Stephan van den Brand Kaderarts palliatieve zorg
Palliatieve sedatie -Inleiding -Wat is palliatieve sedatie? -Wat is het niet? -Indicatiestelling -Procedure -Valkuilen -Complicaties
Palliatieve sedatie Definitie: het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase
Palliatieve sedatie Dat wil zeggen: -Het bewustzijn wordt verlaagd -Medisch handelen -Bij een patiënt in de laatste levensfase
Palliatieve sedatie -Continu, tijdelijk of intermitterend -Diep of oppervlakkig
Palliatieve sedatie Bij palliatieve sedatie wordt het lijden verlicht door middel van verlaging van het bewustzijn, bij euthanasie wordt het lijden opgeheven door levensbeëindiging Continu en diep sederen heeft als zodanig geen levensverkortend effect, en euthanasie nadrukkelijk wel. Mogelijk is er eerder sprake van enige mate van levensverlenging (omdat uitputting van de patiënt als gevolg van het ernstig lijden wordt voorkomen) Continu en diep sederen is in principe omkeerbaar, en levensbeëindiging niet
Wanneer pas je palliatieve sedatie toe? Bij een patiënt met minstens één refractair symptoom, die daardoor ondraaglijk lijdt, met een levensverwachting van maximaal 14 dagen. Hierbij moet men overwegen of deze sedatie kansrijk is en of de nadelen acceptabel zijn
Wat is een refractair symptoom? Een symptoom is refractair als er geen conventionele behandeling voldoende snel effectief is, of deze behandeling gaat gepaard met onaanvaardbare bijwerkingen
Reden voor palliatieve sedatie Delier/onrust 57% Dyspnoe 23% Pijn 17% Misselijkheid/braken 4% (Ver)bloeding Epileptische insulten/vcs syndroom Paniek/angst 15% Emotioneel en existentieel lijden, uitputting?
Inschatten levensverwachting Bij 94% van de patiënten na starten sedatie is levensverwachting korter dan 1 week Kenmerken stervensfase: niet meer zelf eten/drinken, cachectisch, vermoeid, verzwakt, bedlegerig, suf, gedesoriënteerd
Palliatieve sedatie Overwegen of sedatie kansrijk is en of de nadelen acceptabel zijn
Palliatieve sedatie Risicovolle ingreep!
Gevolgen van palliatieve sedatie - patiënt is de autonomie kwijt - geen communicatie mogelijk - heeft wel verzorging nodig - de ziekte gaat verder - belastend voor mantelzorg
Sedatie is teamwork! - arts - verpleging - mantelzorg - overige hulpverleners
Voorbereiding palliatieve sedatie bespreken in team/met collega doorloop indicatiestelling/afspraken patiënt saneer bestaande medicatie welke sedatie/hoe/waarmee organisatie: verdeling taken / verantwoordelijkheden laat afscheid nemen evalueer effectiviteit, complicaties, belasting mantelzorg communiceer alle afspraken
Uitvoering stap 1 subcutane pomp midazolam oplaaddosis 10 mg s.c. zonodig 5 mg elke 2 uur herhalen continu: 1,5-2,5 mg/uur s.c. na minimaal 4 uur dosering ophogen met 50% altijd met een bolus van 5 mg s.c. bij doseringen >20 mg/uur over naar stap 2
Uitvoering stap 2 toevoegen levomepromazine bolus 25 mg s.c., eventueel na 2 uur 50 mg 0,5-8 mg/uur s.c. na 3 dagen dosering halveren i.v.m. stapeling bij onvoldoende effect over naar stap 3
Uitvoering stap 3 propofol bolus 20-50 mg i.v. 20 mg/uur i.v. per 15 minuten met 10 mg/uur ophogen toediening onder supervisie van anesthesist
Uitvoering (intermitterende sedatie) meestal voor de nacht: (subcutane pomp) midazolam stap 1 uit schema starten op inslaaptijd ½ tot 1 uur voor gewenste tijd van ontwaken stoppen volgende nacht starten met dosering die vorige nacht leidde tot gewenste niveau van bewustzijnsdaling
Valkuilen te vroeg aankondigen druk patiënt-omgeving te vroeg beginnen geen aandacht voor andere symptoombestrijding oneigenlijke indicatie (verkapte euthanasiewens)
Complicaties paradoxale reactie/resistentie/gewenning te diepe sedatie, obstructie luchtwegen onrust/delier t.g.v. ontwenning/intoxicatie, obstipatie, urineretentie, koorts, hypoglycaemie, hypoxie, dehydratie pijn insulten braken en aspiratie (b.v. door maagretentie bij (sub)ileus). burnout familie/team
Aandachtspunten voor gesprek bespreken zorgen, angsten rond sedatie afscheid nemen indicatie beperkingen, euthanasie niet meer mogelijk? praktische uitvoering, moment starten bijzondere wensen, donorschap behandelovereenkomst tijdens sedatie diepte sedatie wettelijke vertegenwoordiger betrekken naasten
Bedankt voor de aandacht!