GEDRAGEN HAVEN. Jaarverslag 2009

doelmatige haven vitale haven Jaarverslag 2009

Marktsegmenten Antwerpen, dé breakbulkhaven Containers Vloeibaar massagoed Logistieke sector Marktpositionering Voor- en Achterland Haventarieven en concessiegelden, Totaalplan, Spoorcafé Multimodaliteit Masterplan spoor en binnenvaart Permanent meetnet Branding Campagne The Original Tankbank, Best Dry Bulk Port Award, Commerciële missies Media en publicaties, informatietraject renovatie sluizen Waardecreatie Een haven met impact Apec, APC 22 23 25 27 27 28 29 31 32 32 36 37 37 38 39 40 40 42 Doelmatige haven Infrastructuur en dienstverlening Infrastructuurwerken Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Zandvlietsluis, Van Cauwelaertsluis, Tweede sluis, Nieuw Havenhuis Versterking dienstverlening Mobiele kranen Operationaliteit Ketenbenadering Scheepvaartmanagement Nautische toegankelijkheid, Permanente Commissie ACC, Bevraging beloodsing, Investering loodsboot AIS Innovatie APICS2 Renovatieaward Grondbeheer Nieuw concessiebeleid Bevragingen, Uniek Loket Veiligheid Radars en camera s Grensinspectiepost Veiligheidsaward 46 46 47 48 48 49 49 50 51 52 53 53 54 55 55 56 57 57 58 59 Gedragen haven HR beleid Commitment Nieuw waarderingssysteem Nieuwsbries, Opleidingen Aanwervingsbeleid Employer branding Jobbeurzen, Triple A Award, Levanto, Topemployer Welzijn Arbeidsre-integratie Pendelfonds, Ziekteverzuimbeleid, Diversiteit Organisatieontwikkeling Structuurwijzigingen Anders gaan werken, personeelsstatuut, Maximo Maatschappelijk draagvlak Dialoog Maatschappij Waterkant 2009 Mas havenpaviljoen, Kunsthaven, Sportevenementen Dialoog Publiek Onthaal MSC Beatrice Tentoonstelling, Brochures en leaflets Dialoog havengemeenschap en klanten Raad van Overleg Tevredenheidsenquête, Linkerscheldeoever, Publicaties Dialoog Nationale en Internationale Politiek Open Huis Dialoog Fora Espo FPA, ESPO, AIVP, Davos, Lezingen Bestuursorganen Internationale vertegenwoordigers Colofon 86 86 86 87 88 88 89 90 90 91 92 92 92 93 93 94 95 96 96 97 98 98 98 99 99 101 101 102 104 106 107 Vitale haven 65 66 66 67 69 69 71 72 72 74 74 75 76 77 78 79 80 81 83 5 7 8 10 12 14 62 63 63 doelmatige haven Jaarverslag en verslag verantwoord ondernemen 2009 Leeswijzer Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Het Ondernemingsplan 2009-2013 Totaalplan voor een concurrentiële haven Trafiek 2009 Milieu en natuur Energie- en Klimaatbeheer Windplan Linkeroever Zonne-energie, restwarmte en energieclustering, Hydro-energie Luchtbeheer Walstroom voor zeereuzen Actieplan fijn stof en NO² (Onderwater)Bodem- en Sedimentbeheer Amoras Natuur- en ruimtegebruik Broedplaats zwartkopmeeuw Rietveld Kallo Afvalbeheer Afvalplan 2009-2012 Afvalparken binnenvaart, GISTI Luithagen Financiële duurzaamheid Resultaatrekening Bedrijfsopbrengsten Bedrijfskosten Financieel resultaat, Uitzonderlijk resultaat Balans Cashflowoverzicht vitale haven Duurzame haven Inhoudstafel

De crisis zelf hebben we aangepakt met concrete maatregelen, in overleg met alle betrokken havenspelers. Het Havenbedrijf heeft de partners niet alleen financieel geruggensteund door onder meer de haventarieven te bevriezen of te verlagen, maar heeft vooral zijn rol als trekker gespeeld. Met initiatieven als het Totaalplan voor een meer concurrentiële haven werd de hele havengemeenschap samengebracht en wordt de crisis met concrete acties gecounterd. Het beroemde Antwerpse gemeenschapsgevoel kent zijn beste momenten in moeilijke tijden. 5 De Antwerpse havengemeenschap organiseerde een gezamenlijk tegenoffensief. En ondanks de crisis werd er verder geïnvesteerd, bevestigde Antwerpen zijn positie als tophaven, bewees het zijn toegankelijkheid voor de allergrootste containerschepen en werd het de tweede containerhaven van Europa. Het jaarverslag 2009 van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (GHA) blikt terug op een economisch duaal jaar. De wereldwijde financiële en economische crisis had een bijzonder grote impact op alle geledingen van de maatschappij. Havens als draaischijven van de economie zijn daarbij een perfecte spiegel van de markten. De crisis biedt echter ook kansen en stimuleert ons om nog kritischer naar het verleden en de toekomst te kijken. Wanneer u dit jaarverslag doorneemt, zal u duidelijk worden dat de haven van Antwerpen dit ter harte heeft genomen. doelmatige haven vitale haven Jaarverslag en verslag verantwoord ondernemen 2009 Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

vitale haven doelmatige haven gedragen haven 6 7 Eddy Bruyninckx Gedelegeerd bestuurder GHA Bij alle onderdelen werd gekozen voor één sleutelproject waaraan extra aandacht wordt besteed, andere projecten en realisaties worden bondig vermeld. Hiermee krijgt u een totaalbeeld van de gevarieerde werking van het Havenbedrijf Mensen maken de haven. Marc Van Peel Schepen voor de Haven Voorzitter GHA Het jaarverslag 2009 sluit aan bij het Ondernemingsplan van het Havenbedrijf. Het overzicht volgt de vier hoofdlijnen waarvoor de haven van Antwerpen staat. Een vitale en doelmatige haven, duurzaam en gedragen. doelmatige haven Never waste a good crisis. Leeswijzer vitale haven De eerste overslagcijfers van 2010 zijn hoopvol, de crisis mag dan nog niet voorbij zijn, de Antwerpse haven kijkt vooruit, met vertrouwen, overtuigd van haar sterktes en niet blind voor wat vatbaar is voor verbetering, maar met een groot gemeenschappelijk elan.

8 CEO Voorzitter directiecomité Directeur Infrastructuur en milieu COO Infrastructuur, RO en milieu Service en operationele diensten Natte infrastructuur Aandrijftechnieken, bediening en onderhoud bruggen en sluizen Droge infrastructuur Renovatie en nieuwbouw Ruimtelijke ordening en milieu Milieubeleidscoördinatie Havenkapiteincommandant Financieel directeur CCO Personeelsdirecteur Directeur patrimoniumbeheer Scheepvaartmanagement Havenkapiteinsdienst Financiële dienst Marketing, Promotie en Commerciële Relaties Personeelsdienst Dienst Patrimoniumbeheer Electriciteitsbedrijf Scheepvaartbegeleiding Politionele bevoegdheid Algemene boekhouding Promotie en marketing Werving en selectie Vlotkraan- en walkraanbedrijf Ligplaats- en dokbeheer Averijen Debiteuren, crediteuren & thesaurie Business development Prestatiebeleid & beloningsstrategie Achterlandbeleid Baggerbedrijf Meren en ontmeren Vorming Energiebeleid Interne communicatie Aankoopbeleid (gronden en gebouwen) Sleepbedrijf Onderhoudsdiensten Gevaarlijke goederen Havenrechten Havenbeveiliging Controlling Customer service Concessies & erkenningsrechten Dossierbeheer Sociaal welzijn Telecommunicatie Logistiek Organisatieontwikkeling ICT Onderhoudsinformatiesystemen Geografisch informatiesysteem Teken- en studiebureau 9 De kerntaken van het GHA zijn in de eerste plaats die van gebiedsbeheerder en infrastructuurontwikkelaar. Om de toegevoegde waarde van de haven voor de stad en de regio op een duurzame wijze te optimaliseren, een kwaliteitsvolle en ononderbroken dienstverlening aan te bieden en een optimaal uitgebouwde infrastructuur aan te bieden, voert het Havenbedrijf ook heel wat operationele taken (slepen, baggeren, netwerkbeheerder,...) en marketing en commerciële opdrachten Met een zekere regelmaat worden er grotere samenwerkingsverbanden gesuggereerd, tussen Vlaamse en zelfs internationale havens. Het standpunt van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is duidelijk. In de mission statement is immers opgenomen dat wij als havenautoriteit de potenties die de regio biedt volledig willen benutten. De realiteit confronteert zowel de Vlaamse als de omliggende havens van de delta met een aantal gemeenschappelijke problematieken zoals douane, ict, achterlandverbindingen,... GHA wil hier open en constructief voor samenwerken, in een juiste context en zonder dat dit leidt tot een artificiële dirigistische marktverdeling. Directiecomité Het Gemeentelijk Havenbedrijf heeft een raad van bestuur met de stad Antwerpen als oprichtende instantie maar waarin ook vertegenwoordigers zetelen van de industrie, de havenbedrijven, het Linkeroeverdeel van de haven en de natuurverenigingen. uit. Het wil die taken ook in de toekomst op een kostenefficiënte manier vervullen zonder blind te zijn voor nieuwe ontwikkelingen. Ook op het commerciële en marketing vlak wil het Havenbedrijf een grotere rol spelen in samenspraak met de privébedrijven. Beleids- en stafdiensten - Strategie en ontwikkeling - Beleidsontwikkeling - Juridische dienst - Interne dienst voor preventie en bescherming op het werk - Overheidsopdrachten - Strategische en externe communicatie - Interne audit - Documentatiecentrum - Secretariaat doelmatige haven Het Havenbedrijf is in 1997 door de stad Antwerpen opgericht als een autonoom gemeentebedrijf met een eigen besluitvorming en personeelsbeleid, dat samenwerkingsverbanden kan afsluiten met andere bedrijven en overheidsdiensten. Door het Havendecreet verkreeg het zijn huidige rechtsvorm van autonoom gemeentelijk havenbedrijf. Deze bedrijfsvorm maakt het mogelijk om snel en adequaat in te spelen op de snelle evoluties zowel op economisch, maritiem als op nationaal en internationaal vlak. Raad van Bestuur vitale haven Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

dragen Haven Ge voor Vlaanderen Als slimme haven de draaischijf die mee Vlaanderen als Europese topregio positioneert. voor regio en stad Duurzaam optimaliseren van de gegenereerde toegevoegde waarde. voor de markt Aanbieden van een kwaliteitsvolle, betrouwbare, ononderbroken dienstverlening en uitgebouwde infrastructuur; verantwoordelijkheid nemen voor vlot en veilig scheepvaartverkeer. Ontwikkelen van een vertrouwensrelatie. voor de maatschappij Begunstigen en promoten van duurzame havenontwikkeling en milieuvriendelijk goederentransport van en naar het achterland. voor eigen organisatie Vanuit een verbeterde interne bedrijfsvoering onze ambities uitbreiden en deelnemen aan vormen van dienstverlening buiten het havengebied. Bewerkstelligen van de volle steun en medewerking van onze medewerkers. 11 voor Europa Bijdragen tot een krachtig, globaal Europees vervoersnetwerk (als hefboom voor de globale economie). 10 Te komen tot een vitale, doelmatige, duurzame en gedragen haven. doelmatige haven Vita l e Haven Het Gemeentelijk Havenbedrijf geeft richting en wijst de weg Antwerpen stelde, zoals bepaald voor alle geledingen van het bein het Vlaamse Havendecreet, zijn drijf. Naast de externe commuondernemingsplan 2009 2013 op. nicatie werd ook bijzonder veel Daarin werden de doelstellingen, aandacht besteed aan de interne ambities en strategieën voor de communicatie. Op infosessies komende vier jaar vastkregen de werknemers gelegd. De meest niet alleen alle atige Hav m l e uitgesproken aminformatie maar en Do bitie is duidelijk konden zij ook omschreven: opmerkingen de belangen vragen rijkste gestellen. Dit neral cargo is dan ook haven in niet alleen Europa een plan worden. voor maar Het onderook van het nemingsplan Gemeentelijk werd opgehavenbedrijf splitst in een Antwerpen. Du urzam Haven publiek gedeelte Naar aanleiding e met de strategie en van de ingeschreven de belangrijkste acties, ambities en acties werd initiatieven en projecten. In een ook de mission statement van het apart hoofdstuk werden de opehavenbedrijf onder de loep genorationele doelstellingen neergemen. De wereldwijde trends die schreven voor intern gebruik. de ontwikkeling en organisatie Met dit plan wil het Havenvan havens in de 21ste eeuw bebedrijf consistent en gestructupalen en de uitdagingen waarvoor reerd naar de toekomst toe het Havenbedrijf staat, werden werken. Het ondernemingsplan hertaald in het volgende adagio. vitale haven Het Ondernemingsplan 2009 2013

13 12 Het project is opgebouwd rond 10 + 1 werkgroepen. Zes werkgroepen buigen zich over meer commercieel gerichte marktsegmenten: containers, breakbulk, droge bulk, industrie en natte bulk, logistiek en intermodale verbindingen. In vier andere werkgroepen worden de randvoorwaarden voor een optimaal functionerende haven verder opgevolgd: douane en haven-ict, maritieme dienstverlening en ketenbenadering, branding & promotie en ten slotte infrastructuur en mobiliteit. De elfde werkgroep buigt zich over de havenarbeid, maar dit overleg gebeurt binnen de klassieke overlegorganen met een terugkoppeling in de raad van overleg. Eind december 2009 namen Eddy Bruyninckx, gedelegeerd bestuurder van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en Roger Roels, voorzitter van Alfaport (koepel van de privé havenbedrijven), het initiatief om een door de publieke en private sector gedragen actieplan op te starten met als doel de positie van de Antwerpse haven te versterken. De aanleiding voor dit initiatief was de economische crisis die in 2009 ook de maritieme sector trof. De impact van de crisis heeft vele havenspelers ervan overtuigd om zich te engageren in een door de brede havengemeenschap gedragen out of the box aanpak. Het streefdoel is om op korte tijd een aantal nieuwe projecten te ontwikkelen en lopende, veelbelovende projecten te versnellen. In de loop van juni 2010 zullen de resultaten en de geboekte vooruitgang worden voorgesteld tijdens een Staten-Generaal van de Antwerpse havengemeenschap. doelmatige haven Van links naar rechts: Roger Roels (voorzitter Alfaport) en Eddy Bruyninckx (gedelegeerd bestuurder GHA): initiatiefnemers van een door de publieke en private sector gedragen actieplan. Fundamenteel is dat het project wordt gedragen door de brede havengemeenschap: de expertise bij de verschillende werkgroepen wordt zowel door de publieke als de private sector en door de professionele groeperingen en individuele ondernemingen ingebracht. Bij de keuze van de projecten is in de werkgroepen vooral de nadruk gelegd op de onmiddellijke en substantiële impact die op korte termijn kan worden geboekt. Voor sommige andere projecten ligt dan weer meer de nadruk op het realiseren van langetermijndoelstellingen met een concreet werkplan. Voorts wordt veel aandacht geschonken aan een structurele inbedding van de verkregen resultaten in bestaande instellingen en werkgroepen zodat de concrete realisaties op blijvende wijze kunnen worden opgevolgd en bijgestuurd. vitale haven Totaalplan voor een concurrentiële haven

BELADINGSGRAAD VAN DE CONTAINERSCHEPEN JANUARI SEPTEMBER 2008 Antwerpen Bremerhaven Duinkerken Hamburg Le Havre ton 2008 2009 Verschil (%) 101.362.024 87.247.745-13,9 % RoRo (excl. Containers) 4.427.143 3.203.223-27,6 % Conventioneel stukgoed 16.938.327 10.449.980-38,3 % 122.727.494 100.900.948-17,8 % Droog massagoed 27.345.817 17.383.826-36,4 % Vloeibaar massagoed 39.316.234 39.521.655 +0,5 % Totaal MASSAGOED 66.662.051 56.905.481-14,6 % 189.389.545 157.806.429-16,7 % 8.663.736 7.309.639-15,6 % Containers Totaal STUKGOED Totale Goederenoverslag Containeroverslag TEU Rotterdam Zeebrugge 0 5 10 15 20 TEU behandeld januari september 2008 (miljoen TEU) ASC januari september 2008 (miljoen TEU) BELADINGSGRAAD VAN DE CONTAINERSCHEPEN JANUARI SEPTEMBER 2009 Antwerpen Bremerhaven Duinkerken Hamburg Le Havre Rotterdam ASC: Annual Slot Capacity Beladingsgraad is de jaarlijkse beschikbare capaciteit om containers per schip te laten aanlopen in de haven vergeleken met de effectief behandelde containers. 14 Zeebrugge 0 5 10 15 20 TEU behandeld januari september 2009 (miljoen TEU) ASC januari september 2009 (miljoen TEU) 15 Alle goederencategorieën, op het vloeibaar massagoed na, kenden een daling in de overslag. De dalende trend die zich in het laatste kwartaal van 2008 manifesteerde als gevolg van de wereldwijde economische crisis en de daarmee samenhangende daling in de wereldhandel, zette sterk door in het eerste kwartaal van 2009. Het dieptepunt werd bereikt in dit eerste kwartaal met een goederenoverslag van 37,3 miljoen ton, terwijl in de twee daaropvolgende kwartalen de overslag zich stabiliseerde op 40 miljoen ton om in het laatste kwartaal lichtjes te stijgen tot bijna 41 miljoen ton. doelmatige haven De haven van Antwerpen behandelde (in 2009) 157.806.429 ton goederen, een daling met 16,7 % in vergelijking met de bijna 190 miljoen ton in het recordjaar 2008. De aanvoer daalde met 22,3 % tot 81.600.769 ton, de afvoer ging met 9,7 % achteruit tot 76.205.660 ton. Vanaf het laatste kwartaal van 2008 nam de containertrafiek op alle vaargebieden af, waarbij vooral de daling in de volumes op NoordAmerika en het Verre Oosten in het oog sprongen. Door rationaliseringen bij de rederijen werden heel wat containerdiensten tussen het Verre Oosten en Europa geschrapt. Opvallend hierbij is echter dat op het vlak van de beladingsgraad van de containerschepen, afgeleid uit de aangeboden slotcapaciteit van de schepen enerzijds en de effectief behandelde volumes op die schepen anderzijds, de haven van Antwerpen zich op het hoogste niveau binnen de Hamburg-Le Havre-range situeert. vitale haven Containers Trafiek 2009

De behandelde volumes aan conventioneel stukgoed bleven fors achter op die van 2008. De aanvoer daalde met 47,8 % tot 4.553.658 ton terwijl de afvoer kromp met 28,2 % tot 5.896.322 ton. Vooral de overslag van staalproducten (-44,7 %) en houtcellulose en papier (-48,1 %) liep sterk terug, terwijl de fruitoverslag zich vrij goed kon handhaven met slechts een teruggang van 7,5 %. 27 april, Het bulkschip de Bao Guo (300 meter lang en 50 meter breed) doet de Antwerp Bulk Terminal aan met 163.106 ton steenkool, de grootste lading ooit voor de haven. 120 100 100 80 80 60 60 40 40 20 20 0 0 16 Afvoer Containers Vloeibare bulk Aanvoer Overig stukgoed Droge bulk In 2008 was de overslag van kolen sterk gestegen, onder andere omwille van tradingactiviteiten waardoor er grote voorraden op de kaaien werden opgebouwd. In 2009 werden deze voorraden eerst opgebruikt, wat in combinatie met een mindere vraag resulteerde in een daling van de overslag van kolen met 37,9 %. De overslag van meststoffen kromp met 20,8%. 400.000 120 350.000 140 300.000 160 140 250.000 180 160 200.000 180 150.000 200 100.000 200 1 Rotterdam 2 Antwerpen 3 Hamburg 4 Amsterdam 5 Marseille 6 Le Havre 7 Algeciras 8 Bremen 9 Valencia 10 Genova 12 Duinkerke 13 Zeebrugge 14 Trieste 21 Zeeland Seaports 26 Gent 50.000 EVOLUTIE GOEDERENOVERSLAG HAVEN VAN ANTWERPEN VOLGENS GOEDERENCATEGORIE (MILJOEN TON) EVOLUTIE GOEDERENOVERSLAG IN DE HAVEN VAN ANTWERPEN (MILJOEN TON) Ook de behandeling van droog massagoed kende een aanzienlijke daling in 2009. De sterke terugval van de overslag van ertsen (-64,7 %) is grotendeels te wijten aan het stilleggen van de hoogovens in het zuiden van het land. DE HAVEN VAN ANTWERPEN: NR 2 IN EUROPA (TOTALE GOEDERENTRAFIEK IN 2009 IN MILJOEN TON) 0 Droog massagoed 17 Conventioneel stukgoed In 2009 werden er 238.041 auto s aangevoerd en 532.278 auto s afgevoerd. Hierdoor nam de totale autotrafiek af met 19,9 %. doelmatige haven vitale haven Roro

De overslag van vloeibaar massagoed kon een lichte groei van 0,5 % optekenen dankzij een stijging met 14,2 % van de afvoer. De overslag van aardoliederivaten nam toe met 3,6 % terwijl de overslag van chemicaliën zich met een daling van 3,2 % vrij goed wist te handhaven. EVOLUTIE AANGEKOMEN ZEESCHEPEN EN DE GEMIDDELDE BRUTO TONNENMAAT GOEDERENOVERSLAG BINNENVAART (MILJOEN TON) 100 25.000 18.000 90 16.000 70 12.000 15.000 10.000 8.000 10.000 6.000 4.000 5.000 GEMIDDELDE BT A ANTAL ZEESCHEPEN 80 20.000 14.000 60 50 40 30 20 10 2.000 0 0 Aantal aangekomen zeeschepen 0 Goederenoverslag binnenvaart Gemiddelde Bruto Tonnenmaat 18 19 In 2009 liepen 13.921 schepen de haven van Antwerpen aan, wat een daling van 15,1 % betekent ten opzichte van 2008. De gemiddelde bruto tonnenmaat van de schepen is daarentegen in 2009 gestegen met 5,9 % tot 19.127. Schepen doelmatige haven vitale haven Vloeibaar massagoed

doelmatige haven vitale haven 22

marktsegmenten Op basis van de rondetafelgesprekken werden ook de eerste basisteksten voor een reeks van vijf convenanten opgesteld, waarin per sector de wederzijdse verwachtingen en gezamenlijke initiatieven van zowel het Havenbedrijf als de privébedrijven werden opgenomen. Promotie- en informatiemateriaal ondersteunen de gerichte marktacties van de Antwerpse breakbulkgemeenschap. 23 22 Antwerpen is dé breakbulkhaven van Europa, de originele versie die duidelijk de belangstelling wekt van andere havens. De Antwerpse haven wil dan ook haar toppositie in breakbulk en als algemene nummer twee in Europa behouden en versterken. Het Havenbedrijf heeft daarom in 2009 extra ingezet op deze sector. Samen met Alfaport Antwerpen werd gestreefd naar een gecoördineerde aanpak. Binnen de verschillende segmentgroepen van breakbulk (roro, woudproducten, staal, projectlading en general cargo) werden rondetafelgesprekken gevoerd. Tijdens deze ontmoetingen hebben het Havenbedrijf en de privébedrijven afgetoetst wat zij van elkaar konden verwachten om bestaande trafieken te faciliteren en nieuwe trafieken aan te trekken. Ieder rondetafelgesprek werd afgesloten met een Memorandum of Understanding met concrete afspraken gedurende een afgebakende periode. Dankzij deze gecoördineerde aanpak worden de sterktes van het Havenbedrijf en de privébedrijven op specifieke en welomlijnde terreinen ingezet. De Antwerpse haven is een polyvalente haven en wil dat ook in de toekomst blijven. De verscheidenheid biedt alle partijen een breed gamma aan bijkomende diensten waardoor er clustereffecten ontstaan. Naast containers heeft vooral de vloeibare bulk uitgesproken groeikansen. Het speerpunt blijft de wereldwijd erkende petrochemische cluster (belangrijkste in Europa) die gebouwd is in synergie met het Antwerpse logistieke platform. Het andere speerpunt is de toppositie die de Antwerpse haven heeft in het conventioneel stukgoed en de evolutie naar meer hoogwaardige droge bulkgoederen. Antwerpen, dé breakbulkhaven doelmatige haven Beleidsvisie

marktsegmenten 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 0 1989 Vloeibare bulk 26 % Met de komst van s werelds grootste containerschepen, de MSC Beatrice en de MSC Danit (meer dan 14,000 TEU) in april bewees de haven van Antwerpen dat zij in deze tijden van schaalvergroting een cruciale rol kan spelen op het maritieme wereldtoneel. Bovendien verstevigde Antwerpen zijn positie en werd het de tweede containerhaven van Europa. Sinds de komst van de MSC Beatrice mocht Antwerpen nog tientallen Ultra Large Container Ships (ULCS) verwelkomen. EVOLUTIE GROOTSTE CONTAINERSCHEPEN (TEU) 1988 Containers 34 % Containers TEU-CAPACITEIT Overig stukgoed 19 % De all-weatherterminal, een topvoorziening met toegevoegdewaardediensten. Droge bulk 21 % Door de verbeterde toegankelijkheid van de haven van Antwerpen kunnen ook de grootste schepen op een efficiënte en veilige manier Antwerpen aanlopen. (Gebaseerd op OSC North European containerport markets to 2020 Representative Vessel Dimensions of Largest Containerships) goederencategorieën 2009 Overig stukgoed 9 % Vloeibare bulk 25 % Containers 55 % Droge bulk 11 % Antwerpen, de tweede containerhaven van Europa. 24 25 goederencategorieën 2000 Belgian New Fruit Wharf (een dochter van Sea-invest) nam op 16 september 2009 een volledig geautomatiseerde fruitterminal van 22.000 m2 in gebruik die voor 100 % groene stroom gebruikt van waterkrachtcentrales uit Frankrijk. Op Rechteroever werd ook de all-weatherterminal van Antwerp Stevedoring International in gebruik genomen (april). De terminal beschikt over een rolbrug met een totale lengte van 45 meter, zes loodsen met rolbruggen en kan tegelijk een zeeschip en een binnenschip laden en lossen. Met een nieuw overdekt spoor van 1,2 km en een vrachtwagenstraat biedt het een perfecte aansluiting voor multimodaal vervoer naar zowel het hinterland als overzeese gebieden. Er werd ook gestart met de bouw van een nieuw decoiling center. doelmatige haven Breakbulk Club Het Havenbedrijf en Alfaport richtten vorig jaar ook The Breakbulk Club op waar professionals uit de sector om de drie maanden samenkomen om de vinger aan de pols te houden. Gemeenschappelijke problemen en opportuniteiten komen op die manier snel aan de oppervlakte zodat er proactief kan worden gewerkt.

marktsegmenten EVOLUTIE MARKTAANDELEN VAN DE RANGEHAVENS (HAMBURG LE HAVRE) VOOR CONTAINEROVERSLAG (TON) EVOLUTIE MARKTAANDELEN VAN DE RANGEHAVENS (HAMBURG LE HAVRE) VOOR CONTAINEROVERSLAG (TEU) De Antwerpse chemische cluster is de grootste in Europa en de meest diverse in de wereld, innovatief en met een langetermijnvisie. Logistieke sector Sea-invest bouwde het Eurohub Distribution Center voor Imerys-groep (6e Havendok) terwijl Kuehne + Nagel een logistiek platform van 14.000 m², the Waasland Cargo Center, op Linkeroever uit de grond stampte. Naast de algemene opslagfaciliteiten bieden zij hun klanten een volledig gamma toegevoegdewaardeactiviteiten. Ineos Oxide ging creatief om met gronden die het niet kon gebruiken voor zijn chemische activiteiten. Het bedrijf ging op zoek naar bedrijven die ondersteunend werken voor de chemische sector en nood hebben aan uitbreiding. Onder andere Talke (30.000 m² klasse I magazijnen) en Van Moer Groep (168.800 m² transportop- en overslagfaciliteiten) gingen hierop in. 3.000.000 40% 35% 2.500.000 30% 2.000.000 25% 20% 1.500.000 15% 1.000.000 10% 500 5% 0% 0 Q1 08 26 Q2 08 Q3 08 Q4 08 Q1 09 Q2 09 Q3 09 Q4 09 Rotterdam Antwerpen Hamburg Rotterdam Antwerpen Hamburg Bremen Le Havre Zeebrugge Bremen Le Havre Zeebrugge De Antwerpse logistieke sector, een uitgebreid en gevarieerd aanbod met veel toegevoegdewaardeactiviteiten. 27 De grootste containerschepen zijn een vaste waarde geworden in Antwerpen. king stelde. LBC Tank Terminals nam een nieuwe tankterminal in gebruik met een opslagcapaciteit van 10.000 m³. De nieuwe tankterminal van ITC Rubis heeft een capaciteit van 100.000 m3. Ondanks de crisis bevestigde deze sector zijn toppositie. Net in 2009 werden heel wat grote projecten afgewerkt en werd er verder geïnvesteerd in optimalisatie en innovatie. Exxon Mobil investeerde in de bouw van een nieuwe warmte-krachtcentrale (energie-efficiënt) van 125 megawatt. Evonik Degussa breidde in 2009 zijn methionine- en grondstofcapaciteit uit en richtte een nieuwe productieinstallatie op voor isobuteen en startte de bouw op van een tweede warmte-krachtkoppelingcentrale. BASF Antwerpen ging een joint venture aan voor de bouw van een nieuwe multimodale terminal op de eigen site. Samen met Dow Chemical ontwikkelde BASF de innovatieve HPPO-technologie, wat leidt tot schaalvoordelen, minder afvalwater en een lager energieverbruik. Antwerpen, bekend om zijn al zeer uitgebreide en state of the art tankopslagcapaciteit, vergrootte die capaciteit gevoelig. Noord Natie Terminals breidde uit met 17.800 m³ terwijl Oiltanking Stolthaven Antwerp 400.000 m3 nieuwe opslagcapaciteit ter beschik- doelmatige haven Vloeibaar massagoed

marktpositionering Met een gefundeerd vooren achterlandbeleid wil het Havenbedrijf zijn rol als spil in het extended gatewayconcept versterken. Het projectteam achterland werkte in 2009 verder aan de concretisering van de achterlandstrategie van het Havenbedrijf. Dit vertaalde zich in een schillenmodel, waarbij het achterland van de haven van Antwerpen in drie schillen wordt onderverdeeld met telkens eigen noodzakelijke acties en doelstellingen. Voor elke terminal binnen deze verschillende schillen zal een concrete strategie worden opgesteld. Inzake voorlandbeleid heeft consultancydochter APC in 2009 nauwe contacten aangeknoopt met de regering van Oman voor de ontwikkeling van een nieuwe haven in Duqm. Het is de bedoeling deze expertise te gebruiken om verdere samenwerkingsvormen te ontwikkelen met andere groeiregio s in de wereld. Bevraging Havenbedrijf en Haven Genk. Met deze gezamenlijke bevraging voor een terrein van ca. 26 ha aan het Albertkanaal in Genk-Zuid willen het Havenbedrijf en Haven Genk ruimte creëren voor niet-maritieme havengebonden activiteiten, het water- en spooraandeel in de modal split verhogen en de impact van de Antwerpse haven in de logistieke keten vergroten. Het Albertkanaal verbindt Antwerpen met zijn natuurlijke partners in het achterland. 28 29 De ambassadeur van Oman op bezoek bij gedelegeerd bestuurder Eddy Bruyninckx. Samenwerking Extended Gateway Antwerpen Limburg. Het Havenbedrijf en de provincie Limburg willen met deze samenwerkingsovereenkomst een gunstig investeringsklimaat scheppen, de mogelijkheden inzake infrastructuur en vervoer afstemmen op de logistieke sector, de versnelde ontwikkeling van bedrijventerreinen ondersteunen en een transfer realiseren van knowhow tussen zeehavens en inlandterminals. Vorig jaar werd voornamelijk gewerkt rond de inlandterminal van Grobbendonk. De haven van Antwerpen is een mainport (nummer twee in Europa) met een uitstekende nautische toegankelijkheid, polyvalent met een brede en continue (24/7) dienstverlening, met synergieën tussen de verschillende functies (maritiem, logistiek, industrie), met het cargogenererend vermogen van het achterland en de havenindustrie, de aanwezigheid van een moderne infrastructuur met beschikbare capaciteit voor containerbehandeling, een uniek pijpleidingennetwerk en de hoogste concentratie aan logistieke opslag- en distributieruimte, een hoge arbeidsproductiviteit, multimodale ontsluitingsmogelijkheden, een gevarieerde logistieke dienstverlening en de ermee verbonden waardecreatie, met aandacht en zorg voor duurzame ontwikkeling en milieuzorg. De haven is een cruciale schakel in de logistieke keten doordat zij fungeert als gateway voor het inkomende en uitgaande goederenverkeer. Vanuit deze gatewaypositie is het van primordiaal belang om te zorgen voor extended gateways, zowel in het voorland als in het achterland, om de goederenstroom aan de haven te binden en op die manier haar competitieve voorsprong te vrijwaren. Tussen Voor- en Achterland doelmatige haven Beleidsvisie

marktpositionering In 2009 besliste het Havenbedrijf Antwerpen om een aantal crisismaatregelen te nemen. Een deel van de maatregelen die een onmiddellijke impact konden genereren, werden genomen via de eigen tariefpolitiek. Midden 2009 werd een verlaging toegekend van 1,75% op de concessietarieven. Voor de haventarieven van 2010 keurde men een status quo goed, wat voor het merendeel van de tarieven neerkwam op een bevriezing op het niveau van 2008. De overslag van stukgoederen kreeg een bijkomende tariefverlaging van 10 procent vanaf 2010 op voorwaarde dat de werkgevers en vakbonden de efficiëntie bij de inzet van havenarbeiders verbeteren. Het Havenbedrijf nodigde reders en bedrijven die extra inspanningen of investeringen deden ook uit voor bilaterale gesprekken. Met deze interventie kon men de havenbedrijven op een efficiënte en directe wijze ondersteunen bij de aanpak van de crisis. Totaalplan voor een meer concurrentiële haven Samen met Alfaport Antwerpen werkt het Havenbedrijf een Totaalplan uit. Er werden tien werkgroepen opgericht, samengesteld uit praktijkmensen uit private en publieke ondernemingen. Zij zullen concrete oplossingen uitwerken voor de diverse marktsegmenten en de randvoorwaarden. Een elfde werkgroep buigt zich binnen het bestaand sociaal overleg over de havenarbeid. Spoorcafé In 2009 organiseerden het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en Alfaport Antwerpen twee spoorcafés. Havengebonden en logistieke ondernemingen ontmoetten hier spooroperatoren die actief zijn in de Antwerpse haven of plannen in die richting hebben. Het eerste Spoorcafé vond plaats op 29 april met als gastspreker Luc Vansteenkiste, directeur-generaal van Infrabel, die dieper inging op de liberalisering van de Europese spoormarkt. Eind november was Karel Vinck te gast in zijn hoedanigheid van Europees Coördinator voor de invoering van een European Rail Traffic Management System (ERTMS). 31 30 Haventarieven en concessiegelden Het uitgebreide spoorwegennet in de haven wordt almaar verder uitgebouwd. maken en actief investeerders aan te trekken. Als natuurlijke partners zijn Luik en Antwerpen via het Albertkanaal met mekaar verbonden. Vorig jaar werd verder gewerkt in het kader van het samenwerkingsverband. doelmatige haven Liège Trilogiport Met de haven van Luik (Port Autonome de Liège PAL) heeft het Havenbedrijf een Economisch Samenwerkingsverband gesloten met de bedoeling terreinen in en rond de haven van Luik bouwrijp te

multimodaliteit 43 % binnenvaart binnen de modal split van de haven tegen 2020. Een masterplan voor spoor en binnenvaart Het Masterplan binnenvaart wil het aandeel van de binnenvaart binnen de modal split van de haven tegen 2020 verhogen naar 43 %. Hiervoor werkt het Havenbedrijf gerichte acties uit in samenwerking met alle betrokken partijen. Een belangrijke klemtoon wordt gelegd op de optimalisatie van de operationele en binnenvaartgerelateerde processen. Het Havenbedrijf onderzoekt samen met de binnenvaartactoren mogelijke maatregelen om Antwerpen verder uit te bouwen tot een efficiënt functionerende haven met oog voor logistieke optimalisaties in de haven en in het achterland. Er wordt ook gewerkt aan een concrete case om op korte termijn een consolidatieplatform op te richten voor binnenschepen die een terminal aanlopen met kleine aantallen containers. Een ander belangrijk initiatief om een structurele doorbraak op 32 lange termijn te realiseren, is de optimalisatie van de afhandeling van de containerbinnenvaart. Afgelopen jaar werden met het Barge Traffic System (BTS) 100.000 termijnaanvragen genoteerd. Met het BTS wordt het scheepvaartverkeer automatisch geregistreerd waardoor wachttijden aan de terminals tot een minimum worden beperkt. Alle voorbereidingen werden ondertussen getroffen voor de release van een vernieuwd Barge Traffic System in 2010. Op infrastructureel vlak is gestart met de verhoging van de bruggen en waar nodig de verbreding van het Albertkanaal door de Vlaamse gemeenschap. Binnenschepen zullen in de toekomst hun containers 4 hoog kunnen laden. Daarnaast zijn ook de renovatiewerken aan de Van Cauwelaertsluis begonnen, later volgt nog de Royerssluis. Met het uitgewerkte Masterplan Spoor wil het Havenbedrijf zijn positie als tweede spoorhaven van Europa versterken en het aandeel van het spoorvervoer in de modal split optrekken van 10 % in 2009 naar 15 % in 2020 voor containervervoer en van 12 % (2009) naar 20 % (2020) voor alle goederencategorieën. Het Havenbedrijf wil de 1.050 km spoorlijnen in de haven maximaal benutten en de bestaande faciliteiten voor de huidige en toekomstige spooroperatoren vlot toegankelijk maken en uitbreiden. Tegelijkertijd zorgt het Havenbedrijf, samen met de bevoegde overheid en spoorinfrastructuurbeheerder Infrabel, voor een groter aandeel van de aan- en afvoer van goederen zodat deze milieuvriendelijke transportmodus de extended gatewayrol van de haven ten volle kan waarmaken. Er wordt ook extra aandacht besteed aan de bundeling van ladingen en nieuwe spoorverbindingen naar delen in het achterland die niet of te weinig worden bediend. Dit AIS, Antwerp Intermo- dal Solutions II-project focust in de eerste plaats op containerstromen, omdat het klantenareaal op één trein het meest verspreid is. Infrastructuurontwikkelingen: Liefkenshoekspoortunnel. De bouwkundige werken werden al opgestart in 2008 en zijn in volle gang. Voor de bouw van de twee spoortunnels onder de Schelde werden in 2009 de twee tunnelboormachines geleverd en ter plaatse gemonteerd (iedere boormachine meet 102 meter). De boring van de tunnelkokers ging van start in februari en maart 2010. De Liefkenshoekspoortunnel wordt synoniem voor tijdswinst en grotere efficiëntie. 33 Het Havenbedrijf wil de bereikbaarheid van het achterland verder optimaliseren voor een verdere groei van het intermodale transport van en naar Antwerpen. Hiervoor werden twee Masterplannen ontwikkeld: binnenvaart en spoor. Deze plannen, noodzakelijk om de toegankelijkheid van en naar de haven te verzekeren, sluiten aan op het Masterplan Mobiliteit Antwerpen dat de overheid ontwikkelde. doelmatige haven Beleidsvisie

multimodaliteit België 2 3 4 5 6 Ontwikkelingen in de spoorinfrastructuur Liefkenshoekspoortunnel. 16,2 km nieuwe dubbelspoorverbinding met een tunnel van 6 km onder de Schelde. Ingebruikname: 2014. Capciteitsuitbreiding met 35 procent Nederland België Liefkenshoekspoortunnel Antwerpen Noord Nederland NC KD OC K Lijn 27 A. Vertakking Schijn. Vertakking Krijgsbaan. Capaciteitsuitbreiding met 30 procent. GA bijkomende spoorcapaciteit in de Waaslandhaven. In oktober 2009 heeft Infrabel 10 bijkomende sporen in gebruik genomen op de spoorbundel Zuid van waaruit de spooraansluitingen in de Waaslandhaven worden bediend. Nu telt deze bundel in totaal 32 sporen, waarvan 10 volledig geëlektrificeerd en nog eens 10 gedeeltelijk. De planning voorziet de aanleg van nogmaals 10 sporen en het doortrekken van de hoofdspoorlijn 10 tot voorbij de bundel tegen 2012. Vertakking Schijn UR capaciteitsverhoging Lijn 27a. Met de nieuwe vertakkingen Schijn en Krijgsbaan zal een belangrijke capaciteitsverhoging van 30 procent worden gerealiseerd. Voor de bouw van een ongelijksgrondse kruising ter hoogte van de vertakking Schijn/ Oude Landen werden in 2009 belangrijke stappen gezet in de voorafgaande administratieve procedures. De start van de bouwwerkzaamheden zijn voorzien voor 2011, ingebruikname medio 2014. Deze nieuwe infrastructuur zal ook compatibel zijn met de geplande tweede spoorontsluiting. DE Als tweede spoorhaven van Europa wil Antwerpen tegen 2020 het spoorvervoer in de modal split optrekken naar 20%. Frankrijk Vertakking Krijgsbaan Duitsland Frankrijk 34 35 Nederland de Schelde (verruiming van de vaarvensters (2009) en de aan de gang zijnde verdieping van de Schelde) Tweede sluis in de Waaslandhaven (lopende) Onwikkelingszone Saeftinghe (havenuitbreiding) Verbeterde spoorverbindingen tussen Linker- en Rechteroever (in uitvoering) Sluiten van de ring rond Antwerpen (wegtransport) Verhoging van de capaciteit voor binnenvaarttransport (in uitvoering) 1 Verbeterde nautische toegang van doelmatige haven Huidige en toekomstige infrastructuurinvesteringen

multimodaliteit The Original in breakbulk evolutie trein, binnenvaart en wegtransport 1999 2009 1999 Spoor 9,3 % Binnenvaart 22,5 % Wegtransport 68,2 % 2009 Spoor 10 % Wegtransport 55,2 % Binnenvaart 34,8 % Een van de belangrijkste marketingprojecten van het voorbije jaar was The breakbulkport of Europe. Zoals eerder gemeld wil het Havenbedrijf de traditioneel sterke positie van Antwerpen in breakbulk behouden en verstevigen. De voorbije jaren werd duidelijk dat meer en meer concurrerende havens extra investeren in een poging een deel van de breakbulkmarkt naar zich toe te trekken. Daarom werd al in 2008 binnen de afdeling MPC (marketing, promotie en commerciële relaties) een promotiecel opgericht die zich toespitst op breakbulktrafieken en conventionele lading. Er werd een uitgebreid marketingplan breakbulk opgesteld met een duidelijke visie en missie. Dit marketingplan werd in 2009 uitgewerkt met de ontwikkeling van diverse initiatieven: advertentiecampagne new look die Antwerpen als breakbulkhaven zeer sterk op de voorgrond plaatst nieuwe specifieke brochures diverse gadgets die het breakbulkgebeuren in de schijnwerper plaatsen lancering van het kwaliteitslogo The Breakbulk Port of Europe, o.m. op breakbulkadvertenties, buttons en give aways uitwerking van een original label Vierde editie Breakbulk Europe Conference and Exhibition Voor de vierde keer op rij was Antwerpen de gaststad voor de Breakbulk Europe Conference and Exhibition, waarvan het Havenbedrijf de hoofdsponsor is. Drieduizend deelnemers uit de internationale breakbulk- en logistieke wereld namen deel aan de conferentie. De meer dan 100 beschikbare stands waren ingenomen met een duidelijke vraag voor extra ruimte in 2010. Breakbulk Europe Conference and Exhibition, editie 2009. 36 37 Met een doelgericht promotiebeleid wil het Havenbedrijf de Antwerpse haven sterker positioneren op de wereldmarkt zodat de algemene naambekendheid verhoogt. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen wil in de haven een permanent verkeersmeetnet uitbouwen. Het is de bedoeling dat het systeem continu de verkeersafwikkeling van en naar de haven analyseert. De ingezamelde Beleidsvisie gegevens zouden kunnen worden gebruikt voor het ijken van verkeersmodellen en het opstellen van herkomst- en bestemmingsmatrices op permanente basis. Op basis van de gegevens kan op termijn bijvoorbeeld een dynamisch verkeers- en mobiliteitsmanagement worden ingevoerd. In 2009 werd dit dossier verder uitgewerkt en was er een aanzet voor samenwerking met het Vlaams verkeerscentrum. doelmatige haven Organisatie van permanent meetnet in de haven branding

branding Voor het allereerste Annual Oil and Chemical Logistics Networking event werd Antwerpen uitgekozen. Op dit driedaags networkingevent met lezingen in seminariestijl en een boeiend sociaal programma konden de deelnemers doelgericht en op korte tijd klanten, leveranciers en dienstverleners ontmoeten. Wegens groot succes kent het event een tweede editie in 2010. 38 Best Dry Bulk Port Award De haven van Antwerpen werd door het vakblad International Bulk Journal verkozen tot Best dry bulk port. In de strijd om deze Award liet Antwerpen de havens van Rotterdam, Hamburg, Amsterdam en Brunsbüttel achter zich. De genomineerde havens werden onder meer beoordeeld op hun inspanningen om bulkgoederen op een efficiënte, veilige en milieuvriendelijke manier te behandelen, op de kwaliteit van de logistieke nabehandeling, de klantvriendelijkheid, de investeringen in haveninfrastructuur en op de aanpak van hun management om lokale en internationale business te genereren. Antwerpen kreeg de beste beoordelingen op al deze parameters. De renovatie van enkele belangrijke sluizen zoals de Zandvlietsluis (afgewerkt in 2009) en de Van Cauwelaertsluis (gestart in 2009) vroeg om een gedegen informatieparcours voor de klanten. Alle betrokken partijen werden grondig geïnformeerd op een ontmoeting waar zij toelichting kregen over de werken, de timing en de tijdelijke aanpassingen. Tijdens het renovatieproces kregen zij regelmatig updates zodat de hinder voor het havenverkeer tot een minimum werd beperkt. De internationale informatiecampagne verliep via APN, nieuwsbrieven en de pers. Leaflets Het aantal brochures en leaflets is behoorlijk uitgebreid in 2009. Naast een algemene brochure over Antwerpen als polyvalente haven werd er een hele rist commerciële brochures en leaflets gepresenteerd. Zij gaan in op specifieke goederencategorieën en werkstructuren in de haven. Renovatie Van Cauwelaertsluis : bijzondere aandacht voor klanteninformatie. 39 TankBank Naast de driemaandelijkse publicatie van het commerciële magazine Antwerp Port News was er nood aan een sneller en breder nieuwsmedium. Daarom werd in de zomer van 2009 gestart met de maandelijkse nieuwsbrief Radar. Deze E-letter brengt zowel commercieel als economisch nieuws maar heeft ook aandacht voor duurzame ontwikkelingen en het maatschappelijk draagvlak van de haven. De nieuwsbrief wordt verspreid in het Nederlands en Engels, en is ter beschikking van alle geïnteresseerden. Samen met Lloyd-TV werd op geregelde tijdstippen verslag gedaan van het reilen en zeilen in de haven van Antwerpen onder de titel Antwerp Port TV. Informatietraject renovatie sluizen CCO Luc Arnouts (midden) mocht de eerste Best Dry Bulk Port Award in ontvangst nemen. Een erkenning van Antwerpen als Thé original breakbulk port. Het Havenbedrijf organiseerde twee missies naar India en een naar China (in samenwerking met POM Antwerpen). De China-reizen kaderen in het Im-pact on China programma dat het Havenbedrijf heeft uitgewerkt om onder meer marktaandeel voor Antwerpen te winnen op de belangrijke trafiekstroom van China naar Europa. Het Havenbedrijf was ook aanwezig op beurzen als: CTL Imex (Bombay), Breakbulk Asia (Singapore), Logistics Forum (Duisburg), Transrussia (Moskou), Intermodal (Sao Paulo), Transport Logistics (München), Breakbulk Europe (Antwerpen), Steel Logistics (Rotterdam), PPI (Liverpool), Breakbulk (New Orleans), Transport & Logistics (Antwerpen) en SITL (Dubai). Samen met de privéhavenbedrijven werd de Antwerpse haven voorgesteld op Havendagen in Valenciennes, Düsseldorf & Dortmund, Praag, Boedapest en Wenen. RADAR en Televisie doelmatige haven Missies, beurzen, havendagen

waardecreatie Elk jaar presenteert de Nationale Bank van België haar rapport over het economisch belang van de Belgische zeehavens. De parameters hierbij zijn toegevoegde waarde, tewerkstelling en investeringen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte effecten. De directe effecten zijn een gevolg van economische activiteiten die rechtstreeks met de haven verbonden zijn door het soort activiteit (bv. scheepsagenturen, goederenoverslag ) of omwille van de locatie (petrochemische industrie). Naast de directe effecten spelen ook indirecte effecten een rol: deze zijn het gevolg van afgeleide activiteiten (bv. de toegevoegde waarde en tewerkstelling in de financiële sector). Volgens de meest recente cijfers (2007, gepubliceerd in 2009) bedroeg de totale toegevoegde waarde die het maritieme-industriële complex creëerde 9,9 miljard euro, wat gelijk loopt met het budget dat de Vlaamse regering reserveert voor onderwijs. Wanneer de toeleveringsbedrijven worden meegenomen, komt men uit op een toegevoegde waarde van 40 De directe investeringen stegen in 2007 met bijna 27 % tot 3,2 miljard. 20,5 miljard (+ 6,5 % t.o.v. 2006). De toegevoegde waarde stemt overeen met 10,6 % van het brp van Vlaanderen en 6,1 % van het bbp van België. De activiteiten in de haven van Antwerpen zorgen voor werk in heel Vlaanderen. Maar vooral de sociale en economische impact op de directe omgeving van Antwerpen is groot. In de gemeenten rond Antwerpen werkt gemiddeld 12,8 procent van de beroepsbevolking direct of indirect in de haven. Niet alleen de verscheidenheid aan jobs valt op, vooral de omvang van de werkgelegenheid is enorm. In de haven zelf werken ongeveer 65.000 mensen. Iets minder dan de helft ervan doet maritieme activiteiten zoals de duizenden dokwerkers die voor private havenbedrijven de goederen lossen en laden. Andere maritieme beroepen zijn te vinden bij de scheepsagenten, scheepvaart, havenaanleg en baggerwerken. Ruim 8,2 procent van de werkende Vlamingen heeft een job via de haven van Antwerpen. Overzichtstabel economisch belang Haven van Antwerpen Toegevoegde waarde (in miljoen) direct Tewerkstelling (in vte) indirect direct investeringen (in miljoen) indirect direct Maritiem Niet-maritiem Maritiem Niet-maritiem Maritiem Niet-maritiem Maritiem Niet-maritiem Maritiem Niet-maritiem 2002 1.681 5.459 2.655 4.550 22.621 39.724 33.739 53.687 462 1.010 2003 1.943 5.481 2.388 4.337 23.004 38.337 27.305 53.578 785 1.080 2004 2.411 5.935 2.500 5.578 24.074 37.277 26.357 67.027 1.521 1.106 2005 2.938 6.505 2.863 6.414 24.881 38.214 30.750 77.047 2.834 1.080 2006 2.820 6.356 2.990 7.081 26.080 38.038 30.391 80.648 1.436 1.099 2007 3.183 6.702 3.360 7.242 26.325 38.545 33.227 85.008 1.918 1.298 Bron: NBB (2009) 41 Een haven met impact Bijna zes op de tien werkt in de industrie (waarvan het grootste deel in de chemische nijverheid), handel, transportsector en andere logistieke diensten in de haven. Nog eens 118.000 jobs leveren de havenactiviteiten op in de rest van Vlaanderen. In totaal zorgt de haven van Antwerpen voor ruim 180.000 jobs, dat is omgerekend 8,2 procent van de werkende Vlamingen. De haven van Antwerpen biedt een grote toegevoegde waarde voor Vlaanderen en België. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen ziet het als zijn taak om deze toegevoegde waarde op een duurzame manier te optimaliseren. doelmatige haven Beleidsvisie

waardecreatie Buiten de havens 0,5 % Brussel 4,2 % Zeebrugge 5,2 % Oostende 2,6 % Gent 22,4 % Antwerpen 57,1 % Bron: Nationale Bank van België Wereldwijde toegevoegde waarde Het Havenbedrijf zorgt ook voor internationale toegevoegde waarde via APEC-Antwerpen/Flanders Port Training Center en via zijn dochteronderneming Antwerp Port Consultancy. APEC-Antwerpen/Flanders Port Training Center staat in voor kortlopende, prak- tijkgerichte en interactieve seminaries voor buitenlandse studenten. Dit kenniscentrum is uitgegroeid tot een vaste waarde in mondiale, maritieme kringen. Buitenlandse collega s uit de maritieme sector kunnen beroep doen op de Antwerpse knowhow inzake het moderne havengebeuren. Antwerp Port Consultancy valoriseert de expertise en de knowhow van het Havenbedrijf via studie- en adviesopdrachten in het buitenland. 2009 was voor deze dochteronderneming een kanteljaar. Er werd immers gestart met de voorbereiding van het takenpakket waarbij naast consultancy ook wordt geïnvesteerd in de actieve inbreng en uitbouw van andere havens. APEC-Antwerpen/Flanders Port Training Center is uitgegroeid tot een vaste waarde met enthousiaste alumni over de hele wereld. 42 43 Luik 8,1 % doelmatige haven procentueel aandeel in totale directe toegevoegde waarde belgische havens (17,2 miljard euro)

doelmatige haven

infrastructuur & dienstverlening Infrastructuur Topinfrastructuur voor een wereldhaven Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is als landlord verantwoordelijk voor de kwaliteit van de aangeboden infrastructuur. Zo bouwt het onder meer een nieuwe kaaimuur in het Kanaaldok B2. Aan de waterzijde komt een nieuwe kaaimuur van 860 m lang, die een capaciteit zal hebben van twee zeeschepen of vijf binnenschepen. Deze kaaimuur bevindt zich ter hoogte van de concessies van Oiltanking Stolthaven Antwerpen en Evonik Degussa Antwerpen, die met elkaar een overeenkomst hebben gesloten voor het gebruik van deze aanlegfaciliteiten. Oiltanking investeert in een superstructuur van vijf laad- en losinstallaties, de nodige piperacks en alle veiligheids- en operationele uitrusting voor de uitbreiding van de tankparken. Het einde van fase 1 is voorzien in januari 2010, de volledige afwerking heeft als einddatum midden 2011. 46 Dankzij investeringen als deze en door de samenwerking tussen het Havenbedrijf en de privésector kan de haven van Antwerpen ook naar de toekomst toe voldoende ligplaatsen aanbieden en congestievrij blijven. Renovatie Zandvlietsluis, moderne technieken en een efficiënte planning staan borg voor minimale hinder. Zandvlietsluis Het Vlaamse Gewest heeft in 2009 de bodemrails van de sluisdeuren in de Zandvlietsluis vernieuwd. De werkzaamheden vonden plaats onder een zogenaamde drooglegkuip, waardoor de hinder voor het scheepvaartverkeer tot een minimum werd beperkt. De werkzaamheden waren eind 2009 afgerond, net op tijd om aan de herstelwerkzaamheden in de Van Cauwelaertsluis te beginnen. Van Cauwelaertsluis Bouw kaaimuur Kanaaldok B2. Het Havenbedrijf blijft investeren in een ultramoderne infrastructuur. Eind 2009 werd gestart met de renovatiewerkzaamheden aan de Van Cauwelaertsluis: vier nieuwe deuren, aangepaste deurkamers, andere bodemrails en rolwagens, vernieuwde saswanden. De werken zullen duren tot begin 2011. De renovatie van de Van Cauwelaertsluis is een van de deelprojecten uit het Masterplan Mobiliteit Antwerpen. Ook de renovaties van de Kattendijksluis en de Royerssluis maken hier deel van uit. Het doel is om het toenemend aantal binnenvaartschepen ook in de toekomst van een efficiënte en veilige verbinding te voorzien tussen de Schelde, de binnenterminals in het Antwerpse havengebied en het Albertkanaal. Tweede sluis Waaslandhaven In de Waaslandhaven op Linkeroever wordt gewerkt aan de voorbereiding van een van de grootste infrastructuurprojecten van de jongste jaren, nl de tweede sluis. In september 2009 diende het Vlaams departement Mobiliteit en Openbare Werken een bouwvergunningsaanvraag sluis en een milieuvergunningsaanvraag bouw en exploitatie sluis in. Samen met het Vlaams departement Mobiliteit en Openbare Werken ontwikkelde het Havenbedrijf een website waarop het volledige project en de voortgang worden weergegeven. (http:// tweedesluiswaaslandhaven.be). De sluis zou in 2014 operationeel moeten zijn. Op 13 januari 2009 besliste de raad van bestuur de toekomstige nieuwe hoofdzetel van het Havenbedrijf te laten vormgeven door de internationale toparchitecte Zaha Hadid. Het nieuwe Havenhuis komt op de site van het gebouw van de technische dienst aan kaai 63. Met het nieuwe gebouw wil men niet alleen tegemoet komen aan het nijpend tekort aan werkruimte in het kantoor aan de Entrepotkaai, maar ook de administratieve en technische diensten centraliseren waardoor de bedrijfswerking wordt geoptimaliseerd. Met een architecturaal betekenisvol Havenhuis wil het Havenbedrijf ook bijdragen aan de verdere stadsontwikkeling en de uitstraling van het Eilandje. Het gebouw moet op een gepaste wijze de haven van Antwerpen als wereldhaven en als economische troefkaart van Antwerpen en Vlaanderen belichamen. Voor de keuze van de ontwerper werd gewerkt met de procedure van een Open Oproep van de Vlaamse Bouwmeester. Het nieuwe Havenhuis op maquette, een landmark dat de haven en de stad verbindt. 47 Het Havenbedrijf wil in de haven van Antwerpen een dienstverlening aanbieden die tot de wereldtop behoort. Dit vergt een voortdurende investering in de verbetering van de operationele efficiëntie en de optimalisering van de nautischtechnische dienstverlening. Nieuw Havenhuis Beleidsvisie