Marlies Peters Workshop Vermoeidheid
De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren Herstelperiode langer dan na normale vermoeidheid
Meten van vermoeidheid
Vragenlijst voor vermoeidheid meerdere dimensies Ernst ervaren moeheid - ik voel me moe Concentratie - het kost me moeite ergens mijn aandacht bij te houden Motivatie - de zin om dingen te ondernemen ontbreekt mij Activiteit - ik vind dat ik weinig doe op een dag
Achtergrondinformatie Ongeveer 99% van alle kankerpatiënten ervaart vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker Drie maanden na de behandeling van kanker heeft 20-40% van de ziektevrije patiënten last van ernstige vermoeidheid
Is er een verband tussen de huidige klachten en de voorafgaande behandeling?
18 studies onderzochten relatie tussen behandelkarakteristieken en vermoeidheid Geen relatie Wel relatie Chemotherapie dosis 2 0 Aantal cycli chemotherapie 2 0 Type bestraling 1 0 Hoeveelheid bestraling 1 0 Duur van behandeling 5 0 Gebruik van tamoxifen 3 0 Duur van ziekenhuisverblijf 1 0 Soort behandeling 10 3 Een minder intensieve behandeling geeft minder vermoeidheid
17 studies onderzochten relatie tussen ziektekenmerken en vermoeidheid Geen relatie Wel relatie Aard diagnose 6 0 Tumor grootte 2 0 Tumor stadium 9 0 Aantal betrokken lymfeklieren 2 0 Tijd sinds diagnose 7 1 Indien de tijd sinds diagnose korter is, zien we meer vermoeidheid
Somatische problemen die vermoeidheid kunnen geven Minder eetlust B symptomen oa nachtzweten, tumorkoorts Bloedarmoede Pijn, misselijkheid, kortademigheid Verstoord slaappatroon Orgaan insufficiëntie: Lever, nieren, longen, maag darmstelsel, calcium Behandeling; chirurgie, radiotherapie, medicatie Infecties, hormonale ontregeling, neuropathie, trombose
Na afronding van behandeling Bloedarmoede Restschade organen Zenuwschade (neuropathie) Hormonale disregulatie Medicatie Verandering gewicht Spierverlies Slaapstoornis, angst, depressie
Echter, zonder aanwijsbare lichamelijk oorzaak Welke factoren houden de vermoeidheid mogelijk in stand?
Ontstaans- en instandhoudende factoren bij vermoeidheid NA kanker MOE Uitlokkende factoren kanker behandeling van kanker Instandhoudende factoren
Instandhoudende factoren onvoldoende verwerking verhoogde angst voor recidief disfunctionele opvattingen over vermoeiheid verstoord slaap-waakritme verstoord activiteitenpatroon verminderde sociale contacten en meer behoefte aan sociale steun
Verwerking van kanker en behandeling Post Traumatische Stress symptomen: Herbeleving en vermijding Reactivering door gebeurtenissen in de omgeving
Verhoogde angst voor recidief Angst is bij elke patiënt aanwezig Angst voor een controle is normaal Er is sprake van extreme angst voor terugkeer als de angst bijna dagelijks of tenminste enige dagen per week aanwezig is.
Verstoord slaap-waakritme Onregelmatige slaap-waakritme / overdag slapen Verstoord bioritme
Activiteiten regulatie Piekers : geneigd tot pieken van activiteit. Men put zichzelf uit in allerlei activiteiten, net zolang tot men niet meer kan. Laag actieven: overdreven voorzichtig in het ondernemen van activiteiten. Zij sparen zichzelf, om extreme vermoeidheid te voorkomen.
Behandelopties
Specifiek bij borstkanker
Onderzochte factoren rondom vermoeidheid in palliatieve traject Fysieke activiteit Opvattingen Sociale steun Depressieve gevoelens acceptatie slaapproblemen Angst
Referenties Servaes et al, Fatigue in cancer patients during and after treatment: prevalence, correlates and interventions, Eur J Cancer. 2002;38:27-43. Gielissen et al, The effects of cognitive behaviour therapy in severely fatigued disease-free cancer patients compared with patient swaiting for cognitive behaviour therapy: a randomised controlled trial cancer survivors, Journal of Clinical Oncology, 2006:;24: 4882-4887 Gielissen et al, Cognitive behaviour therapy for fatigued cancer survivors: long term follow-up, Br J Cancer.2007;97:612-618 Peters et al, Exploring the contribution of psychosocial factors to fatigue in patients with advanced incurable cancer, Psycho-Oncology, 2014; 23:773 779 Peters et al, A prospective analysis on fatigue and experienced burden in informal caregivers of cancer patients during cancer treatment in the palliative phase Acta Oncologica. 2015; 54(4):500-506 Poort et al, study protocol of the tired study: a randomised controlled trial comparing either graded exercise therapy for severe fatigue or cognitive behaviour therapy with usual care in patients with incurable cancer, BMC Cancer, 2017; 17(81) Sanne W van den Berg et al, BREATH: web-based slef-management for psychological adjustment after primary breast cancer results of a multicenter randomised controlled trial, J Clin Oncology 2015;33(25): 2763-71 Harriet Abrahams et al, The efficacy of Internet-based cognitive behavioral therapy for severely fatigued survivors of breast cancer compared with care as usual: A randomized controlled trial, Cancer 2017; 123(19): 3825-3834