolvakken Onderzoeksmatig Aantal soorten onderzoek Aantal methoden van dataverzameling Complexiteit van de bronnen Eén soort Eén methode Bronnen aangereikt en eenduidig te interpreteren Twee soorten, bedoeld voor verschillend facet van vraagstruct. Twee of meer methoden, bij verschillend aspect vraagstruc Bronnen zelf zoeken en benaderen, lastig te vinden en te bereiken en/of multi-interpretabel Twee soorten, mede bedoeld om triangulatie te bereiken (conclusie steviger maken) Twee of meer methoden, mede bedoeld om triangulatie te bereiken (conclusie steviger maken) Bronnen zelf zoeken en benaderen, onduidelijke kans op vindbaarheid en bereikbaarheid en multiinterpretabel
Welke mate van sturing kies je in de begeleiding? Feedbackstrategie Aanreiken Uitleg geven Voorbeeld Een complete vraagstelling aanreiken Exemplarisch inhoudelijke correcties in schrijfproduct aanreiken Gedeelde sturing Hard-op denkend voordoen Hints geven Laten zien welke afwegingen jij als docent maakt Een enkele aanwijzing geven om leerlingen op ideeën te brengen Benoemen in hoeverre aan criteria is voldaan Probleem (her-) formuleren Bij een uitgewerkt werkplan geef je als feedback dat het activiteitenoverzicht compleet is (voldaan), maar dat de tijdsinschatting niet reëel is (niet voldaan). In andere woorden weergeven waar de leerlingen mee zitten. Docentsturing Leerlingsturing Leerlingen laten benoemen in hoeverre aan criteria is voldaan Leerlingen zelf laten evalueren (vragenderwijs). Leerlingen zelf initiatief laten nemen voor bespreking voortgang / producten Wat waren ook al weer de criteria voor een goed experiment en hoe verhoudt jullie plan zich tot die criteria? Open vraaggesprek: wat gaat goed? Wat gaat niet goed? Wat is het probleem? Wat is daarvan de oorzaak? Hoe zou je dat aanpakken? Alleen feedback op eigen verzoek. Leerlingen dragen wel agendapunten aan.
In drie groepen uitwisselen Koning Willem II RSG 't Rijks (Tina, Hild, Oscar) Stedelijk College Eindhoven RSG 't Rijks (Jan, Marielle, Annemie) Het College Weert SonderVick
2 PRESENTATIES
Presentaties Onderzoek Marion Sk Vitamine C Patrick Bio Div. onderzoekjes Arjen Gs Schoolgeschiedenis Marielle Gs 17 e eeuw, VOC Werkvormen Jan En Hild Ne Tina Du
3 HYPOTHESE
Hypothese Een hypothese is een veronderstelling die statistisch kan worden getoetst. http://hulpbijonderzoek.nl/online-woordenboek/hypothese/ Een hypothese is een beredeneerd vermoeden (> bestaande theorie, eerder gedaan onderzoek en/of ervaringswaarnemingen), te toetsen door experimenteel en/of vergelijkend veldonderzoek HW, JvV Een hypothese is een veronderstelling waarmee je een waarneming of gebeurtenis probeert te verklaren. Het is geen wilde voorspelling maar een beredeneerde uitspraak gebaseerd op kennis en ervaring over de theorie achter je experiment. Het kan ook een vermoeden zijn over de relatie tussen variabelen, bijvoorbeeld de voorspelling over de invloed van een bepaalde verandering op een proces. Of in onderzoekstermen geformuleerd: het effect van de onafhankelijke op de afhankelijke variabele. Een hypothese moet experimenteel getoetst kunnen worden. Je waarnemingen en resultaten kunnen de hypothese bevestigen of verwerpen. Woordenboek Leren Onderzoeken Universiteit Twente (online) Nb 1: zeg nooit: verzin een hypothese, altijd beredeneer Nb 2: hypothese moet zinvol zijn als start voor onderzoek.
Hypothese verklaren verwachten/voorspellen experimenteel toetsen Hypothese is een beredeneerd vermoeden zeg dus nooit verzin een hypothese, maar altijd: beredeneer de hypothese die je kunt afleiden uit theorie. of waarnemingen.. en komt voort uit een eerder gevonden verklaring voor, of wetmatigheid bij een fenomeen (uit bestaande theorie: de condities waaronder suiker oplost; uit ervaring: het humeur van docenten vrijdag laatste uur; uit eerder onderzoek: waardoor een bepaalde groep mensen reclamemelodietjes onthield). Hypothese leidt tot een voorspelling die je afleidt uit die verklaring of waarneming (aannemend dat de waarneming of theoretische uitspraak klopt dan zal situatie S gevolg G hebben. Bv: aannemende dat de waarneming klopt dat alle docenten vrijdag het laatste uur altijd heel opgewekt zijn dan zal de vanouds wat knorrige docent A vrijdags het laatste uur opgewekter zijn dan in al zijn lessen op andere momenten). Om de eerder gevonden verklaring te toetsen ontwikkel je een experiment (bv: gedurende een bepaalde periode tellen van glimlachjes in alle lessen van docent A) Resultaat: de eerder gevonden verklaring / wetmatigheid wordt door de meetgegevens wel / niet bevestigd.
Hypothese in alledaags en wetenschappelijk taalgebruik Alledaags taalgebruik > groot woordenboek Van Dale Een hypothese is een veronderstelling. in VO vaak gebruikt bij taal- en zaakvakken als manier om een op- of /onderzoeks-proces te richten, in te perken / te kaderen. Bv: onderzoeksvraag : Waarom is de naam van een persoon uit het verleden als naam voor onze school gekozen? hypothese : De schoolleiding ziet overeenkomsten tussen de levensovertuiging van die historische figuur en de levensovertuiging van onze school Maar wat de lln in feite gaan onderzoeken (gezien hun deelvragen), dus de echte onderzoeksvraag is: Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de levensovertuiging van persoon X en de uitgangspunten van de visie van onze school? Nb: dit richtinggevend kaderen gebeurt logischer en beter doordacht door het ontwikkelen van een passende vraagstructuur, m.b.v. FSMd Wetenschappelijk taalgebruik > woordenboek Leren Onderzoeken UTTwente Een hypothese is een veronderstelling waarmee je een waarneming of gebeurtenis probeert te verklaren. Het is geen wilde voorspelling maar een beredeneerde uitspraak gebaseerd op [ervaring en theorie]
Een passende plek voor hypothese-toetsend onderzoek 1. Binnen exacte vakken en sociale wetenschappen 2. Binnen de meer exacte onderdelen van zaakvakken en talen Linguïstiek: bv de invloed van twittertaal op aantal spelfouten in ander schriftelijk taalgebruik als de verklaring uit onderzoek X hierover klopt dan zullen er in brieven van een groep mensen die veel twitteren méér spelfouten staan dan in brieven van een vergelijkbare groep mensen die niet twitteren) Biologie: bv: als de verklaring uit onderzoek Y klopt dat in grote steden steeds minder goede broedplaatsen voor mussen zijn dan zal het aantal mussen in grote steden de komende tien jaar steeds kleiner zijn. Kunstgeschiedenis: bv: als de nieuwe manier van het dateren van schilderijen klopt dan zal toepassing van die analysemethode van schilderij X van Da Vinci, waarvan we uit andere bronnen met zekerheid weten wanneer dat gemaakt is, precies de goede datering opleveren.
4 LITERATUUR
Wat heet literatuur 1 1. alledaags: literaire werken (proza en poëzie). 2. In onderzoekersland: a. handboeken waarin het algemeen aanvaarde weten, de theorie over/van een bepaald onderwerp weergegeven wordt b. onderzoeksverslagen waarin dat algemeen aanvaarde weten uitgebreid wordt (nieuwe kennis of kritische toetsing van bestaande kennis): theorievormend 3. Voor letterkundigen is de combinatie van 1 en 2 onhandig; zij onderscheiden daarom primaire en secundaire literatuur. a. Primair: het literaire werk b. Secundair: de theoretische beschouwing van het literaire werk 4. Historici hanteren een vergelijkbaar-maar-net-weer-iets-ander-onderscheid tussen primaire en secundaire bronnen en theorie : a. Primaire bronnen zijn gemaakt door mensen die direct bij een kwestie betrokken zijn geweest, i. primaire bronnen kunnen geschreven zijn (dagboek, notariële acte, rekening, journalistiek verslag) ii. Maar ook ongeschreven: schilderijen, gebouwen, foto s, tv-interviews) b. secundaire bronnen zijn gemaakt door mensen die niet direct bij de kwestie betrokken zijn geweest. Deze bronnen zijn vaak in een andere tijd gemaakt. c. Theoretische literatuur als in punt 2 hierboven: de vastgelegde wetenschappelijke historische kennis
Wat heet literatuur 2 De term literatuur wordt op school vaak gebruikt voor alles wat geschreven is. Bijvoorbeeld: een vergelijking tussen drie verschillende journalistieke verslagen over een en dezelfde gebeurtenis wordt literatuuronderzoek genoemd, > het gegeven dat lln en onrechte denken dat alles wat geschreven is literatuur genoemd wordt. De term literatuur wordt in het boek Eureka gebruikt zoals in onderzoekersland: geschreven wetenschappelijk aanvaarde theorie (bv in handboeken) en theorievormend werk (bv in onderzoeksverslagen)
5 WAARDEREN EN BEOORDELEN
Aspecten leerrendement Onderzoekende houding Onderzoekskundige kennis/inzicht Denkvaardigheden Reflectief vermogen Samenwerkingsvaardigheden Uitvoerende vaardigheden Nog meer?
Rol docent Leer-/groei bevorderend Denk-/werkproces ondersteunend Product (= deel leerresultaat) beoordelend
Kwaliteitskenmerken onderzoeksverslag Interne geldigheid Past onderzoeksopzet bij onderzoeksvraag Relatie deelvragen en onderzoeksvraag Externe geldigheid Geen eenzijdig beeld door eenzijdige keuze van objecten van onderzoek Betrouwbaarheid Nauwkeurige metingen, herhaalbaar onderzoek Transparantie controleerbaar Aanvaardbaarheid Geen schade/lijden toebrengen Toegankelijkheid Helder weergegeven verslaglegging/presentatie
In groepjes Nu zoveel mogelijk per 'vakcluster' Wat gebruik je als beoordeling? Hoe ga je om met: Onderzoekende houding Denkvaardigheden Reflectief vermogen Samenwerkingsvaardigheden Uitvoerende vaardigheden...
6 BEOORDELING MBT DE LEERLING
Vuistregels leerzame feedback De feedbackgever 1. Weet dat (specifieke, realistische en oprechte) positieve feedback motivatie en leerrendement bevordert en gedraagt zich daarnaar 2. Weet heel goed aan welke eisen een taak moet voldoen, zowel inhoudelijk als onderzoekskundig, en geeft aandacht aan beide aspecten. 3. Zorgt ervoor dat de feedback specifiek en doelgericht is 4. Zorgt ervoor dat feedback leerling- en leeftijdsadequaat is 5. Neemt de leerling als informatiebron serieus 6. Vraagt leerling naar, en benoemt zelf voortgang (ook zijwegen) en sterke kanten van lerende die die voortgang bevorderden 7. Onderzoekt samen met de leerlingen wat de volgende stap is en hoe die eruit ziet 8. Zorgt dat de feedback aansluit bij het niveau van de leerling, maar hem/haar ook uitdaagt (zie volgende dia) 9. Weet dat (specifieke, realistische en oprechte) positieve feedback motivatie en leerrendement bevordert en gedraagt zich daarnaar
Feedback VANUIT de zone van naaste ontwikkeling Meedenken, suggereren, vragen op zo n manier dat je het denken ontlokt dat grensverleggend is voor de leerling. Niet de bekende weg wijzen, maar b.w.v.s. een lokroep vanuit de verte laten horen, als het ware piketpaaltjes slaat in de z.v.n.o. en dan vanuit die verte de leerling uitnodigt / uitdaagt om naar dat piketpaaltje op weg te gaan
7 BEOORDELING MBT JEZELF (EN DE CURSUS)
Beoordeling mbt jezelf (en de cursus) Heb je iets aan deze cursus gehad? (antwoord mag ook nee zijn). Leg uit Wat ga je zelf 'anders doen'?
8 HUISWERK
Huiswerk laatste keer Lezen a. Epiloog van Eureka b. Alles wat voor jou nog zinvol is om (weer) te lezen Maken/bijstellen 1. A4tje Beoordeling mbt je leerling 2. A4tje Beoordeling mbt jezelf (en de cursus won) 3. Wat je zelf nog wilt maken/doen: maak er een huiswerkopdracht van (stuur mij de opdracht en doe het huiswerk) 4. Eventueel kanttekeningen bij Eureka Opsturen 1,2 en evt. 3,4: uiterlijk 13 maart aan v.jonker@uu.nl