Gemeente Den Haag. de gemeenteraad

Transcriptie

1 RIS109225_ Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Uw brief van de gemeenteraad Uw kenmerk Ons kenmerk rm BSW/03/522 RIS Doorkiesnummer adres Aantal bijlagen Onderwerp Financieel kader Wet werk en bijstand (WWB) Datum 10 oktober 2003 Op 30 september jl. bent u geïnformeerd (BSW/03/503) over het beleidskader rond de Wet werk en bijstand (WWB). Hierbij wordt u geïnformeerd over het financiële kader ten aanzien van de WWB. Inkomensdeel WWB-budget 2004 Nu de Tweede Kamer met de WWB heeft ingestemd is de financieringssystematiek van de WWB helder geworden. In de notitie over het beleidskader Wet werk en bijstand is de nieuwe financieringssystematiek van de WWB beschreven. Daarin is uiteengezet dat gemeenten 100% financieel verantwoordelijk worden voor de uitvoering van de wet en daarvoor een vast budget van het Rijk ontvangen dat bestaat uit een inkomensdeel en een werkdeel. Het inkomensdeel is bedoeld om de bijstandsuitgaven van de gemeente te financieren. Met het werkdeel moeten gemeenten de inzet van reïntegratie-instrumenten bekostigen. Volgens een eerste indicatie van het Rijk zal Den Haag voor het inkomensdeel 2004 een budget ontvangen van 325,6 mln euro. Uit dit budget zal de gemeente de uitgaven voor de bijstandsuitkeringen (en de langdurigheidstoeslag) moeten financieren. De formele vaststelling van het budget voor 2004 wordt volgens informatie van het ministerie één dezer dagen verwacht. Het budget wordt bij die gelegenheid geactualiseerd op basis van actuele CPB-ramingen van het bijstandsvolume en de prijscomponent over De prognose voor de bijstandsuitgaven van de dienst SZW zoals die voor de begroting van 2004 is aangeleverd bedraagt 281,5 mln euro. Dit is gebaseerd op een verwacht gemiddeld bijstandsvolume in 2004 van uitkeringen. Daarnaast wordt verwacht dat de uitgaven aan de langdurigheidstoeslag in ,5 mln euro bedragen. Gezien het indicatieve budget voor het inkomensdeel en de prognose voor de verwachte uitgaven, zou dat in 2004 op het inkomensdeel tot een ruimte van circa 40 mln euro leiden. Een onzekere factor hierbij is hoe de daadwerkelijke bijstandsuitgaven zich volgend jaar ontwikkelen. Stel bijvoorbeeld dat het daadwerkelijk aantal uitkeringen in 2004 door onvoorziene omstandigheden Inlichtingen bij: Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Telefax Internetadres:

2 2 met 500 hoger uitvalt dan de prognose, dan zou de ruimte op het inkomensdeel dalen met 6,0 mln euro. Hoe de meerjarenraming van de ruimte op het inkomensdeel er na 2004 uitziet is onzeker en afhankelijk van verschillende factoren: S de effecten van de reeds ingeboekte bezuinigingen van het Rijk op de bijstandsuitgaven; S de wijze waarop het Rijk de conjunctuureffecten compenseert S de wijze waarop het bijstandsvolume in Den Haag zich ontwikkelt ten opzichte van de landelijke ontwikkeling en met name de overige G4. Ten aanzien van de besteding van de incidentele ruimte op het inkomensdeel 2004 is het volgende besloten: C Er wordt voortgebouwd op de afspraken die thans bestaan bij het Fonds werk en Inkomen. Dit houdt in dat de ruimte op het inkomensdeel van het WWB-budget wordt ingezet voor bepaalde kosten van de dienst SZW, zolang sprake is van toereikende ruimte op het inkomensdeel; C In 2004 is wat dit betreft een nieuwe post aan de orde, namelijk de negatieve financiële effecten die voortvloeien uit het rijksbeleid, met name voor het armoede- en het reïntegratiebeleid. Deze worden gecompenseerd uit de ruimte op het inkomensdeel C Daarnaast worden ook de invoeringskosten die gepaard gaan met de Wet werk en bijstand uit de ruimte op het inkomensdeel gefinancierd, onder verrekening van een eventueel nog te ontvangen rijksbijdrage voor deze kosten. C Het resterende deel van de ruimte op het inkomensdeel 2004 wordt gereserveerd in een voorziening voor toekomstige tegenvallers. Hieronder wordt een aantal van deze punten nader toegelicht. Armoedebeleid Het kabinet gaat vanaf mln euro bezuinigen op bijzondere bijstand en het armoedebeleid. Dit bedrag wordt via een verdeelsleutel verdeeld over de gemeenten. Voor Den Haag betekent dit dat er structureel 11 mln euro minder beschikbaar is voor deze beleidsterreinen. Een bedrag van 3,5 mln euro is toe te rekenen aan het afschaffen van het categoriaal beleid. De overige 7,5 mln euro is door het Rijk doorgevoerd met als oogmerk het gemeentelijk minimabeleid in brede zin te beperken. Het huidige bijzondere bijstands- en armoedebeleid kent een budget van ongeveer 22 mln euro. Het overgrote deel van dit budget (ongeveer 18 mln euro) is bestemd voor uitgaven in het kader van de individuele bijzondere bijstand en past in het streven van het kabinet naar maatwerk. Wel zijn categoriale vergoedingen voor noodzakelijke schoolkosten (het schoolfonds basisonderwijs en het Burgemeester de Monchyfonds; 2 miljoen) en regelingen gericht op participatie (de Ooievaarspas en een Fonds voor Ouderen en Gehandicapten; eveneens 2 miljoen) in het Ooievaarsfonds ondergebracht. De WWB staat het verstrekken van voorzieningen middels categoriale regelingen voor personen onder de 65 jaar niet langer toe. Deze regelingen bieden gemeenten op dit moment de mogelijkheid om aan bijvoorbeeld ouders met schoolgaande kinderen een nominaal bedrag per jaar te verstrekken voor

3 3 schoolkosten zonder dat de noodzaak en de hoogte van deze kosten op individueel niveau hoeft te worden getoetst. Het verbod op categoriaal beleid betekent voor den Haag dat een groot deel van het Ooievaarsfonds moet worden afgebouwd. Het betreft dan met name het schoolfonds basisonderwijs en het Burgemeester de Monchyfonds. Met het afschaffen van deze categoriale voorzieningen is een bedrag van 2 mln euro gemoeid in plaats van het door het Rijk gekorte bedrag van 3,5 mln euro. Het staat gemeenten echter vrij vergoedingen voor dergelijke kosten via de bijzondere bijstand, op basis van een individuele toets, te verstrekken. Omdat ouders met schoolgaande kinderen ook daadwerkelijk schoolkosten maken zal het afschaffen van de schoolfondsen leiden tot een toename van het beroep op de individuele bijzondere bijstand voor deze kosten. Per saldo zal de afschaffing van het categoriaal beleid dus in het geheel niet leiden tot een verlaging van de uitgaven aan het armoedebeleid. Naast de individuele bijzondere bijstand blijven ook de overige componenten van het Haagse armoede- en minimabeleid (de Ooievaarspas en het Fonds voor Ouderen) onder de WWB toegestaan. Op dit totale pakket wordt door het Rijk ook een bezuiniging doorgevoerd, wat voor Den Haag leidt tot een structurele korting van 7,5 mln euro (bovenop de eerder genoemde 3,5 mln). Anders gezegd, dit bedrag is voor Den Haag een daadwerkelijke bezuiniging, die niet wordt gecompenseerd door het vervallen van gemeentelijke regelingen krachtens de nieuwe WWB. De noodzaak van armoedebestrijding is echter in het licht van de sociale cohesie van de stad onomstreden. Belangrijk is daarom dat de armoedebestrijding zolang dat mogelijk is structureel wordt voortgezet. Daarom is besloten het huidige budget voor armoedebeleid in ieder geval voor 2004 in stand te houden. Werkdeel van het WWB-budget Volgens een eerste indicatie van het Rijk zal Den Haag in mln euro minder beschikbaar hebben voor het werkdeel dan in Deze bezuiniging komt bovenop de daling aan gesubsidieerde banen die al moet plaats vinden in 2004 als gevolg van eerdere kabinetsmaatregelen (zoals het beëindigen van de WVA = Wet Vermindering Afdrachten). Een van de gevolgen van deze eerdere kabinetsmaatregelen is de 8% daling van de I/D-banen die plaats moet vinden in Indien de consequenties van de nieuwe bezuiniging van 11 mln euro gelijkelijk verdeeld zouden worden over de gesubsidieerde arbeid (WIW en I/D banen) en het scholings- en activeringsbudget voor nieuw in traject te nemen werklozen, zal het aantal gesubsidieerde banen nog verder moeten dalen en zijn gedwongen ontslagen bijna onvermijdelijk. Verder zou een daling van het scholings- en activeringsbudget betekenen dat het aantal nieuw in traject te nemen bijstandsgerechtigden minder wordt. Dit zou ingrijpende gevolgen hebben voor bijstandsgerechtigden en burgers met een gesubsidieerde baan. Uit oogpunt van zorgvuldigheid naar burgers met een gesubsidieerde baan is het belangrijk dat de tijd wordt genomen om nieuw beleid te ontwikkelen en te implementeren. Om te voorkomen dat in 2004 nog meer gesneden moet worden in de gesubsidieerde arbeid is besloten om het huidige budget voor het werkdeel in 2004 in stand te houden. De minister heeft voor 2005 en volgende jaren een herverdeling van het werkdeel in voorbereiding. Het budget zal dan niet langer op basis van een aantal objectieve grotensteden indicatoren worden verdeeld maar op basis van het aantal bijstandsgerechtigden. Dit pakt zeer nadelig uit voor de grote steden die immers relatief veel gesubsidieerde banen hebben gerealiseerd. De gevolgen van een

4 4 dergelijke herverdeling zijn voor den Haag dan ook zeer ingrijpend en leiden, naast de reeds genoemde structurele korting van 11 mln euro ingaande 2004, tot een oplopende structurele extra korting op het werkdeel van circa 23 mln euro in Gelet op de volledige financiële verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de WWB vanaf 1 januari 2004, loopt de gemeente financieel risico op het inkomensdeel als er minder middelen beschikbaar worden ingezet voor de reïntegratiebeleid. Er zullen dan immers minder bijstandsgerechtigden uitstromen uit de uitkering, wat leidt tot een relatief groter beslag op het inkomensdeel van het budget. Het huidige voordeel op het inkomensdeel zal dan dalen. Daarnaast heeft een lager budget voor het werkdeel vanzelfsprekend ook consequenties voor de arbeidsmarkt in de stad (minder geschikt aanbod van werkzoekenden) en de maatschappelijke gevolgen (meer Hagenaars blijven aan de kant staan). Om langdurige uitkeringsafhankelijkheid te voorkomen en de risico s op het inkomendeel te beperken, is een blijvende investering in duurzame reïntegratie van bijstandsgerechtigden noodzakelijk. Besloten is daarom om de gevolgen van de herverdeeleffecten structureel te compenseren uit een eventuele ruimte op het inkomensdeel. Invoeringskosten WWB De wijzigingen, die de invoering van de WWB met zich meebrengen, leiden voor veel klanten tot ingrijpende veranderingen in met name hun rechten en verplichtingen. Concrete voorbeelden hiervan zijn: S alleenstaande ouders met kinderen onder de 5 jaar en 57,5 plussers krijgen de arbeidsplicht opgelegd; S cliënten die een parttime baan hebben mogen nu een deel van hun inkomsten uit arbeid zelf houden. Via een geleidelijke afbouwregeling wordt deze mogelijkheid afgeschaft. De WWB stelt hier een nieuwe regeling tegenover met strengere voorwaarden op basis van een individuele toets; S periodieke premies, zoals we die nu kennen voor sociale activering en scholing, zijn niet meer toegestaan; S het afschaffen van het categoriaal beleid en het toetsen van aanvragen voor individuele bijzondere bijstand. Het informeren van cliënten over deze wijzigingen en het beoordelen van de nieuwe rechten en plichten kan niet schriftelijk worden afgehandeld. Uit het oogpunt van zorgvuldigheid is hiervoor persoonlijk cliëntcontact noodzakelijk. Dit is voor de dienst SZW een zeer arbeidsintensieve aangelegenheid, zowel in de jaren 2004 als Daarnaast vergt invoering van de WWB extra werkzaamheden ten aanzien van instructie en scholing van de medewerkers op de wijkkantoren, alsmede aanpassingen van het automatiseringssysteem. De VNG claimt landelijk een bedrag van 100 mln euro voor de gemeentelijke invoeringskosten. Het Rijk heeft in eerste instantie slechts een beperkt bedrag beschikbaar gesteld van landelijk 15 mln euro. Naar aanleiding van de discussie in de Eerste kamer heeft staatssecretaris Rutte toegezegd dat het bedrag zal worden verhoogd naar 35 mln euro. Voor zover deze middelen van het Rijk niet toereikend zijn worden de gemeentelijke invoeringskosten gedekt uit de incidentele ruimte op het inkomensdeel 2004.

5 BSW/03/522 5 Resumerend overzicht Samenvattend geldt het volgende. Uit de incidentele ruimte op het inkomensdeel van het WWBbudget: C wordt voor het armoedebeleid 11 mln euro beschikbaar gesteld in 2004; C wordt voor het werkdeel van het WWB-budget 11 mln euro beschikbaar gesteld in 2004; C worden vanaf 2005 de negatieve herverdeeleffecten op het werkdeel structureel gecompenseerd; C worden de invoeringskosten van de WWB gedekt, onder verrekening van een eventueel nog te ontvangen rijksbijdrage voor deze kosten; C wordt de resterende ruimte toegevoegd aan een voorziening voor toekomstige tegenvallers. U zal te zijner tijd een raadsvoorstel worden voorgelegd over de aanpassingen in de begroting die hieruit voortvloeien, voor zover dat noodzakelijk is. Wij vertrouwen erop u op deze wijze voldoende te hebben geïnformeerd. Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris, de burgemeester, D.M.F. Jongen W.J. Deetman