Gemeente Den Haag Burgemeester Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Aan: de voorzitter van de Commissie Veiligheid, Bestuur en Financiën Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BSD/2010.127 - RIS 170604 Doorkiesnummer 070-353 23 34 E-mailadres Aantal bijlagen Onderwerp Budgettair perspectief Politie Haaglanden Datum 10 februari 2010 Zeer geachte heer Smits, Inleiding In de werkvergadering van de commissie VBF op 20 januari 2010 bent u op hoofdlijnen mondeling geïnformeerd over de gevolgen van de rijksmaatregelen voor het budgettaire perspectief van Politie Haaglanden en de consequenties daarvan voor de ontwikkeling van de personele sterkte van het korps. Ik hecht eraan, mede met het oog op het verzoek van de heer Lakerveld, om hierbij nog wat dieper op deze materie in te gaan. Onderhandelingsakkoord Begin vorig jaar werden de gevolgen van de snel verslechterende financieel-economische situatie in hun volle omvang duidelijk. De financiële gevolgen van het gedeeltelijk wegvallen van de dekking van de lopende CAO, een verwachte verhoging van de ABP-premie en een algemene bezuinigingstaakstelling werden door de minister van BZK op de korpsen afgewenteld. Op deze wijze ontstonden er voor de gezamenlijke korpsen tekorten, welke oplopen van 160 miljoen in 2010 tot 190 miljoen in 2014. Naast deze problematiek moet Politie Nederland tevens de aanloopkosten van het Politiedienstencentrum (de in te richten landelijke shared service organisatie t.b.v. de gezamenlijke korpsen) en de kosten verbonden aan de versterking van de bovenregionale samenwerking voor haar rekening nemen. De minister van BZK heeft in april 2009 het Korpsbeheerdersberaad (Kbb) geïnformeerd over deze financiële taakstelling voor Politie Nederland, alsmede de wijze waarop deze zou kunnen worden ingevuld. Het Kbb heeft er bewust voor gekozen in deze verantwoordelijkheid te nemen door zich niet teweer te stellen tegen het opleggen van de taakstelling als zodanig, maar wel kritisch te kijken naar de benodigde omvang daarvan en actief mee te denken over alternatieve invullingsmogelijkheden. Inlichtingen bij Ad Janse de Jonge Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 23 34 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 27 58 Internetadres: www.denhaag.nl
BSD/2010.127 2 Daarover heeft medio 2009 zowel ambtelijk als bestuurlijk intensief overleg plaatsgevonden. Dit heeft geresulteerd in een onderhandelingsakkoord tussen de minister van BZK en het Dagelijks Bestuur van het Kbb (i.o.), dat in september 2009 is ondertekend. Het mag duidelijk zijn, dat ik dit onderhandelingsakkoord in het licht van het huidige financiële perspectief als een noodzakelijk kwaad beschouw. Daarbij geldt wat mij betreft de uitkomst nadrukkelijk als een compromis, waarbij het resultaat naar mijn overtuiging weliswaar het maximaal haalbare is, maar verschillende onderdelen waaraan de minister heeft willen vasthouden voor een korps als Haaglanden bijzonder zuur blijven. Ik heb het onderhandelingsakkoord daarom niet voor niets als vreugdeloos gekenschetst. Aan het akkoord ligt het (door partijen gedeelde) uitgangspunt ten grondslag dat de operationele sterkte zoveel mogelijk op peil blijft, of zoals de minister het heeft geformuleerd: de bezuinigingen gaan niet ten koste van blauw op straat. Omdat er zowel bij het Korpsbeheerdersberaad als de Raad van Korpschefs i.o. (RKC) grote twijfels bestaan over de betaalbaarheid van dit uitgangspunt is in het onderhandelingsakkoord afgesproken dat in gezamenlijke opdracht van de minister van BZK en het (DB) van het Kbb i.o.een onafhankelijk onderzoek wordt uitgevoerd naar de betaalbaarheid van de (operationele) sterkte. Dit zogenaamde normkostenonderzoek is bedoeld om te beoordelen of de afgesproken personele sterkte van de Nederlandse politie nog kan worden bekostigd uit het beschikbare budget. De uitkomsten van dit normkostenonderzoek zullen in februari 2010 beschikbaar zijn. Het Kbb i.o. heeft nadrukkelijk gesteld in afwachting van de uitkomsten van dit onderzoek, geen garantie te kunnen geven dat de operationele sterkte ook op langere termijn in tact blijft. Dit voorbehoud is expliciet in het onderhandelingsakkoord opgenomen. Kort samengevat omvat het onderhandelingsakkoord de volgende maatregelen. * Een tijdelijke aanpassing van het aantal aspiranten in de periode 2010-2012: In deze periode zullen jaarlijks gemiddeld 1600 aspiranten naar de opleiding worden gestuurd. Dit betreft een verlaging van circa 400 aspiranten op jaarbasis ten opzichte van voorgaande jaren. * Een eenmalige omzetting van eigen vermogen in vreemd vermogen, inclusief een kasschuif: Het Kbb i.o. zal medewerking verlenen aan het omzetten van eigen vermogen van de korpsen in vreemd vermogen voor een macrobedrag van 400 miljoen. Vóór 1 april 2010 zal het Kbb i.o. met betrekking tot de verdeling van dit bedrag over de regionale korpsen een voorstel doen aan de minister van BZK. De conversie zal daadwerkelijk plaatsvinden vanaf 1 januari 2011. Het bedrag van 400 miljoen komt vervolgens in een reeks van 10 keer 40 miljoen weer beschikbaar voor de politiesector. Indien nodig kunnen korpsen het resterend eigen vermogen inzetten om tijdelijke tekorten op te vangen. Van het bedrag van 400 miljoen dat na conversie van eigen vermogen in vreemd vermogen weer beschikbaar komt voor de politie, wordt 100 miljoen gereserveerd voor de eenmalige aanloopkosten van het Politiedienstencentrum. * Financiële dekking van de taakstelling: de inzet van vergrijzingsgelden, oplopend van 18 miljoen in 2010 naar 50 miljoen in 2014; een besparing op ICT en inkoop, oplopend van 26 miljoen in 2010 naar 114 miljoen in 2014; een bijdrage vanuit de begroting van BZK van 9,5 miljoen per jaar; de inzet van de prestatiebekostiging in de jaren 2015 en 2016 om de kasschuif te financieren. Het is nog niet mogelijk om exact aan te geven wat de consequenties zijn van het onderhandelingsakkoord voor de individuele korpsen. Het onderhandelingsakkoord bevat afspraken op macroniveau en heeft betrekking op de Nederlandse politie als geheel.
BSD/2010.127 3 Er moet nog een vertaalslag worden gemaakt van de doorwerking van het pakket aan maatregelen en afspraken naar korpsniveau, met name ten aanzien van die onderdelen waarvoor een verdeling volgens het reguliere Budget Verdeel Systeem (BVS) over de korpsen niet de meest geëigende verdeelsleutel is. Daarnaast moet over de uitwerking van een aantal maatregelen nog nadere besluitvorming plaatsvinden. Waar mogelijk zijn de bezuinigingen uiteraard verwerkt in de begroting 2010 en meerjarenraming van Politie Haaglanden. Gevolgen voor Politie Haaglanden Het mag duidelijk zijn, dat de hierboven geschetste ontwikkelingen forse gevolgen hebben voor het budgettaire perspectief van Politie Haaglanden. Ook omdat de uitstroom van personeel onder invloed van de economische omstandigheden sterk is afgenomen en er dus meer personeel in dienst is dan voorzien, loopt het exploitatietekort toch al op. Over 2009 komt het resultaat aanmerkelijk negatiever uit dan het begrote tekort van 4,5 miljoen. Ook de komende jaren wordt rekening gehouden met een substantieel exploitatietekort ( 13 miljoen in 2010). De korpsleiding heeft dan ook maatregelen genomen in de materiële sfeer om een verdere toename van het exploitatietekort te voorkomen. Daarbij gaat het om bezuinigingen op de terreinen huisvesting (onderhoud en beheer), vervoer, ICT en inhuur personeel van derden. De bezuinigingsmogelijkheden in de materiële sfeer zijn daarmee (nagenoeg) volledig benut. De realisering van de nieuwbouw van het gebouw De Yp, waarmee een oplossing wordt geboden voor de nijpende huisvestingssituatie van verschillende centrale onderdelen van het korps en waarin wordt voorzien in een nieuwe gemeenschappelijke meldkamer van de hulpdiensten, staat in dit verband overigens niet ter discussie. Om op langere termijn weer tot een sluitende begroting te komen, zijn echter ook maatregelen in de personele sfeer onontkoombaar. Omdat Politie Haaglanden de afgelopen jaren een solide financieel beheer heeft gevoerd, beschikt het korps over relatief veel eigen vermogen Dat maakt het mogelijk om de komende jaren exploitatietekorten op te vangen, zonder dat op korte termijn draconische maatregelen in de personele sfeer moeten worden genomen. Op deze wijze wordt bereikt, dat de operationele sterkte de komende jaren op peil blijft. Deze neemt ten gevolge van de instroom van afgestudeerde aspiranten vanuit de Politieacademie aanvankelijk zelfs nog toe. Deze aanpak heeft tot gevolg, dat de komende drie jaar geen sprake is van negatieve gevolgen voor de operationele sterkte in de regio Op langere termijn dient evenwel weer tot een sluitende begroting te worden gekomen. Uitgangspunt is, dat dit evenwicht in 2016 weer is bereikt. Na de afroming van het eigen vermogen door het rijk, waartoe in 2011 wordt overgegaan, zullen de financiële reserves van het korps dan wel nagenoeg zijn uitgeput. Het vorenstaande betekent, dat in 2016 in formatief opzicht een situatie dient te zijn bereikt waarin de feitelijke personele sterkte van het korps in overeenstemming is met de - op basis van het beschikbare budget - betaalbare formatie. In het formatieplan 2009 is de betaalbare korpsformatie vastgesteld op 4890 fte. In het licht van het vorenstaande is een verdere vermindering van de personele formatie met circa 190 fte onontkoombaar, om deze op termijn betaalbaar te houden. Deze verdere vermindering kan niet meer alleen in de ondersteunende functies worden gevonden. De formatie van Politie Haaglanden zal dan bestaan uit circa 4700 fte. Daar komt bij, dat - zoals hiervoor aangegeven - als gevolg van de sterke afname van de uitstroom er thans aanmerkelijk meer mensen op de pay-roll staan, dan de huidige vastgestelde formatie van 4890 fte. De feitelijke bezetting zal de komende jaren daarom per saldo met ruim 350 personen moeten worden teruggebracht.
BSD/2010.127 4 De hiervoor beschreven aanpak, waarbij sprake is van een geleidelijke teruggang van de sterkte vanaf 2013, maakt het niet alleen mogelijk om de operationele sterkte de komende tijd op peil te houden, maar is tevens in het belang van een zorgvuldige inrichting van het traject, waarbij maximaal recht wordt gedaan aan de belangen van de betrokken medewerkers. Een dergelijke vermindering van de bezetting zal immers niet alleen via natuurlijk verloop kunnen worden gerealiseerd. Daarom wordt ten laste van het financiële resultaat over 2009 een voorziening getroffen (van 24 miljoen), die bedoeld is om de lasten te dekken die verband houden met een versnelde uitstroom van 125-150 boventallige medewerkers gedurende de komende vijf jaar. Het streven is om hen zoveel mogelijk van werk naar werk te begeleiden. De uitvoering van de maatregelen die het mogelijk moeten maken om in 2016 een sluitende begroting te kunnen presenteren, is een majeure operatie met grote organisatorische en personele consequenties voor het korps. Om dit doel te kunnen realiseren, heeft de korpsdirectie in het laatste kwartaal van 2009 een taskforce ingesteld onder leiding van een externe projectleider. Risico s en onzekerheden De uitwerking van het akkoord brengt een aantal onzekerheden met zich, waarvan de consequenties voor Politie Haaglanden de komende maanden duidelijk zullen worden. Daarnaast is sprake van enkele andere ontwikkelingen, die (grote) gevolgen kunnen hebben voor de ontwikkeling van het politiebudget in de komende jaren. 1. Afroming eigen vermogen Zoals hiervoor aangegeven, zal in 2011 een bedrag van in totaal 400 miljoen worden afgeroomd van het eigen vermogen van de gezamenlijke korpsen. Over de verdeling van dit bedrag over de afzonderlijke korpsen dient nog een besluit te worden genomen. Het rijk heeft toegezegd, de rentelasten die voor de korpsen uit deze vermogensconversie voortvloeien in elk geval de komende tien jaar te zullen vergoeden. Dat betekent, dat Politie Haaglanden in elk geval op de korte termijn in directe zin geen financieel nadeel van deze operatie zal ondervinden. Wel mag duidelijk zijn, dat het afgeroomde eigen vermogen in de toekomst niet langer beschikbaar is als dekkingsmiddel voor andere bestemmingen. Daarmee worden de mogelijkheden om flexibel in te spelen op gewijzigde omstandigheden aanzienlijk beperkt. Daar komt bij, dat ik deze handelwijze van de minister niet anders kan kwalificeren dan het belonen van slecht gedrag : de korpsen die de rekening gepresenteerd krijgen zijn immers naar verwachting vooral die korpsen die de afgelopen jaren een solide financieel beleid en beheer hebben gevoerd. Het is daarom, dat ik heb bepleit bij de toedeling van de middelen die door de afroming voor het politieveld beschikbaar komen, niet alleen te kijken naar de actuele financiële problematiek in de korpsen, maar ook een relatie te leggen met de mate waarin vanuit de verschillende korpsen vanuit het eigen vermogen is bijgedragen aan de vermogensconversie. Het is evenwel de vraag, of dit uitgangspunt in het uiteindelijke verdelingsvoorstel zal worden meegenomen. Zowel voor wat betreft het eigen vermogen, als de in het politieveld terug te ploegen middelen, bestaat voorshands dus nog geen duidelijkheid over het aandeel van Haaglanden. 2. Inrichting politiedienstencentrum In het vorenstaande ben ik kort ingegaan op de voorgenomen realisering van een Politiedienstencentrum (PDC), waarin de ondersteunende functies van de gezamenlijke korpsen moeten worden ondergebracht. In mei 2009 heeft BZK opdracht gegeven aan KPMG om op basis van feasibility studies te inventariseren welke (delen van) bedrijfsvoeringstaken het meest effectief en efficiënt op welk niveau kunnen worden uitgevoerd: regionaal, bovenregionaal of landelijk.
BSD/2010.127 5 Concreet gaat het om taken welke liggen op het terrein van Personeel, Informatie/ICT, Financiën, Aanschaf/inkoop, Communicatie en Huisvesting, de zogenoemde PIOFACH-taken. Afgelopen zomer is dit onderzoek afgerond. KPMG concludeert dat landelijke aansturing van de meeste PIOFACHtaken leidt tot een vergroting van efficiency, effectiviteit en kwaliteit. KPMG becijfert daarbij een structureel besparingspotentieel van 259 miljoen (of wel een vermindering van de personele formatie van 2.000 fte), te bereiken vijf jaar na de start van het Politiedienstencentrum. De huidige Voorziening tot Samenwerking van Politie Nederland (vtspn), zal op termijn in het PDC moeten opgaan. Hoewel er vanuit het politieveld veel kritiek is geuit op de wijze waarop de feasibility studies tot stand zijn gekomen (v.w.b. het proces, de wijze van dataverzameling en de interpretatie van gegevens) en er twijfels bestaan over de door KPMG getrokken conclusies, staat naar mijn overtuiging vast dat er op dit vlak wel degelijk (forse) efficiencywinst kan worden geboekt. Medio oktober 2009 hebben de minister van BZK en het db Kbb i.o. overleg gehad over de aanbevelingen van KPMG en afspraken gemaakt over het verdere proces om te komen tot concrete business cases per beleidsterrein. Het db Kbb i.o. fungeert als stuurgroep voor de business cases. Inmiddels is gestart met het opstellen van business cases op het terrein van inkoop, bedrijfsprocessensystemen en ICT. Daarna zullen business cases worden opgesteld op het terrein van personeel en financiën. Hoewel op termijn zeker besparingen kunnen worden bereikt, staat voor mij nog allerminst vast dat deze (binnen de gestelde termijn van vijf jaar) daadwerkelijk de door KPMG geraamde besparing opleveren. Bovendien leert de ervaring dat de kosten op dit vlak voor de baat uitgaan. Van het af te romen eigen vermogen van de korpsen wordt een bedrag van 100 miljoen voor de aanloopkosten van het PDC bestemd. KPMG houdt echter rekening met substantieel hogere aanloopkosten in de orde van grootte van (incidenteel) 300 miljoen. In de uiteindelijke financiële consequenties bestaat thans nog geen inzicht. Deze zijn mede afhankelijk van de uitkomsten van de op de feasibility studies te baseren business cases. Duidelijk mag evenwel zijn, dat hierin nog aanzienlijke financiële risico s besloten liggen (terwijl over de realisering van de opbrengsten van de reorganisatie nog allerminst zekerheid bestaat). Het is niet waarschijnlijk dat in dit kader van het rijk extra middelen beschikbaar komen. Indien eventuele additionele lasten binnen het bestaande politiebudget moeten worden gevonden, betekent dit dus onvermijdelijk een extra belasting voor de korpsen. 3. Nieuwe rijksombuigingen Zoals u bekend is, is momenteel een interdepartementale commissie (de Commissie Vijlbrief) doende mogelijke alternatieven in kaart te brengen voor de financiële dekking van de omvangrijke taakstelling waarmee het Kabinet zich geconfronteerd weet. De uitkomsten daarvan zullen dit voorjaar bekend worden. 4. Herijking Budget Verdeel Systeem (BVS) Het totale rijksbudget dat voor de gezamenlijke regionale korpsen beschikbaar is, wordt over de korpsen verdeeld met gebruik van het zgn. Budget Verdeel Systeem (BVS). De verdeling vindt plaats op basis van de werklast van de verschillende korpsen, gerelateerd aan de hoofdprocessen (handhaving, opsporing, noodhulp, intake en service) die worden gehanteerd. Dit systeem is een aantal jaren geleden in opdracht van BZK ontwikkeld door AEF. Bij de introductie bleek Haaglanden (evenals een aantal andere korpsen) erop achteruit te gaan ten opzichte van het tot dan toe gehanteerde model (in die zin dat het relatieve aandeel in de gezamenlijke koek en daarmee het budget in absolute zin kleiner werd). Indertijd is evenwel een nadeelcompensatieregeling afgesproken, die de directe gevolgen van deze teruggang in budget compenseerde.
BSD/2010.127 6 Nu het nieuwe systeem inmiddels een aantal jaren in de praktijk functioneert, is besloten tot een herijking, waarbij wordt beschouwd of - met handhaving van de oorspronkelijke uitgangspunten- de toepassing van het systeem nog voldoet aan de beoogde verdelingscriteria. De eerste uitkomsten van deze (technische) exercitie, wijzen erop dat met name de drie grootste korpsen substantieel (tientallen miljoenen euro s) terug zouden vallen in budget ten gunste van de kleinere korpsen. De hierboven genoemde nadeelcompensatieregeling is daarop in beginsel niet van toepassing. De definitieve rapportage zal binnenkort beschikbaar komen. Het streven is erop gericht deze in samenhang met de uitkomsten van het normkostenonderzoek in het Kbb te bespreken. Gelet op de tot dusverre ontvangen signalen, zal ik in dit verband in nauw overleg met mijn collega s uit Amsterdam en Rotterdam optrekken. Het Regionaal College Politie Haaglanden heeft met de hiervoor geschetste aanpak ingestemd. Ik vertrouw u hiermee voorshands voldoende te hebben geïnformeerd en zal u van de verdere ontwikkelingen op de hoogte houden. Met de meeste hoogachting, J.J. van Aartsen