Terugblik 2010-2012 Vooruitblik op de toekomst
Inhoudsopgave Voorwoord 3 Voorwoord 1. Aan welk toekomstbeeld is gewerkt? 5 1.1 Toekomstbeeld 6 1.2 Wenkend perspectief voor bibliotheekleden (en andere gebruikers) 6 1.3 Wenkend perspectief voor (lokale) bibliotheken 7 1.4 Wenkend perspectief voor gemeenten 8 2. Welke activiteiten zijn verricht? 9 2.1 Leggen van het fundament (2010-2011) 10 2.2 Aansluiten van de bibliotheken (2011-2012) 10 2.3 Beheer, doorontwikkeling en forse groei diensten (2012) 11 3. Welke resultaten zijn bereikt? 13 3.1 Alle bibliotheken aangesloten op digitale infrastructuur 14 3.2 Widgetstore gevuld met bijna 100 widgets 14 3.3 Eerste versie Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+) opgeleverd 15 3.4 Eerste oplevering van het Datawarehouse (DWH) 17 3.5 Meer dan 40.000 e-books worden aangeboden via de infrastructuur 18 3.6 Bestaande digitale diensten omgebouwd tot widgets 19 3.7 Beheerorganisatie ingericht die bibliotheken ondersteunt 20 3.8 Publiekscampagne uitgevoerd en nieuwe leden geworven 20 3.9 Vraaggestuurde werkwijze en samenwerking staan centraal 21 3.10 Van tijdelijke projectgroep naar bestendige organisatie 23 4. Hoeveel middelen zijn geïnvesteerd? 25 4.1 Overzicht baten en lasten 26 4.2 Investeringen nader toegelicht 27 4.3 Bestedingen nader toegelicht 29 1 BNL borduurt voort op de activiteiten van de tijdelijke Regiegroep Bibliotheekinnovatie die in 2009 door de minister van OCW in het leven is geroepen. Deze Regiegroep heeft in 2009 het innovatieprogramma voor de bibliotheekbranche gestalte gegeven. BNL is vervolgens eind 2009 opgericht om dat innovatieprogramma uit te voeren. Per 1 januari 2010 heeft BNL de bijbehorende rechten en verplichtingen inzake het ontwikkelen van de digitale infrastructuur overgenomen van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB). Vanaf 2010 ontwikkelt Stichting Bibliotheek.nl (BNL) in opdracht van het Rijk de digitale bibliotheek 1. BNL bouwt en beheert de digitale infra structuur om de Collectie Nederland voor iedereen te ontsluiten. Het is haar taak om bibliotheken in het hele land te faciliteren bij hun innovatieen digitaliseringsprogramma en hun rol als Inspirerende Gids mogelijk te maken. In dit verslag geven wij een terugblik op de behaalde resultaten in de periode 2010-2012 en kijken we vooruit naar de periode 2013 en verder. Er zijn drie goede redenen voor een terugblik over de periode 2010-2012: 1. Een eerste (voornamelijk bestuurlijke) reden is dat het Bibliotheekcharter een looptijd had van 2010 t/m 2012. In dit charter hebben het ministerie van OCW, VNG en IPO eind 2009 afspraken gemaakt over de doelen van de bibliotheekinnovatie voor de periode 2010-2012. Overigens liep de door de bibliotheekbranche opgestelde Agenda van de Toekomst ook eind 2012 af. 2. Een tweede (meer inhoudelijke) reden voor deze terugblik is dat eind 2012 een aantal belangrijke mijlpalen is gerealiseerd en daarmee de eerste fase van de ingezette bibliotheekinnovatie is afgerond. Zo is de digitale infrastructuur ontwikkeld en opgeleverd en zijn alle bibliotheken (op één na) inmiddels aangesloten op die infrastructuur. Daarnaast is er een beheerorganisatie opgericht die alle diensten ondersteunt en die bibliotheken helpt bij hun digitale dienstverlening in de vestigingen en online. Bovendien is de digitale content flink uitgebreid en het eerste aanbod e-books om te lenen gerealiseerd. Eind 2012 is voor het eerst een grote campagne uitgevoerd om dit digitale aanbod onder de aandacht te brengen van het grote publiek. 3. Een derde (vooral maatschappelijke) reden voor deze terugblik is dat BNL transparantie nastreeft richting de branche en de buitenwereld en proactief verantwoording wil afleggen over haar resultaten en de besteding van middelen. 5. Vooruitblik op 2013 en verder 32 5.1 (Door)ontwikkeling 33 5.2 Beheer 33 5.3 Kosteneffectieve balans tussen (door)ontwikkeling en beheer 34 Verklarende woordenlijst Voor een verklarende woorden- en begrippenlijst (inclusief gebruikte afkortingen) verwijzen wij naar: http://stichting.bibliotheek.nl 2 Inhoudsopgave 3
Indien u geïnteresseerd bent in een meer uitvoerige toelichting dan u in deze brochure aantreft, dan nodigen we u uit onze jaarverslagen te bekijken die we via onze eigen website openbaar hebben gemaakt. In die jaarverslagen worden de activiteiten van BNL conform de Regeling op het specifiek cultuurbeleid uitgebreid financieel en inhoudelijk verantwoord aan de subsidieverstrekkers van BNL. Op deze jaarverslagen en op de rechtmatigheid van de besteding van de middelen is een controle uitgevoerd door een onafhankelijke accountant. Daarnaast nodig ik u uit vooral ook persoonlijk contact met mij op te nemen indien meer toelichting gewenst is. Er is in de periode 2010-2012 een flinke stap vooruit gezet. De BNL-medewerkers hebben daaraan een belangrijke bijdrage geleverd. Maar zij hebben dat niet alleen gedaan. Wij realiseren ons dat deze resultaten in de periode 2010-2012 niet zouden zijn behaald zonder samenwerking met de vele partners in de bibliotheekbranche en daarbuiten. Niet alleen de opdrachtformulering door het Rijk, maar ook partnerships met derden, de input van branchepartners, de wensen van de eindgebruikers en de visie in de branche op de digitale bibliotheek zijn leidend geweest bij de uitvoering van de activiteiten door BNL. Ook in de toekomst zullen ze leidend blijven en dat maakt dat uw reacties, vragen of opmerkingen op deze reflectie van harte welkom zijn en voor ons belangrijke input vormen om onze activiteiten in 2013 en daarna verder vorm te geven. Mede namens het bestuur, het managementteam en alle medewerkers, Diederik van Leeuwen Directeur BNL 4 Voorwoord 5
Met deze ontwikkelingen spelen we in op de basisbehoefte van gebruikers: erkend en herkend worden, keuzemogelijkheden en gemak. Willemijne van Lammeren, productmanager Mijn Bibliotheek 1.1 Toekomstbeeld 1 Aan welk toekomstbeeld is gewerkt? 6 Aan welk toekomstbeeld is gewerkt? Vanaf het begin was het doel van BNL om voor de ( mijn bibliotheek ), waarin er één manier van hele branche één gezamenlijke digitale bibliotheek aanvragen is voor boeken en andere materialen en te ontwikkelen, deze te beheren en door te waarin leden zelf content kunnen toevoegen (de ontwikkelen én content en diensten te (laten) zogenaamde user generated content, bijvoorbeeld ontwikkelen die over die infrastructuur worden leestips). Een toekomstbeeld waarin de bibliotheken aan geboden. vanuit één concept, één merkbeeld hoogwaardige digitale content en diensten aanbieden aan Met dat doel is in de periode 2010-2012 gewerkt aan hun gebruikers, gebaseerd op hun vraag en op een toekomstbeeld waarin er straks één Nationale hun persoonlijke profiel. En een toekomstbeeld Bibliotheekcatalogus (NBC+) is die alle papieren en waarbij de door één bibliotheek ontwikkelde of digitale collecties van bibliotheken in Nederland toegevoegde inhoud in principe beschikbaar komt toont en deze zowel onderling als met andere voor alle bibliotheken. Kortom: een technische en bronnen verbindt. Een toekomstbeeld waarin er één organisatorische basis om aan alle toekomstige simpele manier van online aanmelden/inloggen is wensen van bibliotheken en hun leden te kunnen bij alle bibliotheken in een self-service-omgeving voldoen (de digitale infrastructuur). 1.2 Wenkend perspectief voor bibliotheekleden (en andere gebruikers) Door de ontwikkeling van één landelijke gezamenlijk wordt ingekocht, die wordt verzameld digitale bibliotheek neemt de kwaliteit van de (uit openbare bronnen) of die wordt gemaakt (zoals dienstverlening aan bibliotheekleden en andere Literatuurplein en de Digitale Etalages). gebruikers sterk toe. De gebruiker kan eenvoudig online lid worden, zich Via de Nationale Bibliotheekcatalogus kunnen aanmelden, inloggen, lenen, betalen en beheren. gebruikers gerichter zoeken in een nog groter Door eenmalig in te loggen krijgt hij op een aanbod (namelijk de hele Collectie Nederland), moderne, gebruikersvriendelijke manier toegang waarbij de zoekresultaten worden verrijkt met tot zowel de diensten van de lokale bibliotheek (of aanvullende informatie. Deze informatie kan bibliotheken) waarvan hij lid is als tot een groeiend bovendien worden afgestemd op het profiel en de aantal landelijke digitale diensten. Via de landelijke voorkeuren van de gebruiker. aanvraagservice kunnen leden op elk moment van de dag alle (korte en lange) omschrijvingen De gebruiker krijgt toegang tot steeds meer van materialen (boeken, cd s, dvd s, blad muziek, digitale content (e-books, e-muziek, databanken luisterboeken, games, enzovoorts) inzien en indien en overige e-content) die door de bibliotheken gewenst direct aanvragen. Het maakt hierbij niet Aan welk toekomstbeeld is gewerkt? 7
We willen dat de Bibliotheek bovenaan komt te staan in de zoekresultaten van Google, als iemand bijvoorbeeld een boektitel intikt. Karlijn van der Lelij, marketeer uit of de eigen bibliotheek ze heeft of dat ze bij kan hier rekening mee houden en specifieke digitale Voor bibliotheken is het belangrijk om informatie verhuizing hebben doorgegeven. Op deze manier een andere bibliotheek vandaan moeten komen. diensten, producten en boeken onder de aandacht over hun klanten (leden, geïnteresseerden, kunnen bibliotheken leden nog beter aan zich Gebruikers kunnen de verschillende diensten en brengen van de gebruiker (als de gebruiker dat bezoekers en zakelijke relaties) te verzamelen, zodat binden en ook nieuwe leden aantrekken. Daarnaast producten die ze afnemen direct online betalen, wil). Ook kan de gebruiker user generated content ze in hun communicatie en met hun collectie beter kunnen lokale bibliotheken gebruikmaken van ook als er verschillende diensten bij verschillende (door hem zelf gecreëerde inhoud) toevoegen, kunnen inspelen op de behoeften van hun klanten. landelijke ontwikkelde marketingtools om de bibliotheken worden afgenomen. Voor het bijvoorbeeld in de vorm van waarderingen voor Uit zelf ingevoerde profielinformatie en op basis van bibliotheek onder de aandacht te brengen bij leden afrekenen kunnen de gebruikers kiezen uit een boeken, cd s, dvd s, et cetera. Gebruikers krijgen vastgelegde gegevens over hun surf- en zoekgedrag en stakeholders. aantal betaalwijzen, zoals ideal en creditcard. tips op basis van hun profiel en op basis van kunnen leden bijvoorbeeld worden geattendeerd de waardering van boeken van mensen in hun op nieuwe aanwinsten, lezingen of nieuwsbrieven, De dienstverlening van BNL voorziet dus niet alleen De gebruiker kan zelf zijn gegevens beheren en een omgeving. worden gefeliciteerd met hun verjaardag waarbij in online functionaliteiten, maar biedt bibliotheken profiel met voorkeuren aanmaken. De bibliotheek een aantrekkelijke dienst eenmalig gratis kan ook mogelijkheden om binnen de eigen vestigingen worden aangeboden of worden ge attendeerd moderne services te verlenen. op boeken over interieurontwerp nadat ze een 1.3 Wenkend perspectief voor (lokale) bibliotheken Er wordt op landelijk niveau een infrastructuur voor lokale en centrale (portal) websites ontwikkeld. diversiteit. Ten eerste plaatst de bibliotheek zelf (een selectie van) widgets op de eigen website. Elke 1.4 Wenkend perspectief voor gemeenten widget biedt een of meer specifieke functies, zoals Ook voor gemeenten - als subsidieverstrekkers op school. Alle bibliotheken kunnen dit pakket (met De websites van alle afzonderlijke bibliotheken zijn het tonen van nieuws of het kunnen reserveren van van lokale bibliotheken - is er een wenkend zowel fysieke als digitale producten en diensten) daardoor gebaseerd op hetzelfde landelijke ontwerp een boek. Ten tweede maken landelijk ontwikkelde perspectief. Gemeenten zien de kwaliteit van de aanbieden aan scholen in hun regio. (huisstijl) en dezelfde landelijke technologie. Alle widgets gebruik van lokale informatie. Denk bibliotheekdienstverlening toenemen. Door de bibliotheken kunnen via het landelijk ontwikkelde bijvoorbeeld aan de landelijk ontwikkelde widget centrale ontwikkeling van de digitale infrastructuur Tot slot kunnen gemeenten beter sturen in de CMS (Content Management Systeem) hun website Nieuwe aanwinsten, die op grond van lokale en van de producten en diensten die daarbij worden toekomst doordat de prestaties van de bibliotheek beheren. Ze kunnen daardoor afscheid nemen informatie automatisch de nieuwe aanwinsten van aangeboden, worden de middelen effectief besteed. beter meetbaar worden. Door de komst van het van hun huidige CMS en en van hun websites die de eigen lokale bibliotheek toont. Ten derde kan een Immers, alle bibliotheken bundelen hun krachten landelijke Datawarehouse kunnen bibliotheken daar nu op draaien. Door de centrale ontwikkeling bibliotheek (samen of alleen) widgets ontwikkelen en laten via BNL één website-infrastructuur, één zich beter vergelijken met andere bibliotheken. van de digitale infrastructuur en de bundeling of laten ontwikkelen door een (door BNL te Nationale Bibliotheekcatalogus, één Datawarehouse Bibliotheekdirecties kunnen met hun wethouder van middelen is het kwaliteitsniveau van de accrediteren) leverancier. (DWH) en één CRM-pakket ontwikkelen. Tevens samen beter sturen op feitelijke data en de webpresentatie relatief hoog. wordt gezamenlijk content gecreëerd, ingekocht toegevoegde waarde van de bibliotheek aantonen. De In de huidige situatie zijn bibliotheken nog niet en ontsloten, met alle bijbehorende (financiële en relatie tussen de gemeente als subsidieverstrekker De websites van alle bibliotheken zijn weliswaar vanzelfsprekend goed zichtbaar op het internet, technische) voordelen. en de bibliotheek als subsidieontvanger kan verder technisch en functioneel hetzelfde, maar dat bijvoorbeeld als je bij Google op basis van de professionaliseren. Ook is het Datawarehouse een neemt niet weg dat het voor de lokale bibliotheek auteursnaam een boek zoekt. De landelijke Daarnaast zien gemeenten een verbetering van de instrument voor het ontwikkelen en onderbouwen juist heel gemakkelijk is om zich te profileren met samenwerking en ontwikkeling van de digitale bibliotheekdienstverlening aan scholen. De beste van doelstellingen ten behoeve van cultureel eigen, lokale content. De eigen website is door infrastructuur gaat dat veranderen. Bibliotheken diensten die reeds aan scholen werden aangeboden ondernemerschap, waarvoor BNL ondersteunende bibliotheken volledig en gemakkelijk aan te passen. komen beter naar voren en krijgen een hoge zijn nu geïntegreerd in het pakket de Bibliotheek diensten levert (zoals G!DS). Op verschillende manieren is er ruimte voor lokale ranking bij zoekacties via Google. 8 Aan welk toekomstbeeld is gewerkt? Aan welk toekomstbeeld is gewerkt? 9
2 Welke activiteiten zijn verricht? Vanaf het begin was het doel van BNL om voor de hele branche één gezamenlijke digitale bibliotheek te ontwikkelen, deze te beheren en door te ontwikkelen én content en diensten te (laten) ontwikkelen die over die infrastructuur worden aangeboden. 10 Welke activiteiten zijn verricht? Samen met de branche hebben we ervaring opgedaan in het werken met de digitale infrastructuur. De feedback gebruiken we om de infrastructuur nog beter te maken. Naomi Deegenaars, implementatie-adviseur 2.1 Leggen van het fundament (2010-2011) In de jaren 2010 en 2011 is gewerkt aan het leggen onderdelen van de digitale infrastructuur en het van het fundament. Dat bestond voor een groot opzetten en uitbreiden van diensten. Nagenoeg alle deel uit voorbereidingen treffen (opstellen plannen, projecten kenden een uitgebreide ICT-component. requirements) en het aangaan van partnerships. Het koppelen van de bestaande bibliotheek Tegelijkertijd werden bestaande diensten systemen van lokale bibliotheken en alle afspraken vanuit de voormalige VOB, zoals Schoolbieb.nl, daar omheen hebben in deze periode veel tijd en Literatuurplein en G!DS overgenomen, beheerd, energie gevraagd. omgevormd en doorontwikkeld. Ook moest ook de organisatie van BNL zelf worden omgebouwd: Dit fundament is een randvoorwaarde om diensten van een tijdelijke projectorganisatie naar een vast te kunnen aanbieden: zonder infrastructuur geen kernteam, met eigen managers en medewerkers uitvoering en dienstverlening. De ontwikkeling van en een flexibele schil van ingehuurde expertise. In de infrastructuur was in 2011 zo ver gevorderd, dat tot wel 80 verschillende projecten is gewerkt aan bibliotheken erop konden worden aangesloten. het ontwikkelen van de verschillende, benodigde 2.2 Aansluiten van de bibliotheken (2011-2012) BNL heeft in 2011 veel tijd gestoken in op de basisinfrastructuur. Bibliotheek Rotterdam het voeren van gesprekken met lokale volgde snel daarna. Het jaar 2012 was vervolgens bibliotheken en het organiseren en bijwonen het jaar van de aansluiting. Vóór 1 april 2012 van informatiebijeenkomsten teneinde hen waren alle PSO s, alle PlusBibliotheken en 42 te informeren over het aansluitproces. Mede basisbibliotheken - de zogeheten 1e tranche daardoor hebben (op één na) alle bibliotheken subsidieaanvragers - aangesloten op de en PSO s ingetekend op de aansluitsubsidie van infrastructuur. Later dat jaar volgden alle het ministerie van OCW. In totaal is hiervoor ruim resterende bibliotheken - iets meer dan 120 - die de zeven miljoen euro aan bibliotheekorganisaties subsidie hadden aangevraagd. uitgekeerd. Deze subsidie was bedoeld om te voorzien in het versneld afschrijven van lokale Nu dit gebeurd is, kunnen alle ontwikkelde en te websites en het aanschaffen van de benodigde ontwikkelen functionaliteiten en diensten aan koppelingen bij ILS-leveranciers. BNL heeft dit de aangesloten lokale bibliotheken beschikbaar proces ondersteund. worden gesteld. Doordat de bibliotheken bovendien in toenemende mate hun content invoeren in de Eind 2011 is vervolgens de eerste bibliotheek - redactionele omgeving van de infrastructuur, de Bibliotheek Enschede - daadwerkelijk aangesloten Digitale Content Repository (DCR), en ook zelf op Welke activiteiten zijn verricht? 11
Professioneel ingericht Beheer is het fundament voor BNL in de rol van betrouwbare dienstverlener Coen Zwarts, manager beheer 2.3 2 Hieronder wordt de eerste opvang van vragen en incidentmeldingen van bibliotheken verstaan. De Servicedesks van de PSO s verzorgen deze functie. Daarvoor heeft BNL een contract met SPN. Vragen en meldingen worden geregistreerd in een Servicesysteem (Topdesk) om een goede opvolging te waarborgen en statistische analyses mogelijk te maken voor kwaliteitsverbeteringen (bijvoorbeeld van applicaties). Aan de hand van uitvraagscripts (beslisbomen) tracht de 1e-lijnsondersteuning de melding direct af te handelen. Lukt dat niet, dan wordt de melding doorgezet (in Topdesk) naar de 2e-lijnsondersteuning. de lokale situatie toepasselijke widgets kunnen waarmee de bibliotheek goed (en efficiënt) kan inzetten, ontstaat een mix van landelijk en inspelen op zowel lokale als landelijke thema s en lokaal ontwikkelde content en functionaliteiten ontwikkelingen. Beheer, doorontwikkeling en forse groei diensten (2012) Met de aansluiting van bibliotheken vanaf eind 2011 functionele beheer, is ook het applicatie- en brak een nieuwe fase aan waarin (1) het beheer van technisch beheer vormgegeven. Deze laatste twee de infrastructuur moest worden uitgebreid, (2) de worden door BNL grotendeels extern ingekocht. infrastructuur moest worden doorontwikkeld en (3) Voor de regievoering heeft BNL zelf een team het aantal functionaliteiten en diensten (in de vorm coördinerende beheerders opgebouwd. van onder andere widgets en content) fors ging groeien. Waar in 2010 en 2011 werd gesproken over de ontwikkeling van de infrastructuur, is er vanaf Om het beheer vorm te geven is in 2011 al een 2012 vooral sprake van doorontwikkeling van de samenwerkingsovereenkomst gesloten met infrastructuur. Deze doorontwikkeling is een continu de Stichting Samenwerkende PSO s (SPN). Dit proces geworden waarbij op basis van technische betrof vooral de 1e- en 2e-lijnsondersteuning van vereisten (zoals stabiliteit, beschikbaarheid en de bibliotheken. Daarbij is afgesproken dat de beveiliging), wensen van klanten en technologische 1e-lijnsondersteuning 2 geheel wordt uitgevoerd ontwikke lingen in een hoog tempo telkens nieuwe, door de PSO s (en deels bekostigd door BNL) additionele functionaliteiten zijn toegevoegd. Deze waarbij richting de bibliotheken een one stop doorontwikkeling is overigens nooit klaar en zal shop -service wordt gevoerd: ook voor vragen over telkens opnieuw worden opgestart als de vraag kantoorautomatisering en bibliotheeksystemen kan daartoe aanleiding geeft. men hier terecht. BNL zorgt voor de aansturing en bekostiging van de 2e-lijnsondersteuning, waarvoor Om snel in te kunnen spelen op nieuwe PSO-medewerkers worden ingehuurd (gezamenlijk ontwikkelingen beschikt BNL over een Innovatielab. circa tien medewerkers, overeenkomend met twee Daar wordt onderzoek gedaan naar ontwikkelingen fte). Op deze manier is een landelijke gezamenlijke en er worden pilots uitgevoerd. Zo kunnen nieuwe ondersteuning opgezet door de verschillende trends van binnen en buiten de branche snel organisaties. Het aansluiten van bibliotheken vroeg worden opgepikt en worden ingezet in samenhang ook om het inrichten van een beheerorganisatie die met de reeds aanwezige of nieuw op te zetten de bibliotheken daarbij zou kunnen ondersteunen. componenten van de infrastructuur. Onder aansturing van BNL verzorgden de PSO s de contacten met bibliotheken en begeleidden Eind 2011 zijn de eerste diensten vanuit de hen in het aansluitproces. Naast het voorgaande opgebouwde infrastructuur geleverd. Vanaf dat moment is dit aantal fors gestegen tot bijna 200 diensten eind 2012, waaronder G!DS (met 40 miljoen raadplegingen per jaar) en Literatuurplein (met meer dan 2 miljoen bezoekers per jaar). Ook op het gebied van (digitale) content zijn in de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet, bijvoorbeeld als het gaat om e-books. Beschikbaarheid van deze content is een belangrijke voorwaarde om interessante functionaliteiten en diensten te kunnen ontwikkelen. In dat licht is het overigens ook positief dat er een nieuwe bibliotheekwetgeving wordt voorbereid, die het mogelijk maakt dat er in de toekomst significant meer geld beschikbaar komt voor de inkoop van digitale content. 12 Welke activiteiten zijn verricht? Welke activiteiten zijn verricht? 13
3 Welke resultaten zijn bereikt? Welke resultaten zijn bereikt in drie jaar tijd? In dit hoofdstuk wordt ingegaan op een aantal belangrijke mijlpalen en resultaten die door BNL zijn behaald. 14 Welke resultaten zijn bereikt? 3.1 Alle bibliotheken aangesloten op digitale infrastructuur Alle bibliotheken (op één na) zijn inmiddels (infrastructuur) als een online dienst door BNL aangesloten op de digitale basisinfrastructuur. Het aangeboden aan de openbare bibliotheken. gaat om alle openbare bibliotheken en de PSO s BNL organiseert het applicatiebeheer, zoals bug (Provinciale Service Organisaties). Zij zijn aangesloten fixing, het maken van back-ups, het onderhoud op de website-infrastructuur, de Nationale en de installatie van nieuwe versies en updates Bibliotheek catalogus (NBC+) en het Datawarehouse en beveiliging tegen ongeautoriseerde toegang. (DWH) conform de voorwaarden die door het Eind 2012 was dit bij 35 van deze bibliotheken ministerie van OCW aan de aansluitsubsidie zijn gerealiseerd en stonden er nog eens circa gesteld. Daartoe hebben zij onder meer minimaal 15 implementaties gepland. De ontwikkeling op vier widgets op de eigen website geplaatst. dit punt is sneller gegaan dan vooraf werd verwacht. Dat heeft tijdelijk tot enige stabiliteitskwesties In de loop van 2012 bleek dat een grote groep geleid ten aanzien van het systeem, omdat de bibliotheken verder wilde gaan dan alleen de vier gevraagde capaciteit in korte tijd sterk toenam. verplichte widgets: ze wilden reeds hun complete Maar inmiddels is dit opgelost. Verwacht wordt dat website omzetten naar een zogenaamde WaaS- in 2013 nog meer bibliotheken de volledige overstap site. In het WaaS-concept wordt de website naar de WaaS maken. 3.2 Widgetstore gevuld met bijna 100 widgets 3 Widgets zijn onderdelen waarmee een website kan worden opgebouwd. Elke widget biedt een of meer specifieke functies, zoals het tonen van nieuws of de openingstijden van de bibliotheek. Een widget kan worden geplaatst op meerdere websites en een webpagina kan meerdere widgets bevatten. 4 Zie: http://stichting. bibliotheek.nl/ pagina/14722.widget store.html BNL heeft een widgetstore gemaakt waarin alle contact opnemen met een helpdesk. Inmiddels hebben widgets beschikbaar worden gesteld. Bibliotheken meer dan 1.100 lokale webbeheerders en -redacteuren kunnen die widgets op hun bibliotheekwebsite een webaccount van BNL. 3 plaatsen in de landelijke huisstijl. 4 De lokale bibliotheek bepaalt zelf welke widgets De teller van het aantal opgeleverde widgets stond worden geplaatst op de eigen site. Bovendien kan eind 2012 op 93. Dat is ruim twee keer zoveel als in het een bibliotheek bij het plaatsen van widgets zelf jaarplan 2012 was voorzien. De keerzijde van dit succes aangeven welke inhoud moet worden gebruikt. is dat het budget snel opraakte. Daarom is in het najaar Zo is het mogelijk om inhoud te tonen van de eigen van 2012 besloten een aantal projecten uit te stellen. organisatie, bijvoorbeeld nieuwe aanwinsten of gewijzigde openingstijden, maar ook van andere De widgetstore is er voor webmasters van alle organisaties, bijvoorbeeld het laatste nieuws van bibliotheken en instellingen die zijn aangesloten op de de NOS over een bepaald onderwerp. Zo kan een landelijke website-infrastructuur. Voor het plaatsen van widget meerdere keren worden ingezet binnen één widgets op een bibliotheekwebsite heeft de webmaster website, telkens met een andere inhoud. een webaccount van BNL nodig. Voor ondersteuning bij het gebruik van de widgetstore kunnen bibliotheken Welke resultaten zijn bereikt? 15
Dankzij de NBC ziet de klant straks in één oogopslag wat er aan fysieke of digitale materialen te vinden is bij de bibliotheek om de hoek of door het hele land. Enno Meijers, informatiemanager NBC+ Een WaaS-site is responsive. Dat betekent dat de webservices beschikbaar. Door gebruik te maken van doorontwikkeling. Zo kunnen de resultaten van Materialen in NBC+ (per 31 / 12 / 12) website zich automatisch aanpast aan het apparaat en de browser waarmee de website wordt bezocht. Op een pc wordt de volledige website getoond met drie kolommen, op een tablet kunnen dat twee kolommen zijn en op een smartphone zal dat slechts één kolom zijn. Zo blijft de website in alle deze voorzieningen werken de widgets automatisch op alle websites die draaien op de landelijke infrastructuur. Bovendien kan BNL hiermee de regie voeren over het aanbod van widgets, zonder zelf altijd het projectmanagement te hoeven voeren. Dit kan tot versnelling leiden van de groei van de een zoekactie in de NBC+ op den duur worden aangepast aan de persoon die de zoekactie uitvoert. Dit gebeurt op basis van de gegevens uit zijn (zelf aangemaakte) profiel en voorkeuren. Bovendien kunnen gebruikers in de toekomst bij een zoekopdracht aanvullende informatie Materiaal Aantal boek 3.626.868 artikel 636.195 bladmuziek 313.764 geluid 293.669 gevallen goed te lezen en eenvoudig te bedienen voor de eindgebruiker. De lokale bibliotheek bepaalt zelf welke widgets worden getoond op een mobiel apparaat en in welke volgorde. De landelijke website-infrastructuur maakt innovatie in de branche. Daarnaast heeft BNL een online huisstijlhandboek gemaakt waarin is aangegeven aan welke voorwaarden de widgets met betrekking tot de look & feel moeten voldoen. Door de voorschriften gepresenteerd krijgen, zoals recensies, een documentaire over de auteur, de soundtrack van een boekverfilming of archiefmateriaal dat verband houdt met een bepaalde publicatie. Dat kan omdat de bibliografische gegevens in de NBC+ (bijvoorbeeld gegevens over auteur, titel, tijdschrift 192.700 brief 93.536 film 73.379 concept 67.356 handschrift 66.961 3.3 het mogelijk dat bibliotheken, instellingen en te volgen wordt direct voldaan aan de landelijke marktpartijen zelf widgets laten ontwikkelen door huisstijl en vormen alle widgets een naadloos vanuit BNL geaccrediteerde ontwikkelaars. Voor geheel met de vormgeving van de rest van de deze ontwikkelaars zijn verschillende tools en website. Eerste versie Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+) opgeleverd BNL heeft een eerste bèta-versie van de NBC+ opgeleverd in een uitgebreider aanbod aan titels, namelijk en gedemonstreerd tijdens de Bibliotheek- het totale landelijke aanbod (Collectie Nederland) 5 De digitale content wordt verzameld in een zogenaamde Digital Content Repository (DCR). genre, enzovoorts) worden gecombineerd met de digitale content die bibliotheken actief en zorgvuldig hebben verzameld en opgeslagen in een soort digitaal magazijn dat ook door BNL is ontwikkeld in de afgelopen jaren. 5 Dit magazijn bevat kwalitatief hoogwaardige digitale content die door de gezamenlijke bibliotheken is ingekocht, door bibliotheekredacteuren is geschreven of door bibliotheekmedewerkers is geselecteerd uit openbare bronnen. lemma 61.760 e-book 40.776 software 24.514 kaart 15.866 rapport 13.147 persoon 12.416 auteur 12.403 afbeelding 4.852 audioboek 569 tweedaagse eind 2012. De Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+) is een belangrijk onderdeel van de digitale infrastructuur waaraan BNL in de afgelopen jaren heeft gewerkt. De planning is erop gericht om vanaf eind 2013 gebruikers te laten kennismaken met de NBC+. in plaats van alleen in de collectie van de eigen bibliotheek. Ten tweede krijgt de gebruiker betere zoekresultaten terug. In de NBC+ is het bijvoorbeeld gemakkelijker om materiaal-specifiek of onderwerpsgericht te zoeken. Dat is van belang omdat de ervaring heeft geleerd dat veel gebruikers Via de landelijke aanvraagservice kunnen leden de gevonden materialen (boeken, cd s, dvd s, bladmuziek, luisterboeken, games, enzovoorts) direct aanvragen. Het maakt hierbij niet uit of de eigen bibliotheek ze heeft of dat ze uit een andere bibliotheek moeten komen. Echter, de bibliotheken audioboek 368 microfilm 299 muziek 137 gegevens 88 website 37 De NBC+ is een vrij toegankelijke nationale publiekscatalogus waarin alle materialen (boeken, kranten, tijdschriften, e-books, games, cd s, dvd s, niet op zoek zijn naar specifieke titels, maar willen ontdekken welke informatie er beschikbaar is over een bepaald onderwerp. moeten hierover nog wel onderling betere afspraken maken, want het huidige percentage gehonoreerde leveringen ligt slechts rond de 75 procent. bladmuziek (Gutenberg) 33 opnamen 31 totaal 5.551.724 enzovoorts) van de Nederlandse bibliotheken zijn Hiermee is een eerste basis gelegd om het fysieke opgenomen. Dit biedt de eindgebruiker een aantal en digitale bezit van de openbare bibliotheken voordelen ten opzichte van de oude situatie. Ten en de Koninklijke Bibliotheek te ontsluiten. Deze eerste kan de gebruiker via deze catalogus zoeken basis biedt veel mogelijkheden voor verdere 16 Welke resultaten zijn bereikt? Welke resultaten zijn bereikt? 17
Rechtendragende e-books voor de leden van de bibliotheek zijn eindelijk een realiteit geworden Sander van Kempen, manager contentmanagement In aanvang was het de opzet dat de NBC de Daarbij zal BNL zich meer gaan toeleggen op enerzijds doordat de prioriteit bij bibliotheken om deze data de bibliotheken de kosten voor de baten (oftewel: Aquabrowser zou gaan vervangen. Echter, gaandeweg het aansluiten van meer bronnen en anderzijds het aan te leveren op dit moment laag is, omdat in de inspanningen voor de resultaten) uitgaan. Een 2012 bleek dat er meer toegevoegde waarde te behalen uitbreiden van nieuwe, innovatieve zoekstructuren. deze fase nog relatief weinig relevante informatie andere, meer juridische reden die tot vertraging zou zijn voor de branche als de NBC+ zou worden Ook op dit vlak is BNL partnerships aangegaan, onder kan worden teruggegeven vanuit het DWH aan heeft geleid, is de discussie rondom de aanlevering ontwikkeld in de richting van het slim ontsluiten, meer met de universiteit van Leipzig, een van de de bibliotheken. Dat komt doordat nog niet alle en verwerking van persoonsgegevens. Op alle fronten bijvoorbeeld door de inzet van semantisch zoeken en drijvende krachten achter het Semantische Web. De systemen (zoals financiële en personeelssystemen) zijn met name in het laatste kwartaal van 2012 grote door de zoekresultaten te combineren met relevante samenwerking is vooral gericht op het inrichten van de kunnen worden ingelezen en daarmee dus voor stappen voorwaarts gezet. gegevens uit allerlei open bronnen (linked open DBpedia voor het Nederlandse taalgebied. DBpedia is data). Het meer reguliere zoeken via catalogi en een kennisbank gebaseerd op Wikipedia. Het inrichten gekoppelde bronnen wordt ook gefaciliteerd door de NBC+, maar kan ook deels worden overgelaten aan marktpartijen. Zo heeft Serials Solutions, de ervan is belangrijk om alle content beter te kunnen ontsluiten en verbinden. 3.5 Meer dan 40.000 e-books worden aangeboden via de infrastructuur ontwikkelaar van de Aquabrowser, al aangekondigd Langs deze weg wordt de NBC+ in 2013 verder Omdat de samenwerking met uitgevers ten behoeve Op 1 mei 2012 was er een andere belangrijke mijlpaal: straks op basis van de nieuwe data van de NBC+ een ontwikkeld en kunnen bibliotheken in 2014 van het aanbieden van e-books in 2011 nog niet de het online (streamed) lezen werd gelanceerd. vernieuwde Aquabrowser te lanceren. Daarom is BNL stapsgewijs overstappen naar een gecombineerde gewenste resultaten liet zien, heeft BNL gekozen Daarnaast is het aantal beschikbare titels uitgebreid medio 2012 een samenwerking met hen aangegaan. inzet van het oude en nieuwe zoeken. voor een alternatieve strategie waarbij nieuwe, van 120 bij aanvang tot uiteindelijk 359 Nederlandse eigen initiatieven zijn ontplooid. Zo is in nauwe e-books en 50 buitenlandse e-books eind 2012. Het samenwerking met het Letterkundig Museum en de aantal streams is ongeveer 6.000 per maand, een 3.4 Eerste oplevering van het Datawarehouse (DWH) Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) de ebooks eregalerij ontwikkeld. Via een app voor de ipad en de website www.ebooks-eregalerij.nl aantal dat langzaam toeneemt maar niet zo snel als BNL had verwacht. De indruk bestaat dat nog lang niet alle aangesloten bibliotheken deze tijdelijke Alle deelnemende bibliotheken zijn op het Data- en volgens hun instructies. Bibliotheken en hun worden inmiddels 26 klassiekers uit de Nederlandse e-booktool ten volle benutten en promoten richting warehouse (DWH) aangesloten en hebben voor eind brancheorganisaties kunnen gebruikmaken van literatuur als e-book aangeboden. De app was een hun leden, in afwachting van het nog te lanceren 2012 hun eerste set data aangeleverd en daarmee (delen van) deze informatie. Een bibliotheek kan zelf groot succes en heeft op de eerste plaats gestaan bij e-bookplatform. voldaan aan de subsidievoorwaarden van OCW. aangeven of de gegevens ook door andere organisaties de gratis apps in de App Store van Apple en in korte (bijvoorbeeld een gemeente) mogen worden gebruikt. tijd is de app meer dan 150.000 keer gedownload. Eind 2012 is de ebookselectie-app live gezet in de Het Datawarehouse ondersteunt Het Datawarehouse wordt efficiënt gevuld. Het wordt Dit was een belangrijk eerste wapenfeit van BNL op App Store van Apple. Deze app bevat rechtenvrije bibliotheken bij het maken van onderbouwde automatisch gevoed vanuit de verschillende systemen het gebied van e-books. e-books die zijn geselecteerd door BNL. Ook is er managementbeslissingen. Dat bibliotheken hun die bibliotheken gebruiken. Overige informatie een website opgeleverd met dezelfde e-booktitels prestaties beter kunnen meten en zich onderling hoeft door bibliotheken slechts eenmalig te worden (selectie.bibliotheek.nl). De app en site bevatten kunnen vergelijken vergroot de meerwaarde voor de aangeleverd. meer dan 1.000 rechtenvrije e-booktitels van het 6 Data die iedere bibliotheek minimaal moet aanleveren voor het Datawarehouse. individuele bibliotheken en stelt ze in staat te leren van andere bibliotheken. De gegevens die de bibliotheek aanlevert bijvoorbeeld gegevens met betrekking tot leden, titels, objecten en transacties zijn en blijven eigendom van de desbetreffende bibliotheek. BNL beheert en verwerkt deze gegevens alleen in hun opdracht Overigens is gebleken dat het correct en periodiek aanleveren van de zogenaamde minimale dataset 6 voor bibliotheken nog een lastige kwestie is. Dit komt enerzijds doordat er in de branche veel verschillende configuraties van dezelfde bibliotheeksoftware in omloop zijn, waardoor enkele leveranciers moeite hebben consistente data aan te leveren. Anderzijds 29% 44% 27% Verdeling ingekochte e-books adult (fictie) non-fictie jeugd Project Gutenberg en DBNL. Door deze activiteiten is het totale aanbod van e-books (rechtendragende én rechtenvrije titels) eind 2012 op meer dan 1.500 titels gekomen. Daarnaast worden nog eens ruim 40.000 rechtenvrije e-booktitels via de NBC+ ontsloten 18 Welke resultaten zijn bereikt? Welke resultaten zijn bereikt? 19
Ook het imago van de Bibliotheek is verbeterd door de Lees Meer-campagne. Het is nu tijd voor de Bibliotheek om een volgende stap te zetten op het gebied van e-books. Norbert Koopen, manager marketing en communicatie en heeft BNL een contract afgesloten voor de ontsluiting daarvan via de Aquabrowser. Hiermee is de basis gelegd om in 2013 een goede positie voor openbare bibliotheken te verwerven 3.7 Beheerorganisatie ingericht die bibliotheken ondersteunt Tot slot is in december 2012 de aanbesteding gestart met betrekking tot het uitlenen van e-books. Door Samen met de PSO s is een goed functionerend vooraf hoeven te bepalen of dit een vraag is voor voor een deel van de infrastructuur voor e-books. het eigen e-bookplatform te koppelen aan de NBC+ landelijk beheer ingericht (1e- en 2e-lijnsorganisatie) BNL of de PSO. Samen met de overige diensten van BNL biedt dit en de inkoop van meer titels zal die positie worden om alle bibliotheken optimaal te ondersteunen een geïntegreerde oplossing om e-books uit te lenen versterkt. Het aanbod zal verder toenemen in bij het gebruik van de infrastructurele diensten. De 2 e -lijnsondersteuning was tijdens de aan de gebruikers. omvang, maar ook in services (overal lezen). Daarbij is het uitgangspunt dat de bedrijfskritische ontwikkelwerkzaamheden op oproepbasis ingevuld onderdelen 99,8 procent van de tijd tussen 6.00 en en is nu operationeel met 2 fte op continue basis. De 23.00 uur beschikbaar dienen te zijn. pool van medewerkers (ongeveer 10) wordt door de 3.6 Bestaande digitale diensten omgebouwd tot widgets Medio 2012 is de helpdesk voor 1 e -lijnsvragen in gebruik genomen. Deze helpdesk wordt door de gezamenlijke PSO s geleverd. Voor beide diensten betaalt BNL aan de Bestaande BNL-diensten (zoals Leesplein en om Schoolbieb.nl niet door te ontwikkelen als PSO s beheerd en ook ingezet voor hun eigen ict- gezamenlijke PSO s verenigd in Stichting Literatuurplein) zijn omgebouwd in widgets en zelfstandige dienst. Delen van de content van gerelateerde vragen. Dat heeft als voordeel dat de Samenwerkende PSO s Nederland (SPN) een G!DS is uitgebreid en omgebouwd in de landelijke Schoolbieb.nl zijn via widgets opgenomen in bibliotheken één desk hebben waar ze met al hun vergoeding. Dit contract is voor 2013 verlengd. huisstijl. het geïntegreerde pakket voor het onderwijs: de technische vragen terecht kunnen, zonder dat ze zelf Bibliotheek op school (dbos). De eerste set van widgets op basis van Leesplein is Er zijn in totaal tien verschillende widgets klaar en staat online in de widgetstore. Het betreft widgets over leestips, jeugdtheatervoorstellingen, tentoonstellingen, agenda, nieuws, interviews en opgeleverd op het gebied van Onderwijs & Jeugd, waarvan er vijf specifiek betrekking hebben op de Bibliotheek op school. Het geheel wordt aangeboden 3.8 Publiekscampagne uitgevoerd en nieuwe leden geworven voorleesboeken. De skinning is gereedgekomen in het vierde kwartaal van 2012. Hiermee is Leesplein in als een totaalpakket: alle online diensten van de bibliotheek voor de basisschool zijn geïntegreerd. Door het voeren van een succesvolle campagne (de Lees Meer-campagne ) eind 2012 is de bekendheid Lees Meer-campagne de landelijke huisstijl te zien. De doelgroepenheader In pakket wordt in 2013 uitgebreid en beter van de nieuwe digitale bibliotheek onder selectie van circa 100 e-books en aangepaste jeugdpagina s per doelgroep zijn geïntegreerd met de infrastructuur van BNL. verschillende doelgroepen toegenomen conform het Budget licentiehouders 100.000 klaar en staan op www.bibliotheek.nl. gewenste merkbeeld. Budget media 400.000 G!DS is een centraal bronbestand voor meerdere De tweede en laatste batch widgets op basis van Literatuurplein is in 2012 gereedgekomen en staat BNL-diensten. De G!DS-deelname is in 2012 uitgekomen op 100 procent onder de bibliotheken. De Lees Meer-campagne heeft een nieuwe manier van e-books lezen gebracht, door deze te koppelen Resultaten: online in de widgetstore en op www.bibliotheek.nl/ Dat betekent dat alle bibliotheken in G!DS werken aan thema s (zoals sport, koken, lifestyle) en locaties Meer dan 50.000 aanmeldingen literatuur. In totaal zijn er nu 38 Literatuurplein- ten behoeve van het basisbestand bibliotheken (zoals musea, bibliotheken, de trein). Zo is met een in 4 maanden widgets live. In het afgelopen jaar is de site geheel en de meeste bibliotheken ook voor andere relatief kleine selectie e-booktitels (namelijk ca. 100 25% van alle Nederlanders maakte 7 Zie voor meer cijfers en informatie over G!DS: http://www.gidsvoor nederland.nl/over-gids/ gids-in-cijfers. omgebouwd naar de nieuwe huisstijl en beschikbaar in widgets. De nog bestaande website van Schoolbieb.nl (www.schoolbieb.nl) is als zelfstandige website toepassingen. Mede hierdoor is G!DS een onmisbaar onderdeel geworden van de landelijke digitale infrastructuur. Het totaal aantal raadplegingen van de G!DS-database vanuit de infrastructuur en exploitatie is in 2012 gestegen tot een niveau van e-books) en een laag mediabudget toch een fors bereik gecreëerd. Uit een effectmeting door onderzoeksbureau Blauw Research is naar voren gekomen dat een kwart van de kennis met de campagne Positieve bijdrage aan de positionering digitale bibliotheek gestopt per 1 januari 2013. Al eerder was besloten gemiddeld 185.000 keer per dag. 7 Nederlanders heeft kennisgenomen van de campagne. 20 Welke resultaten zijn bereikt? Welke resultaten zijn bereikt? 21
Ongeveer 40 procent van de bibliotheekleden en ongeveer 18 procent van de niet-leden geeft aan ten minste een van de campagne-uitingen te hebben gezien. Men vindt de campagne duidelijk, passend bij de bibliotheek en geloofwaardig. Bijna de helft van de mensen die de campagne hebben gezien, komt in actie door erover te praten, de website te bezoeken, te informeren bij de bibliotheek of zich aan te melden als nieuw lid. Ook in de beeldvorming heeft de campagne een positief effect gehad. Het beeld is dat de bibliotheek met haar tijd meegaat. Ook niet-leden hebben er een positief beeld aan overgehouden. De campagne liep vanaf december 2012. Na de eerste maand hadden al ruim 20.000 e-booklezers zich geregistreerd en in de loop van het voorjaar van 2013 al meer dan 50.000, waarmee de doelstelling is behaald. Veel van deze lezers zijn nog geen bibliotheeklid. Door een goede follow up zullen de bibliotheken deze zogenaamde leads zelf gaan proberen om te zetten in leden. De campagne wordt in 2013 geëvalueerd en de lessons learned worden weer ingezet bij een volgende e-bookcampagne. Vraaglijnen complex Klant Klant/gebruiker VOB collectief Klant/gebruiker Bibliotheek 2a 2b Klant/eigenaar Min OCW - SIOB 1 Infrastructuur + Content + Services = Mogelijk heden 4 5 Markt Markt E-content Markt Technologie 3.9 Vraaggestuurde werkwijze en samenwerking staan centraal Klant/gebruiker Leden/niet-leden 3 Digitale Bibliotheek De interactie tussen de lokale bibliotheken en BNL projecten mislukken door een gebrek aan eenduidig en met respect voor de diverse uitgangspunten, leidt ertoe dat het aantal digitale etalages in de is in de periode 2010 2012 duidelijk toegenomen, opdrachtgeverschap. Om niet in die valkuil te kan worden geconstateerd dat daar waar sprake is nabije toekomst snel kan worden uitgebreid. waardoor de kwaliteit van de infrastructuur belanden, heeft BNL een structuur opgezet waarin van laaghangend fruit de samenwerking tot veel verder is verbeterd alsmede de content en het wel met alle vraaglijnen rekening gehouden wordt, resultaat leidt, maar daar waar een nieuwe werkwijze Met de Centrale Discotheek Rotterdam (CDR) is de aantal widgets. BNL is een volwaardige facilitaire maar waarin ook een duidelijke gelaagdheid zit. complex is, de potentie vaak nog onbenut blijft en is samenwerking bijzonder vruchtbaar, want daar organisatie geworden met diensten aan, via en voor De primaire opdrachtgever (en tevens intellectueel gebleven (maar niet per definitie uit zicht is geraakt). vindt een forse uitrol plaats van de muziekdiensten. de branche (B2B en B2C). eigenaar van ontwikkelde software en diensten) is Met de Koninklijke Bibliotheek (KB) is samengewerkt De samenwerking met de CDR heeft in 2012 geleid het Rijk. Vanaf 2012 heeft het ministerie van OCW om delen van haar collectie te ontsluiten via widgets. tot een aantal diensten, zoals muziekwidgets, een De vooruitgang die in de afgelopen jaren is geboekt deze rol belegd bij het SIOB. Er zijn in totaal acht widgets gerealiseerd. Deze collectie die binnen de muren van de bibliotheek zou niet zijn gerealiseerd zonder samenwerking zijn te vinden op www.bibliotheek.nl/kb. Het totaal te beluisteren is (waarmee meer dan 500.000 met partners in de bibliotheekbranche. Daarom Voor het ophalen van de vraag-mix wordt een beschikbare KB-bezit is inmiddels opgenomen in tracks beluisterd werden in 2012) en een streaming hebben we samenwerking, vraaggericht werken vijftal vraaglijnen gehanteerd. Per vraaglijn is een de NBC+. Samen met de collectie van de openbare muziekdienst die in 2012 ontwikkeld (en in 2013 als en co-creatie tot sleutelbegrippen in onze aanpak aanpak bepaald. Zie de afbeelding op pagina 22. bibliotheken vormt dit een basis van ruim zes pilot gelanceerd) is. Hiermee kan een bibliotheeklid gemaakt. Partnerships met derden, input van miljoen materialen. Met het oog op de integratie van ongeveer 25 procent van de collectie (totaal 4,5 branchepartners (zoals de VOB, PSO s en lokale BNL heeft in de afgelopen jaren vol ingezet (en BNL binnen de KB wordt de samenwerking in 2013 en miljoen tracks) van de CDR thuis beluisteren. bibliotheken), wensen van de eindgebruikers en de in moeten zetten) op samenwerking met andere 2014 zowel inhoudelijk, technisch als organisatorisch visie van SIOB en OCW op de digitale bibliotheek zijn partijen, bijvoorbeeld omdat deze partijen over nog veel intensiever. De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse leidend gemaakt voor de doorontwikkeling van onze content beschikken (uitgeverijen, CDR, NOS, DBNL, Letteren (DBNL) heeft ongeveer 600 rechtenvrije digitale infrastructuur. KB) of een essentiële taak vervullen in de branche Met de Plusbibliotheken is de samenwerking titels aangeleverd ten behoeve van de ebookselectie- (PSO s, NBD, OCLC, ILS-leveranciers). De samenwerking voortgezet rond de digitale etalages. Gedurende app met ruim 1.000 geselecteerde rechtenvrije Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat bij zowel met de ene partij verliep (en verloopt) succesvoller 2012 is het aantal digitale etalages uitgebreid titels. Ook is samengewerkt bij de ontwikkeling van het bedrijfsleven als de overheid de meeste ICT- dan met de andere partij. Zonder in details te treden en de stabiliteit, functionaliteiten en de ebooks eregalerij, waarvan de app ruim 150.000 gebruikersvriendelijkheid ervan zijn verbeterd. Dit keer gedownload is. 22 Welke resultaten zijn bereikt? Welke resultaten zijn bereikt? 23
In samenwerking met de Rijksdienst voor Cultureel Stichting Lezen over Lezen voor de Lijst, een project 3. informatiemanagement: verantwoordelijk meer financiële ruimte gecreëerd voor ontwikkeling Erfgoed van OCW (RCE) is een aantal widgets in voor scholieren. En zo zijn er nog vele voorbeelden voor het achterhalen, expliciteren en en beheer, omdat minder inhuur nodig is. ontwikkeling. Met RCE en het kenniscentrum te noemen. prioriteren van de klantvraag en het opstellen Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) worden van requirements en requests for change Met de ontwikkeling van BNL naar een gesprekken gevoerd om de samenwerking te Samenwerking blijft voor BNL als echte (RFC s) voor de gewenste doorontwikkeling gecombineerde innovatie- en beheerorganisatie intensiveren, ook met het oog op de NBC+. netwerkorganisatie onverminderd belangrijk om van infrastructuurcomponenten en diensten. zet de groei van het eigen vaste team in 2013 resultaten te kunnen boeken. De afhankelijkheid Bewaking van de samenhang binnen de waarschijnlijk nog enigszins door, maar deze zal wel Nieuwe (potentiële) partnerships staan in de van partners en leveranciers blijft echter ook informatiearchitectuur, de kwaliteit ervan en afvlakken. Naar verwachting heeft BNL eind 2013 steigers. Zo zijn we met Aangepast Lezen in een punt van aandacht bij de vrije doorgang in uitvoering klantbeheer richting bibliotheken, ongeveer 50 medewerkers in dienst (ca. 40 fte). gesprek over de toepassing van accessiblity en met ontwikkeltempo en complexiteit. waaronder implementatie-trajecten; 3.10 Van tijdelijke projectgroep naar bestendige organisatie BNL zich heeft ontwikkeld tot een efficiënt ingerichte organisatie waarin waarborgen werkprocessen en structuren te creëren. Daarom is in 2011 een nieuwe afdelingsstructuur geïntroduceerd. zijn aangebracht om de innovatiemiddelen zo doeltreffend en doelmatig mogelijk te besteden en waarin de continuïteit van de dienstverlening goed is geborgd. Dat gebeurt door een kerngroep Sindsdien heeft BNL een viertal stafafdelingen (financiën, secretariaat, HRM en juridische zaken) en een viertal afdelingen waarin het primaire proces is belegd: van eigen personeel aangevuld met ingehuurde specialisten. BNL begon in 2009 als een kleine projectorganisatie waar aanvankelijk idee-ontwikkeling en ontwerp centraal stonden. Naarmate ontwerp plaatsmaakte voor software development, realisatie van 1. contentmanagement: verantwoordelijk voor het aanbieden van kwalitatief hoogwaardige content, die afkomstig is uit verschillende bronnen en van verschillende media en via contentdiensten aan de verschillende eindgebruikers wordt aangeboden; infrastructuur en het in beheer nemen van de ontwikkelde diensten, kreeg BNL steeds meer de contouren van een bestendige organisatie. In de loop van 2011 heeft de formatie een structurele bezetting gekregen en zijn de extern ingehuurde MT-leden en diverse medewerkers vervangen door eigen personeel in dienst. Dat geldt ook voor de directeur die in april 2011 aantrad. Met de groei van de organisatie werd het noodzakelijk om duidelijker 2. marketing en communicatie: verantwoordelijk voor het promoten van de digitale bibliotheek onder verschillende doelgroepen en het uitvoeren van marketingdiensten voor de aangesloten bibliotheken, waaronder het collectieve huisstijl- en merkenbeleid voor de VOB en alle front-end -activiteiten, zoals WaaS, bibliotheek.nl en mijn bibliotheek voor de infrastructuur; 4. software development & beheer: verantwoordelijk voor de uitvoering van het (door)ontwikkelen van de infrastructuur, het maken van koppelingen met externe systemen waarmee bibliotheken kunnen worden aangesloten en het beheer van alle interne en externe diensten, inclusief de eigen ICT-voorzieningen van BNL. Eind 2011 bedroeg het aantal fte s 17 en werkten in aanvulling daarop ongeveer 80 medewerkers op inhuurbasis bij BNL (waarvan ongeveer de helft op fulltime basis). In 2012 is BNL als organisatie verder geprofessionali seerd. De in gang gezette omslag van BNL naar een bestendigde organisatie met een eigen, vast kernteam en een flexibele schil van ingehuurde specialisten, heeft in 2012 een vervolg gekregen. Eind 2012 bedroeg het aantal fte s in dienst van BNL 32,9 fte. Het aantal structureel ingehuurde adviseurs en ontwikkelaars in huis was teruggelopen tot minder dan 20 medewerkers (en veelal op parttime basis). Daarmee zijn de personele lasten gestegen ten opzichte van 2011, maar tegelijkertijd heeft BNL 24 Welke resultaten zijn bereikt? Welke resultaten zijn bereikt? 25
4.1 Overzicht baten en lasten Hierna volgt een gecomprimeerd overzicht van de baten en lasten. Exploitatie BNL 2010-2012 2010 2011 2012 BATEN Overdracht subsidie 2009 DCW bij de ontvlechting 3.559.894 1.108.658-4 Hoeveel middelen zijn geïnvesteerd? Overdragen VOB-gelden vanuit de ontvlechting - 603.489 - Instellingssubsidie OCW 2.000.000 2.013.840 - Innovatiesubsidie OCW 7.605.378 10.593.052 17.249.401 Projectsubsidie SIOB - - 3.283.014 Omslaggelden namens VOB inkoopcommissie 3.602.471 3.274.974 3.273.606 Overige baten + mutatie onderhandenwerk 248.756 489.854 289.516 Totale baten 17.016.499 18.083.867 24.095.537 LASTEN Organisatie (overhead) Personeel 1.004.061 477.022 704.992 Materieel 626.202 1.065.319 1.265.257 Totaal organisatielasten 1.630.263 1.542.341 1.970.249 Activiteitenlasten Personeel 917.180 1.886.429 3.909.346 Inkoop digitale content 3.114.036 2.914.429 3.200492 Ontwikkeling Digitale Infrastructuur 6.964.715 6.612.208 8.301.025 Content Services 2.780.095 1.962.123 1.845.295 Beheer Digitale Infrastructuur 774.667 1.915.456 4.737.491 Marketing & Communicatie - 66.060 639.673 Overige activiteiten 711.414 398.571 301.604 Totaal activiteitenlasten 15.262.107 15.755.149 22.934.926 Totale lasten 16.892.370 17.297.490 24.905.175 Figuur: Overzicht baten en lasten van BNL op geaggregeerd niveau. Voor een meer gedetailleerde weergave van de bestedingen en voor een uitvoerige toelichting wordt verwezen naar de afzonderlijke jaarverslagen en jaarrekeningen van BNL die op de website van BNL te vinden zijn. In de paragrafen hierna wordt achtereenvolgens een korte toelichting gegeven op de baten (investeringen), de lasten (bestedingen) en de ontwikkeling hiervan. 26 Hoeveel middelen zijn geïnvesteerd? Hoeveel middelen zijn geïnvesteerd? 27
4.2 Investeringen nader toegelicht 8 Begin 2012 is aan het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) een mandaat verleend om namens de minister van OCW projectsubsidies voor de opdrachttaak Digitale Innovatie te verstrekken. Deze mandaatregeling houdt in dat BNL bij het SIOB subsidie aan kan vragen voor haar activiteiten. Het SIOB neemt namens de minister een besluit op deze aanvraag. De digitale innovatie in de openbare bibliotheek 9,1 miljoen euro en een instellingssubsidie van branche is sinds 2010 structureel ingezet en kon 2 miljoen euro toegekend aan BNL. Een deel van in de periode 2010-2012 rekenen op toenemende de innovatiesubsidie van 9,1 miljoen euro in investeringen. 2010, namelijk 1,5 miljoen euro, is uiteindelijk ten gunste gekomen van 2011. Ook heeft het Vanuit de ontvlechting van de VOB eind 2009 heeft Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) in BNL een bedrag van 5,3 miljoen euro overgedragen 2012 met een mandaat van het ministerie van gekregen. Dit bedrag is deels in 2010 ( 3,6 mln.) en OCW8 een innovatiesubsidie van 17.249.401,- euro deels in 2011 ( 1,7 mln.) besteed (zie de regels 1 en 2 en (additionele) projectsubsidies9 ter waarde van van het overzicht van de baten). 3.283.014,- euro verleend aan BNL. Deze bedragen zijn terug te vinden in het overzicht van de baten op Daarnaast is zowel in 2010 als in 2011 door het ministerie van OCW een innovatiesubsidie van 9 Door deze (additionele/ eenmalige) projectsubsidie van 1.147.000,- euro ontstond extra ruimte voor innovatie en ontwikkeling in 2012. 28 Hoeveel middelen zijn geïnvesteerd? de regels 3, 4 en 5. 10 De betreffende licenties worden door BNL afgesloten en beheerd, inclusief de gehele administratieve afhandeling. Vanuit haar rol verzamelt BNL ook de gebruiksstatistieken en regelt het monitoren van het gebruik van de content en het analyseren van de gebruikscijfers. Voorts heeft BNL de Inkoopcommissie van de jaarrekeningen van BNL. De betreffende bedragen VOB geadviseerd en ondersteund bij de inkoop zijn op regel 6 van het overzicht terug te vinden. van de e-content voor de openbare bibliotheken Tot slot is sprake van overige baten en mutaties in in Nederland.10 Namens de VOB heeft BNL de het onderhanden werk (zie de 7e en tevens laatste zogeheten omslaggelden geïnd: een bijdrage regel van het overzicht van de baten). per inwoner in het verzorgingsgebied van de bibliotheek om de e-content-licenties in te Voor een nadere toelichting op al deze bedragen kopen.11 Om deze reden zijn de omslaggelden ook wordt verwezen naar de afzonderlijke jaarverslagen formeel onderdeel van de achtereenvolgende en jaarrekeningen op de website van BNL. 11 In de Algemene Ledenvergadering van de VOB in december 2012 is besloten om de omslaggelden te verhogen naar 0,30 euro per inwoner (waarvoor dankzij de tegoeden uit eerdere jaren slechts 0,25 euro per inwoner is gefactureerd). In 2012 betaalden de openbare bibliotheken 0,20 euro per inwoner van hun werkgebied. Met deze verhoging is de eerste stap gezet om significant meer e-content in te kopen. Overigens is in 2012 tevens duidelijk geworden dat er in 2015 een significant groter budget beschikbaar zal komen voor de inkoop van e-content middels een zogeheten uitname uit het Gemeentefonds. Hoeveel middelen zijn geïnvesteerd? 29
4.3 Bestedingen nader toegelicht digitale infrastructuur verder werd ontwikkeld, van de website Literatuurplein omgebouwd tot 12 Met bijna tweehonderd gerealiseerde widgets en overige diensten over een periode van 3 jaar is het ontwikkelbudget per widget/dienst gemiddeld circa 100.000 euro, maar er zitten veel variaties in. Sommige diensten hebben minder dan 20.000 euro gekost, bijvoorbeeld enkele widgets. Andere diensten hebben veel meer dan het gemiddelde gekost. Zo zijn enkele miljoenen besteed aan de NBC+ ontwikkeling. Met behulp van de ingezette middelen zijn tientallen projecten uitgevoerd, bijna 100 widgets opgeleverd en nog ongeveer 100 overige diensten opgezet, dan wel aangepast of geïntegreerd. Dit loopt uiteen van kleine projecten zoals het beheren van de ISIL-codes voor de branche in G!DS tot en met compleet opgeleverde applicaties om e-books uit te lenen, CRM-tools en marketingcampagnes zoals Lees Meer. De meeste projecten zijn facilitair van aard en daardoor aan de voorkant vaak niet zichtbaar. Daar is veel budget in gestoken, juist om straks aan de voorkant op volle snelheid de dienstverlening aan bibliotheken en haar leden te kunnen leveren. De digitale dienstverlening van de bibliotheek staat na afronding van deze projecten in de eerste fase stevig in de startblokken. Hiermee kunnen veel zaken straks 24 uur per dag, 7 dagen in de week online en zonder tussenkomst van bibliotheekmedewerkers worden geregeld. Denk bijvoorbeeld aan het online aanmelden als lid, het afnemen van additionele services, het online kunnen beheren van de gegevens, het promoten van de collectie doordat gebruikers elkaar suggesties geven, enzovoorts, enzovoorts. In het overzicht van de activiteitenlasten zijn de bestedingen ingedeeld in zes categorieën (naast personeelskosten). In de figuur hierna zijn de bestedingen op deze zes typen activiteiten naast elkaar gezet. Uit de figuur blijkt duidelijk dat een groot deel van het budget (meer dan twintig miljoen euro in de periode 2010-2012) is besteed aan de ontwikkeling van de digitale infrastructuur. 12 Daarnaast is duidelijk te zien dat naarmate de 13 Eind 2012 waren reeds 38 widgets gemaakt op basis van de rubrieken van Literatuurplein. Het gaat om widgets met namen als Nieuws en actueel, Videos, Interviews, Agenda, Wereldkaart, Nieuwe boeken, Columns, Literaire prijzen, Literaire excursies, Literaire cursussen, Voorstellingen, Tijdlijn, Specials, Recensies, Schrijver van de Week en Boekenplank. de beheerlasten ervan toenamen (tot bijna vijf miljoen euro in 2012). In de figuur hierna is de verhouding tussen enerzijds ontwikkelingskosten en anderzijds beheerkosten inzichtelijk gemaakt: 2010 2011 2012 Ontwikkeling Digitale Infrastructuur Beheer Digitale Infrastructuur Figuur: de bestedingen betreffende de ontwikkeling van de Digitale Infrastructuur versus de bestedingen betreffende het beheer van de Digitale Infrastructuur. widgets 13, maar in de periode 2010-2012 is vanuit het BNL-budget nog significant geïnvesteerd in het beheer van de oude website en het actualiseren en uitbouwen van de content. Hetzelfde geldt voor diensten als MuziekWeb, Schoolbieb.nl, G!DS, Leesplein, Aanvragen, de (ontwikkeling van de) huisstijl en de website Bibliotheek.nl. Overigens heeft BNL ook een substantieel deel van haar budget gebruikt om kosten voor haar rekening te nemen die voorheen door de afzonderlijke bibliotheken werden gemaakt. Door deze kosten te centraliseren kan vanuit een steviger positie worden onderhandeld met leveranciers. Zo krijgen de bibliotheken een betere prijs-kwaliteitverhouding. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om metadatacontracten (zoals de licentiekosten voor het GGC) of de Aquabrowser. Voorts valt op dat een substantieel deel van het 9.000.000 8.000.000 budget is gebruikt om lopende diensten (van de oude VOB van voor 2010) in de lucht te houden, te beheren, te actualiseren en door te ontwikkelen Tot slot: BNL krijgt in deze tijden van bezuinigingen regelmatig de vraag in hoeverre de centraal ontwikkelde digitale bibliotheek leidt tot besparingen 7.000.000 (waarbij deze diensten werden omgebouwd in de kosten. 6.000.000 tot widgets die door bibliotheken kunnen 5.000.000 4.000.000 worden gebruikt in de digitale bibliotheek). Deze bestedingen zijn voornamelijk ondergebracht bij de categorie Content Services. Een voorbeeld van Voordat we daar op ingaan moet duidelijk zijn dat BNL niet is opgezet om kosten te besparen, maar om de branche vooruit te helpen in het digitale 3.000.000 zo n lopende dienst is Literatuurplein, dat bestaat domein. Bij zo n operatie gaan de kosten vaak Figuur: Bestedingen per jaar naar een zestal categorieën. De hoogte van de bestedingen is exclusief de kosten van het vaste personeel dat is ingezet en exclusief overheadkosten (zie ook het overzicht verderop waarin een nadere specificatie is te vinden). 2.000.000 1.000.000. 1 2 3 4 5 6 1 Inkoop digitale content 2 Ontwikkeling Digitale Infrastructuur 3 4 Content Services Beheer Digitale Infrastructuur 5 Marketing & Communicatie 6 Overige activiteiten 2010 2011 2012 uit een combinatie van een database met alle Nederlandstalige titels vanaf circa 1980 en een zeer goed bezochte en gewaardeerde website met informatie over schrijvers en boeken. Het aantal unieke bezoekers van Literatuurplein is gestegen van 1,5 miljoen in 2010 tot meer dan 2 miljoen in 2012. Eind 2012 waren de meeste rubrieken voor de baten uit. Het is bovendien onmogelijk om precieze uitspraken te doen over de hoogte van de besparingen voor individuele lokale bibliotheken. Ten eerste komt dat omdat de hoogte van de eventuele besparingen onder meer afhankelijk is van de (financiële) uitgangssituatie van de bibliotheek en de gewenste eindsituatie (ambities 30 Inkoop Hoeveel digitale middelen content zijn geïnvesteerd? Hoeveel middelen Inkoop zijn digitale geïnvesteerd? content 31
14 Een fab lab (afkorting van het Engelse fabrication laboratory), is een coöperatieve werkplaats waar uitvinders en ontwikkelaars gebruik kunnen maken van een collectieve infrastructuur. Bron: Wikipedia. 15 Bij al die vragen kunnen bibliotheken overigens eigenstandige keuzes maken, op grond van het door de bibliotheek gekozen ambitieniveau dat bijvoorbeeld is afgesproken met de gemeente. en voorzieningenniveau bepalen de mate waarin de bibliotheek straks gebruik gaat maken van diensten uit de widgetstore). Ten tweede komt het omdat er een verschuiving in de kosten zal plaatsvinden. Zo zal bijvoorbeeld het budget voor het aanschaffen (en huisvesten) van gedrukte boeken afnemen, maar zal er tegelijkertijd een toename plaatsvinden van het budget om digitale content (waaronder e-books) in te kopen en digitale diensten - al dan niet in de vestigingen - aan te bieden (denk aan databanken, digitale studio s, fab labs 14 et cetera). 15 Toch is er wel een indicatie te geven over de collectieve besparingen voor de bibliotheekbranche. Een conservatieve schatting van de in de afgelopen jaren opgebouwde besparingen (en/of benodigde bekostiging van licenties ten behoeve van het digitale domein) gaat al snel uit van ongeveer zes miljoen euro per jaar (vanaf 2013). Dit bedrag loopt in de toekomst alleen maar op. Dat betekent dat naast de kwaliteitsimpuls en additionele functionaliteit die door BNL is opgeleverd, ook financieel gezien een goede en tevens rendabele investering is gedaan. Maar het verbeteren van de innovatieve slagkracht van de branche is en blijft de primaire focus van BNL, zowel voor nu als in de toekomst. 32 Inkoop Hoeveel digitale middelen content zijn geïnvesteerd? Hoeveel middelen Inkoop zijn digitale geïnvesteerd? content 33
5.1 (Door)ontwikkeling De doorontwikkeling van de infrastructuur is een uitbreiding van de koppelingen met social media continu proces waarbij op basis van technische en de gebruiksvriendelijkheid wordt verbeterd vereisten, mogelijkheden en klantwensen telkens door bijvoorbeeld sessies te onthouden zodat nieuwe functionaliteiten worden toegevoegd. klanten niet opnieuw hoeven in te loggen of 5 Vooruitblik op 2013 en verder 5.2 Er zullen bijvoorbeeld nieuwe widgets worden ontwikkeld die via de collectieve infrastructuur beschikbaar komen voor lokale bibliotheken. Het Datawarehouse zal worden doorontwikkeld en de datasets worden uitgebreid met financiële en personeelsgegevens waardoor een completer beeld ontstaat van de integrale bedrijfsvoering van bibliotheken. Er wordt toegewerkt naar een Beheer Het beheer wordt verder geprofessionaliseerd en door de groei aan opgeleverde diensten een steeds omvangrijker onderdeel van het takenpakket van BNL. Beheer bij BNL bestaat in hoofdzaak uit drie componenten: functioneel, applicatie- en technisch beheer. Functioneel beheer ondersteunt de gebruikers van de IT-infrastructuur (d.w.z. de aangesloten bibliotheken) en formuleert desgewenst wijzigingsverzoeken. Dit wordt binnen BNL uitgevoerd. Applicatiebeheer houdt de functionaliteit van door het mogelijk te maken dat er meerdere lidmaatschappen aan een webaccount kunnen worden gekoppeld. Dat is slechts een kleine greep uit de lange lijst van projecten die op stapel staan. De doorontwikkeling is overigens nooit klaar. Het is een continu proces dat telkens opnieuw wordt opgestart als de vraaglijnen daartoe aanleiding geven. deels uitbesteed aan leveranciers die hun eigen applicatie beheren die voor BNL is gebouwd. Het technisch beheer richt zich op de instandhouding van de IT-infrastructuur. De ITinfrastructuur is de basis waarop alle applicaties kunnen draaien en betreft het netwerk, de hardware en het besturingssysteem van de computers. Naast de instandhouding hiervan vallen ook de noodzakelijke vernieuwingen en uitbreidingen hieronder. De technische infrastructuur is grotendeels eigendom van BNL, maar het technisch beheer is momenteel uitbesteed. Als in de toekomst een applicatie (de software) in stand en de zowel de infrastructuur als het technisch beheer Het jaar 2013 wordt een jaar van beheer, doorontwikkeling, en verdere groei van de diensten (zoals het uitlenen van e-books) die door BNL worden aangeboden over de infrastructuur. gegevensverzamelingen waarop die applicatie bewerkingen uitvoert. Daarnaast valt hieronder ook het ontwikkelen en in gebruik nemen van nieuwe en gewijzigde applicaties. Het applicatiebeheer is wordt geleverd door een partij, spreekt men van managed hosting. In 2013 gaat BNL de managed hosting van de infrastructuur aanbesteden. 34 Vooruitblik op 2013 en verder Vooruitblik op 2013 en verder 35
5.3 Kosteneffectieve balans tussen (door)ontwikkeling en beheer Overigens zullen de kosten voor beheer niet In 2013 en daarna gaat BNL in volle vaart door met oneindig toenemen, maar op een bepaald niveau het aanbieden van nieuwe diensten en het verder Het ministerie van OCW heeft in zijn plannen (omdat steeds meer wordt besteed aan beheer). stagneren. Dat komt omdat software iedere drie verbeteren van de bestaande diensten. Enkele opgenomen (en wil dit zelfs bestendigen met een Het is nu eenmaal zo dat van de ontwikkelkosten tot vier jaar moet worden vervangen. De eerste sleutelprojecten voor de komende periode zijn: Bibliotheekwet) dat de digitale bibliotheek blijvend in jaar x ongeveer 30 procent in de daarop volgende vervangingen van de BNL-infrastructuur dienen door het Rijk wordt bekostigd. De digitale bibliotheek jaren terugkomt als beheerkosten. De figuur zich al in 2014 aan. Vervangingen zijn dus geen Het lanceren van een volgende, verbeterde bestaat daarbij uit zowel ontwikkeling als het beheer hieronder laat goed zien hoe ontwikkeling in het innovatie, maar kunnen worden gezien als de versie van de NBC+ met behalve landelijke ervan. ene jaar leidt tot hogere beheerlasten in de daarop instandhouding van de dienst. Als gevolg hiervan ook een aantal lokale bronnen. volgende jaren. Zo is te zien dat als er in 2013 voor ontstaan additionele ontwikkelkosten voor Het lanceren van een infrastructuur om Momenteel is er sprake van een gelijkblijvend budget, waardoor in de nabije toekomst steeds minder budget zal overblijven voor ontwikkeling een bedrag van 7,2 miljoen euro wordt ontwikkeld, dit vervolgens leidt tot additionele beheerkosten ter hoogte van circa 2,2 miljoen euro in 2014. 16 Voor de jaren 2013 en 2014 is door het ministerie van OCW subsidie toegezegd voor de BNL-activiteiten van 16,7 miljoen euro per jaar. vervanging, terwijl het budget niet toeneemt. 16 Minder ontwikkelen op landelijk niveau is overigens geen kosteneffectieve optie. Ten eerste omdat e-books uit te lenen aan bibliotheekleden. Het lanceren van nieuwe infra-componenten als IAM (identificatie en autorisatie management). Daardoor kan Mijn Bibliotheek 30 Verwachte financiële ontwikkeling BNL innovatie-programma BNL een basisinfrastructuur ontwikkelt: het gaat om onderdelen van de digitale infrastructuur die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en die worden gelanceerd, een vorm van persoonlijke dienstverlening aan de bibliotheekgebruiker. Dit houdt in dat deze eindgebruiker 25 20 15 10 2,8 4,8 6,1 30% 7,2 5 3,5 2,5 2,2 3,7 4,7 7,4 7,4 7,4 7,4 noodzakelijk zijn om de gewenste hoogwaardige digitale diensten te kunnen verlenen. Ten tweede is hier sprake van een proces van het herstructureren van ICT en diensten in de branche: wat voorheen individueel werd ontwikkeld, ingekocht en beheerd individueel kan worden geadviseerd en geïnformeerd. Bovendien kan hij of zij zelf online allerlei transactiehandelingen verrichten zoals online reserveren, kopen, lezen, verlengen, betalen, et cetera. 5 5,3 5,3 5,3 5,3 door bibliotheken, wordt nu gezamenlijk gedaan. Het optimaliseren van de reeds ontwikkelde 0 2,2 2013 beheerbehoefte ontwikkelingbehoefte ontwikkelingruimte 2,2 2,2 2,2 2014 2015 2016 additioneel beheer overhead basisbeheer niveau 2013 financiële ruimte content benodigd budget 17 In het WaaS-concept wordt de website(infrastructuur) als een online dienst door BNL aangeboden aan de openbare bibliotheken. Die aanpak leidt de facto tot besparingen voor de Nederlandse bibliotheeksector, en gaat gepaard met een hoogwaardige digitale dienstverlening. Op grond van het voorgaande zijn in de toekomst scherpe keuzes (of aanvullende financiering) nodig. WaaS-site 17 en het op verzoek aansluiten van steeds meer bibliotheken hierop. In de periode t/m 2012 zijn reeds 35 bibliotheken overgegaan op de WaaS-site. Het introduceren van een gezamenlijke portal-site, waardoor het bereik onder Bron: De bibliotheek in het digitale domein, Boer & Croon november 2012. Dit geldt bijvoorbeeld voor de vraag in hoeverre BNL kan ingaan op verzoeken tot maatwerk. BNL eindgebruikers verder wordt vergroot en bibliotheken desgewenst alles op het gebied zal daarin terughoudend moeten zijn, bijvoorbeeld van websites kun loslaten. als het gaat om het bieden van maatwerk aan (kleine groepen van) individuele bibliotheken. Indien u op de hoogte wilt worden gehouden van de Of BNL zal standaard software moeten laten voortgang van de sleutelprojecten, dan kunt u zich ontwikkelen waarmee een bibliotheek eenvoudig abonneren op de nieuwsbrief van BNL. U ontvangt zelf maatwerkelementen kan toevoegen aan de dan periodiek het laatste nieuws waardoor generieke BNL-dienstverlening. u ons op de voet kunt blijven volgen. 36 Vooruitblik op 2013 en verder Vooruitblik op 2013 en verder 37
Bibliotheek.nl Koningin Julianaplein 10 2595 AA Den Haag T 070 30 90 100 E info@bibliotheek.nl I www.stichtingbibliotheek.nl 38 Vooruitblik op 2013 en verder