1 Ondernemend aanbesteden Ontmoetingsdag in de bouw in provincie Utrecht 22 november 2012 In dit document vindt u de samenvatting van de plenaire bijeenkomst en workshops met tips voor in uw dagelijks werk. 0. Plenaire bijeenkomst pag 2 1. Beeldkwaliteitsbestekken de oplossing? pag 4 2. Prestatiemeten: gewenst of pure noodzaak? pag 5 3. Van nieuwe aanbestedingswet naar succesvolle EMVI pag 6 4. Social Return in crisistijd pag 7 5. Aanbesteden met marktinzet pag 8 6. Aanbesteden van corporatiewoningen pag 10 7. Op weg naar de goede vraag pag 11
2 Eelco Brinkman (voorzitter Bouwend Nederland), Remco van Lunteren (gedeputeerde provincie Utrecht), Bob Duindam (wethouder EZ gemeente Woerden) en Jan de vreugd (dagvoorzitter) Vertrouwen! Daar gaat het om! Er zijn fikse ontwikkelingen gaande in de nieuwe aanbestedingswet zoals het vereenvoudigen van procedures. Volgens Brinkman scoort de nieuwe EMVI methode goed, de integrale contracten lopen achteraan. Partijen: buig je met elkaar over contracten. Ga na wat als opdrachtgever en opdrachtnemer de mogelijkheden zijn. Daag de markt uit, kom met ideeën, is Brinkmans advies. Duindam voegt daaraan toe dat het goed is op een andere manier naar elkaar te kijken. Laat het verleden achter je. Zoek grenzen op, dat brengt innovatie. Dat is ook voor het ambtenarenapparaat een uitdaging. Hij benadrukt op een andere manier te kijken hoe je elkaar kunt vinden. De prijs mag niet alleen leidend zijn, benadrukt ook Brinkman. Opdrachtgever durf de markt te vragen om hun meest waardevolle bijdrage. Als vijf, zes, zeven, marktpartijen lef hebben en elkaar bekritiseren organiseren zij met elkaar het krachtenveld. Is de markt klaar om initiatieven met lef te ontplooien en elkaar te bekritiseren? Voer een open dialoog zodat de kosten beheersbaar blijven. Vind niet steeds weer opnieuw het wiel uit en maak het elkaar niet onnodig moeilijk. Markt, neem de ambtenaar mee in het proces. En ambtenaar geef de markt wat ruimte! Zorg dat je zelf te vertrouwen bent Leve de blundersociety, vier je fouten en leer ervan! Kom niet krampachtig in een angstcultuur terecht. Gedeputeerde van Provincie Utrecht Remco van Lunteren voegt toe dat bestuurders meer kunnen halen uit hun contact met volksvertegenwoordigers. Wie het beste aan wensen tegemoet komt, krijgt het project. Dit leidt tot een heel andere dynamiek. Maar voor marktpartijen is dit soms ook lastig want hoe doe je dat dan? Als de overheid durft los te laten moet de markt ook weer niet te veel handvatten vragen. Maak de uitvraag opener dat geeft ruimte voor andere ideeën die weer tot andere combinaties leiden, zegt Brinkman. Bestuurders moeten meer durven. Hou de rug recht bij veel meningen en commentaar. Heb t lef de uitvraag in doelstell ingen te formuleren in plaats van in regels. Van oudsher is iedereen gewend het bestek tot in detail uit te werken. Doe dat wat minder, dat scheelt 50%. Overheid geef meer vertrouwen Laat de besparing die minderwerk oplevert ten goede komen aan de goede zaak. Duindam: Laten we eindelijk weer eens projecten realiseren waar we weer lol hebben met elkaar. Neem dus niet vanaf dag 1 een jurist mee. Maak de bouwer voor een deel ook verantwoordelijk voor de exploitatie. Tijdens de middag vliegt het Engelse woord lean tussen gesprekspartners heen en weer. Het woord heeft alles te maken met vertrouwen en op elkaar bouwen.
3 Jacqueline Schlangen (directeur Vernieuwing Bouw) Panty s die niet stuk gaan. Waarom zijn die niet allang op de markt? Daarmee opent Jacqueline Schlangen haar aansprekend betoog. Wat is nodig om elkaar te vertrouwen? Als je elkaar kent gaat het al wat makkelijker. Waarom is vertrouwen zo belangrijk? De bouwsector hangt van georganiseerd wantrouwen aan elkaar. En dat kost heel veel geld, d ie ben je kwijt aan faalkosten, frictie en controle. De kwaliteit gaat omhoog als je vanuit vertrouwen werkt. Wantrouwen zorgt voor een andere houding, gezond verstand wordt uitgeschakeld. De kosten van wantrouwen zijn hoog Vertrouw elkaars professionaliteit. Als het toch mis loopt zijn de kosten lager dan als je werkt vanuit georganiseerd wantrouwen. Samenwerking gaat veel beter als je uitgaat van vertrouwen. Wees zelf een betrouwbare partner. Hoe doe je dat? Wees transparant. Werk met een open houding. Lean werkt ook op basis van vertrouwen. Neem persoonlijk verantwoording, kijk hoe jezelf bent. Meer info www.vernieuwingbouw.nl boek: The speed of trust - the one thing that changes everything
4 1. Beeldkwaliteitsbestekken de oplossing? Jacques Teunissen (CROW) In de sessies beeldkwaliteitsbestekken is de markt breed vertegenwoordigd door politici, diensten, adviseurs en aannemers. Het merendeel van de deelnemers is nog niet goed op de hoogte van de werkwijze, mogelijkheden en toepassing van beeldkwaliteitsbestekken. Partijen werken toch nog graag met frequentiebestekken. Daarbij houdt de opdrachtgever de regie in handen en heeft de opdrachtnemer duidelijkheid over wat hij moet uitvoeren. Aandachtpunten Communiceer met elkaar; vertel elkaar hoe de opdracht geïnterpreteerd wordt en wat er verwacht wordt. Monitoring moet goed vastgelegd worden; er bestaat een verschil in beleving tussen de monitorende personen. Daarnaast hebben ook de burgers invloed op de beeldkwaliteit, dat maakt monitoring complexer. Besef dat je tegen beide elementen kan aanlopen. Bespreek dit vooraf en maak afspraken hoe je daar gezamenlijk mee om zult gaan. Wacht hier niet mee totdat het eerste meningsverschil (=potentieel conflict) dreigt te ontstaan. De opdrachtgever moet voldoende kennis en kunde in huis hebben om te kunnen monitoren. Informeer de politiek. Het verwachtingspatroon ligt over het algemeen hoger dan de uitvoering waar maakt. Opdrachtgevers die al wat langer met beeldkwaliteitsbestekken werken zijn over het a lgemeen positief. Opmerking De aannemer heeft zijn vak trots en presteert eigenlijk beter dan het niveau dat afgesproken is. Idee van aannemers voor opdrachtgevers Draai de aanbesteding om: Stel een budget vast en vraag wat een opdrachtnemer daarvoor kan leveren. Een dergelijke werkwijze vraagt uiteraard om een aanbesteding met EMVI.
5 2. Prestatiemeten: gewenst of pure noodzaak? Luuk Bosch en Stephan van der Roest (Rijkswaterstaat) Opdrachtgevers willen meer zekerheid over een goed product. Opdrachtnemers willen zich onderscheiden door het leveren van betere prestaties dan concurrenten. Beiden hebben belang bij het terugdringen van de faalkosten in de bouw. Is prestatiemeten hierop het antwoord? Toelichting prestatiemeten Prestatiemeten stelt de kwaliteit van het proces van samenwerking waarmee de opdrachten worden gerealiseerd centraal. Rijkswaterstaat wil met prestatiemeten: - sturen op kwaliteitsverbetering tijdens de uitvoering van opdrachten; - gericht goed presterende opdrachtnemers selecteren voor toekomstige opdrachten. Prestatiemeten beoogt de wijze van samenwerking te objectiveren, transparant en bespreekbaar te maken met het oog op klantgerichte en zakelijke verhoudingen in de bouwsector. Er is sprake van dubbele eenzijdigheid waarbij zowel Rijkswaterstaat als de opdrachtnemer afzonderlijk van elkaar eenzelfde vragenlijst invullen. Het invullen van de vragenlijst wordt een contractmeting genoemd. Na de totstandkoming van de dubbele contractmeting bespreken Rijkswaterstaat en de opdrachtnemer de uitkomsten tijdens een voortgangsgesprek met de volgende uitgangspunten: - De verschillen en overeenkomsten in perceptie zijn direct zichtbaar; - Gezamenlijke dialoog over elkaars functioneren, maar een eenzijdige beoordeling; - Afspraken maken over kwaliteitsverbetering. Door het voeren van een dialoog wordt het bereiken van intersubjectiviteit over de wijze van samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de opdrachtnemer gestimuleerd en wordt invulling gegeven aan het optimaliseren van de samenwerking door het maken van afspraken. Selectie van vragen van deelnemers aan de workshop - Hoe is contractueel geborgd dat prestatiemeten moet worden toegepast? Als prestatiemeten moet worden toegepast is dit geborgd door de toepassing als contractuele verplichting op te nemen. - Hoe wordt de contractmeting vastgelegd? Rijkswaterstaat maakt gebruik van een online omgeving waarin, na autorisatie, de contractmeting wordt vastgelegd in de vorm van beantwoording van een digitale vragenlijst. - Worden de uitkomsten van de door Rijkswaterstaat en de opdrachtnemer vastgelegde contractmetingen samengevoegd? De uitkomsten worden niet samengevoegd. Rijkswaterstaat en de opdrachtnemer voeren een gezamenlijke dialoog over de uitkomsten van de contractmetingen. Evenwel wordt de door Rijkswaterstaat vastgelegde contractmeting over de opdrachtnemer eenzijdig door Rijkswaterstaat vastgesteld. Vice versa wordt de door de opdrachtnemer vastgelegde contractmeting over Rijkswaterstaat door de opdrachtnemer vastgesteld. - Beschikt Rijkswaterstaat al over een lijst van goed presterende opdrachtnemers? Op dit moment is er sprake van het opbouwen van voldoende data om een dergelijke lijst te kunnen opstellen. Naar verwachting is dit eind 2014 het geval. - Welk voordeel levert een hoge positie in de ranking mijn bedrijf op? Prestatiemeten speelt een rol in aanbestedingsprocedures waarbij sprake is van nadere selectie. Een hogere positie in de ranking vergroot de kans dat een gegadigde wordt uitgenodigd in te schrijven op de opdracht. - Hoe wil Rijkswaterstaat de hele markt bereiken met prestatiemeten?
6 Rijkswaterstaat heeft de ambitie op termijn voor al zijn contracten prestatiemeten in te voeren. In selectieprocedures van opdrachten van Rijkswaterstaat blijft ruimte om mee te dingen voor marktpartijen die niet eerder of ontoereikend zijn beoordeeld.
7 3. Van nieuwe aanbestedingswet naar succesvolle EMVI Jos van Alphen (Bouwend Nederland) en Teun van Steenis (inkoper Provincie Utrecht) Een hoop veranderingen zijn op komst. De Gids Proportionaliteit gaat de grootste impact voor de praktijk hebben. Eindelijk liggen hierin duidelijke richtlijnen vast voor eisen die gesteld mogen worden aan inschrijvers. Maar ook de grens voor het toepassen van de onderhandse procedure (tot pakweg 1,5 miljoen euro) is hierin geregeld. Voorts komt er een eind aan de grote hoeveelheid afwijkingen van UAV en UAV-GC zoals die nu vaak voorkomen: deze moeten integraal worden toegepast. Afwijken mag alleen indien de aanbesteder dat deugdelijk kan motiveren. Gecombineerd met de bepalingen uit de wet zelf, moet dit leiden tot een duidelijker kader, dat voor elke aanbestedende dienst - en dus bij elke aanbesteding - hetzelfde is. Daarnaast zal het MKB profiteren van onder meer de rem op clusteren. Selectie van vragen en opmerkingen van deelnemers aan de workshop - Wat als mede geselecteerd is op de onderhoudstermijn en het bouwbedrijf na de oplevering failliet gaat? De heer Van Steenis antwoordt dat het ook om het vertrouwen in elkaar gaat. - Vanuit de zaal wordt opgemerkt dat de prijs niet een te groot deel van de gunningscriteria dient te zijn. Genoemd wordt een percentage van 25%. Als de prijs voor 60% meetelt, is deze vrijwel zeker doorslaggevend. Als voorbeeld noemt de heer Van Steenis dat ook een uitvraag kan worden gedaan met een vast budget, bijvoorbeeld 10 miljoen euro. Het is dan aan de inschrijvers voor dat bedrag een zo n goed mogelijke aanbieding te doen. - De heer Van Alphen constateert dat er nog veel geprocedeerd wordt over de uitslagen van aanbestedingen. De oorzaak hiervan ligt in een onduidelijke uitvraag. - Hetzelfde doet zich voor bij het selecteren van gegadigden, dat vaak bij aanbestedingen op EMVI wordt toegepast. Naast de gang naar de rechter kunnen inschrijvers in de nabije toekomst ook gebruik maken van de klachtenregeling. Hoe kan het beter - Geworsteld wordt met de vraag hoe het beter kan. Aanbestedingen op basis van EMVI kosten zowel de aanbestedende als de inschrijvende partij veel extra inspanning en (dus) kosten en leid en tot een gering(er) aantal inschrijvers. - Er bestaan echter goede voorbeelden van EMVI-aanbestedingen die weinig extra kosten oproepen. Opdrachtgevers kunnen deze kennis met elkaar te delen. Ook kan gebruik gemaakt worden van de CROW EMVI-criteriabibliotheek. - EMVI kan wel leiden tot hogere Algemene Kosten. Hierover wordt opgemerkt dat EMVI ook tot een andere manier van werken leidt. Je richt je meer op de selectie en pas na gunning, ga je (technische) zaken verder uitwerken. - De opmerking dat het alleen iets is voor grote bedrijven wordt tegengesproken. Ook bij kleinere werken heeft het MKB kansen. Voorts kan een gespecialiseerd bedrijf ook voor een grotere bouwer werken. - Ondanks de nodige kanttekeningen en opmerkingen zijn zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers van mening dat EMVI wel een goede aanbestedingsvorm is. Maar het is voor alle partijen wennen en zoeken naar de beste manier.
8
9 4. Social return in crisistijd Bert van Boggelen (De Normaalste Zaak) en José Dohle (Bouwend Nederland) José Dohle j.dohle@bouwendnederland.nl (06-12745913) Bert van Boggelen bertvanboggelen@denormaalstezaak.nl Waar ging de workshop over? Social Return on Investment (kortweg social return) staat momenteel hoog op de politieke agenda van overheden. Veel gemeenten en corporaties zijn of gaan ermee bezig. Dat betekent dat ze bij de opdrachten die ze verstrekken eisen dat daarin mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt worden opgenomen. Bouwend Nederland is op zoek naar een praktische invulling van social return in crisistijd. Wat zijn leerpunten? Het is crisistijd, er is sprake van een strijdmarkt de laagste prijs krijgt de opdracht. Dit maakt de invulling van social return vaak lastig. Door het af te dwingen in het bestek bereikt de gemeente niet altijd wat ze wil bereiken. Social return is een middel, geen doel op zich. Het is goed om te kijken naar de inspanningen die een bedrijf al doet en niet alleen naar het exacte bedrag dat ingezet wordt op het specifieke project. Bovendien voorkom je draaideurconstructies door te kijken naar project overstijgende activiteiten. Als een opdrachtnemer de kandidaat ook kan inzetten op andere projecten is de kans dat de kandidaat daar een vaste plek vindt groter dan wann eer er telkens iemand anders ingezet moet worden. Als gemeente is het dan ook goed om een manier te vinden om de al bestaande inspanningen te waarderen van het bedrijf. Dan kan een opdrachtnemer het dienstverband van een kandidaat voortzetten. Op die manier loont het voor een opdrachtnemer om tijd, geld en energie te steken in begeleiding en opleiding van de kandidaat. Om er achter te komen wat een bedrijf al doet en wat de wensen en eisen zijn van de gemeente is het belangrijk om in dialoog te gaan. Goede communicatie, een duidelijk aanspreekpunt en een goede match van kandidaat en bedrijf zijn belangrijke voorwaarden voor het slagen van social return. Dit is in het belang van alle partijen; gemeente, bedrijf én doelgroep. Gemeente en opdrachtnemer werken samen aan de juiste match. Bedrijven moeten daarover meedenken met de gemeente om te kijken wat haalbaar is, ook in het geval dat een bedrijf net afscheid heeft moeten nemen van personeel. Bedrijven doen er goed aan te laten zien wat zij al doen; vaak staat social return veel minder ver van ze af en is het simpeler dan gedacht wordt. Een aantal bedrijven beseft hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en wil iets betekenen voor de mensen die niet op een reguliere manier hun plek kunnen vinden. Het zal je zoon maar zijn. We willen allemaal graag dat iedereen een kans krijgt. Je kunt je als bedrijf positief onderscheiden, door op creatieve wijze een invulling te vinden voor social return. Per gemeente verschillen de eisen, er is geen uniform beleid. Zolang er regionaal geen sprake is van een uniform beleid blijft één duidelijk aanspreekpunt bij de gemeente van groot belang. Per sector verschillen de mogelijkheden voor social return. Om te werken in de bouw en infra is een vakopleiding nodig. Gemeenten kunnen per sector afspraken maken over onder andere opleiden. Door mensen een opleiding te bieden is de kans groot dat ze duurzaam uitstromen uit een uitkeringssituatie en inzetbaar zijn bij bedrijven. De opleidingsbedrijven in de bouw en infra zijn dan ook een belangrijke partner. Daar wordt de praktijkopleiding gegeven en kunnen mensen uit de doelgroep van social return eventueel instromen. Het huidige leerlingenbestand moet ook meetellen als doelgroep. De leerlingen die op dit moment in een praktijkopleid ing zitten hebben vaak moeite met het vinden van een werkplek waar zij het vak kunnen leren. Gezien de huidige stijgende jeugdwerkloosheid en de te verwachten tekorten op de arbeidsmarkt in de bouw en infra is het belangrijk deze leerlingen aan het werk te houden. De directeuren van de opleidingsbedrijven zijn een goede gesprekspartner voor de inzet van leerlingen en kandidaten die in aanmerking komen voor een opleidingsplek. Voor ondernemers bestaan risico s bij het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt; je weet van tevoren niet zeker of zij kunnen waarmaken wat je verwacht en of ze 100% inzetbaar zijn. Vooral in deze crisistijd is dat lastig. Ook om die reden is het goed om samen te werken met het opleidingsbedrijf als
10 tussenpersoon. Zij hebben de leerlingen in dienst en lenen ze uit naar bedrijven, zodat die bedrijven geen risico lopen. 5. Aanbesteden met marktinzet Teun van Reeuwijk (CROW), Wybrand Boersma (gemeente Vianen), Ralph Rheiter (Inkoop Bureau Midden Nederland) en Harry Vedder (M3V adviespartners) De workshop geeft een beeld van het voorbereidings - en inkoopproces en de resultaten die leidden tot ondertekening van een overeenkomst tussen opdrachtgever (gemeente Vianen), architect, installatiebedrijf en bouwbedrijf. Het betreft de bouw van een sportcentrum. De realisatiefase is net gestart. Sportcentrum Vianen Het oude sportcentrum is in 2003 afgebrand en tot tweemaal toe is getracht op traditionele wijze het bouwproces voor een multifunctioneel gebouw te realiseren; beide malen mislukte. Achteraf blijkt dat het proces voor de gemeente teveel aansturing vergt van veel ingehuurde krachten. Het project werd te risicovol geacht. In 2011 besluit de gemeenteraad van Vianen het budget naar beneden toe bij te stellen en te gaan voor een sober en doelmatig sportcentrum. Helderheid in wensen Essentieel is dat de gemeente opschreef wat zij wilde : duidelijkheid over ontwerp en kosten; zekerheid over het totaal van alle kosten; weinig risico; doen waar je goed in bent (randvoorwaarden stellen en toetsen); kennis van de markt gebruiken. Het project werd in twee fasen geknipt: een inkoopfase en een realisatiefase. Beide fasen vergen andere competenties en dus wellicht ook andere personen. Van doelstelling naar uitgangspunten voor de aanbesteding Doelstelling en kaders zijn vastgesteld: maximaal exploitabel pand; zelf uitvoeren van de exploitatie door gemeente; geen budgetoverschrijdingen; kosten op basis van total cost of ownership (TCO) en een contractduur van 20 jaar. Op basis hiervan zijn de uitgangspunten voor de aanbesteding geformuleerd: geen open einden; uitdagende vraagstelling; contracteren op basis van investeringskosten, energievolume waarbij rekening wordt gehouden met wijzigende omstandigheden (bijvoorbeeld: ruimere openstelling van het gebouw voor publiek); onderhoudskosten. De maximale hoogte van het budget (op basis van TCO ruim 20 miljoen euro) is vrijgegeven aan de markt. Het inkoopproces Ten aanzien van het inkoopproces is van belang dat in de voorfase een inkoopstrateg ie is opgesteld en bij het bestuur is gepresenteerd. Zo werden termen als Gunnen Op Waarde, Total Cost of Ownership en UAV-GC toegelicht en de strategie c.q. werkwijze duidelijk. Door het bestuur bij het project te betrekken, is commitment ontstaan en is het bestuur enthousiast geworden over de aanpak. De selectieleidraad werd op de Aanbestedingskalender gepubliceerd; dit leverde tien aanmeldingen op. Hierop werden vijf partijen geselecteerd. Bij de inschrijffase werd begonnen met een presentatie door de o pdrachtgever. Voor de nota van inlichtingen zijn twee sessies belegd. Van de inschrijvende partijen werd een toelichting gevraagd op de aanbieding. Voor de beoordeling van de aanbiedingen zijn drie teams ingesteld, met elk een eigen invalshoek: architectuur, functionaliteit en flexibiliteit van het complex. De aanbiedingsprijs werd niet aan de teams meegedeeld, zodat niet op het oordeel van invloed was. Na besluitvorming over de gunning zijn eerst de verliezers gebeld, waarbij een toelichting over het besluit is gegeven. Daarna is het besluit met argumenten omkleed formeel verkondigd door een brief.
11 Naar aanleiding van vragen de volgende aanvullingen: - De vier verliezende inschrijvende partijen is een rekenvergoeding gegeven. Deze rekenvergoeding kon beperkt blijven omdat slechts om een minimale uitwerking werd gevraagd. - Doordat de criteria helder waren omschreven, kwamen de drie beoordelingsteams (welstandscommissie, ruimtelijk functionele aspecten en flexibiliteit) unaniem tot dezelfde keuze. - Bij een score lager dan een 6 werd de inschrijving naar de prullenbak verwezen. Alle scores bleken tussen een 6,5 en 8,5 te liggen. - En compliment vanuit RWS voor de werkwijze; het project zal in workshops en presentaties worden aangehaald als een best case. - CROW mag het project gebruiken voor haar EMVI criteria bibliotheek, waarin inspirerende en goede voorbeelden staan voor EMVI-criteria. - Door middel van risicoanalyse is het proces inhoudelijk verbeterd. - Een eventueel verbeterpunt is een zorgvuldigere omschrijving in de selectiefase. - Het project werd betiteld als DBMO-light omdat de exploitatie buiten de overeenkomst is gehouden (wordt door de gemeente zelf gedaan). - Het bestuur van de gemeente Vianen is sterk betrokken geweest bij het proces, maar heeft bewus t geen invloed gehad op de beoordeling van de inschrijvingen. De beoordeling heeft plaats gevonden op basis van het proces en de resultaten. Het bespreken van de inkoopstrategie met het bestuur is van groot belang hierbij. - Het inkooptraject heeft 1 à 1,5 procent van het totaal budget gevergd; dus erg laag. - De aanwezigen zijn benieuwd naar de evaluatie met de overige aanbieders en van de realisatiefase te zijner tijd.
12 6. Aanbesteden van corporatiewoningen Bert Roolvink (Seyster Veste), Shirley Justice (MVO Nederland) en Anita Nout (PIANOo) In deze workshop werd stil gestaan bij duurzaamheid en innovatie die je door samenwerking kunt realiseren, aan de hand van een concrete case van de corporatie Seyster Veste uit Zeist (www.kerckeboschzeist.nl). Centraal stond de vraag hoe opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw en GWW beter met elkaar kunnen samenwerken om prestaties te verbeteren op het gebied van kwaliteit, efficiency, social return on investment, duurzaamheid en innovatie en dat tegen een zo goed mogelijke prijs. Knelpunten - Doorlooptijd van beslissing tot realisatie is veel te lang. De wereld verandert snel; - Meenemen van bewoners kost veel tijd; - Haagse regelgeving leidt tot het vrijwel geheel stilvallen van renovatie en bouwactiviteiten in de corporatiesector. Aanbevelingen - Maak meer gebruik van kennis uit de markt, bijvoorbeeld d.m.v. marktconsultaties; - Beloon koplopers: maak EMVI de norm; - Functioneel uitvragen geeft de markt de ruimte om met innovatieve en duurzame oplossingen te komen. Formuleer doelgerichte criteria in plaats van middelcriteria; - Benut het hele inkoopproces van voorbereiding tot uitvoering en contractmanagement; - Kijk naar de TCO (Total Cost of Ownership), maak een LCA (Life Cycle Analysis); - Als je huizen voor minstens 100 jaar neerzet moet je nu energieneutraal willen bouwen. Kansen - Met bestaande marktkennis de duurzame ambitie hoger dan EPC 0,6 realiseren; - Als bestek nog kan worden aangepast kan de EPC zelfs naar 0,0; - Netwerkbeheerders kunnen geïnteresseerd zijn om partner te worden om daarmee ervaring met smart grids op te doen; - Een huurder kan 'ingroeien'. Als energie geen kostenpost meer is, toch er voor blijven betalen, afnemend tot nul; - Traditioneel energiebedrijf zou in lokale energieproductie een nieuw product kunnen zien; - Corporatie heeft behoefte aan een combinatie/consortium van marktpartijen, bundeling van innovatieve krachten. Meer informatie www.pianoo.nl/dossiers/innovatiegericht-inkopen www.pianoo.nl/themas/duurzaam-inkopen www.innovatiemarkt.nl www.mvonederland.nl/duurzaam-leveren-aan-de-overheid
13 7. Op weg naar de goede vraag Paul Kuijpers (Balance & Result) Hoe kunnen opdrachtgevers voor projecten tot een goede keuze van de bouworganisatie- en aanbestedingsvorm komen. Op welke wijze daag je de markt het beste uit? Hoe zorg je daarbij voor een goed evenwicht tussen inhoudelijke en financiële doelen? Welke bouworganisatievorm en aanbestedingsvorm zijn dan het meest geschikt? Het keuzeproces wordt geïllustreerd aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden van waterschappen, corporaties en zorginstellingen. Belangrijke vragen Waarom wil ik t? Hoe doe ik t? (Beste value voor gebruiker, de belastingbetaler) Hoe krijg ik mijn onderneming mee? Case1 Traditioneel bestek Kan goed zijn, maar heb je alle kennis zelf in huis? Case2 Bouwteam Nog steeds traditioneel. Marktpartijen denken mee in ontwerp maar opdrachtgever beslist. Kosten zijn laag maar 435,- per woning! Case3 Design Built Maintenance (DBM) De geïntegreerde bouworganisatievorm. Marktpartijen denken mee in ontwerp over levensduur en kosten. Uitdaging ligt in beperking gebruiks - en onderhoudskosten. Resultaat TCO: 40% (!) besparing t.o.v. raming. Case4 Publiek Privaat Samenwerking (PPS) Betalen voor gebruik. Financiering ligt bij marktpartijen. Relatief nieuwe constructies. Opdrachtgever wil creativiteit van marktpartijen, ook zekerheid hebben over lange termijn gebruikskosten. Resultaat TCO: 16% besparing t.o.v. traditionele exploitatieraming (cijfers E&Y) Grens aanbesteding ligt op 60 miljoen euro PPS light. Waar zitten belemmeringen? - Lukt me niet om belangen op één lijn te krijgen. (Maak mensen bewust van gemeenschappelijke be langen). - Externe belemmering/verkopen onder voorwaarde van terugkoop. - Prijs is nog steeds allesbepalend. Ook bij gemeentes met programma duurzaamheid. Onwetendheid is oorzaak. Belangen kunnen wel overbrugd worden. TCO over 30 jaar uitrekenen kan al de oplo ssing zijn. - Loslaten van ouderwets denken is lastig. - Angst regeert aanbesteding goed regelen hele organisatie daarin meenemen met workshops e.d. Breng bijv. bewoners en ambtenaren samen. - Centrale overheid andere rol in regelgeving - Het is vallen en opstaan in samenwerkingsproces overheid/markt. Geef niet op! - Innovatie: besparen van grondstoffen door bijv. beter isoleren (innovatie?) - Zorgsector; vraag verandert van zorg naar kleinschalig wonen en particulier opdrachtgeverschap. - Hoe vind ik partijen voor ideaal vrijkomend pand? Is er wel vraag? Zorgpartijen geen eigenaar meer van gebouwen. Belangen op andere manier verbinden. - Verbind onverwachte partijen. - Weet wat je wilt, stel heldere doelen. - Efficiënt en effectief vraag/aanbod op elkaar afstemmen. - Professioneel opdrachtgeverschap essentieel. - De kosten van onderhoud worden steeds hoger. Wil ik dat wel? - Marktwaarde versus boekwaarde is grootste probleem dat nu speelt.