Regionaal Programma Bedrijventerreinen Noord-Veluwe Evaluatieverslag 2015 Versie datum : 16-12-2015/aangepast 23-02-2016
Inleiding Het Regionaal Programma Bedrijventerreinen (RPB) Noord-Veluwe is op 6 juli 2011 vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van Regio Noord-Veluwe en goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Gelderland. Het afsprakenkader bevat tweezijdige afspraken tussen gemeenten en provincie. Deze partijen zijn tegenover elkaar verantwoording schuldig over de naleving van die afspraken. Verschillen van inzicht tussen gemeenten of voornemens om van de afspraken af te wijken worden om advies voorgelegd aan het Portefeuillehoudersoverleg Economie, Werkgelegenheid en Arbeidsparticipatie. Bij eventuele verschillen van inzicht tussen gemeenten en provincie wordt in een speciaal voor dat onderwerp georganiseerd bestuurlijk overleg een oplossing gezocht. In het RPB is vastgelegd dat jaarlijks een monitoringsverslag wordt opgesteld. Dit zal worden geagendeerd voor het jaarlijkse reguliere bestuurlijk overleg tussen regio en provincie. Het voorliggende monitoringsverslag heeft betrekking op het jaar 2015. 1. Ontwikkeling vraag naar nieuwe bedrijfskavels De vraag is in 2006 door de provincie Gelderland op basis van het Trans Atlantic Market scenario berekend, en later geactualiseerd. Volgens die prognose neemt de vraag naar nieuwe terreinen af. Rond 2026 zal er geen behoefte meer zijn aan kavels op nieuwe bedrijventerreinen; dan zal de bestaande voorraad toereikend zijn. Op nog langere termijn zal er sprake zijn van overschotten. Naast behoefte aan kavels voor nieuwe bedrijven en uitbreiding van bestaande bedrijven is ook ruimte nodig voor verplaatsing van bedrijven naar bedrijventerreinen Dergelijke verplaatsingen gaan veelal gepaard met verkleuring van de oude kavel tot natuur of wonen. De extra vraag als gevolg van deze bedrijfsverplaatsingen leidt dus per saldo niet tot een groter terreinaanbod. Zoals blijkt uit Tabel 1 (in netto hectares) blijft de uitgifte van nieuwe bedrijfskavels achter bij de berekende vraag. Tabel 1: Berekende vraag en uitgifte 2009-2015 Uitbreidingsvraag 1 ) Vervangingsvraag 1 ) Totale vraag Uitgifte 2009 11,1 3,3 14,4 1,2 2010 10,1 3,3 13,4 3,3 2011 9,2 3,3 12,5 4,8 2012 8,5 3,3 11,8 10,5 2013 8,0 3,3 11,3 0,3 2014 6,8 3,3 10,1 5,0 2015 6,1 3,3 9,4 3,0 2 ) Totaal 59,8 23,1 82,9 28,1 Noten: 1 ): RPB Noord-Veluwe, juli 2011, bijlage 1: geciteerd uit Provincie Gelderland: Structuurvisie Bedrijventerreinen en Werklocaties en onderliggend bronmateriaal. 2 ): Op basis van niet correcte gegevens stond in de versie van 16-12-2015 een uitgifte van 7,4 ha/totaal 32,5 ha. Net als de afgelopen 7 jaar is de werkelijke kaveluitgifte achtergebleven bij de berekende vraag. Het verschil is nu meer dan 50 ha (82,9-26,5). De kaveluitgifte in 2012 is sterk beïnvloed door verplaatsing van bedrijven van het bedrijventerrein Haven naar Lorentz Haven in Harderwijk (totaal ruim 6,5 ha), in samenhang met de ontwikkeling van het Waterfront. Het is onzeker of de economische stagnatie van de afgelopen jaren van blijvende invloed zijn op de behoefte aan nieuwe bedrijfskavels. Pagina 2 van 7
Vooralsnog zijn wij uitgegaan van de uit 2006 daterende provinciale prognoses. 2. Stand van zaken uitgifte Door de economische recessie van de afgelopen jaren was de investeringsbereidheid van bedrijven in nieuwe bedrijfshuisvesting erg laag. Dat raakt alle gemeenten bij de uitgifte van nieuwe bedrijfskavels. Dat raakt met name ook de gemeente Harderwijk, waar het regionale bedrijventerrein Lorentz III ligt, dat behalve voor Harderwijk ook bedoeld is voor de grotere kavelvragers uit de overige Noord-Veluwse gemeenten. Het intergemeentelijk bedrijventerrein bedrijvenparkh2o is aangelegd om te voorzien in de behoefte van bedrijven met een plaatselijke binding aan de gemeenten Hattem, Heerde en/of Oldebroek. De kavelgrootte bedraagt maximaal 7.500 m 2. Naar nu blijkt is de behoefte aan nieuwe bedrijfskavels destijds te hoog ingeschat. Uit de 3 gemeenten is tot het jaar 2020 geen behoefte aan ruim 50, maar aan slechts 16-18 ha. Er is daarom alle aanleiding om de uitgifte een nieuwe impuls te geven en te bevorderen dat het volledige terrein wordt uitgegeven. Op basis van een voorstel vanuit de H2O-gemeenten is het convenant bedrijventerreinen medio 2014 aangepast met de volgende afspraken: a. Bedrijven uit de zwaardere milieuhindercategorieën die op dit moment gevestigd zijn in de gemeenten Hattem, Heerde of Oldebroek, kunnen worden verplaatst naar H2O. Bedrijven uit de hogere milieuhindercategorieën uit de andere Noord-Veluwse gemeenten, blijven aangewezen op Lorentz III b. Logistieke bedrijven van binnen/buiten de regio kunnen zich vestigen op H2O. c. Met inachtneming van het gestelde onder b. blijft voor bedrijven van buiten de regio Noord Veluwe de opvangfunctie van Lorentz III van kracht. d. Daarnaast is het wenselijk dat gemeenten specifieke(re) afspraken maken over wie wat doet (acquisitie e.d.) en de wijze waarop de terreinen elkaar informeren. e. De afspraken zullen jaarlijks worden gemonitord. f. In het Convenant Vestigingscriteria Bedrijventerreinen Noord-Veluwe worden de vestigingsmogelijkheden op het bedrijventerrein Hattemerbroek in bovengenoemde zin aangepast. Alle in het RPB samenwerkende gemeenten kunnen zich vinden in deze afspraken. Voor de concretisering van de afspraken is er in 2015 gestart met de voorbereiding van een project Mogelijkheden samenwerking bedrijventerreinen Noord-Veluwe. Hierbij is ook via Stuurgroep De Diamant van Midden-Nederland het bedrijfsleven betrokken. 3. Ontwikkeling aanbod van nieuwe bedrijfskavels De harde planvoorraad heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld: Totaal netto Waarvan terstond uitgeefbaar 1-12-2010 182,4 ha 63,1 ha 1-12-2012 187,9 ha 73,4 ha 1-12-2013 192,8 ha 80,5 ha 1-12-2014 192,7 ha 80,4 ha 1-12-2015 192,7 ha 80,4 ha In 2010/2013 is het aantal hectares terstond uitgeefbaar met 17 ha toegenomen; in 2015 was er net als in 2014 een stabilisatie. Het zachte planaanbod is echter flink afgenomen, van 43 ha in 2010, via 30 ha in 2012 naar 17,6 ha nu. In 2014 is Eeuwlandsweg nu doorgeschoven naar hard, is het plan Pagina 3 van 7
bij het station Putten overeenkomstig het RPB gereduceerd tot 3,5 ha en is toegevoegd het werklandschap Groene Zoom Harderwijk. Het terrein De Driehoek in Ermelo is nog steeds een zacht plan. Het voornemen bestaat om dit gedeeltelijk als werklandschap in te richten. 4. Reguleren aanbod Bij de vaststelling van het RPB zijn tussen de gemeenten geen faseringsafspraken gemaakt. 5. Segmentering In het RPB is achtereenvolgens ingegaan op: - de indeling naar milieuhindercategorie - de mate van binding van bedrijven aan de kern of regio (lokale en regionale bedrijventerreinen, maatwerkbeleid kleine kernen) - kantoren (geen regionale afstemming nodig) - detailhandel (geen regionale visie nodig) - specifieke werklocaties en specifieke bedrijvigheid (werklandschappen, kadegebonden bedrijventerreinen, biomassaprojecten, helikopterterreinen, railopstappunten). Bij enkele concrete bedrijven vinden innovatieve ontwikkelingen plaats die passen binnen het streven naar een groene economische ontwikkeling. Deze staan evenwel los van de segmentering op collectieve bedrijventerreinen. In het kader van de Waterfront-ontwikkeling in Harderwijk is de verplaatsing van watergebonden bedrijvigheid vanuit het gebied Haven naar het nieuwe natte bedrijventerrein Lorentz Haven goed op gang gekomen. 6. Grondprijzen Ondanks het dalen van de vraag naar nieuwe bedrijfskavels zijn behalve in Elburg de grondprijzen formeel niet naar beneden bijgesteld. Wel geven gemeenten aan onderhandelingsmogelijkheden te bieden, bijv. pionierskorting voor bedrijven die zich als eerste vestigen. Maar de algemene gedachte blijft dat grondprijzen van weinig invloed zijn op de investeringsbereidheid in nieuwe bedrijfspanden en niet van doorslaggevend van belang als vestigingsplaatsfactor.. Gemeenten en het bedrijfsleven wijzen er wel op dat de grondprijzen in met name de Flevolandse gemeenten en ook in Kampen op een lager niveau liggen dan in de Noord- Veluwe. 7. Herstructureringsopgave Er zijn geen nieuwe herstructureringsprojecten aangedragen. De gemeente Elburg heeft plannen voor herstructurering van een deel van het bedrijventerrein Kruismaten, maar deze zijn mede afhankelijk van de investeringsbereidheid van private partijen. In de Noord-Veluwe is de mate van veroudering van collectieve bedrijventerreinen over het algemeen niet ernstig. In toenemende mate wordt naar maatwerkoplossingen gezocht, conform de bedoelingen van de provinciale Bedrijventerreinagenda 2020. Uitgangspunt daarbij is het bieden van de juiste condities voor individuele bedrijven (maatwerk). Een deel van het terrein van de voormalige Berghuizer Papierfabriek (BPF) bij Wapenveld is uit de voorraad gehaald en teruggegeven (verkleurd) aan de natuur. Het betreft 13 ha bestaand en uitgegeven terrein. Dit heeft geen invloed op de voorraad nieuwe bedrijfskavels. Het overige deel van het BPF-terrein heeft de bestemming bedrijventerrein behouden. Pagina 4 van 7
8. Verevening Bij de vaststelling van het RPB Noord-Veluwe zijn geen vereveningsafspraken gemaakt. Als redenen hiervoor golden en gelden nog steeds, dat: - er geen achterstanden zijn bij de herstructurering van verouderde bedrijventerreinen - er geen nieuwe plannen voor nieuwe bedrijventerreinen worden ontwikkeld. 9. Ladder voor Duurzame Verstedelijking (voorheen: de SER-ladder) Vanwege het overaanbod ligt het niet voor de hand om nieuwe bedrijfskavels toe te voegen en worden er geen nieuwe terreinen ontwikkeld. Daarom hoeft er op dit moment geen ruimtelijke afweging te worden gemaakt ten aanzien van de toepassing van de ladder voor duurzame stedelijke ontwikkeling. 10. Kwaliteitsverbetering, duurzaamheid en parkmanagement In het RPB is vastgelegd dat gemeenten en provincie bij de inrichting van bedrijventerreinen en de uitvoering van beleid gezamenlijk streven naar: - Zorgvuldig ruimtegebruik - Een duurzame energie- en waterhuishouding - Een goede landschappelijke en milieutechnische inpassing - Parkmanagement Gemeenten nemen dit in het werk mee. De ontwikkelingen op het gebied van parkmanagement verschillen per gemeente; in Harderwijk is parkmanagement is al meerdere jaren operationeel en succesvol en in Elburg komt het parkmanagement goed van de grond. De verdere behoefte aan parkmanagement is op dit moment niet groot. Bedrijven kijken momenteel meer naar de kosten van deze projecten dan naar de opbrengsten of besparingen die het kan opleveren. De scope is in deze economisch lastige periode sterk gericht op de ontwikkeling c.q. het overleven van het eigen bedrijf. Een initiatief van de Kamer van Koophandel voor intergemeentelijke afstemming kon bij gemeenten en bedrijvenkringen niet rekenen op voldoende draagvlak. Collectieve beveiliging van bedrijventerreinen krijgt aandacht per bedrijventerreinen, soms binnen een gemeente. De mogelijkheden verschillen per gebied. Samenwerking wordt alleen interessant als twee of meer gemeenten / bedrijvenkringen via een gezamenlijk contract financiële voordelen kunnen behalen. Voor afspraken op regionaal (RPB-)niveau is onvoldoende draagvlak aanwezig. Enkele gemeenten overwegen om de bedrijventerreinen te verglazen met glasvezel. Met het invoeren van duurzaamheidsmaatregelen op collectieve bedrijventerreinen (zoals gebruik restwarmte, collectieve energieopwekking) worden geen spectaculaire vorderingen geboekt. Vanuit het regionaal klimaatactieplan worden gemeenten en bedrijven benaderd om binnen de eigen bedrijfsvoering aandacht te besteden aan duurzaamheidsaspecten (energiebesparing, duurzaam energiegebruik en kennisuitwisseling). Via netwerkbijeenkomsten worden gemeenten en ondernemers uitgenodigd om samen op te trekken bij het treffen van duurzaamheidsmaatregelen en daarmee tevens de lokale en regionale werkgelegenheid te stimuleren. Voor de ondernemer spelen kostenbesparingen een belangrijke rol. Provincie Gelderland heeft in het kader van de Bedrijventerrein Agenda 2020 in elke regio een tweetal regiobijeenkomsten gehouden met als doel om kennis te delen en ervaringen uit te wisselen. Vanuit de Noord-Veluwe twee pitches/pilots voorgedragen. Pagina 5 van 7
Eén betreft een opzet voor intergemeentelijke grondverevening in de H2O-gemeenten om bedrijfsverplaatsingen naar het bedrijvenpark H2O op gang te helpen. De tweede pilot is met een concreet bedrijf in Ermelo staat op on hold /initiatief ligt bij het bedrijf. Er speelt wel een andere, nieuwe casus waarbij mogelijk een bedrijfsverplaatsing aan de orde is. Er is goed contact met de provincie en in voorkomende gevallen OOST NV. In het beleid van de provincie wordt meer dan in het verleden uitgegaan van de ruimteproblematiek van de bedrijven; een vraagvolgend beleid: de ondernemersgerichte aanpak waarbij de provincie niet langer uitgaat van een opgave aan herstructurering in hectares maar van het aantal opgeloste knelpunten van ondernemers; meer aandacht voor het voorkomen van toekomstige veroudering van terreinen en behoud van de werkgelegenheid; het streven om, waar mogelijk, meer naar een revolverende inzet van middelen te gaan naar het voorbeeld van NovioTech Campus. 11. Bereikbaarheid De bereikbaarheid van bedrijventerreinen maakt geen onderdeel uit van het RPB, maar is onderdeel van het regionaal mobiliteitsbeleid. Twee ontwikkelingen zijn vermeldenswaard in het kader van het bedrijventerreinenbeleid: a. Het initiatief om het bedrijventerrein Hattemerbroek beter c.q. direct aan te sluiten op de A28; b. De capaciteit en de bediening van de sluizen in het Nijkerkernauw, ten behoeve van de scheepvaart tussen het IJmondgebied en Harderwijk. Lorentz Haven heeft de potentie voor containeroverslag, en kan deze alleen benutten bij een goede bereikbaarheid over weg én water. Bovenstaande twee punten zijn ook opgenomen in de Omgevingsagenda regio Noord- Veluwe 2015-2020 Werken in het groen (juni 2015). 12. Conclusie De uitgifte van nieuwe bedrijfskavels loopt nog steeds sterk achter bij de uit 2006 daterende prognose. Het blijft voor gemeenten van belang actief in te spelen op de marktsituatie, zowel financieel (afboekingen) als in aanpak/kwalitatief. Gemeenten zijn op zoek naar maatregelen om ede kavelverkoop een nieuwe stimulans te geven. Voor bedrijvenpark H2O leidt dit tot een nieuw perspectief, voor bedrijventerrein Lorentz-III mogelijk tot een nieuw marketingconcept. Gemeenten zoeken daarbij nadrukkelijk de samenwerking met elkaar, het regionale bedrijfsleven en de aangrenzende regio s. Deze ambitie is ook opgenomen in de omgevingsagenda: Een betere profilering van en meer samenwerking tussen de bedrijventerreinen in de regio. Hierbij aandacht voor starters, groeiers, verplaatsers en vestigers. Concreet heeft de samenwerking in 2015 gestalte gekregen in de verkenning van de mogleijkheden voor het project Mogelijkheden samenwerking bedrijventerreinen Noord- Veluwe. Start van de uitvoering van de plannen is in de eerste helft van 2016 gepland. Gemeenten ontwikkelen beleid om eventuele ongewenste gevolgen voor de onderlinge concurrentie tussen terreinen in de gemeenten binnen het RPB Noord-Veluwe te voorkomen. Informatie: Regio Noord-Veluwe Gerrit Marskamp gmarskamp@regionoordveluwe.nl 0341-47 44 36 Pagina 6 van 7
http://www.regionoordveluwe.nl/ Pagina 7 van 7