TAQA Bergermeer Gaspslag Micrseismisch mnitring Jaarverslag 2013 Het jaarverslag micrseismisch mnitring van het Bergermeer veld geeft een verzicht van de activiteiten en resultaten ver het rapprtage jaar 2013 (1-sep-2012 tt 31-aug-2013). Het KNMI maakt gebruik van data die dagelijks rechtstreeks via een ADSL verbinding wrden drgestuurd van het micrseismisch mnitringsysteem dat is ge"installeerd in het Bergermeer veld in put BGM-05. De wekelijkse rapprtages dr Magnitude (het bedrijf dat de metingen technisch verzrgt) wrden samen met de evaluatie van het KNMI als basisgegevens vr dit rapprt gebruikt. De resultaten van micrseismisch mnitring vrmen de basis vr het verkeerslicht veiligheids management systeem, zeals vereengekmen tussen TAQA en SdM. Sign. Datum 30-sep-2013 Sign. Datum 30-sep-2013 D. Nieuwland Authr Prepared Head f Department Authrized by
I INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 2 INHOUD...... 2 CONCLUSIES... 2 MICROSEISMISCHE OBSERVATIES... 3 GEGEVENS EN INTERPRETATIES...... 3 SPECIALE WAARNEMINGEN EN WERKZAAMHEDEN... 4 REFERENTIES... 5 FIGUREN... 6 INHOUD In hetjaarverslag wrden de metingen en veranderingen van het vrgaande mnitring jaar (1- sep-2012 tt 31-aug-2013) gerapprteerd. De lcaties van de categrie-1 trillingen wrden p een kaart weergegeven (Fig. 1) en in een grafiek waarin de micrseismische magnitudes gemeten gedurende het rapprtagejaar tegen de tijd wrden uitgezet (Fig. 2). Er is een referentie rapprt pgesteld waarin pstellingen en meetgegevens die ver langere tijd cnstant f vrijwel cnstant zijn, staan vermeld. Het referentie rapprt verstrekt achtergrnd infrmatie die de maandelijkse en jaarlijkse verslaggeving ndersteunt. Lezers die niet bekend zijn met het referentierapprt ver micrseismische mnitring in het Bergermeer veld wrdt aangeraden eerst het referentierapprt te lezen alvrens dit jaarverslag te raadplegen (Ref. 2). CONCLUSIES Het micrseismisch mnitring systeem heeft gedurende het mnitring jaar (1-sep-2012 tt 31-aug-2013) ged gewerkt. Sinds het begin van de metingen (inclusief de test in februari 201 0) zijn 6 categrie-1 trillingen gemeten (Tabel-1 en Fig. 1 ). Aile tt nu te gemeten trillingen vallen ruim binnen de greene zne van het 'verkeerslicht veiligheids management systeem' (VMS; Ref. 1). De micr seismische activiteit gedurende het rapprtage jaar (1-sep-2012 tt 31-aug-2013) is afgenmen in vergelijk met het vrgaande jaar (1-sep-2011 tt 31-aug-2012). Aanpassing van de huidige gaspslag activiteiten is niet ndzakelijk. Het micrseismisch mnitringsysteem is aangepast met gefns die minder gevelig zijn vr een eventuele strmstring zdat checkshts na strmuitval niet Ianger ndig zijn. DM-#115079-v2 2 30-september-2013 2 f 8
MICROSEISMISCHE OBSERVATIES De micrseismische activiteit is gedurende het rapprtage jaar gaandeweg verminderd en sinds medi mei 2012 zijn slechts 16 micr seismische bevingen waargenmen, in het vrgaande rapprtage jaar waren dit 129 micrseismische bevingen. Er is ng geen statistisch verantwrde crrelatie te leggen tussen micrseismische activiteit en gasinjectie. De waarnemingen suggereren een relatie tussen verminderde micr seismische activiteit en verhgde reservir druk. De gefns zijn p 14 januari 2013 vervangen dr een type dat dezelfde meetnauwkeurigheid heeft als de rsprnkelijk tegepaste gefns, maar met elektrnica die beter beschermd is tegen de effecten van een eventuele strmstring. Bvendien werkt de verankering van de huidige gefns in het brgat zdanig dat ze niet ls gaan bij een strmstring. Dit heeft als gevlg dat de psitie van de gefns niet kan veranderen ten gevlge van strmuitval zdat er geen extra checksht ndig is m de rientatie pnieuw te bepalen. Dit brengt naast aanzienlijke peratinele tijdwinst een belangrijke verbetering in de cntinu"iteit van de metingen met zich mee. GEGEVENS EN INTERPRETATIES De gemiddelde druk in het reservir (berekend met behulp van reservirmdellen en drukmetingen) en het drukverschil tussen beide reservirblkken ten tijde van waargenmen trillingen staan in tabel 1 en tabel 2. De gemiddelde reservir druk was in augustus 2013 74 bara, het gemiddeld drukverschil ver de centrale breuk is ver het rapprtage jaar pgelpen tt 35 bara. Sinds de aanvang van de metingen in 2010 zijn een beperkt aantal micrseismische trillingen waargenmen die direct geasscieerd kunnen wrden met de centrale breuk. Vanwege cnstructie werkzaamheden en het aanvangen van bringen p de Bergermeer lcatie zijn de gefns p 14 januari 2013 verplaatst van de put BGM-03A naar BGM-05. Het tt nu te gemeten ruisniveau maakt registratie en lcatiebepaling van zeer zwakke micrseismische trillingen mgelijk (M ~ -3.5) (Referentierapprt Fig. 9). De signaal/ruis verhuding varieert uiteraard met de sterkte van het gemeten signaal. Sinds medi mei 2012 zijn 16 micrseismische bevingen waargenmen, in het vrgaande rapprtage jaar waren dit 129 micrseismische bevingen. Er zijn sinds het begin van de metingen geen bevingen gemeten met een magnitude die gelijk is aan f grter dan M ~ 1.5. De gebeurtenissen lijken te bevestigen dat de geleidelijk verhgde gasdruk in het reservir een stabiliserend effect heeft, waardr de micrseismische activiteit verminderd is en hetgeen cnfrm nze verwachtingen is. Seismische magnitudes wrden weergegeven vlgens de lgaritmische schaal van Richter. M = 3 betekent M = 10 1g10 3 = 3. M = -3 (minus 3) betekent M = 10 1g10-3 = -3, dit is dus een miljen (10 6 ) keer kleiner dan M = 3! Trillingen met M < 1.5 wrden als micrseismische trillingen beschuwd, mdat trillingen pas vanaf M = 1.5 geregistreerd wrden dr gefns aan de ppervlakte. Vr kleine magnitudes (M < 1.5) is een gefn in het reservir ndig, zals de gefns in BGM-03A. DM-#115079-v2 2 30-september-2013 3 f 8
Tabel 1. KNMI interpretatie van micrseismische categrie I trillingen. Vlg Datum afstand tijd X y z Magn. nr. yyyy-mm-dd (m) PRes ~Pbreuk Categrie-1: trillingen die ver de gehele breuk waarneembaar zijn (vanaf augustus 201 0) 10 2010-09-04 08:21:31 109504 518104 1948-1.1 1125 37 13 17 2010-12-12 20:44:13 116965 522762 2551-0.2 800 42 19 33 2011-05-11 08:42:29 108963 516814 2116-1.2 2281 45 21 57 2011-09-14 14:06:01 109109 518672 2223-1.0 1446 53 30 186 2012-03-29 9:22:52 108988 518997 2190-0.8 116 62 35 201 2013-03-06 11:25:26 109369 517690 2000 0.7 455 69 32 Categrie-11: Een trillingen buiten het Bergermeer veld met M > -1.4 Aile tt nu te waargenmen trillingen van aile categrieen, zijn te vinden in Tabel 1 van het referentie rapprt (Ref. 2). Categrie-111: uitsluitend dicht bij de bservatie put waarneembare trillingen. Aile tt nu te waargenmen trillingen van aile categrieen, zijn te vinden in Tabel1 van het referentie rapprt (Ref. 2). De vermelde reservirdruk (PRes) is de gemiddelde druk ver het gehele reservir vr de betreffende kalendermaand. Het drukverschil ver de breuk (~Pbreuk) is het verschil tussen de gemiddelde reservirdrukken vr blk 1 en blk 2 ver de kalendermaand. Figuur 2 geeft de micrseismische waarnemingen sinds januari 2012 weer. Het drukverlp sinds 2010 is grafisch weergegeven in een figuur samen met de micrseismische waarnemingen (Fig. 3). SPECIALE WAARNEMINGEN EN WERKZAAMHEDEN Na een strmstring in 2012 zijn de gefns zijn vervangen dr een ander type dat beter tegen de effecten van een strmstring beschermd is en waarvan het verankeringsysteem niet bij een strmuitval ls gaat. Ok is de bservatie put BGM-03A gecementeerd ver het geperfreerde reservirinterval m de put vlledig van het reservir te isleren. Deze veiligheidsmaatregel heeft geen effect p de micrseismische mnitring en k niet p tekmstige prductie f injectie activiteit, mdat BGM-03A (vanwege de ligging binnen 200 m van de centrale breuk) niet vr gasf waterinjectie in aanmerking kmt. Vanwege cnstructie en brwerkzaamheden p de Bergermeer lcatie, zijn de gefns p 14 januari 2013 verplaatst van de put BGM-03A naar BGM-05. Tabel 2. Crdinaten van de lcaties van de zes gefns in BGM-05. Level X (m) Y(m) Z (m, tvd) Well incl. ( 0 ) Well Az (N t E 0 ) 1 109868.3 517972.7 2044.13 29.68 150.51 2 109870.7 517968.4 2052.83 29.45 150.58 3 109873.1 517964.1 2061.55 29.21 150.66 4 109875.5 517959.9 2070.30 28.98 150.74 5 109877.9 517955.7 2079.06 28.75 150.82 6 109880.2 517951.5 2087.85 28.52 150.89 DM-#115079-v2 2 30-september-2013 4 f 8
I REFERENTIES Ref.1: Plan van maatregelen tt vrkming f beperking van bdembewegingen gebaseerd p micrseismische mnitring bij de gaspslag in het Bergermeer veld" (ECM 78519) Ref. 2: Referentierapprt micrseismisch mnitring Bergermeer gaspslag. {TAQA Energy Nederland, juli 2012; ECM 79398). DM-#115079-v2 2 30-september-2013 5 f 8
FIGUREN Bergermeer Depth Map well lcatins 0 micrseismic events 0 Figuur 1. Dieptekaart p Tp Rtliegend niveau, met categrie-1 trillingen (M > -1,4) geprjecteerd. De trillingen vinden plaats p verschillende dieptes. De magnitudes van de bevingen staan naast iedere lcatie vermeld. De kleine SW-NE gerienteerde breuk is gevnden met behulp van micrseismiek en is vervlgens bevestigd p basis van vernieuwde seismiek. DM-#115079-v2 2 30-september-2013 6 f 8
1,5 2012 2013 1,0 - - --- - --- -- 0,5 - -... -- - 0,0 -- - -- ---- - -- - --- Q) 0 ::I.~ c -0,5.. --- --- -- - - - 0'1 Ill E -1,0 --- -- ------- - ----1- -1,5 - - - - ~ - -2,0 ----- -. - -- - - - -- :;; ~ :;; :;;.0.0.0 ;::.0 ~ E ] ;:: E E ~ E t a. ~ 2 0\ B :rl g_ ;;; ;: 0\ ~.>.(. 0 l:.0 5: 0 l: - -~ J!! E E.=. :2. 5: -2,5 rapprtagejaar 2013 datum Figuur 2. Magnitude van categrie-1 en categrie-111 micrseismische waarnemingen gemeten in het Bergermeer gasveld (meet lcatie BGM-05) gedurende het rapprtage jaar 2013. DM-#115079-v2 2 30-september-2013 7 f8
I Micrseismische magnitudes en reservir drukken 80 r+ G_e_m-~-d-el-de-r-~-~--ir_d_ru_k.--1--~,~.--.--";""""-1~'";.-~J-,----~-.~,--. -,-.,-,--.-. 1,5 70 ~ ~E~ :-=1 ~ - l. l -- /-:.!. ;.;--.:.1...,.1.... 1,0 ~ Meet lcatie BGM-05 j I I ' 60 I l j II I i i p. I 50~' +--+--+--+-+-1 I. J.., i i I. I I II.J : I.,.1... i i I I I ; I I : I! I I II J' '.! 1: li ~ wi' Q l!l ~ ~ ~. ~ ~ ~ G lj l G 0,5 id "C.e 0,0 c: Cl ~ -0,5 30 H-t----.t' '+-t--++-t-+-l-+---+-t.:-+-t-+-...{jch-i--+-+--t-++-+--+-+-+--+---i-f-+m-+-t-+-+-+--+--1-1,5 0 I ~ 0 ~'.~ l ~ II ~ I 20 t ~r --r- - -1>-.-,- ~p~ G 0 O: <><>~ ;g~j~> a ~~j~: I" I ~ $ 10H-+--+'<-+--t-+-+-+-t-+--+-t-+~+-~~+--t-+~H~~+-+-+-~~-~+-t-+~+--t-+--+-~ '~~! ~'~'' ~~'' ~ ~::: 0 -f--!---!------::l:-:----'-l : j, ll 2010 2011 2012 L...l...l.-1 2013 Fig. 3. Micrseismische waarnemingen sinds het begin van de mnitring in augustus 2010. Naast micrseismische magnitudes zijn k de gemiddelde reservirdruk (mmenteel 74 bara) en het gemiddelde drukverschil ver de centrale breuk (35 bara) zijn weergegeven. Gasinjectie is van 1 december 2012 tt 1 april 2013 tijdelijk nderbrken. De drukken van juli 2013 zijn gebaseerd p recente berekeningen. De meest recente waarden zijn gebaseerd p werkelijke gasinjectievlumes en kunnen daardr enigszins afwijken van het mdel, het mdel wrdt daarm regelmatig geactualiseerd. Bij vrtdurende gasinjectie en plpende gemiddelde reservirdruk is het aantal trillingen afgenmen. Een verminderd aantal trillingen duidt er p dat het reservir zich stabiliseert als gevlg van de hgere reservirdruk en als gevlg daarvan een lagere effectieve gesteentedruk. -1,0-2,0-2,5 DM-#115079-v2 2 30-september-2013 8 f8