De jonge onderzoeker in het VWO

Transcriptie

1 De jonge onderzoeker in het VWO vakgerichte onderzoeksdidactiek WON-traject regio Zuid bijeenkomst 2 Vincent Jonker Centrum voor Onderwijs en Leren / Freudenthal Instituut Universiteit Utrecht

2

3 WAT DOEN WE VANDAAG?

4 Agenda tweede keer Centrum voor Onderwijs en Leren 1. Thuiswerk Lezen Leerlinggedrag Onderzoeksvragen 2. Voorbereiden begeleidingsgesprek met leerlingen: van eerste nieuwsgierigheid naar onderzoeksvraag(structuur) 3. Wat is 'goed leer-onderzoek Criteria onderzoeksvraag Criteria vraagstructuur Criteria (leer)onderzoek

5 1 THUISWERK - LEZEN

6 Handleiding Status van deze conceptversie. Niet over één nacht ijs gegaan, maar nog niet alle puntjes op de i. Volgend schooljaar definitieve versie uitgegeven. Mag gebruikt worden binnen school; niet daarbuiten Over de inhoud: geen kookboek met recepten. Maar handreikingen. Analogie met onze onderzoeksdidactiek.

7 Hoofdstuk 2 Brug van PO naar VWO Aansluiten op wat de leerling al weet/kan

8 Hoofdstuk 3 Route van brugklas naar eindexamen Hier gaat het vandaag met name over

9 Hoofdstuk 4 Onderzoekswerkproces Plan maken Data verzamelen Data analyseren en conclusies beredeneren Definitieve verslaglegging

10 1 THUISWERK - LEERLINGGEDRAG

11 DE ONDERZOEKER Centrum voor Onderwijs en Leren denkt conceptueel (geheel deel) denkt autonoom denkt onderzoeksgericht

12 Sorinela Tot mijn verbazing heb ik meer autonoom leerlinggedrag in de brugklas gezien dan in bijvoorbeeld in vwo5 (Sorinela) 5vwo: ze kunnen wel heel goed hun eigen opvattingen verwoorden

13 Rob "meneer, ik denk dat ijzeren voorwerpen bij de noordpool worden aangetrokken door de aarde, de aarde is een grote magneet en bij de polen van een magneet is deze het sterkste".

14 Hilde zoek het verschil tussen hij hangt aan de boom en hij hangt aan zijn ouders. De volgende stap: onderzoeken van voorzetsels Zelf de regel laten zoeken/formuleren

15 Rebecca Doorvragen: Wat is Thanksgiving? De leerling die naar aanleiding van een grammatica-item voorbeelden aandraagt van zinnen waarin de regel niet lijkt op te gaan Creatieve aanvulling: onderzoek naar 'dating sites'

16 Arjen Vluchtelingenstromen Duitse vorsten waren gebaat bij Luther

17 Jan Leerlingen komen zelf met het idee van een rollenspel w.b. een sollicitatiegesprek (verbinding spreek- en schrijfvaardigheid)

18 Autonoom denken Centrum voor Onderwijs en Leren Bijvoorbeeld denkt out of the box verbindt verschillende vakken/invalshoeken met elkaar heeft eigen (vaak originele) aanpak weerstand tegen standaardstrategieën en idem oplossingen - voorkeur voor eigen strategie eigenwijs gedrag intelligente humor, doordenkertjes creatieve, onverwachte ideeen

19 Onderzoekend denken Centrum voor Onderwijs en Leren Bijvoorbeeld vraagt naar waarom, waardoor, hoe kijkt door de vanzelfsprekendheid heen zoekt verklaringen bedenkt verschillende wegen naar antwoord of oplossing

20 Conceptueel denken Centrum voor Onderwijs en Leren Bijvoorbeeld onverwachte vragen, suggesties, verbanden groot geheel overzien grote denkstappen zetten creatieve ideeën denken zoals een expert in het vakgebied

21 1 THUISWERK - ONDERZOEKSVRAAG

22 Oscar (LO) Wellicht samen met Hilde, Tina Wellicht samen met andere docent LO

23 Annemie (Engels) Leerlingen gaan onderzoeken of er een significant verschil is mbt aankoopgedrag/ consumptiepatroon voeding jongens/ meisjes.

24 Jan Vijfhuizen (Engels) Centrum voor Onderwijs en Leren Hoe wordt het taalgebruik van mensen beïnvloed door de sociale klasse waartoe zij behoren en of dit overal hetzelfde is. (UK, USA, Canada, Australia, India) Het thema is sterk gerelateerd aan Language and Power.

25 Rebecca (Engels) Waaraan moeten succesvolle formele en informele brieven voldoen? Welke principes zijn er voor effectieve en heldere communicatie in zowel formele als informele brieven? Hoe verschillen ze qua lay-out en structuur? Hoe verschillen ze qua taalgebruik en idioom? Aan welke beoordelingscriteria moeten mijn brieven voldoen en hoe kan ik hier met behulp van de antwoorden op bovenstaande deelvragen op anticiperen?

26 Tina (Duits) These: Politik und Medienberichterstattung bedienen sich derselben sprachlichen Mittel wie die Werbung, um unser Handeln und Denken zu beeinflussen nur ist uns dies nicht bewusst. Untersucht diese These zum Thema Flüchtlinge und überlegt euch; Wie können wir die Menschen zum Nachdenken anregen und etwas im Kopf jedes einzelnen bewirken?

27 Hilde (Nederlands) Hebben filosofen in de loop der tijd dezelfde macht toegekend aan taal? Is de invloed van rapmuziek op het (dagelijks) taalgebruik bij generatie x groter dan bij generatie y? Hoe zet bedrijf x taal in tegenover bedrijf y om de potentiële koper te verleiden?

28 Taalvariatie Gerrie (Nederlands) Waarin verschilt het Nederlands van het Vlaams dat in Antwerpen wordt gesproken, als het gaat om: woordkeuze woordvolgorde in de zin

29 Harrie (Frans) Yvonne van den Berg, Peers in proximity In dit proefschrift gaat het om het verband tussen de plaats die leerlingen t.o.v. elkaar hebben in een onderwijsruimte (lokaal/domein) en de manier waarop ze met elkaar omgaan. Een herhaling van dat onderzoek is zeker gedeeltelijk wel uitvoerbaar.

30 Sorinela (Gesch./Levensb.) Wat is de multiculturele samenleving? In welke mate is nog er sprake van multiculturele samenleving in Nederland? Waarom is het project van multiculturele samenleving in Nederland mislukt?

31 Marielle (Geschiedenis) Centrum voor Onderwijs en Leren Eerste wereldoorlog het leven in de loopgraven aan het westelijk front; de persoonlijke ervaringen van soldaten aan de hand van dagboekfragmenten en brieven; de propaganda van de oorlogvoerende landen; de herdenkingscultuur na 1918.

32 Arjen (Geschiedenis) Hoe kan Il Sogno (zorgatelier) in de begeleiding aan jongeren met gedragsstoornissen effectief inspelen op de faalangstklachten waarmee een deel van deze doelgroep te maken heeft? In hoeverre is de kijk op de Tweede Wereldoorlog in geschiedenismethoden gebruikt op het Koning Willem II College in de periode 1950 heden veranderd?

33 Op de afbeelding staat een theater in de stad Orange in Frankrijk. Verklaar welke kenmerkende aspecten passen bij de afbeelding. Centrum voor Onderwijs en Leren

34 Marion (Scheikunde) Vitamine C gehalte in voeding. Leerlingen doorlopen de cyclus van de natuurwetenschappelijke methode. Deze opdracht is geschikt omdat leerlingen zelf een onderzoeksvraag bedenken binnen een beperkt onderzoeksgebied. De stappen die ze moeten doorlopen zijn omschreven en bieden houvast voor de leerlingen.

35 Rob (Natuurkunde) In hoeverre zinkt, zweeft, drijft cola light in water, in vergelijking tot gewone cola en heeft dit te maken met de hoeveelheid suiker in de cola soorten? Observatie Experimenteel onderzoek Beschrijvend: vergelijkend.

36 Hans en Patrick (Biologie) (webkwestie) Wat is rol van de bij bij de wereldvoedselproductie Waarom sterft er 18% van de bijenvolkeren in de winter?

37 Marieke (Wiskunde) Als een driehoek een rechte hoek heeft dan is er iets bijzonders aan de hand met de lengten van de zijden. Daarover gaat de stelling van Pythagoras Onderzoek minimaal 5 bewijzen uit verschillende bronnen voor de stelling van Pythagoras En schrijf een computerprogramma

38 1 THUISWERK - PATRONEN IN OZ-VRAGEN

39 Patronen in oz-vragen Onderzoeksonderwerpen: vaak dichtbij de leerling Oefenen met het diagram Hoe nieuw moet het onderzoek zijn? Niet googlebaar bleek voor sommigen een lastig criterium. Oplossingsrichting van velen: bekende kennis in een specifieke context laten onderzoeken.

40 Patronen in oz-vragen Uitvoerbaarheid van het onderzoek: eigenlijk kun je dit pas goed overzien als het onderzoek is uitgewerkt in een werkplan, toch krijg ik de indruk dat sommige hoofdvragen nog te breed zijn. (Bijv. Edin wereldbeeld) Mogelijke gevolgen

41 Patronen in oz-vragen Deelvragen Sommige deelvragen zijn eigenlijk vragen die vooraf gaan aan het onderzoek: die je in de oriëntatiefase moet beantwoorden om een goede hoofdvraag te kunnen stellen. Sommige deelvragen moeten nog verder opgesplitst worden in subdeelvragen maak van de deelvragenstructuur een boodschappenlijstje.

42 2 (richting begeleidingsgesprek) GOEDE ONDERZOEKSVRAAG

43 Patronen in voorlopige onderzoeksvragen oktober Centrum voor Onderwijs en Leren Oefening Wat is het verschil tussen A en B: A: Onderzoek wanneer je stekelbaarsjes het best kunt vangen B: Wat is het beste moment van de dag om stekelbaarsjes te vangen? Deelvragen : Hoeveel stekelbaarsjes zijn er door een persoon gevangen in week 1 van het jaar 2015 tussen 7 en 8 uur, 12 en 13 uur en 17 en 18 uur in sloot X te Hilversum? Idem sloot Y Idem sloot Z

44 Patronen in voorlopige onderzoeksvragen oktober Centrum voor Onderwijs en Leren Oefening Wat is het verschil tussen A en B? A: Hoe zien huidige kinderen van de basisschool de overgang naar het voortgezet onderwijs B: Hoe zien de leerlingen van groep 8 van alle basisscholen in Hilversum, schooljaar 2015/2016, volgens eigen zeggen de overgang naar het voortgezet onderwijs?

45 Patronen in voorlopige onderzoeksvragen oktober Centrum voor Onderwijs en Leren Oefening Wat is het verschil tussen A en B: A: Zijn er overeenkomsten tussen de manier waarop Rembrandt een interieur schildert en de manier waarop Van Gogh dat doet? B: Wat zijn de overeenkomsten tussen de manier waarop Rembrandt interieuren schildert en de manier waarop Van Gogh dat doet? Deelvragen: een aantal waarin telkens twee schilderijen vergeleken worden.

46 Patronen in voorlopige onderzoeksvragen oktober Centrum voor Onderwijs en Leren Oefening Wat is het verschil tussen A en B: A: Wat was de oorzaak van de economische crisis in de dertiger jaren van de vorige eeuw? B: Wat zijn de verschillen en wat de overeenkomsten tussen de verklaringen van econoom X, Y en Z van de economische crisis in de dertiger jaren van de vorige eeuw?

47 Criteria onderzoeksvraag Een echte vraag, niet een opdracht Een onderzoek, niet een opzoek Een open vraag, niet een ja/nee vraag komt voort uit nieuwsgierigheid naar een aspect van iets waar je al wat van afweet. Duidelijk over Functie, Soort onderzoek en Methode van dataverzameling (inclusief object van onderzoek) Nog meer???

48 goede onderzoeksvraag Centrum voor Onderwijs en Leren PS Een goede onderzoeksvraag geeft zoveel mogelijk informatie over WAT, WAARTOE (functie), WAAR en OP WELKE MANIER onderzocht gaat worden. MAAR het lukt niet altijd om dat als onderzoeksvraag in een nog begrijpelijke zin te formuleren. Het zijn dan de deelvragen die uitkomst bieden. Een onderzoeksvraag kan niet voldoende op z n waarde beoordeeld worden zonder de deelvragen (samen: de vraagstructuur).

49 Oefening Centrum voor Onderwijs en Leren Het thema is: evolutie Denk binnen dat thema en binnen jouw eigen vak twee (voorlopige) onderzoeks-vragen uit met elk een eigen FSMd-profiel

50 Diagram typering onderzoek: Keuzemenu Centrum voor Onderwijs en Leren Maak je eigen driehoek Observatie Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend Methode van data verzameling Interview / enquête Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling) Functie van het onderzoek Analyse tekst- of beeldmateriaal Literatuuronderzoek ( informatieve literatuur) Experimenteel onderzoek Soort onderzoek Veldonderzoek Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting / voorspelling)

51 OPDRACHT Centrum voor Onderwijs en Leren Richting begeleidingsgesprek met leerlingen: Dat leerlinggesprek in duo s/trio's voorbereiden door HIER EN NU een eerste nieuwsgierigheid te formuleren (hoe zou dat nou zitten met; hoe zou het kunnen komen dat; ) Driehoek tekenen bij je eigen onderzoeksopdracht Vooral goed letten op onderzoekbaarheid

52 3 WAT IS 'GOED LEER- ONDERZOEK'?

53 Wat is goed leer-onderzoek? Centrum voor Onderwijs en Leren ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING + INTRINSIEK MOTIVEREND 1. WAT: De onderzoeksvraag is inhoudelijk relevant ( nieuw ) 2. HOE: De functie, soort onderzoek en methode van dataverzameling zijn relevant

54 Wat is een goed leer-onderzoek? Centrum voor Onderwijs en Leren ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING + INTRINSIEK MOTIVEREND 1. WAT: De onderzoeksvraag is inhoudelijk relevant ( nieuw ): Het onderzoek gaat over een probleem waarvoor (bij de leerling) nog geen oplossing bekend is de oplossing is niet googlebaar, het onderzoek is (door de leerling) nog niet eerder uitgevoerd. Het te onderzoeken probleem is relevant (te maken) voor de leerling: passend bij interesses en voorkeuren

55 Wat is een goed leer-onderzoek? Centrum voor Onderwijs en Leren ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING + INTRINSIEK MOTIVEREND 2. HOE: De functie, soort onderzoek en methode van dataverzameling zijn relevant De (combinatie van) f, s & m is als zodanig nieuw voor de leerling of Heeft de leerling nog niet toegepast binnen het vak of Heeft de leerling nog niet geoefend op het niveau (in de complexiteit) die aan de orde is

56 Wat is een goed (leer)onderzoek? Een goed (leer)onderzoek is - Uitvoerbaar voor de onderzoeker De onderzoeker beschikt over voldoende kennis/ vaardigheden qua vak en qua onderzoeken om op voort te bouwen in het nieuwe leeronderzoek Let op: zone van naaste ontwikkeling : mogelijk moet een en/of ander verworven worden voordat het onderzoek uitgevoerd kan worden. Tijd voor inruimen! - Uitvoerbaar in de beschikbare tijd

57 PS Centrum voor Onderwijs en Leren Wat is een goed leer-onderzoek? Krachtig aanstekelijk: het enthousiasme van de docent voor thema/onderwerp en/of onderzoek doen

58 Wat is een goede onderzoeksvraagstructuur?

59 Oefening vraagstructuur De Berlijns Muur

60 Oefening vraagstructuur Hoofd- (of onderzoeks-)vraag Om welke motieven vluchtten Oost-Duitsers over de muur naar West-Berlijn? Deelvragen 1. Waar lag de Berlijnse muur? a. Wanneer werd deze afgebroken? b. Waarom werd deze gebouwd? 2. Hoeveel mensen zijn er over de muur gevlucht? a. Hoe deden ze dat? b. Lukte het altijd? 3. Wat zijn de motieven van de mensen die vluchtten? a. Wat vind ik zelf van deze motieven?

61 Betere vraagstructuur Centrum voor Onderwijs en Leren De Berlijnse Muur Hoofd- (of onderzoeks-)vraag (beschrijvend, veldonderzoek, documentanalyse) Welke motieven om naar West-Berlijn te vluchten zijn er te vinden in drie verschillende dagboeken van vluchtelingen? Deelvragen 1. Welke motieven zijn er in dagboek 1? a. Welke motieven worden met zoveel woorden genoemd? b. Welke motieven zijn af te leiden uit de teksten? 2. Wat motieven zijn er in dagboek 2? a. Welke motieven worden met zoveel woorden genoemd? b. Welke motieven zijn af te leiden uit de teksten? 3. Wat motieven zijn er in dagboek 3? a. Welke motieven worden met zoveel woorden genoemd? b. Welke motieven zijn af te leiden uit de teksten?

62 Criteria vraagstructuur = hoofd-(onderzoeks-)vraag + deelvragen 1. Hoofdvraag en deelvragen vormen één hecht geheel Deelvragen zijn precies die vragen waarvan je de antwoorden nodig hebt om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden - niet meer, niet minder. Uit de hoofdvraag kun je de deelvragen afleiden Uit de deelvragen kun je de hoofdvraag afleiden 2. Hoofd- en deelvragen zijn taalkundig eenduidig geformuleerd 3. Uit de formulering van hoofd- en deelvragen is duidelijk wat de functie van elke vraag is (bv beschrijven, verklaren, toetsen) 4. De hoofdvraag maakt zo goed mogelijk duidelijk wat onderzocht gaat worden`: het wat, waar, wie en wanneer van het onderzoek Nb: soms leidt dat tot een erg omslachtige formulering, in dat geval biedt de formulering van de deelvragen uitkomst

63 NB: vraagstructuur = hoofd-(onderzoeks-)vraag + deelvragen Centrum voor Onderwijs en Leren De vraagstructuur wordt meestal gevolgd door een toelichting (in relatie tot het wat, waar, wie en wanneer) op: Functie onderzoeksvraag bv beschrijven, verklaren Soort onderzoek: literatuuronderzoek, veldonderzoek, experimenteel onderzoek Methode van dataverzameling: observeren, bevragen, analyse van teksten en beelden Plaats waar data verzameld worden bv: welke proef-/controlegroep, welke artikelen, welke gedichten.

64 RICHTING DE VOLGENDE KEER

65 Thuiswerk voorbereidend voor derde keer (24/11) 1. Lezen overige delen hoofdstuk 4, hoofdstuk Een a twee vraagstructuren maken voor een onderzoekstaak die leerlingen in één van je vwo-klassen gaan uitvoeren na de kerst 3. Eventueel vragen/opmerkingen over de literatuur noteren 4. Uiterlijk 17 november opsturen aan v.jonker@uu.nl