Jaarverslag 2016 Commissie van Toezicht Penitentiaire Inrichting Almelo Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 1
Inhoudsopgave Voorwoord 1. De inrichting pag. 4 2. Cijfers pag. 5 3. De toezichthoudende taak pag. 6 4. De adviestaak pag. 8 5. De bemiddelingstaak pag. 9 6. De rechtsprekende taak pag. 10 7. Overige vermeldenswaardige activiteiten en gebeurtenissen pag. 12 8. Conclusies en aanbevelingen pag. 13 Bijlagen pag. 14 Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 2
Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2016 van de Commissie van Toezicht van de penitentiaire inrichting (PI) Almelo. Het afgelopen jaar werd gekenmerkt door de prognoses die er zijn ten aanzien van de behoefte aan celcapaciteit in de komende jaren en de daaraan gerelateerde sluiting van de PI Almelo, op dit moment (vooralsnog) voorzien in 2020/2021. Hierover bestond en bestaat bij personeel en bestuurders in de regio grote onrust. Het betreft een zorg die gedeeld wordt door de Commissie van Toezicht. De PI Almelo is weliswaar een kleine, maar kwalitatief goede inrichting, waarbij regionaliteit, resocialisatie en verwevenheid met de regionale ketenpartners en gemeenten voorop staat. In het kader van die resocialisatie is vermeldenswaardig dat op 20 mei 2016 De Fabriek 2.0 is geopend aan het nieuwe pand aan de Planthofsweg 53 te Almelo. De Fabriek is een locatie van de PI Almelo en een vestiging van In-Made, de penitentiaire productiebedrijven van het gevangeniswezen. De Fabriek is een productiebedrijf waar al enkele jaren succesvol wordt samengewerkt met diverse ketenpartners zoals de reclassering Nederland, Soweco, Scoop Welzijn, reïntegratiebedrijven en potentiele werkgevers. De Commissie van Toezicht heeft haar vergadering van juli gehouden in het nieuwe pand, waarbij zij ook een rondleiding heeft gehad. Dit jaarverslag geeft een indruk en overzicht van de werkzaamheden van de toezichthoudende taak van de Commissie van Toezicht. Gelet op het vertrek van drie leden van de Commissie van Toezicht, waarbij ervoor is gekozen (vooralsnog) geen nieuwe leden aan te stellen, heeft het maandcommissariaat en de klachtenafhandeling voor een taakverzwaring van de overige leden gezorgd. Door de betrokkenheid van een ieder heeft dat echter niet voor problemen gezorgd. Ondanks de genoemde zorgen over het voortbestaan van de inrichting, is de Commissie van Toezicht van mening dat de samenwerking met de (plaatsvervangend) vestigingsdirecteuren goed te noemen is. Namens de leden van de Commissie van Toezicht, mr. S. Taalman, voorzitter Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 3
1. De inrichting De Penitentiaire Inrichting Almelo, locatie Karelskamp bestaat uit de volgende regimes: Huis van Bewaring en gevangenis. Met ingang van 4 januari 2016 beschikt de PI Almelo over 156 plekken voor mannelijke gedetineerden, verdeeld over 77 plaatsen bestemd voor het Huis van Bewaring, 79 plaatsen voor gevangenis (waaronder extra zorgvoorziening en de Zeer Beperkte Beveiligde Afdeling). De Commissie van Toezicht De samenstelling van de Commissie van Toezicht voldoet aan de vereisten zoals gesteld in artikel 11 van de Penitentiaire maatregel. Schematisch overzicht van de Commissie van Toezicht van de PI Almelo 2016. Naam Beroep Benoemd per Mw. mr. S. Taalman (voorzitter) Rechter 1 februari 2009 1 ste herbenoeming 1 februari 2014 Mw. mr. P.M. Breukink Advocate 1 januari 2012 Dhr. mr. H.H.J. Harmeijer Gepensioneerd rechter plaatsvervanger /officier van 1 juni 2015 Dhr. T. Kootstra justitie Gepensioneerd gevangenisdirecteur 1 juni 2003 1 ste herbenoeming: 1 juni 2008 2 de herbenoeming: 1 juni 2013 Dhr. J.G. Luiten Advocaat 1 juni 2005 1 ste herbenoeming: 1 juni 2010 2 de herbenoeming: 1 juni 2015 Dhr. drs. J. Meppelink Tandarts 1 februari 2007 1 ste herbenoeming: 1 februari 2012 Mw. C. Roodvoets Psychotherapeut 1 juni 2015 Dhr. J. Van der Zwart Mw. M.M. Greven-Diepenmaat (secretaris) Mw. M. van Raalte (Plaatsvervangend secretaris) Gepensioneerd bestuurssecretaris zorgorganisatie 1 mei 2007 1 ste herbenoeming: 1 mei 2012 Gerechtssecretaris 1 februari 2015 Juridisch medewerker 1 februari 2015 De administratieve werkzaamheden ten behoeve van de Commissie van Toezicht worden verricht door mw. V.C. Telehala, werkzaam bij de rechtbank Overijssel, locatie Zwolle. De samenstelling van de Commissie van Toezicht is in het verslagjaar gewijzigd. De leden mw. Bergsma, dhr. Dronkers en mw. Van Es hebben hun werkzaamheden voor de Commissie van Toezicht per 1 januari 2016 beëindigd. De Commissie van Toezicht is hen veel dank verschuldigd voor hun inzet en bijdrage de afgelopen jaren. De Commissie van Toezicht heeft eenmaal per maand vergaderd op de eerste dinsdag van de maand in de inrichting in aanwezigheid van de dhr. A. Klamer (plaatsvervangend vestigingsdirecteur) en/of dhr. F. Geers (plaatsvervangend vestigingsdirecteur) en/of dhr. G. Pidakos (vestigingsdirecteur). Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 4
2. Cijfers De zittingen van de beklagcommissie vinden in beginsel de eerste dinsdag van de maand plaats. Tijdens het verslagjaar hebben 11 zittingen plaatsgevonden. Aansluitend vindt telkens de vergadering van de Commissie van Toezicht plaats. Aantal beklagzittingen: 11 Aantal klachten: 292 Aantal bezette detentieplaatsen per 1 juli 2016: 152 - ZBBI: 26 - HvB: 63 - gevangenis: 63 Aantal medische klachten: 28 - bemiddelde zaken: 16 - klachten voor andere PI: 3 - bemiddeling medische adviseur: 3 - RSJ: 3 Aantal klachten in voorgaande jaren: 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Ingekomen klachten 75 107 81 221 415 292 Afgehandelde klachten totaal 71 107 75 204 385 237 Gegrond 2 7 2 4 15 11 (deels) ongegrond 18 19 17 35 51 29 Niet-ontvankelijk 3 4 5 5 74 42 Ingetrokken 44 67 41 81 127 82 Ingetrokken na bemiddeling MC 44 67 41 81 83 49 Afdoening na rogatoir verzoek 3 2 1 14 9 Overgedragen 2 1 2 21 17 12 In 2016 zijn er in totaal 292 klachten ingediend. Er zijn 237 klachten afgedaan, waarvan 9 rogatoire verhoren. Van de klachten zijn er 11 gegrond verklaard, 29 ongegrond en 42 niet-ontvankelijk verklaard. Daarnaast zijn er 12 klachten doorgezonden naar andere instanties. Er zijn in totaal 131 klachten ingetrokken. Een groot deel is ingetrokken na bemiddeling van de maandcommissaris (49), de rest bij andere gelegenheden. De resterende klachten zullen worden behandeld in 2017. Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 5
3. De toezichthoudende taak en adviestaak De Commissie van Toezicht en de directie van de penitentiaire inrichting zijn in 2016 elf keer in vergadering bij elkaar gekomen. De vergadering werd voorgezeten door de voorzitter. De leden waren in overwegende mate bij de vergadering aanwezig. De directie van de penitentiaire inrichting was tijdens de vergaderingen telkens vertegenwoordigd door de directeur en/of plaatsvervangend directeur(en). In 2016 was de onderlinge samenwerking binnen de Commissie van Toezicht goed en ook de samenwerking met de directie was goed. De informatievoorziening door de directie was toereikend. Van de vergaderingen zijn door de secretaris notulen opgemaakt en vastgesteld. In de maand augustus is vanwege de vakantieperiode geen vergadering gehouden. Tot de vaste agendapunten van de vergaderingen van de Commissie van Toezicht met de directie behoren onder meer: 1. de opening; 2. de ingekomen stukken; 3. de verslaglegging van de vergadering; 4. de mededelingen van de directie; 5. verslag maandcommissaris; 6. verslag beklagcommissie; 7. rondvraag; 8. sluiting. De Commissie van Toezicht heeft zich tijdens de vergaderingen met de directie onder meer laten informeren over: - het dagprogramma; - de overgang van HvB naar gevangenis per 1 januari 2016; - de vader en kind dag; - de mogelijke sluiting van de PI Almelo; - opening van de Fabriek 2.0; - wisseling van directeur; - het gebruik van meerpersoonscellen; - het basisprogramma en het plusprogramma; - de maatregelen ter voorkoming van contrabande in de inrichting. De Commissie van Toezicht heeft in juli van het verslagjaar vergadering gehad in de Fabriek 2.0, waarna zij vervolgens een rondleiding heeft gehad. De Commissie van Toezicht was onder de indruk van de Fabriek 2.0. In de vergadering van september heeft dhr. Klamer, plaatsvervangend vestigingsdirecteur een toelichting gegeven op de resultaten van de gedetineerdensurvey. Uit de resultaten blijkt dat de gedetineerden in het bijzonder de bejegening door staf, de recreatie, het sporten, de beweging in de inrichting en de winkel hoog waarderen ten opzichte van de gedetineerden van andere inrichtingen. De gedetineerden zijn ten opzichte van andere inrichtingen nergens ontevreden over. De Commissie van Toezicht wil een aantal onderwerpen nader uitlichten. Dagprogramma Het nieuwe dagprogramma is inmiddels geheel ingevoerd. Voor gedetineerden in het Huis van Bewaring wordt alleen het basisprogramma aangeboden. Wel is het zo dat een gedetineerde groen Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 6
gedrag laat zien, hij na overplaatsing naar de gevangenis gelijk in het plusprogramma wordt geplaatst. Activiteiten De Commissie van Toezicht is positief over de grote veelzijdigheid aan activiteiten en arbeidsvoorzieningen. Verlaten inrichting De Commissie van Toezicht constateert dat er in het verslagjaar meer klachten zijn ten aanzien van het verlaten van de inrichting. De gedetineerden kunnen naast het incidentele verlof, dat zowel door voorlopig gehechten als door afgestrafte gedetineerden kan worden aangevraagd, algemeen verlof aanvragen. Algemeen verlof is van toepassing op gedetineerden die onherroepelijk zijn veroordeeld en voorlopig gehechten die al wel zijn veroordeeld, maar wier eindvonnis nog niet vaststaat. De Commissie van Toezicht concludeert dat meer klachten over dit onderwerp te maken heeft met het feit dat de penitentiaire inrichting per 1 januari 2016 ook een gevangenis is geworden. Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 7
4. De adviestaak De Commissie van Toezicht heeft daarnaast aandacht gevraagd voor het uitgebreider motiveren van de verweerschriften. De Commissie van Toezicht heeft geconstateerd dat de laatste maanden van het verslagjaar de verweerschriften deugdelijker zijn gemotiveerd, mede ook door in de verweerschriften te verwijzen naar de rapportages uit het inlichtingenprogramma TULP. De maandcommissarissen hebben tijdens hun wekelijkse bezoek aan de inrichting naar aanleiding van de verzoekbriefjes en ingekomen klachten gesproken met gedetineerden en het personeel en zo nodig met de directie. Daar waar mogelijk hebben zij bemiddeld dan wel getracht te bemiddelen. Indien uit de contacten met de gedetineerden bleek dat onderwerpen een andere aanpak verdienden, heeft de Commissie van Toezicht de directie daarover tijdens de maandelijkse vergadering van advies gediend. Voorts hebben de maandcommissarissen geconstateerd dat een aantal klachten niet thuis horen bij de maandcommissaris dan wel de beklagcommissie. Zij hebben geconstateerd dat PIW-ers lang niet altijd op de hoogte zijn van wat wel en niet klachtwaardige zaken zijn. De Commissie van Toezicht heeft de directie geadviseerd om bijvoorbeeld in de kabelkrant aan te geven wat klachtwaardige zaken zijn. Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 8
5. De bemiddelingstaak De leden van de Commissie van Toezicht treden aan de hand van een vastgesteld rooster, bij toerbeurt op als maandcommissaris in het huis van bewaring en/of de gevangenis. In verband met het lidmaatschap van de beklagcommissie is de voorzitter daarvan vrijgesteld. Dit om de bemiddelings- en de rechtspraakfunctie van de Commissie van Toezicht uitdrukkelijk van elkaar te onderscheiden. De maandcommissarissen hebben de inrichting maandelijks bezocht en de door de gedetineerden ingediende verzoekbriefjes, klachten en bemiddelingsverzoeken zelfstandig afgehandeld. De maandcommissaris bespreekt de door de gedetineerden naar voren gebrachte grieven met het desbetreffende afdelingshoofd dan wel zijn vervanger of, afhankelijk van de aard en ernst van het besprokene, met een lid van de directie dan wel hoofd van de medische dienst. Van de afwikkeling van de bemiddeling worden de gedetineerden zo spoedig mogelijk geïnformeerd. De maandcommissaris heeft van zijn/haar bevindingen steeds een kort verslag opgemaakt dat tijdens de eerstvolgende vergadering is besproken. Als een gedetineerde na bemiddeling door de maandcommissaris zijn klacht wenst door te zetten wordt dit in het verslag van de maandcommissaris vermeld. Het verslag wordt door de secretaris iedere maand toegezonden naar het Bureau Commissie van Toezicht. Het Bureau Commissie van Toezicht vraagt vervolgens een verweerschrift en de onderliggende stukken op bij de directie van de penitentiaire inrichting. Bijzondere of anderszins vermeldenswaardige klachten zijn in de maandelijkse vergaderingen van de Commissie van Toezicht met de directie besproken. In het algemeen kan worden opgemerkt dat de maandcommissaris met regelmaat vragen te beantwoorden kreeg over: - de veranderingen van het dagprogramma; - terugbel verzoeken van de advocaat; - wachttijd arbeid; - de verlofaanvraag en - de werkwijze van het BAD en de beleidsregels rondom de in- en uitvoer van goederen. Het doel van de Commissie van Toezicht blijft om te zoeken naar een goede balans tussen veiligheid, regelgeving en humaniteit. De Commissie van Toezicht acht daarbij de integriteit van een gedetineerde en de medewerkers erg belangrijk en is van mening dat het in acht nemen van een voortvarende afhandeling van klachten daartoe kan bijdragen. In het verslagjaar zijn 152 klachten ter bemiddeling naar de maandcommissaris gestuurd. Hiervan zijn 49 klachten na bemiddeling van de maandcommissaris ingetrokken. Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 9
6. De rechtsprekende taak De Commissie van Toezicht heeft er voor gekozen de beklagzaken meervoudig te behandelen. In het verslagjaar werd de beklagcommissie voorgezeten door de heer Harmeijer. Aan de hand van een rooster waren er bij toerbeurt twee andere commissieleden lid van de beklagcommissie. De beklagcommissie werd ondersteund door de secretaris. In principe worden de klachten ter zitting mondeling afgedaan. Indien de beklagcommissie meer tijd nodig heeft doet zij schriftelijk uitspraak. Tijdens het verslagjaar trad de directie in de persoon van de heer Klamer, plaatsvervangend vestigingsdirecteur, op als vertegenwoordiger van de directie bij de beklagcommissie. Een aantal gedetineerden hebben zich bij de behandeling van hun beklag laten bijstaan door een advocaat. De beklagcommissie heeft in 2016 11 maal zitting gehouden. Klager en eventueel zijn advocaat alsook de directie werden uitgenodigd voor een mondelinge behandeling van de klacht. Daarnaast heeft de beklagcommissie ervoor gekozen een aantal klachten, die zich daarvoor lenen, af te doen met toepassing van artikel 62 van de Penitentiaire beginselenwet. In het verslagjaar is in 25 zaken hoger beroep tegen beslissingen van de beklagcommissie ingediend bij de RSJ. Hiervan zijn 2 zaken gegrond, 18 zaken ongegrond, 2 zaken deels gegrond en 3 zaken ingetrokken. Gedurende het verslagjaar heeft de Commissie van Toezicht met belangstelling kennisgenomen van de uitspraken van de RSJ. Deze zijn in de vergadering besproken. De Commissie van Toezicht heeft in het verslagjaar geconstateerd dat in 211 klachten de wettelijke termijn van vier weken, welke termijn kan worden verlengd met vier weken, is gehaald. De Commissie van Toezicht heeft in het verslagjaar geconstateerd dat in 81 klachten de wettelijke termijn van vier weken voor afhandeling van een klacht niet werd gehaald. De overschrijding had verschillende oorzaken, namelijk: - de bemiddeling door de maandcommissaris; - reactietermijn directie; - overplaatsing van klager waardoor klager op zijn klacht rogatoir gehoord moest worden door de Commissie van Toezicht verbonden aan de inrichting waar klager op dat moment verbleef; - verhindering raadslieden. De Commissie van Toezicht heeft geconcludeerd dat de doorlooptijden ten opzichte van het vorig verslagjaar flink zijn verbeterd. In 2015 zijn 142 klachten buiten de termijn afgedaan. In het verslagjaar 81 klachten. Overzicht doorlooptermijn Commissie van Toezicht P.I. De Karelskamp Jaartal Doorloop termijnen in dagen >60 51-60 41-50 31-40 11-30 0-10 Uitstroom Instroom 2015 415 385 15 58 52 52 66 142 2016 292 237 24 58 22 29 23 81 Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 10
Overzicht van de in 2015 en 2016 ingediende klachten, per onderwerp 60 50 40 30 20 10 0 Activiteiten (arbeid) Activiteiten (div) Activiteiten (lucht) Activiteiten (sport) Behandeling Bejegening Bewegingsvrijheid Compensatie Contact buitenw (bellen) Contact buitenw (bezoek) Contact buitenw (media) Contact buitenw (post) Controle Dienst terugk en vertr. Disciplinaire straf Geweld Informatie/procedure Onbekend Ordemaatregel Persoonlijke voorwerpen Regime Rek. cour. Rogaitoir verzoek Schadeverhaal Selectie/overpl (ext) Selectie/overpl (int) Transport Verlaten inrichting Verzorging (div) Verzorging (gods, levens.) Verzorging (medische) Verzorging (persoonlijke) 2015 2016 Uit vorenstaande overzicht kan worden opgemaakt dat er in 2016 meer klachten zijn binnengekomen met betrekking tot behandeling, informatie/procedure, ordemaatregel en verlaten inrichting. Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 11
7. Overige vermeldenswaardige activiteiten en gebeurtenissen Een in maart 2016 door de politiek aangekondigde sluiting van de PI Almelo in 2020. Heeft veel onrust en onzekerheid bij het personeel te weeg gebracht. De regering heeft uiteindelijk een motie aangenomen, waarin is opgeroepen nu geen inrichtingen te sluiten. Dat betekent dat de bestuurlijke consultatie, tot nader order is uitgesteld. In november /december van het verslagjaar hebben de voltallige gemeenteraad van de gemeente Almelo en bijna alle leden van de Provinciale Staten een bezoek gebracht aan de PI Almelo. Dit heeft mede geleid tot een aangenomen motie in de Provinciale Staten om gezamenlijk met volle inzet en overtuiging in te zetten op het behoud van de PI Almelo. Op 20 mei 2016 is de Fabriek 2.0 geopend aan het nieuwe pand aan de Planthofsweg 53 te Almelo. De Fabriek is een locatie van de PI Almelo en een vestiging van In-Made, de penitentiaire productiebedrijven van het gevangeniswezen. De Fabriek is een productiebedrijf waar al enkele jaren succesvol wordt samengewerkt met diverse ketenpartners zoals de reclassering Nederland, Soweco, Scoop Welzijn, reïntegratiebedrijven en potentiele werkgevers. In november 2016 is onverwachts een begin gemaakt met de exploitatie van de landelijke gedetineerdenwinkel in de Fabriek 2.0. De P.I. Almelo heeft dit overgenomen van de P.I. Zoetermeer die deels is gesloten en daardoor de gedetineerdenwinkel voor een deel van het land niet meer kon bolwerken. Voorts is in het verslagjaar het besluit genomen dat in 2017 in de PI Almelo een pilot bevorderen leefklimaat zal worden gedraaid. Doel hiervan is te komen tot een grotere zelfredzaamheid, autonomie en mogelijkheden voor gedetineerden waar dit binnen de kaders van wet- en regelgeving mogelijk is, met als gevolg minder detentieschade en vermindering van de recidive. Tot slot zijn er dit verslagjaar weer een veelzijdigheid aan activiteiten aan gedetineerden aangeboden. Zo zijn er diverse vader en kind dagen georganiseerd, een sinterklaasfeest en Suikerfeest. Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 12
8. Conclusies en aanbevelingen Het verslagjaar overziende meent de Commissie van Toezicht haar werk ook dit jaar op adequate wijze en in goede harmonie te hebben kunnen vervullen. Zij is van mening dat het in zijn algemeenheid een goed jaar is geweest. De leden van de Commissie van Toezicht hebben het werk met betrokkenheid en plezier verricht. Uit de gedetineerdensurvey blijkt dat de gedetineerden in de PI Almelo tevreden zijn over de omstandigheden waarin zij zich bevinden. De Commissie van Toezicht sluit zich hierbij aan. De PI Almelo is een kleine, maar kwalitatief goede inrichting is, waarbij regionaliteit, resocialisatie en verwevenheid met de regionale ketenpartners en gemeenten voorop staat. De Commissie van Toezicht wil zich dan ook met volle overtuiging inzetten voor het behoud van de PI Almelo. Dit jaarverslag werd samengesteld door de secretaris mevr. M.M. Greven-Diepenmaat en vastgesteld ter vergadering van 4 april 2017. Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 13
Bijlagen Totaaloverzicht Commissie van Toezicht Commissie van Toezicht P.I. De Karelskamp Jaartal Doorloop termijnen in dagen Beslissingen >60 51-60 41-50 31-40 11-30 0-10 Uitstroom Instroom Gegrond Ongegrond Deels gegrond Overgedragen Niet-ontvankelijk Ingetrokken Ingetrokken na bemiddeling Ingetrokken ter zitting Afdoening na rogatoir verzoek 2015 415 385 15 58 52 52 66 142 15 51 17 74 127 85 4 1 2016 292 237 24 58 22 29 23 81 11 28 1 12 42 82 49 3 9 Managementoverzicht Commissie van Toezicht P.I. De Karelskamp 2016 Beginvoorraad Instroom Uitstroom Doorlooptijd Gegrond Ongegrond Deels gegrond Overgedragen Niet-ontvankelijk Ingetrokken Ingetrokken na bemiddeling Ingetrokken ter zitting Afdoening na rogatoir verzoek eindvoorraad Kwartaal 1 0 85 40 27 1 2 1 13 7 14 45 Kwartaal 2 45 56 48 48 3 8 1 13 6 12 5 53 Kwartaal 3 53 68 59 51 0 1 1 43 14 62 Kwartaal 4 62 83 90 58 7 15 10 16 26 9 3 4 55 Totaal 0 292 237 46 11 28 1 12 42 82 49 3 9 55 Jaarverslag CvT PI Almelo 2016 14