Landelijk opleidingsprofiel Tuinbouw en akkerbouw januari 2013

Landelijk opleidingsprofiel Tuinbouw en akkerbouw januari 2013 1

2

Eindkwalificaties opleiding Tuinbouw en akkerbouw CROHO nummer 34868 CROHO nummer 30024 (major plant en teelt) Januari 2013 Matthijs Breel, CAH Vilentum, Dronten. Dick Kuiper, VHL, Leeuwarden. Angelique Arts, HAS Hogeschool, s Hertogenbosch. Gerry Kouwenhoven, Inholland, Delft. 3

Inhoudsopgave VOORWOORD... 5 INLEIDING:... 6 WERKWIJZE:... 7 DE BEROEPSPRAKTIJK VAN DE OPLEIDING TUINBOUW EN AKKERBOUW... 8 OMSCHRIJVING VAN DE VIER HBO STANDAARDEN... 10 1. ACQUIREREN EN ADVIES GEVEN IN DE AGRO EN FOOD SECTOR... 12 2. OPSTELLEN EN UITVOEREN VAN TOEGEPAST ONDERZOEK... 13 3. OPSTELLEN VAN EEN STRATEGISCH ONDERNEMINGSPLAN.... 14 4. INKOPEN, ONTWIKKELEN EN VERMARKTEN VAN PRODUCTEN EN/ OF DIENSTEN... 15 5. VERTALEN EN TOEPASSEN VAN BELEID... 16 6. VOORLICHTEN EN COMMUNICEREN OP GEBIED VAN TEELT EN/OF PRODUCT... 17 7. LEIDING GEVEN AAN PROJECTEN, PROCESSEN EN PERSONEN... 18 8. OPZETTEN EN BORGEN VAN EEN KWALITEITSZORGSYSTEEM IN DE KETEN... 19 9. ONDERNEMEND HANDELEN EN REFLECTEREN... 20 BIJLAGE 1: HET WERKVELD... 21 BIJLAGE 2: OVERZICHT COMPETENTIESETS VERSCHILLENDE HASSEN... 22 4

Voorwoord Deze eindkwalificaties voor de opleiding Tuinbouw en akkerbouw is tot stand gekomen door vier Hogere Agrarische Opleidingen, die in Nederland, worden aangeboden. Wij als Agrarische Hogescholen zien het als een voorrecht om in deze dynamische, inspirerende en innoverende sector de beste professionals op te leiden. We hebben dit in goed overleg en met een flink ambitieniveau gedaan. Dank gaat uit naar het kernteam Matthijs Breel (CAH Vilentum Dronten), Dick Kuiper (VHL), Gerry Kouwenhoven (Inholland) en Angelique Arts (HAS Hogeschool). Verder dank aan Martin Duijkers (Teammanager CAH Vilentum Dronten) en Toine Hattink (Sectordirecteur HAS Hogeschool) voor hun input, meedenken en kritische houding. Uiteraard hadden deze eindkwalificaties niet tot stand kunnen komen zonder de zorgvuldige input van onze studenten en het werkveld waarmee wij zoveel samenwerken. 5

Inleiding: In dit document zijn de eindkwalificaties weergegeven voor de opleiding Tuinbouw en akkerbouw voor vier Hogere Agrarische (TA) Opleidingen. Drie van deze opleidingen vallen onder CROHO nummer 34868, namelijk CAH Vilentum, Dronten, VHL, en HAS Hogeschool. De 4 e opleiding valt onder CROHO nummer 30024 en is de major plant en teelt, die valt onder de opleiding Greenport business and retail van hogeschool Inholland. Deze laatste opleiding is equivalent aan de opleiding Tuinbouw en akkerbouw. De laatste aanscherping van de eindkwalificaties (toen competenties genoemd) komt uit Kern en Profiel 2002. Sinds het Kern en Profiel 2002 project hebben de vier HAO s allen een eigen ontwikkeling doorgemaakt waarbij de curricula zijn aangepast en vernieuwingen zijn doorgevoerd. Dat betekent in de praktijk dat de HAO s langzamerhand steeds meer zijn gaan afwijken van de afspraken die 10 jaar geleden zijn gemaakt, hetgeen natuurlijk heel begrijpelijk is. Voor het werkveld, de overheid maar vooral ook voor de HAO s zelf is het belangrijk dat alle studenten die tuinbouw en/of akkerbouw studeren in het HBO allen hetzelfde eindniveau hebben. Om dit te bereiken is het van belang dat de HAO s dit eindniveau beschrijven. Samen met CAH Vilentum Dronten heeft HAS Hogeschool een voorstel gedaan om deze eindkwalificaties te beschrijven. Hierbij zijn zoveel mogelijk de bestaande competentie kaarten van de 4 HAO s gebruikt. Een belangrijk uitgangspunt bij het herschrijven van de eindkwalificaties is dat alle vier HAO s zoveel mogelijk volgens de bestaande onderwijsmethoden kunnen blijven werken. De eindkwalificaties zijn weergegeven op 3 niveaus en de kennis en de vaardigheden worden beschreven. Hoe deze eindniveaus (met bijbehorende kennis en vaardigheden) worden bereikt is aan de HAO zelf. Er dient per HAO dus een vertaling gemaakt te worden naar de beheers indicatoren en het curriculum. Afgesproken is dat alle afgestudeerden van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw voor alle eindkwalificaties minimaal het niveau 2 heeft behaald. Vervolgens worden per hogeschool het niveau 3 gekoppeld aan een afstudeerprofiel. 6

Werkwijze: 1. Het uitgangspunt voor het opnieuw beschrijven van eindkwalificaties, zijn de bestaande curricula van de vier opleidingen Tuinbouw en akkerbouw: namelijk CAH Vilentum Dronten, VHL, Inholland en HAS Hogeschool. Uitgaande van de bestaande competentiekaarten Kern en Profiel II uit 2002 en de competentiekaarten die in de loop der jaren zijn aangepast door de HAO s, is er een conversietabel gemaakt om de eindkwalificaties van de HAO s met elkaar te vergelijken (bijlage 2). 2. Uiteindelijk is er in gezamenlijk overleg besloten een nieuwe set eindkwalificaties te maken. Dit heeft geresulteerd in 9 eindkwalificaties. Er is daarbij zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de input van de meest recente curricula van de vier HAO s. 3. Na de eerste conceptversie is er een gezamenlijk overleg geweest waarbij de omschrijving en de drie niveau s zijn besproken. De eindkwalificaties zijn aangevuld met het beroepenveld (functies), hetgeen uit de diverse Alumni databases komt en zijn de kennis en vaardigheden velden ingevuld. Tevens zijn er zo n 100 TA vacatures gescreend om vervolgens de komen tot een attitude eindkwalificatie. 4. Vervolgens hebben de vier HAO s voor zichzelf getoetst of de eindkwalificaties passen in het huidige curriculum en daar waar nodig het curriculum kan worden aangepast. 5. Tot slot zijn de eindkwalificaties getoetst in het werkveld (deelnemers staan in bijlage 1) en intern met de studenten (via opleidingscommissies) besproken en zijn de terugkoppelingen verwerkt. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in de 9 bijgevoegde eindkwalificaties. 7

De beroepspraktijk van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw De agrarische wereld staat voor de uitdaging om in 2050 ruim 9 miljard mensen te kunnen voeden. Nederland is na de Verenigde Staten de grootste exporteur van agrarische producten ter wereld, met een exportwaarde van 72,8 miljard (2011), een stijging van 9,3 % t.o.v. 2010. Dit komt overeen met 17,5 % van de totale export van Nederland en een waarde van 10% van het BNP (bron: CBS- LEI 2011). De afgestudeerden van de opleidingen Tuinbouw en akkerbouw zullen hierin een belangrijke rol gaan vervullen, zowel op nationaal als internationaal niveau. Om het niveau van de Nederlandse tuin- en akkerbouw op peil te houden zowel qua productie als internationale handel zullen we toe moeten naar nieuwe en innovatieve systemen. De druk op de planeet wordt te groot, energiebronnen raken uitgeput en afvalstromen moeten worden teruggebracht. High Tech In de tuinbouw worden traditionele teelten steeds vaker vervangen door meer geavanceerde oplossingen. Werd in 2003 de eerste gesloten kas geintroduceerd, nu zijn er ontwikkelingen naar telen zonder kas in klimaatkamers met LED verlichting. In de akkerbouw reed in 2006 de eerste trekker met een GPS uitrusting, nu is de sector toe aan volledig GPS gestuurde onbemande trekkers waarbij de ondernemer op afstand zijn trekker kan besturen en zijn land kan bewerken. Maar ook de biobased economy speelt inmiddels een belangrijke rol in de uinbouw en akkerbouw. Behalve het gebruik planten die kunnen worden geproduceerd voor de inhoudsstoffen zoals stevia die de zoetstof seviolglycosiden bevat, worden ook de afvalproducten uit de agrarische productie steeds vaker benut. Lifescience & Health Daarnaast speelt gezondheid een cruciale rol in het welzijn van de mens. Met de toenemende gezondheidsproblematiek in de wereld, denk hierbij aan overgewicht en toenemende mate van kanker en ouderdomsziekten, wordt de roep om gezonde voeding steeds belangrijker. De tuinbouw en akkerbouw speelt hierin een belangrijke rol. Tenslotte zorgen deze sectoren voor het fundament voor gezond voedsel. Daarom is de aandacht van de primaire sector niet alleen meer gericht op een zo hoog mogelijke opbrengst maar ook de inhoudsstoffen. Voorbeelden hiervan zijn het verhogen van het vitamine C gehalte in tomaten door LED belichting of het verhogen van antioxidanten als lycopeen of β-caroteen in groenten en fruit (bron: WUR 2012). Samenwerking met de verwerkende industrie is hierbij een belangrijke factor. Het welzijn en de gezondheid van de mens kent meer dan alleen de primaire behoefte van voedsel. Ook veiligheid en de sociale omgeving zijn belangrijk. Vanuit de niet voedingstuinbouw is hiervoor veel aandacht. De groene omgeving waarin wij wonen en werken vinden ook hun basis in de tuin- en akkerbouw sec- 8

tor. De florerende sierteeltsector met een jaarlijkse export van 5,2 miljard (LEI, 2011) speelt hierin een cruciale rol. Energie Ook de uitputting van onze belangrijkste energiebron, fossiele brandstof, wordt een steeds grotere zorg. Momenteel verbruikt de wereld meer olie dan dat er nieuw wordt gevonden (Dr. Colin Campbel, association for the study of peak oil and gas), hetgeen betekent dat we behoorlijk aan het interen zijn op onze voorraden. De agrarische sector is afhankelijk van deze fossiele brandstof en daarmee het produceren van voedsel. Oplossingen moeten worden gezocht zowel in het gebruik van alternatieve energiebronnen als het produceren van producten met hoge calorische waarden die als energiebron kunnen worden gebruikt. Ook het terugdringen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en kunstmatige meststoffen hoort hierbij. Kortom: het ambitieniveau en de verwachting van de jonge tuinbouw en akkerbouw professionals is hoog. Wij zien het als een uitdaging om in deze dynamische wereld de beste mensen af te laten studeren die klaar zijn om zich nationaal en internationaal te kunnen bewijzen en de traditie van Nederland als kennisinstituut in de agrarische sector voort te zetten en verder uit te bouwen, waarbij innovatie een belangrijke rol speelt. 9

Omschrijving van de vier HBO standaarden 1. Een gedegen theoretische basis Binnen de opleiding Tuinbouw en akkerbouw wordt veel aandacht besteed aan vakinhoudelijke kennis. De agrarische sector is vanuit een traditionele achtergrond een zeer kennis intensieve sector waarbij samenwerking en kennisdeling leidt tot explosieve vooruitgang. Nederland is niet voor niets één van de grootste spelers op de wereld als het gaat om de sier- en voedingstuinbouw en akkerbouw. Het delen van kennis sectorbreed met ondernemingen (werkveld) in de sector staat centraal. Iedere opleiding heeft hiervoor eigen werkvormen met allen hetzelfde doel: samenwerking en kennisdeling met het beroepenveld. Ook samenwerking tussen de diverse groene scholen heeft een centrale rol in de vorm van een Groene Kennis Coöperatie waarin kennis wordt gedeeld. Iedere opleiding heeft een belangrijke focus op het kennis domein. De kennis die alle afgestudeerden van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw moeten hebben is expliciet vastgelegd in de eindkwalificaties van de opleidingen. Echter iedere opleiding bepaalt zelf de plaats en tijd voor kenniscomponenten in het curriculum. 2. Het onderzoekend vermogen Binnen de opleiding Tuinbouw en akkerbouw wordt vaak een beroep gedaan op het analytische vermogen van de studenten. Binnen de eindkwalificaties is dit helder weergegeven in de niveau s van de eindkwalificaties. Studenten beginnen op niveau 1 met het uitvoeren van eenvoudige proeven, het maken van teelt- of productplannen of het in kaart brengen van sectorale omstandigheden. Dit wordt gedurende de 4 jarige opleiding uitgebouwd naar niveau 3 (afhankelijk van het afstudeerprofiel) waarin steeds complexere praktijksituaties moeten worden opgelost en geïmplementeerd. Deze complexe situaties worden bijna altijd uitgevoerd in (samenwerking met) het werkveld waarvoor de studenten worden opgeleid. 3. Professioneel vakmanschap Binnen de opleiding Tuinbouw en akkerbouw is samenwerking met het werkveld een voor de hand liggende en eenvoudige stap. Het is een kennisintensieve sector waar het gewenst is kennis te delen en samen te werken. Binnen de opleidingen wordt hiervan dan ook veel gebruik gemaakt, zowel op nationaal als internationaal niveau. De niveau s 2 en 3 uit de eindkwalificaties worden meestal getoetst in de praktijk in samenwerking met de bedrijven. Gastdocenten, praktijklessen, projectonderwijs in de praktijk, studieclubs en lectoraten zijn door de opleidingen op diverse plaatsen in het curriculum opgenomen. 10

4. Beroepsethiek en maatschappelijke oriëntatie De omschrijving van het beroepenveld bevat al een brede maatschappelijke context waarin de tuinbouw en akkerbouw studenten opereren. Afgestudeerden van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw staan midden in de snel veranderende wereld waarin ze een belangrijke rol vervullen in de balans van de 3 P s om een toekomst te kunnen garanderen voor onze toekomstige generaties. Zowel in de ecologische context (planet), de business (profit) en de het welzijn van de medemens (people) ligt hun verantwoordelijkheidsgevoel. Hierin is daadkracht en een pro-actieve houding een absolute vereiste. Aangezien de tuin en akkerbouw een internationaal opererend werkveld is en de studenten via stages, minors of excursies veel activiteiten in het buitenland hebben is er veel aandacht voor interculturele aspecten. Binnen enkele opleidingen wordt een deel van het curriculum ook gezamenlijk ingericht met internationale studenten waarbij wederzijds respect absoluut noodzakelijk is voor een goede samenwerking. Onderwijsvormen, zoals projectonderwijs, bieden al een grote mate van zelfreflectie en het nemen van verantwoordelijkheid binnen een groep. Binnen de opleidingen tuinbouw en akkerbouw hechten wij zoveel waarde aan de attitude van de studenten dat er is besloten dit op te nemen in een aparte eindkwalificatie kaart; ondernemend handelen en reflecteren. 11

1. Acquireren en advies geven in de agro en food sector Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij een goed adviestraject kan uitvoeren: een klant kan werven, een vraag van een klant helpen verhelderen, te vertalen in een heldere probleemstelling, met de klant samen naar mogelijke oplossingen te zoeken, zodat er een op de klant afgestemd advies wordt opgesteld, gepresenteerd en besproken. Hij is in staat zich in de klant in te leven en diens belang centraal stellen, maar eveneens de denkbeelden van de klant ter discussie te stellen als dat in diens belang is. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student beheerst alle basiskennis op het gebied van de plant en zijn omgeving. De student kan waarnemen, gegevens verzamelen en luisteren naarde klant. Niveau 2: De student beheerst alle basiskennis op het gebied van teelt, bedrijf en de omgeving. De student kan een klantvraag vertalen naar een onderzoeksvraag, deze formuleren en onderzoek uitvoeren. Niveau 3: De student kan met de kennis van de agro en food sector een probleem analyseren en oplossen. De student kan een goed advies formuleren, afstemmen en uitbrengen. Beroepen Accountmanager Vertegenwoordiger Adviseur teelttechniek Medewerker buitendienst Commercieel adviseur Financieel adviseur Adviseur klimaatregelingen Commercieel technisch adviseur Internationaal bedrijfsadviseur Kennis: Biologie van de plant Teelt technische kennis Omgevingsinvloeden bodem, bemesting en water Bedrijfseconomisch inzicht Analyse methoden bedrijf en omgeving Gesprekstechnieken Communicatieproces Internationale ontwikkelingen Landbouwpolitiek Nederlandse taal Engelse taal Vaardigheden: Werven van klant Luisteren Inleven in de klant Vragen stellen Samenvatten Feedback geven Informatie verzamelen Helder advies formuleren Adviesgesprek voeren Omgaan met weerstanden Reflecteren 12

2. Opstellen en uitvoeren van toegepast onderzoek Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om zelfstandig of in teamverband toegepast onderzoek op te stellen en uit te voeren. Het onderzoek is gericht op het oplossen van complexe praktische vraagstukken voor teeltbedrijf(ven) of andere bedrijven in de sector. Het onderzoek vindt plaats in overleg met belanghebbenden, met gebruik van moderne technieken en apparatuur, zodat een representatief onderzoek inclusief rapportage gepresenteerd kan worden met bruikbare uitkomsten voor de belanghebbenden. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student kan een eenvoudige proef zelfstandig uitvoeren. Niveau 2: De student kan een complexe proef zelfstandig uitvoeren. Niveau 3: De student kan een complexe proef zelfstandig uitvoeren en vertalen naar de praktijk en/of aanbevelingen doen voor vervolg onderzoek. Beroepen: (assistent) Veredelaar Onderzoeker Analist Seed production specialist Specialist gewasbescherming Product manager Specialist bemesting Kennis: Plant- en gewasfysiologie Genetica/Veredeling/Biotechnologie Gewasbescherming Bodem en bemesting Bewaartechnieken Statistiek Onderzoeksmethoden Vaardigheden: Projectmanagement Opzetten onderzoeksplan Uitvoeren van literatuuronderzoek Uitvoeren van onderzoek Gebruik meetapparatuur Gegevens statistisch verwerken Helder rapporteren Conclusies trekken Artikelen schrijven 13

3. Opstellen van een strategisch ondernemingsplan. Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om, als ondernemer een haalbaar en acceptabel strategisch plan (missie, visie, doelstellingen) op te stellen voor een primair bedrijf of een ander bedrijf in de keten van de sector, zodat op een doelgerichte wijze de productie van goederen of de organisatie van diensten georganiseerd wordt. Het plan wordt opgesteld op basis van een interne en externe analyse, in overleg met betrokkenen, zodat beleidsafwegingen financieel onderbouwd kunnen worden en rekening wordt gehouden met internationale ontwikkelingen en maatschappelijke (interculturele) normen en waarden. Niveaus van de eindkwalificaties Niveau 1: De student kent de verschillende typen ondernemingen en kan hiervoor eenvoudige analyses uitvoeren. Niveau 2: De student kan voor verschillende typen ondernemingen complexere analyses uitvoeren. Niveau 3: De student kan zelfstandig een uitgebreid business plan opstellen. Beroepen: Bedrijfsleider/Manager Ondernemer (eigenaar) (Internationaal) bedrijfsadviseur Kennis: Teelttechnische kennis Bedrijfsvormen Ondernemingsplan (businessplan) Bedrijfseconomie Financieel management Kostprijsberekening Marktonderzoek/(risico) analyse Afzet strategieën Fiscaal/Juridische aspecten Wet en regelgeving Maatschappelijk verantwoord ondernemen Vaardigheden: Samenwerken Planmatig werken Risicoanalyse maken Voeren (functionerings)gesprekken Duurzaam handelen Financiële begroting opstellen Strategisch analyseren Leiderschap 14

4. Inkopen, ontwikkelen en vermarkten van producten en/ of diensten Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om voor een product of dienst in de sector een visie te ontwikkelen m.b.t. het mondiaal vermarkten van producten en diensten, rekening houdend met culturele verschillen zodat er een concreet financieel economische onderbouwd plan wordt opgesteld, zoals een marketingplan en een exportplan. Hij is in staat om vanuit externe ontwikkelingen, in een multidisciplinaire benadering, bij te dragen aan een duurzame innovatie van producten en diensten. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student kent de markt (ontwikkelingen) in de agrarische sector. Niveau 2: De student kan een tactisch marketing/ export plan opstellen en een financiële planning hiervoor maken. Student kan op het niveau van de primaire productie sales activiteiten uitvoeren. Niveau 3: De student kan een strategisch marketing- en exportplan opzetten voor een mondiale markt en voor de lange termijn een financiële planning maken. De student kan op het niveau van grote complexiteit sales activiteiten uitvoeren. Beroepen: Product manager Accountmanager Project medewerker Medewerker marketing verkoop Marketing manager Internationaal bedrijfsleiderinkoop manager Kennis: In- en verkoop Marketing modellen Marketing onderzoek Statistiek Maken van financiële analyses Opzetten enquêtes Consumentengedrag Management Informatie Systemen Export Gesprekstechnieken Kostprijsberekening Agrologistiek Engels Interculturele communicatie Innovatiemanagement Vaardigheden: Interculturele communicatie Analyseren In kaart brengen van trends en ontwikkelingen Onderhandelen Voeren verkoopgesprek Creatief denken Multidiciplinair werken 15

5. Vertalen en toepassen van beleid Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om nationale en internationale beleidsplannen, wetten, regels en richtlijnen van overheden of overkoepelende organisaties in kaart te brengen en de consequenties daarvan te overzien en voorstellen te doen ten aanzien van de praktische uitwerking van het beleid voor de betreffende organisatie, waarbij rekening gehouden is met de verschillende doelgroepen binnen de keten van de sector, zodat de doelgroep in overeenstemming met dit beleid kan handelen. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student is in staat om beleid te vertalen naar een praktijksituatie. Niveau 2: De student kan beleid toepassen in een praktijksituatie. Niveau 3: De student kan beleid vertalen naar beleidsplannen en kan dit ook implementeren op bedrijfsniveau. Beroepen: Beleidsmedewerker Projectmedewerker Bedrijfsadviseur Ondernemer KAMcoördinator Kennis: Kennis van de praktijk Beleidsplannen Wet- en regelgeving Strategische modellen Landbouwpolitiek Omgevingsbeleid Vaardigheden: Mondelinge en schriftelijke vaardigheden Presenteren Analyseren 16

6. Voorlichten en communiceren op gebied van teelt en/of product Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om voorlichting te geven op maat over teelt en/ of product aan een belanghebbende van een bedrijf in de keten van de sector of een klantengroep door middel van een bedrijfsanalyse en gebruik van verschillende media, zodat betrokkenen geïnformeerd en voorgelicht worden op het gebied van plantaardige productie of een ander aspect, goed afgestemd op hun mogelijkheden en situatie. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student is bekend met de teelt in de primaire productie of product en kan een teelt- of productplan opstellen. Niveau 2: De student is bekend met de complexere teelt- en product factoren, kan problemen vaststellen en voorlichting geven over het oplossen van de problemen. Niveau 3: De student kan complexe situaties in de teelt of productie analyseren en in samenwerking met ketenpartners, plannen maken om te komen tot een oplossing. De student kan hierover helder en duidelijk communiceren naar alle betrokken partijen. Beroepen: Specialist boomkwekerij Proces engineer Biobrandstof Substraatspecialist Technisch voorlichter gewasbescherming Voorlichter akkerbouw/ tuinbouw Teeltvoorlichter Accountmanager Kennis: Plant- en gewasfysiologie Bodemkunde en bemesting Gewasbescherming Klimaat en energie Ontwikkelingen in de sector Kostprijsberekeningen Digitale communicatie Gesprekstechnieken Communicatieproces Internationale ontwikkelingen Landbouwpolitiek Nederlandse taal Engelse taal Vaardigheden: Informatie verzamelen Analyseren Presenteren Communicatie Netwerken Werken in teamverband 17

7. Leiding geven aan projecten, processen en personen Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om leiding te geven aan een team van medewerkers en/of veranderingsprocessen zodat bedrijfsdoelstellingen worden behaald. Hij is in staat het lange-termijn en operationeel management over een bedrijf uit te voeren. Hierbij definieert hij de strategie, vertaalt deze naar tactische plannen en operationele taakstelling. Hij geeft leiding aan personeel, projecten en stuurt veranderingsprocessen aan. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student is in staat om eenvoudige projecten te begeleiden en kan mede projectleden motiveren. Niveau 2: De student is in staat om projecten en processen te begeleiden, verbeteren en implementeren. De student is in staat om op kleinschalig niveau leiding te geven aan productie arbeiders. Niveau 3: De student is in staat om een strategisch en operationeel bedrijfsplan op te stellen en te implementeren. De student is in staat om op startniveau binnen een organisatie leiding te geven. Beroepen: Operationeel manager Teeltmanager Bedrijfsleider Werkvoorbereider Hoofd Binnendienst Technisch commercieel medewerker binnendienst Kennis: Administratie Arbeidskunde Organisatiekunde Personeelsbeleid Agrologistiek en ketenbeheersing Product en kwaliteit Kostprijsberekeningen Digitale communicatie Veranderingsmanagement Innovatiemanagement Projectmanagement Managementmodellen Vaardigheden: Communiceren Motiveren Taakgesprekken voeren Omgaan met conflicten en weerstanden Commitment verwerven Teambuilding Planmatig werken Risico s analyseren Registreren 18

8. Opzetten en borgen van een kwaliteitszorgsysteem in de keten Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om productieprocessen binnen een bedrijf en de gehele keten in kaart te brengen en te beoordelen op kwaliteitsnormen en met diverse partijen zowel de producent als de afnemer binnen de sector met objectieve metingen het kwaliteitsniveau en eventueel verbeterpunten vast te stellen zodat er gezamenlijk gestreefd wordt naar ketenregie en een voor alle partijen acceptabel kwaliteitsniveau dat mogelijk wordt gecertificeerd. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student kan eenvoudige kwaliteitszorgsystemen herkennen en de keten in kaart brengen. Niveau 2: De student kan een ketengericht kwaliteitszorgsysteem opstellen, beheren en implementeren. Niveau 3: De student kan een keten analyseren en hierin continue verbeteringen implementeren. Beroepen: Kwaliteitsmedewerker KAM coördinator Kwaliteitsfunctionaris Hoofd kwaliteit en logistiek Auditor Supply Chain Manager Kennis: Product en kwaliteit Oogst en bewaring Kwaliteitszorgsystemen Kwaliteitsmodellen Wet- en regelgeving Certificering Bedrijfsprocessen Integrale ketenbeheersing Strategische modellen Agrologistiek Voedselveiligheid Duurzaamheid Vaardigheden: Opzetten kwaliteitssysteem Auditen (intern en extern) Analyseren Interculturele communicatie 19

9. Ondernemend handelen en reflecteren Omschrijving De beginnende beroepsbeoefenaar signaleert kansen in de markt, zowel voor bestaande als nieuwe producten en diensten, kan ernaar handelen en neemt daarbij verantwoorde risico s. Hij kan binnen economische en ecologische kaders grensverleggend bezig zijn, zoekt actief naar groeikansen en ziet het gat in de markt. Hij onderhoudt netwerken met stakeholders met aandacht voor duurzaamheid en ethisch handelen. Niveaus van de eindkwalificatie Niveau 1: De student kan reflecteren op eigen handelen, heeft zicht op eigen leren en stelt persoonlijke doelen. Niveau 2: De student is bewust van eigen handelen, signaleert mogelijkheden en neemt ongevraagd actie. Niveau 3: De student heeft een duidelijke visie, is kritisch naar zichzelf en de omgeving Beroepen: Toepasbaar op alle beroepen waarbij de attitude is: initiatiefrijk; kritisch; nieuwsgierig; lef en durf tonen; flexibel; sociabiliteit resultaatgericht en zelfvertrouwen. Kennis: Maatschappelijk verantwoord ondernemen in de keten Ethiek Filosofie Reflectiemethoden Besluit- en beslistechnieken Analysetechnieken Argumenteren Vaardigheden: Ongevraagd initiatief nemen Anticiperen op mogelijke problemen Verantwoorde risico s nemen Creatieve technieken toepassen Reflecteren Feedback geven 20

Bijlage 1: Het werkveld DLV Plant: Dhr J. van der Wekken CZAV: Dhr K. Francken Novisem: Charl Dings DLV Plant: Jacco van der Wekken (directeur) Intratuin: Ton Uljee (adviseur) Tomatenkweker: Kees van Rooij (mede- eigenaar) Mooij Agro: Hans van den Oever VOF de Peelkroon: Rob van de Enckvort (partner) ZLTO: Goos Cardol (senior specialist Marktvraagstukken) Fides de Lier: Marlène Smal (hoofd HRM) Bunnik Plants: Danny Fiere Tomato World: Miranda van der Ende (manager) Gebr Duyvestein: Ted Duyvestein (eigenaar) WUR: Uulke van Meteren (associate professor) WUR-LEI: Anita van der Knijff (hoofd duurzame ontwikkeling agrosectoren) Royal van Zanten: Paul Schoorl (manager) LTO Noord Glaskracht: Dick Hylkema (directeur) Berg Hortimotive: Bas Lagerwerf (directeur) Rabobank Westland: Cees van den Bos (hoofd zakelijke relaties) MPS-ECAS: Robert Zuyderwijk (commercieel manager) 21

Bijlage 2: Overzicht competentiesets verschillende HASsen Eindtermen (OUD), landelijke opleidingscompetenties HAO-opleiding TA, oktober 2002 10. Voorlichting en advies geven op bedrijfsniveau 11. Onderhouden van TA-kennis 13. Opstellen en uitvoeren van toegepast onderzoek 1. Opstellen strategisch plan 4. Opstellen van een ondernemingsplan 7. Opstellen van een marktgericht productplan 5. Internationaal ondernemen 6. In- en verkopen van producten 10 Uitleggen en toepassen van beleid 2. Opstellen en optimaliseren teeltplan 8. Voorlichting en advies geven op gebied van teelt en/of product 12. Opzetten, onderhouden en participeren in netwerken 3. Leiding geven aan personeel en veranderingsprocessen 14. Kwaliteitsbewaking van producten en productieprocessen 15. Ontwikkelen van een kwaliteitszorgsysteem Alg. Hbo competentie: Reflectief denken. Eindkwalificatie 1. Acquireren en advies geven 2. Opstellen en uitvoeren van toegepast onderzoek 3. Opstellen van een strategisch ondernemingsplan 4. Inkopen, ontwikkelen en vermarkten van producten en/ of diensten 5. Vertalen en toepassen van beleid 6. Voorlichten en communiceren op gebied van teelt en/ of product 7. Leiding geven aan projecten, processen en personen 8. Opzetten en borgen van een kwaliteitszorgsysteem 9. Ondernemend handelen en reflectief denken CAH Vilentum Dronten [ 10 algemene competenties] 3.presenteren 4. onderzoeken 8. ondernemen 9. duurzaam handelen 2. samenwerken 3. presenteren 4. onderzoeken 5. innoveren 4. onderzoeken 5. innoveren 8. ondernemen 9. duurzaam handelen 3. presenteren 4. onderzoeken 8. ondernemen 10. globaliseren 2.samenwerken 3. presenteren 10. globaliseren 2.samenwerken 3. presenteren 4. onderzoeken 9. duurzaam handelen 1. leidinggeven 2. samenwerken 5. innoveren 6. organiseren 7. zelfsturen 1. leidinggeven 4. onderzoek 6. organiseren 7. zelfsturen 8.ondernemen 9. duurzaam handelen HAS Hogeschool Tuinbouw en Akkerbouw [ 8 competenties] Inholland Greenport Business & Retail [9 competenties] Business & Management Teelttechniek en veredeling logistiek Van Hall/ Larenstein [10 competenties] 1. Adviseren 1. Beleid en advies 6. Voorlichten en adviseren 5. Opstellen en uitvoeren van toegepast onderzoek 2. Opzetten en kunnen uitvoeren van een strategisch marketingplan 4. Opzetten van een onderneming 3. Het internationaal in- en verkopen van producten en/of diensten 6. Toepassen van technische kennis 7. Duurzaam telen 8. managen van een bedrijf 2. Onderzoeken 3. Opzetten en uitvoeren van toegepast onderzoek 5. Strategisch ondernemen. 4. mondiaal vermarkten van producten en diensten 1. Opstellen strategisch plan 4. Vermarkten producten en diensten 1. Beleid en Advies 2. Voorbereiden en verwoorden van beleid 6. Opstellen en optimaliseren teeltplan 7. Oplossen groeiproblemen en ontwikkelen nieuwe rassen 3. Verbeteren en vernieuwen van de organisatie 9. Beheersen en aansturen van logistieke processen 8. Duurzaam opereren in ketens 5. Optimaliseren bedrijfsvoering 7. Leidinggeven aan een bedrijf 8. Ontwikkelen en uitvoeren van kwaliteitszorgsystemen 9. Brede professionaliserening 10. Reflectief denken 22