Analyse van ontwerp van verkeersinfrastructuur Inhoud 2 Introductie en basisbegrippen Ergonomisch wegontwerp Profielen Overzicht wetten, vademecums, richtlijnen Inrichtingsprincipes per wegcategorie 1
Ergonomisch wegontwerp Ergonomisch wegontwerp 3 4 Basis van wegontwerp Ergonomie streeft naar het zodanig ontwerpen van gebruiksvoorwerpen, technische systemen en taken dat de veiligheid, de gezondheid, het comfort en het doeltreffend functioneren van mensen wordt bevorderd. Veiligheid Moeilijk = aandachtiger Minder duidelijkheid -> rijgedrag aangepast Vb. Shared Space Vlotheid Sneller rijden vlotter verkeer Maximale capaciteit autosnelweg bij 90 à 100km/u NL: LARGAS-principe 2
Ergonomisch wegontwerp Ergonomisch wegontwerp 5 6 Basiselementen (uitgangspunten) Ontwerpsnelheid Maatgevend voertuig en passeersituatie Ontwerpelementen Profiel van vrije ruimte Vetergang Wegbeeld Stopzicht Inhaalzicht Ontwerpsnelheid Snelheid waarmee een gemiddeld voertuig de weg nog juist vlot en veilig kan bereiden Niet noodzakelijk gelijk aan toegelaten snelheid, maar wel best zo dicht mogelijk Bepaalt de maatvoering van de ontwerpelementen en dan met name van het dwarsprofiel en het horizontaal en het verticaal alignement Ook voor fietsers Tendens naar hogere snelheden: elektrische fietsen 3
Ergonomisch wegontwerp Ergonomisch wegontwerp 7 8 Maatgevend voertuig Denkbeeldig voertuig waarvan de eigenschappen representatief zijn voor het voertuigpark of een gedeelte daarvan. Type voertuig dat de weg doorgaans gebruikt Maatgevende passeersituatie Samenhang ontwerpsnelheid maatgevende passeersituatie Hogere snelheid, groter marges 4
Ergonomisch wegontwerp Ergonomisch wegontwerp 9 10 Vetergang de zijwaartse slingering die bestuurders maken met hun voertuig tijdens het rijden op een rijstrook afhankelijk van rijstrookbreedte 5
Ergonomisch wegontwerp Ergonomisch wegontwerp 11 12 Profiel van vrije ruimte Verkeersruimte vermeerderd met de door objectvrees aangehouden objectafstand van bestuurders Profiel van vrije ruimte 6
Wegbeeld Wegbeeld 13 14 Alle visuele elementen vanuit de weg en zijn directe omgeving die het verkeersgedrag beïnvloeden Wegbeeld met weggebruikers bijna automatisch geleiden en leiden naar het gewenste verkeersgedrag Bv. wegbeeld als middel om snelheid te beïnvloeden en verkeersborden te beperken Belangrijke kenmerken Duidelijkheid Herkenbaarheid Informatief Samenhang Fraaiheid en schoonheid Moet leiden tot zelfverklarende weg 7
Wegbeeld Profielen 15 16 Stopzicht De afstand waarover een weggebruiker de weg moet kunnen overzien om een obstakel op de rijbaan te kunnen waarnemen en nog tijdig kan stoppen Inhaalzicht Bij horizontale bogen Bij topbogen Afhankelijk van de snelheid Belang bij bepalen afstand inhaalverbod, snelheidsbeperking Visualiseren van wegontwerp Boven-, zij- en vooraanzicht Elk aanzicht biedt bepaalde informatie Dwarsprofiel Horizontaal alignement (tracé) Verticaal alignement (lengteprofiel) 8
Profielen Profielen 17 18 Dwarsprofiel Rijbanen (en rijstroken) Fietspaden Voetpaden Zijbermen Boordstenen Verticale elementen (beplanting, verlichting, ) Vluchtstroken Middenbermen Taluds en greppels Middengeleiders Dwarshellingen Rand openbaar domein / bebouwing Horizontaal alignement Horizontaal verloop van de weg Bogen en rechtstanden Boogstralen, bochtverbredingen, verkanting, Rechtstand = ééntonig, aandacht verminderd, snelheidverhogend -> flauwe boog is basiselement 9
Profielen Profielen 19 20 De boog: rekening houden met: Boogstralen Bochtverbredingen Verkanting in bochten De overgangsboog: aaneenschakeling tussen rechtstand en boog: Geleidelijke overgang naar bochtverbreding Geleidelijk overgang van rechtstand naar bochtstraal Geleidelijke overgang afschot naar verkanting Verticaal alignement Loop van een weg ten opzichte van het horizontaal referentievlak Hellingen: maximale percentage o.b. remmen en versnellen Top- en dalbogen: stopzicht en inhaalzich, comfort, wegbeeld (knikken) 10
Kruispunten Kruispunten Kruispunt: uitwisseling van verkeer tussen verschillende wegen Kruising: verkeersstromen kruisen zonder uitwisseling Gelijkvloers Ongelijkvloers Aansluiting: wegen van verschillende categorie / belang Bv: Op- en afrittencomplex Knooppunt: wegen van zelfde categorie / belang Bv: 2 autosnelwegen (Lummen) 21 Gelijkvloerse kruispunten T-kruispunt Bajonetkruispunt VRI Rechts-in rechts-uit 22 11
Kruispunten Gelijkvloerse kruispunten Rotonde: vele varianten (NL), maar in Vlaanderen vrij klassiek 23 Kruispunten Ongelijkvloerse kruispunten Aansluitingen Hollands Complex Half klaverblad 24 12
Kruispunten Kruispunten Ongelijkvloerse kruispunten Knooppunten Turbine: huidig complex Lummen Klaverblad Verkeersplein: vroegere complex Lummen 25 26 13
Maatvoering van kruispunten Kruispunten: rijcurves Ook weer: profiel van vrije ruimte en passeersituatie: mag een voertuig de hele rijbaan gebruiken. Ontwerpsnelheid op kruispunten : enkel van belang bij auto(snel)wegen Op onderliggend wegennet: rijcurves 27 Rijcurven Boogstralen Bochtverbreding Sleeplijn veeglijn Afhankelijk van maatgevend voertuig Standaardmaatvoeringen beschikbaar in normen en literatuur Wordt via software gecontroleerd Bv Autoturn 28 14
Kruispunten: rijcurves Kruispunten: rijcurves Auto 29 Trekker-oplegger 30 15
Kruispunten: rijcurves Kruispunten: rijcurves Bus 31 Software: Autoturn 32 16
Fietsinfrastructuur Fietsinfrastructuur Specifieke kenmerken / eigenschappen Fysieke inspanning! Gevoelig voor weer Lage snelheid en dus wendbaar Trend elektrische fietsen Profiel van vrije ruimte: hoe fietst men? Geen fysieke bescherming, ook niet t.a.v. sociale veiligheid Fietsen heeft intrinsieke waarde 33 34 17
Fietsinfrastructuur Fietsinfrastructuur Kenmerken / eigenschappen Gevolgen voor fietspadontwerp 35 36 Fysieke inspanning Gevoelig voor weer Lage snelheid en dus wendbaar Hellingspercentages beperkten Liever tunnels dan bruggen Minimale omwegen Beschutting? Liever tunnels dan bruggen Krappere boogstralen Profiel van vrije ruimte: hoe fietst men? Geen fysieke bescherming, ook niet t.a.v. sociale onveiligheid Fietsen heeft een intrinsieke waarde Functioneel recreatief fietsen Verkeersscheiding, sociale controle Liever bruggen dan tunnels Aantrekkelijkheid van omgeving Weinig of geen vering Comfortabele verharding 18
Fietsinfrastructuur Fietsinfrastructuur 37 38 Gevolgen voor ontwerp Dwarsprofiel: 1,75 (enkel) 2,50 (dubbel, trend naar 3,00m) Lengteprofiel: helling: max. 5%, liefst lager Horizontaal alignement: rechtlijnig, aantrekkelijk en overzichtelijk Type verharding Verticale afscheiding niet te dicht bij fietspad Liefst 1m tussen fietspad en gesloten wand, minimaal 0,5m 19
Fietssuggestiestroken Fietssuggestiestroken 39 40 Bij gemengde centrumstraat, lage autointensiteiten, hoge fietsintensiteiten Vb. 50 km/u Bv. woonstraat met BEV 20
Voetgangersinfrastructuur Voetgangersinfrastructuur Ergonomie Ontwerpsnelheid Profiel van vrije ruimte: rolstoel, kinderwagen Fysieke inspanning Aantrekkelijkheid Sociale veiligheid Comfort 41 42 21
Voetgangersinfrastructuur Wetten, vademecums, richtlijnen, dienstorders, 43 44 Gevolgen voor ontwerp WET: minimaal 1,5m voetpad aan minstens 1 kant > 9m ruimte binnen bebouwde kom Dwarsprofiel: min. 1,5m (2 rolstoelen), plaatselijk 1m (obstakels) Lengteprofiel: hellingen zoveel mogelijk vermijden Horizontaal alignement: rechtlijnigheid (doorsteekjes), aantrekkelijkheid Voorts: comfort (verharding), beschutting, sociale controle, Belangrijke wetten en decreten: Ministerieel besluit 11-10-76 waarbij de minimumafmetingen en de bijzondere plaatsingsvoorwaarden van de verkeerstekens worden bepaald (Code voor de wegbeheerder): plaatsingsvoorschriften, borden en markeringen Decreet 29-04-97 houdende vaststelling van een algemene bouwverordening inzake wegen voor voetgangersverkeer 22
Wetten, vademecums, richtlijnen, dienstorders, Wetten, vademecums, richtlijnen, dienstorders, 45 46 Beschikbare vademecums: te downloaden via www.mobielvlaanderen.be Vademecum Veilige Wegen en Kruispunten Vademecum Duurzaam Parkeerbeleid Vademecum Motorrijdersvoorzieningen Vademecum Fietsvoorzieningen Vademecum Voetgangersvoorzieningen Vademecum Verkeersvoorzieningen in de bebouwde kom Vademecum Toegankelijk Publiek Domein Vademecum rotondes (1997): niet via de website Dienstorders AWV: eigenlijk interne richtlijnen Dienstorder MOW/AWV/2012/5 : Inplanting en inrichting van halteplaatsen voor openbaar vervoer langs gewestwegen Dienstorder MOW/AWV/2012/4 Richtlijnen m.b.t. verhardingsbreedtes op gewestwegen. Dienstorder MOW/AWV/2011/6 Richtlijnen voor het aanbrengen van voetgangersoversteken Te vinden op: www.wegenenverkeer.be/documenten/dienstorders-enomzendbrieven.html 23
Wetten, vademecums, richtlijnen, dienstorders, Wegencategorisering Werkboek schoolomgevingen CROW NOA ASVV Brochure verkeerslichtengeregelde kruispunten 47 Indeling naar functie en hiërarchie Er worden een drietal functies onderscheiden het verbinden van herkomst- en bestemmingsgebieden; het verzamelen binnen de herkomstgebieden en het distribueren binnen debestemmingsgebieden; het geven van rechtstreekse toegang tot de aanpalende percelen. (Inter)nationaal, Vlaams, regionaal en lokaal 48 24
Wegencategorisering Indeling Categorie Hoofdfunctie Aanvullende functie Hoofdweg verbinden op internationaal niveau verbinden op Vlaams niveau Primaire Weg I verbinden op internationaal niveau verzamelen op Vlaams niveau Primaire Weg II verzamelen op Vlaams niveau verbinden op Vlaams niveau Secundaire Weg I verbinden op regionaal niveau ontsluiten op (boven)lokaal niveau toegang geven tot erven Secundaire Weg II verzamelen op regionaal niveau verbinden en ontsluiten op lokaal niveau verzamelen vanuit hoofddorp en attractiezone op regionaal niveau toegang geven tot erven verblijfsfunctie Secundaire Weg III verzamelen voor autoverkeer toegang geven verbinden voor openbaar vervoer en fiets verblijfsfunctie Lokale Weg I verbinden op lokaal niveau verzamelen op bovenlokaal niveau Lokale Weg II ontsluiten op lokaal niveau toegang geven tot percelen Lokale Weg III toegang geven tot percelen ontsluiten op buurtniveau 49 Inrichtingsprincipes per wegcategorie Primaire wegen type I Gescheiden verkeersafwikkeling, ook naar richting Geen fietspaden Rijstrookbreedte: 3,50m (90km/u) 3,30m minimum volgens dienstorder bij 90km/u Liefst ongelijkvloerse kruisingen Geen fysieke snelheidsremmers Geen parkeervakken, enkel pechhavens 50 25
Inrichtingsprincipes per wegcategorie Inrichtingsprincipes per wegcategorie Primaire wegen type II Gescheiden verkeersafwikkeling, liefst ook naar richting Fietspaden, indien nodig, vrijliggend. Of via parallelle fietswegen Rijstrookbreedte: 3,50m (90km/u) 3,30m minimum volgens dienstorder bij 90km/u Geen fysieke snelheidsremmers Geen parkeervakken 51 Secundaire wegen type I en II Aparte fietspaden (aanliggend of vrijliggend) Rijstrookbreedte: 3,50m (90km/u) of 3,25m Geen fysieke snelheidsremmers (verticaal, horizontaal) Langsparkeren in bebouwde kom 52 26
Inrichtingsprincipes per wegcategorie Inrichtingsprincipes per wegcategorie Secundaire wegen type III Aparte fietspaden (aanliggend / vrijliggend) Rijstrookbreedte: 3.25 m bubeko (70 km/u) of 3.05 m bibeko VRI op kruispunten gelijkwaardige wegen en lokale wegen 1, in principe geen rotondes Gewone voorrangskruising met lokale wegen II Geen verticale remmers, overige remmers op maat van de bus Langsparkeren in bebouwde kom 53 Lokale wegen type I fietspaden: vrijliggend / aanliggend rijstrookbreedte: 3.25 m bubeko (70 km/u), 3.05 bibeko (bus) rijstrookindeling gewenst VRI en rotondes voor kruispunten gelijkwaardige wegen gewone voorrangskruising met lokale wegen II-III geen verticale remmers langsparkeren in bebouwde kom 54 27
Inrichtingsprincipes per wegcategorie Inrichtingsprincipes per wegcategorie Lokale wegen type II fietspaden: vrijliggend/aanliggend rijstrookbreedte: 3.25 m bubeko (70 km/u), 3.05 m bibeko, mag smaller indien geen busroute rijstrookindeling mag, moet niet VRI of rotonde voor kruispunten lokale wegen I-II; evt. (verhoogd) kruispunt met voorrang aan rechts op rustige straten gewone voorrangskruising met lokale wegen III geen verticale remmers (bus) langsparkeren in bebouwde kom 55 Lokale wegen type III gemengde verkeersafwikkeling, evt. aparte voetpaden nooit rijstrookindeling: rijbaanbreedte max. 5.5 m (excl. parkeervakken) bubeko: 50 (70) km/u), bibeko: 30 km/u. nooit busroute! gewone voorrang aan rechts met andere lokale wegen III, in bebouwde kom evt. verhoogd plateau alle snelheidremmers mogelijk parkeren in al zijn vormen (langs, haaks, schuin) liefst met harde maatregelen tegen doorgaand verkeer (afsluitingen) 56 28
57 Voor vragen en opmerkingen kunt u contact opnemen met: Stijn Van Pee T +32 (0)2 588 62 09 E stijn.vanpee@grontmij.be 29