gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6518 Inboeknummer 15bst01396 Dossiernummer 15.42.251 13 oktober 2015 Commissie notitie Onderwerp: Werkgelegenheid. Inleiding Het aanjagen van de bedrijvigheid en daarmee de banenmotor van onze regio is speerpunt in ons beleid. Dit is immers het beste middel om werkloosheid te bestrijden. In het coalitieakkoord Expeditie Eindhoven is in dat kader aangegeven dat we innovatieve arrangementen ontwikkelen in nauwe samenwerking met de werkgevers in de regio, waarbij ruimte wordt geboden voor eigen initiatief en maatwerk. Dit moet landen in een plan van aanpak Duurzaam aan het werk. Doel is het ontwikkelen van een aanpak die aansluit bij de vraag van bedrijven naar medewerkers (van push naar pull ) en die optimaal inspeelt op de talenten en mogelijkheden van de werkzoekenden. Zoals aangegeven in het coalitieakkoord is ambitie een halvering van het aantal WW ers. Met deze commissienotitie (inclusief twee bijlagen met extra informatie over WIJeindhoven en Sociaal Ondernemen) leggen we een aantal uitgangspunten en richtingen aan u voor, die in het plan van aanpak een plaats gaan krijgen. Graag horen we van u hoe u hier tegenover staat en ontvangen we uw richtinggevende adviezen. Uw input wordt betrokken bij de uitwerking van het plan van aanpak Duurzaam aan het werk. Met deze commissienotitie wordt bovendien uitvoering gegeven aan de toezegging aan uw commissie van 14 juli 2015 om met een notitie te komen met ambities zijn en in gang gezette acties. Wettelijke taak Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college Onvermijdelijk Advies gevraagd aan de commissie om / te reflecteren op de navolgende principes en hoofdlijnen van het uit te werken plan van aanpak Duurzaam aan het werk : 1. Het streven naar een ideaal van volledige werkgelegenheid voor iedereen binnen een inclusieve arbeidsmarkt, door inzet op het verder verbeteren van het economische klimaat en door het bieden van ondersteuning aan degenen die dat nodig hebben. 2. Het hanteren van de navolgende uitgangspunten en oplossingsrichtingen bij het bieden van ondersteuning: a. een integrale aanpak; b. borgen van een goede selectie aan de poort; c. de juiste mensen op de juiste plek; d. aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt;
e. ondernemingen / werkgevers bieden optimaal plaats aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. f. PSO / SROI. 3. Het inzetten op een brede beweging die aansluit op de visie en filosofie van WIJeindhoven, met de navolgende 7 pijlers: a. Sociaal Ondernemen b. WIJeindhoven c. Uitvoering op Orde d. Aansluiting Onderwijs-Arbeidsmarkt e. Jeugdwerkloosheid f. Innovatie g. Pilots & Projecten Argumenten 1.1. Verbeteren van het economische klimaat: twee sporen. Onze ambitie is het terugdringen van het aantal werklozen in de stad. Het ideaal is volledige werkgelegenheid voor iedereen binnen een inclusieve arbeidsmarkt. Hier wordt vanuit twee sporen op ingezet. Het verbeteren van het economische klimaat is een prioriteit waarbij wordt ingezet op het creëren van banen aan de bovenkant van de arbeidsmarkt. Hierin staat de afgeleide werkgelegenheid aan de dienstenkant (acquisitie) centraal. Het gaat vooral om banen die gecreëerd worden voor inwoners die geen ondersteuning van de gemeente nodig hebben om werk te vinden. Het gaat hierbij om ongeveer 80% van de beroepsbevolking in Eindhoven. Dit spoor valt buiten de scope van deze commissienotitie. Bij het ontwikkelen van volledige werkgelegenheid voor inwoners die wel ondersteuning nodig hebben om werk te vinden, gaat het om ongeveer 20% van de beroepsbevolking. Ondersteuning kan in de vorm van uitkering zijn, maar ook bijvoorbeeld loonkostensubsidie of een leer-werktraject. Dit spoor is de focus van deze commissienotitie. Het streven hierbij is om zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen en uit de uitkering, maar hierbij wordt rekening gehouden dat dit niet voor iedereen mogelijk is. De afname van het aantal mensen met een WW-uitkering blijft een van de belangrijkste indicatoren om het succes van deze aanpak te toetsen. 2.1 Inzicht in de arbeidsmarkt Het CBS heeft op vrijdag 28 augustus aangegeven dat Ondanks het herstel van de arbeidsmarkt, neemt het aantal bijstandsgerechtigden toe. De groei van het aantal uitkeringen daalt wel. Wij herkennen deze trend in Eindhoven. De arbeidsmarkt lijkt in Eindhoven aan te trekken. Hierover wordt ook positief bericht. Het aantal WWuitkeringen neemt sinds enkele maanden af en de instroom in de uitkering onder de Participatiewet vermindert. Zoals uit onderstaande tabel 1 blijkt, is het aantal uitkeringen in Eindhoven desondanks nog steeds hoog. Tabel 1: 2
2.2. Economische groei, maar werkloosheid neemt niet in gelijke mate af. Onze economische groei gaat harder dan in 2007, maar onze werkloosheid neemt niet in gelijke mate af. Een onderzoek naar de oorzaak en verklaringen hiervoor is inmiddels in gang gezet. Hierin worden drie denkrichtingen gevolgd: Statistisch: We onderzoeken of de trend die we in Eindhoven zien bijzonder is. Hiervoor gaan we de Eindhovense cijfers over een lange periode analyseren en proberen we een vergelijking te maken met andere steden. Economisch: Zuidoost-Brabant is een conjunctuurgevoelige regio is en vooral de technische en industrieberoepen en verzorgende en dienstverlenende beroepen tonen een minder gunstige ontwikkeling. Ook zien we steeds vaker een mismatch op de arbeidsmarkt. Daarnaast heeft de regio Eindhoven te maken met concurrerende aanbodcategorieën. Er zijn in deze regio relatief veel kenniswerkers en net-afgestudeerden. Daarnaast heeft Eindhoven een hoge participatiegraad (zie onderstaande tabel). De groei van de beroepsbevolking en de hoge participatiegraad temperen de daling van WW / werkloosheid. Organisatorisch. Vanwege de recente reorganisatie bij de gemeente Eindhoven in combinatie met de drie decentralisaties binnen het sociaal Domein kon de poortwachtersrol in de eerste helft 2015 minder effectief worden ingevuld. Tabel 2 Ontwikkeling bevolking 15-75 jaar en beroepsbevolking Noord-Brabant Ontwikkeling bevolking en beroepsbevolking bevolking 15-75 jaar beroepsbevolking 2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 Arbeidsmarktregio's West-Brabant 511.300 508.100 509.200 362.100 361.000 362.800 70,8% Midden-Brabant 346.700 346.900 348.000 246.100 246.800 248.200 71,0% Noordoost-Brabant 451.900 454.200 456.000 322.100 324.500 326.500 71,3% Zuidoost-Brabant 379.800 381.900 383.800 271.100 272.800 274.200 71,4% Helmond-De Peel 184.800 184.400 185.300 130.000 130.100 131.000 70,4% pg Noord-Brabant 1.874.500 1.875.500 1.882.300 1.331.400 1.335.200 1.342.700 71,0% Nederland 12.665.000 12.709.100 12.770.200 8.913.000 8.874.000 8.924.500 70,1% 2.2. Oplossingsrichtingen Naar aanleiding van de cijfers over de arbeidsmarkt, worden nu een aantal oplossingsrichtingen in gang gezet. Deze worden gericht aangevuld, zodra de resultaten 3
van bovengenoemd onderzoek, naar oorzaken en oplossingen van een niet gelijkmatig afnemende werkloosheid met de stijgende economische groei, bekend zijn. Essentieel is het verbinden van partijen om samen te komen tot volledige werkgelegenheid. Hierbij moeten we de praktijk verbinden, kijken naar onze eigen werkwijze en zowel de positie van cliënten en werkgevers een plaats geven. Samen moeten we leren om op een andere manier naar mensen te kijken. Een belangrijke manier om dit te doen is beroepenexploratie. Het is voor werkzoekenden vaak onduidelijk hoe de arbeidsmarkt in elkaar steekt en voor werkgevers vaak moeilijk om naar de hele persoon te kijken. Onderstaande oplossingsrichtingen, de aansluiting bij WIJeindhoven en de pijlers waarop wij willen inzetten, hebben allemaal als basis het verbinden van de praktijk, de hele mens centraal zetten en komen tot een match tussen werkzoekenden en banen. Voor nu en wordt verder ingezet op: zoveel mogelijk scholing vraag- en marktgericht stimuleren (aansluiting onderwijsarbeidsmarkt); het maken van afspraken met werkgevers over plaatsing van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en (andere) uitkeringsgerechtigden. Hierbij gaat het ook om het creëren van banen onder de banenafspraak uit het Sociaal Akkoord uit 2013; het optimaliseren van het werkgeversservicepunt bij het Regionaal Werkbedrijf; Stimuleren van sociale ondernemingen, job carving en reshoring.; Inzet van PSO (Prestatieladder Sociaal Ondernemen) en SROI (Social Return om investment) 3.1. Aansluiting bij WIJeindhoven. We zetten in op een bredere beweging die aansluit op de visie en filosofie van WIJeindhoven. We willen verbinden, het liefst in de wijken, zodat het aansluit bij de sociale basis. Om dit te bewerkstelligen moeten we nagaan waar de verbindingen liggen en deze te smeden waar deze nog niet bestaan. Vanuit het perspectief van de bewoner zou het aan de keukentafel geen verschil meer moeten maken of iemand met een afstand tot de arbeidsmarkt ondersteuning krijgt van het UWV of de gemeente. Hiervoor is goede samenwerking met partners nodig en gaan we op zoek naar de echte innovatie. Daarnaast willen we ook de service van het werkgelegenheidsteam beschikbaar maken voor niet-uitkeringsgerechtigden via WIJeindhoven. 3.2 Pijlers We zetten in op zeven pijlers in de komende periode om deze beweging goed op gang te krijgen. Deze pijlers sluiten goed aan op de strategie die gekozen wordt voor de acquisitie gericht op banen aan de bovenkant van de arbeidsmarkt. 1. Sociaal Ondernemen 2. WIJeindhoven 3. Uitvoering op Orde 4. Aansluiting Onderwijs-Arbeidsmarkt 5. Jeugdwerkloosheid 6. Innovatie 4
7. Pilots & Projecten Vooral de onderwerpen Sociaal Ondernemen en de rol van WIJeindhoven zijn cruciaal om de transformatie in gang te zetten. Zie in dat kader ook de bijlagen Wij Eindhoven en Sociaal ondernemen. De andere vijf pijlers worden in deze notitie kort eerst besproken. Uitvoering op Orde We zijn bezig met het opzetten van het Regionaal Werkbedrijf (RWB). Dit is een netwerkorganisatie in ontwikkeling waarin werkgevers een stevige rol hebben. Onder het RWB valt het werkgeversservicepunt (WSP) welke een actieve rol krijgt in het bemiddelen van mensen naar werk. Op 13 april 2015 is er een intentieverklaring Samen op weg naar het Regionaal Werkbedrijf Zuidoost- Brabant getekend waarin de ambities voor het RWB vastgelegd zijn. De vervolgstap is het optimaliseren van het WSP. Ook wordt er gekeken naar de werkwijze van het Werkleerbedrijf (WLB) en wordt er onderzocht hoe de positie en de werkwijze van het WLB verbeterd kunnen worden, zodat er een nog effectievere selectie aan de poort kan plaatsvinden. Hierbij wordt specifiek aandacht gegeven aan beroepen- en arbeidsmarktexploratie. Op deze manier kunnen we er namelijk ook voor zorgen dat WIJeindhoven haar taak op de meest optimale manier kan uitvoeren. Tevens wordt er bijgestuurd op de effectieve selectie aan de poort door de eigen uitvoering op orde te brengen. Dit gebeurt hand in hand met het inregelen van de overgang van bepaalde participatietaken naar WIJeindhoven (zie hiervoor de bijlage WIJeindhoven). Er is echter tijd nodig om dit goed te laten landen. Er worden nu onder andere betere verbindingen gelegd door aan de hand van casuïstiek met elkaar het gesprek aan te gaan. Aansluiting Onderwijs-Arbeidsmarkt Er moet een betere aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt komen. De vraag ligt open hoe we dit het beste kunnen organiseren. Als onderdeel van de pilot Aanpak Jeugdwerkloosheid & Vroegtijdig Schoolverlaters onder Migrantenjongeren wordt er een integrale conferentie georganiseerd op 7 oktober. Dit is een samenspel van onderwijs, ondernemers, overheid en inwoners. Hiermee wordt de eerste stap gezet om de verbinding onderwijsarbeidsmarkt te verbeteren. De gemeente neemt hierin een faciliterende rol. Het gewenste vervolg van de conferentie is de inzet van ontwikkeltafels op een aantal thema s (samen met de verschillende stakeholders) om gezamenlijk naar deze kwestie te kijken en te zoeken naar oplossingen voor problemen. Een voorbeeld hiervan is het convenant wat de gemeente en Summa College nu samen aan het opstellen zijn. Tevens krijgt de RAP een nieuwe inrichting. Jeugdwerkloosheid Naast de bovengenoemde pilot is er ook een Regionaal Plan van Aanpak Jeugdwerkloosheid vastgesteld en wordt er via het Regionaal Werkbedrijf extra aandacht gegeven aan de aanpak van jeugdwerkloosheid. Er is onder andere 5
een bemiddelaar aangesteld die zich volledig richt op de bemiddeling van jongeren naar werk. Innovatie Er wordt onderzocht hoe we beter en meer kunnen inzetten op design & techniek om werkloosheid tegen te gaan. Denkrichtingen hiervoor zijn hulpmiddelen om de afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen, maar ook de inzet van gaming om tot betere oplossingen te komen voor problemen. Ook willen we beter inzetten op matching. Het goed bij elkaar brengen van vraag en aanbod blijft problematisch, vooral voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Hierop willen we beter investeren. Dit doen we in het kader van het Regionaal Werkbedrijf via een werkgroep over innovatie en matching; daarnaast zetten we in op technologische hulpmiddelen om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen. Pilots & Projecten Bij vele van de bovengenoemde pijlers blijft het hoe onderbelicht. Dit komt omdat we bij een deel van deze onderwerpen nu in de vorm van pilots en projecten een aantal zaken onderzoeken en uittesten. De informatie en kennis die we ophalen in deze projecten en pilots, vormen de basis voor verdere uitrol van de voorgestelde aanpak in dit plan. Een aantal van deze initiatieven wordt hieronder genoemd: Project Vanuit Autisme Bekeken, Fontys, gemeente & RWB Project COA, AZC, gemeente EHV, de 10 grootste bedrijven in Eindhoven en maatschappelijke partners Max WW Gascogne Pilot Aanpak Jeugdwerkloosheid onder migrantenjongeren Pilots op het gebied van Sociaal Ondernemen Pilot met uitzendbureaus Matrix Arbeidsmarkt: alle projecten, trajecten en instrumenten omtrent re-integratie worden door middel van een matrix beoordeeld op effectiviteit en efficiency Binnen een aantal projecten en pilots wordt extra aandacht gegeven aan werkloosheid onder 45-plussers. De input die we daarin ophalen, willen we gebruiken om volgend jaar een nieuwe pijler op te zetten over ouderenwerkloosheid. Sociaal Ondernemen Een van de grootste pijlers in onze aanpak om te komen tot volledige werkgelegenheid is de inzet op sociale ondernemingen. Een aantal pilots en projecten worden nu opgezet: Brainport Assembly, Gascogne, WGP, VDL, Robin Hood / Van der Valk, Volker Wessels, Collectief040 De bedoeling is met de inzet op deze sociale ondernemingen in 2016 extra arbeidsplaatsen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te creëren. Hier zijn echter een aantal zaken voor nodig: commitment, inspiratie, ruimte om te experimenten en financiële ruimte 6
3.3. WIJeindhoven & Werk Bij WIJeindhoven wordt ook de focus op werk gelegd. Met het document wat er nu ligt WIJeindhoven aan het werk over de overgang van participatietaken naar WIJeindhoven komt er meer duidelijkheid over wat dit betekent (zie de bijlage WIJeindhoven). Er komen heldere afspraken over waar WIJ begint en ophoudt. Het toekennen van uitkeringen onder de Participatiewet blijft bij de gemeente liggen, maar WIJeindhoven gaat hierin adviseren. Samen komen we tot een nieuw afwegingskader. Wanneer medewerkers van de gemeente en WIJeindhoven het niet met elkaar eens zijn, moet er worden geëscaleerd en moet er van elkaar geleerd worden. De inwoners van de Gemeente Eindhoven staan hierbij altijd centraal. De focus van WIJ ligt op participatie en werk bij inwoners in de leeftijdscategorie 15 t/m 67 jaar, waarbij gezinnen met meervoudig gebruik van ondersteuning prioriteit moeten krijgen. De MKBA laat zien dat deze focus, naast aanpak van de top, het meeste financiële en maatschappelijke rendement oplevert. Daarnaast bestaat het risico dat als de caseload van WIJ te groot wordt, het systeem niet versimpeld. We zien nu al dat de voortvarendheid van de werkwijze van WIJeindhoven leidt tot een grotere instroom dan in het groeimodel is voorzien. Hier moeten we voor waken. Het doel is dat minder mensen ondersteuning nodig hebben bij het zoeken en vinden van werk: andere partijen hebben hier ook een rol in: bv. uitzendbureaus. Ook deze opties moeten we met elkaar onderzoeken en tegelijkertijd waarborgen dat WIJeindhoven haar regierol goed kan vervullen. Zoals eerder gezegd, is er dus een goede selectie aan de poort nodig, zodat de juiste mensen op de juiste plek terecht komen, maar ook zodat het minder aantrekkelijk is om een uitkering aan te vragen. Uitgangspunten De ambitie is het terugdringen van het aantal werklozen in de stad. Het ideaal is volledige werkgelegenheid voor iedereen binnen een inclusieve arbeidsmarkt. Een integrale en verbonden aanpak staat daarbij voorop. De WW neemt zoals gezegd minder hard af dan eerder verwacht. Aansluitend bij de ambitie zoals opgenomen in het coalitieakkoord blijft de reductie van de WW een belangrijke prioriteit in onze aanpak Duurzaam aan het werk. Het is daarom een goede indicator met betrekking tot het functioneren van onze aanpak. Procesafspraken De input van uw commissie wordt betrokken bij het plan van aanpak Duurzaam aan het werk. Dit plan ontvangt u eind 2015. Ter inzage gelegde stukken Bijlage 1: Samenwerking met WijEindhoven. Bijlage 2: Overzicht stand van zaken stimuleren sociaal ondernemen. Burgemeester en wethouders van Eindhoven, secretaris 7