Onderwijsprofiel o.b.s. De Zuidwester Onderwijsprofielen in passend onderwijs
Dit onderwijsprofiel is tot stand gekomen met dank aan: - Team van OBS de Zuidwester met in het bijzonder; - Door de bouwcoördinatoren van de onderbouw: Rob van der Horst, middenbouw: Renee van Slogteren en bovenbouw: Marjan Kiela. - De interne begeleiding: Petra van der Beek en Maaike de Ruig - De specialist zelfstandig werken: Marloes Driessen - De specialist rekenen: Marjan Kiela - De werkgroep gedrag van o.b.s. de Zuidwester - De directeur: Cathelijne Thomas Namens het Samenwerkingsverband: - Floor Oostendorp - Christien Den Belder Onderwijsprofiel januari2013 2
Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofd stuk 3 Het onderwijsprofiel SWV WSNS ZK Opbrengstgericht werken en verbetertrajecten Het onderwijsprofiel van o.b.s. de Zuidwester 3.1 De leerresultaten 3.2 Leerstofaanbod 3.3 Leertijd 3.4 Pedagogisch handelen 3.5 Didactisch handelen 3.6 Klassen management middels GIP Onderwijsprofiel januari2013 3
Inleiding Alle besturen hebben met de komst van passend onderwijs zorgplicht. De zorgplicht betekent dat iedere leerling een passende onderwijsplek moet krijgen. De besturen werken samen in het samenwerkingsverband om de zorgplicht te kunnen garanderen. Het samenwerkingsverband (alle besturen) moet zorgen voor een dekkend netwerk. Het samenwerkingsverband maakt via de onderwijsprofielen inzichtelijk hoe zij met de scholen zorgt voor een dekkend netwerk. Het kader voor het onderwijsprofiel wordt op SWV-niveau ontwikkeld zodat er zicht komt op het totale netwerk. De veranderingen zijn een prima gelegenheid om met elkaar een verdere kwaliteitsslag te slaan. De focus ligt op verdere kwaliteitsverbetering. Het samenwerkingsverband, bestaande uit de samenwerking van schoolbesturen, kan zich verder ontwikkelen in het tijdig signaleren en kan doorgaan met het verbeteren van opbrengstgericht werken in leerresultaten en leerkrachtvaardigheden. O.b.s. de Zuidwester heeft zichzelf als doel gesteld verder te ontwikkelen in het tijdig signaleren en afstemming van leerinhoud en leerniveau van de leerling. Wij willen dit realiseren door planmatig te werken met opbrengstgericht werken in leerresultaten en leerkrachtvaardigheden. Onderwijsprofiel januari2013 4
Hoofdstuk 1. Het onderwijsprofiel SWV WSNS ZK Een onderwijsprofiel van iedere school bestaat uit een basiszorg, een breedtezorg en een dieptezorg (zie landelijk referentiekader). In het Samenwerkingsverband Zuid-Kennemerland spreken we van een basisaanbod, een breedteaanbod en een diepteaanbod en formuleren scholen een plusaanbod. De onderwijsprofielen van de PO, SBO en SO scholen gezamenlijk leveren een onderwijscontinuüm op, waarmee wij alle leerlingen een passend onderwijsaanbod kunnen geven. Het breedte -en diepteaanbod op onze scholen is een intensivering van de onderwijsaanpak zoals de school het biedt in het basisaanbod. Dit geldt voor alle vormen van onderwijs. De onderwijsprofielen geven zicht op het onderwijsaanbod voor alle leerlingen in een school. Het onderwijsprofiel moet een zichtbare kwaliteit van onderwijs waarborgen. Een goed gedifferentieerd onderwijsaanbod op de basisschool zorgt ervoor dat veel leerlingen thuisnabij onderwijs kunnen volgen en slechts een beperkt aantal leerlingen een beroep hoeft te doen op het diepteaanbod. Het onderwijsprofiel is een instrument in handen van de schooldirecteur om het onderwijsaanbod gericht te verbeteren. De vaste onderdelen van het onderwijsprofiel zijn: Planmatig werken De leerresultaten Een helder geformuleerd onderwijsaanbod en effectieve methodieken. De bewaking van de leertijd. De instructievaardigheden Het (pedagogisch) klimaat Het klassenmanagement We sluiten aan bij de begrippen in het waarderingskader van de inspectie en bij de vele kwaliteitsinstrumenten. Het zijn die elementen uit het primair proces die direct invloed hebben op de leerresultaten van de leerlingen. Het onderwijsprofiel hangt op deze wijze sterk samen met het onderwijskundig deel van het schoolplan en de onderdelen uit het kwaliteitssysteem van de school. Op iedere school is in het onderwijsprofiel beschreven hoe de school deze onderwijskwaliteit definieert en monitort. De vaste onderdelen van het onderwijsprofiel zijn voor al onze scholen gelijk. De onderdelen moeten beschreven worden in concreet waarneembaar gedrag. Het gedrag is meetbaar en beschreven in termen van wat zie ik. We vinden dat iedere school of ieder schoolbestuur zelf de elementen uit het onderwijsprofiel inhoudelijk vorm moet geven en eventueel een eigen ambitieniveau moet formuleren. Het betekent dat de onderwijsprofielen qua vorm vergelijkbaar zijn, maar qua inhoud per school en per bestuur moeten verschillen om te komen tot een dekkend netwerk. Onderwijsprofiel januari2013 5
Hoofdstuk 2. Opbrengstgericht werken en verbetertrajecten I II Sept Okt/ Jan Jan Febr/ mei Juni Toets Cyclus I: Leeropbrengsten - M-toets CITO afnemen: - M-toets analyseren: - E-toets CITO afnemen: - Heeft het verbeteronderwerp het verwachtte effect op de leeropbrengsten? - Wat is op basis van de toetsresultaten de keuze voor het vakgebied dat je centraal wilt stellen (Plus, basis, breedte) - Ambitie opstellen: Wat zijn je ambities ten aanzien van je leeropbrengsten? - Eindevaluatie verbetering onderdeel uit het onderwijsprofiel. Cyclus II: Verbetering onderwijsprofiel - Startbijeenkomst voor verbeteringen onderdeel uit het onderwijsprofiel. - Observaties in de klas - Werkgroepen - Evaluatie verbeteringen onderwijsprofiel - Welk verbetertraject gaat de school volgend jaar starten? - Team kiest het onderdeel uit het onderwijsprofiel waarmee zij denken de leeropbrengsten te kunnen verhogen. Management stelt een plan van aanpak voor het komend schooljaar vast: Uitbreiden onderwijsprofiel met nieuwe inhoud, of: Niveau huidige onderwijsprofiel verbeteren - Voortgang huidige plan van aanpak - Opzet nieuwe plan van aanpak - Analyse E-toets en bijstellen van de geformuleerde ambities en plan van aanpak. Onderwijsprofiel januari2013 6
Hoofdstuk 3. Onderwijsprofiel o.b.s. De Zuidwester 3.1 leerresultaten Onderwijsprofiel: Ambitie voor schooljaar 2014-2015 De leerresultaten van het plus, basis, en breedteaanbod zijn gebaseerd op de landelijke normscores van CITO of de vaardigheidsscores. In onderstaande tabel zijn de ondergrens en bovengrens opgenomen die horen bij de Basisgroep. Eerst in termen van vaardigheidscore en daaronder in termen van OC-waarde. Onder de landelijke norm is er ruimte voor de school om haar schoolnorm in te vullen, zowel de huidige, als de norm die de school over twee jaar wil behalen. Spelling M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 E8 Landelijke norm (VS) 100-118 107-119 114-124 116-126 121-132 125-137 128-140 131-143 133-145 134-147 137-150 (OC) Huidige schoolnorm 100-107 107-112 115-124 114-123 122-133 127-140 130-138 131-142 136-142 137-144 139-152 198 198 188-180- 205 215 192-192- 208 210 192-206 208 192-215 Schoolnorm over 2 jaar 102-121 108-120 116-126 117-127 122-134 126-139 129-143 133-145 135-147 135-148 137-149 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC waarde ondergrens = 189 >Ambitie = 190 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC waarde bovengrens =208 >Ambitie = Rekenen M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 E8 Landelijke norm (VS) 14-38 23-50 35-60 45-69 57-83 62-87 70-95 77-98 86-107 90-111 97-119 (OC) Huidige schoolnorm 27-46 32-56 40-65 52-78 64-88 75-96 73-99 84-98 89-113 99-119 108-132 200-222 196-219 192-219 223 200-223 199-221 200-227 Schoolnorm over 2 jaar 21-44 31-57 43-66 52-75 65-88 70-93 78-101 84-104 94-113 96-118 100-121 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC-waarde ondergrens = 195 >Ambitie = 195 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC-waarde bovengrens = >Ambitie = Onderwijsprofiel januari2013 7
DMT M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 E8 Landelijke norm(vs) 13-32 21-51 34-71 46-77 56-85 61-89 71-93 77-97 80-102 83-105 85-106 (OC) 188- Huidige schoolnorm 9-24 23-47 33-72 41-76 62-87 68-94 77-97 86-104 83-98 87-108 100-117 178-204 210 186-214 183-212 191-192- 219 193-199- 221 191-209 191-204- 229 Schoolnorm over 2 jaar 17-36 27-57 45-77 55-83 65-89 70-93 78-97 82-101 85-106 90-109 92-110 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC-waarde ondergrens = 191 >Ambitie = 194 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC-waarde bovengrens = 215 >Ambitie = Ondergrens OC-waarde Plus Basis 187 Begrijpend M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 E8 lezen Landelijke -16- -3-24 0-28 11-36 21-45 32-58 37-65 norm (VS) 12 (OC) Huidige -33-2-22 11-30 23-43 20-45 39-57 51-77 schoolnorm 11 172-212 193-212 197-217 199-222 185-212 196-222 Schoolnorm over 2 jaar -9-20 3-31 8-33 17-40 28-52 39-62 48-73 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC-waarde ondergrens = 190 >Ambitie = 194 Huidige schoolnorm: gemiddelde OC-waarde bovengrens = >Ambitie = Onderwijsprofiel januari2013 8
3.2 Leerstofaanbod Het onderwijsaanbod wordt beschreven in methodieken en materialen. In het breedte- en diepteaanbod staat hoe de school intensiveert voor leerlingen met extra onderwijsbehoeften. Het aanbod wordt beschreven voor technisch lezen, begrijpend lezen, spelling, rekenen & sociale competentie. Taal 1/2 3 4 5 6,7,8 Plus - - Leespad Leespad Basis - schatkist - Leeslijn -Taal Actief -Taal Actief - Taal Actief -Leeslijn Breedte Leesweg -Leesweg lezen 3 4 5 6 7 8 Plus Vrij lezen - Leeslijn bakkaarten 3 en 4 - Leespad 3 en 4 - Leeslijn computerprogramma 3 - Bakkaarten Goed Gelezen 4 - Goed gelezen Ruit - Informatieve boeken - Samenlezen 3 en 4 - Leeshalfje 3 en 4 - Goed Gelezen 4 - Samenlezen - Leeshalfje - Goed Gelezen - Bakkaart ster Breedte - Leesouderhulp 3 en 4 - Leesweg 3 en 4 - Vliegboekjes 3 en 4 - Luc Koning 4 - Bakkaarten Goed Gelezen 4 - Leeslijn - Luc Koning bladen - Duo lezen - Bakkaart stip Onderwijsprofiel januari2013 9
Rekenen 1 2 3 4 5 6 7 8 Plus - Plustaak - Groene plusboekjes bij de methode - Kien - Sterk Rekenwerk (groep 4 t/m8) - Rekenweb (groep 4 t/m 8) - Graprekenen ( groep 5 t/m 8) - 3***taak van WIG - Computerprogramma WIG Basis - WIG - De Wereld in Getallen (2** taak van WIG). - Schatkist - WIG pc - Ambrasoft pc - Computerprogramma WIG Breedte Maatwerk Computerprogramma Maatwerk Bijwerkboek WIG ( 1*) - Groen - Oranje - Blauw - Rood - Geel - Met sprongen vooruit - Ambrasoft op computer - Computerprogram ma bij WIG - - - Eigen leerlijn vanaf groep 6 - Woorden 1/2 3 4 5 6 7 8 schat Plus - - Basis - schatkist - Leeslijn - Taal Actief ( vooral les 1 en 10 in ieder blok) - Goed Gelezen - Zaakvakken ( groep 5 t/m 8) - Taalactief computersoftware Breedte - Woorden start - Taalactief computersoftware Onderwijsprofiel januari2013 10
Spelling 3 4 5 6 7 8 Plus - Bouwboek groep 3 - Bakkaarten kasteel ( groep 4 t/m 8) Basis - Woordbouw ( groep 3) - Taal Actief spelling (groep 4 t/m 8) les 1,2,3,4 en bakkaarten Huis - Computerprogramma Taal Actief Spelling ( groep 5 t/m 8) - Leerdictee ( groep 7 en 8) Breedte - Spelling in de lift ( groep 3 t/m8) - Les 5 en 6 Spelling in de Lift ( groep 4 t/m 8) - Bakkaarten Tent (groep 4 t/m 8 ) - Ambrasoft op de computer ( groep 4t/m 8) Onderwijsprofiel januari2013 11
3.3 Leertijd (per vakgebied) De leertijd wordt beschreven in gestelde leertijd (roostertijd) in aantal uren per week. De leertijd wordt verder verfijnd in gerealiseerde en effectieve leertijd in termen van percentages van de gestelde leertijd. De gerealiseerde leertijd is het percentage van de roostertijd dat daadwerkelijk aan het vak besteed wordt. De effectieve leertijd is een percentage van de gerealiseerde leertijd waarop de leerlingen daadwerkelijk met de les bezig zijn. Technisch 1* 2* 3 4 5 6 7 8 lezen Plus Basis 4 ½ uur 4 ½ uur 4 ½ uur 4 uur 2 uur Breedte + 5 x 10 minuten Diepte + 2 x ½ uur (* betreft hier Taal voor kleuters) Rekenen 1 2 3 4 5 6 7 8 Plus -1 methode +1 Kien Basis 3 uur en 45 minuten 5 Breedte + 1 Diepte + 1 Onderwijsprofiel januari2013 12
3.4 Pedagogisch handelen Op de Zuidwester ondersteunen wij de leerlingen in hun sociaal-emotionele ontwikkeling door te streven naar een veilig en optimaal leerklimaat voor iedereen. Onder het kopje pedagogisch handelen worden de volgende zaken beschreven: Omgaan met gedrag: Afspraken die op de Zuidwester gemaakt zijn om positief gedrag te bevorderen. Pedagogisch handelen gericht op de relatie: De leerlingen voelen zich geaccepteerd. Ze horen erbij, z e zijn welkom en ze voelen zich veilig. Pedagogisch handelen gericht op de competentie: De leerlingen ontdekken dat ze de taken die ze moeten doen, aankunnen. Ze ontdekken dat ze steeds meer aankunnen. Pedagogisch handelen gericht op de autonomie: Leerlingen willen vrijheid en zelfbepaling. Ze willen verantwoordelijk zijn voor hun eigen taken en kunnen deze zo veel mogelijk zelfstandig verwerken. Zij kunnen (in elk geval voor een deel) hun leergedrag sturen. Omgaan met gedrag Schoolbrede afspraak - De leerkracht bespreekt elke maandag de regel van de week en hangt deze op de afgesproken plek. - De leerkracht spreekt in de gang, op de speelplaats etc. leerlingen aan die zich niet aan de schoolregels houden. - De leerkracht bespreekt een leerling, met de groepsleerkracht van die betreffende leerling, als het om een bijzondere overtreding gaat. - De leerkracht is bekend met het pestprotocol en zet dit, indien nodig, in. Onderwijsprofiel januari2013 13
Afspraken, van toepassing op alle leerlingen - De leerkracht vertoont voorbeeldgedrag: doet gewenst gedrag voor, laat het voordoen en bespreekt het gewenst gedrag. - De leerkracht beloont gewenst gedrag, door het geven van een compliment (verbaal, non-verbaal), of door het geven van een beloning (sticker, klusje, spelletjes, keuze). - De leerkracht zet op zijn eigen manier een leerling positief centraal. - De leerkracht geeft positieve feedback op het gedrag van de leerlingen. - De leerkracht negeert ongewenst gedrag waar mogelijk. - De leerkracht spreekt de leerlingen aan in de ik-boodschap. - De leerkracht handelt volgens een opbouw in het sturen van gedrag als negeren niet helpt: hij maakt gebruik van gebaren om stilte. hij wijst naar: een betreffende pictogram, gedragsregels, de kleurenklok, het stoplicht, etc. hij beloont het gewenste gedrag (via een beloningssysteem) zowel groepsgericht als individueel. Individueel kan dit ook non-verbaal d.m.v. een aai, knipoog, duim etc. hij sanctioneert ongewenst gedrag door middel van: waarschuwen, uitleggen en toepassen van consequenties, tafels uit elkaar etc. Breedte - De leerkracht maakt bewuster gebruik van het positief centraal stellen van de groep of een (aantal) leerling(en). - De leerkracht vraagt (geeft) hulp aan collega s als hij (de ander) problemen ervaart met het gedrag van een leerling. Pedagogisch handelen gericht op de relatie Basis Breedte - De leerkracht ontvangt en begroet de leerlingen aan het begin van de dag. - De leerkracht kijkt de leerlingen aan als hij met hen praat en verwacht van de leerling dat hij ook kijkt. - De leerkracht maakt beredeneerde keuzes bij het samenstellen van (vaste of voor het werken tijdelijke) groepjes leerlingen. Dit kan m.b.v. een sociogram. - De leerkracht hanteert consequent het pestprotocol. - De leerkracht praat alleen met betrokkenen over de leerlingen en hun thuissituatie. - De leerkracht laat duidelijk merken dat de leerling gezien/gehoord wordt door de leerling aan te kijken, complimenten te geven etc. - De leerkracht signaleert onzekerheid bij de leerling in leer- en gedragssituaties en ondersteunt de leerling in zijn behoefte aan veiligheid en acceptatie door dingen samen en/of voor te doen. - De leerkracht koppelt een tweetal leerlingen aan elkaar die elkaar ondersteunen in het werk (maatje, tutor). - De leerkracht benoemt regelmatig (op een positieve manier) de afgesproken gedragseisen en houdt de leerlingen en zichzelf daar consequent aan. Pedagogisch handelen gericht op de competentie Onderwijsprofiel januari2013 14
Basis Breedte - De leerkracht spreekt zijn vertrouwen uit in de leerlingen in het omgaan met elkaar. - De leerkracht laat zien, dat hij het gewenste gedrag heeft opgemerkt in woord en gebaar. - De leerkracht sluit de dag zo vaak mogelijk af met positieve feedback op het gewenst gedrag, gericht op het werk dat de leerlingen hebben gedaan (product gericht). - De leerkracht sluit de dag zo vaak mogelijk af met positieve feedback op de inzet van de leerlingen en op het sociaal emotioneel functioneren (proces gericht). - De leerkracht spreekt met de leerlingen over hun kwaliteiten om hen bewust te maken van hun mogelijkheden. - De leerkracht geeft opbouwende feedback tijdens de les. - De leerkracht werkt tweewekelijks uit de methode Kinderen en hun sociale talenten. De leerkracht bespreekt met een leerling zijn gedragsmogelijkheden en ondersteunt hem door vertrouwen uit te spreken in zijn capaciteiten. - De leerkracht schrijft het bereiken van gewenst gedrag toe aan de inzet van de leerling zelf. - De leerkracht zet, in samenwerking met de Intern Begeleider, trainingen in (bijvoorbeeld Rots en Water, Emotion: vriendentraining), die de weerbaarheid van de leerling(en) versterken. Onderwijsprofiel januari2013 15
Pedagogisch handelen gericht op de autonomie Basis Breedte - De leerkracht geeft de leerlingen de ruimte, daagt uit en helpt hen om hun gedachten en gevoelens onder woorden te brengen. - De leerkracht daagt de leerlingen (naast de schoolregels) uit om mee te denken over een aantal belangrijke klassenregels in de groep. Dit gebeurt in de 1e week van het schooljaar. - De leerkracht herinnert de leerlingen via complimenten en positieve feedback aan de opgestelde gedragsregels. - De leerkracht laat de leerlingen meedenken en meebeslissen over sommige activiteiten in de groep. - De leerkracht creëert onderwijsleersituaties, bijvoorbeeld een kringgesprek en zelfstandig werken, waarin leerlingen elkaar de ruimte geven voor een eigen inbreng, en waardeert die positief. - De leerkracht zorgt voor werkvormen, die ervoor zorgen dat de leerlingen vorm kunnen geven aan hun eigen keuzes. Bijvoorbeeld het maken van een bouwwerk, het plakken van een collage, het schrijven van een verhaal, PowerPoint etc. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij om kunnen gaan met leerlingen in de groep die extra onderwijs- en begeleidingsbehoeften hebben en maakt hierover afspraken. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen het verantwoordelijk zijn voor elkaar. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij zelfstandig hun problemen kunnen oplossen. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe hij omgaat met verschillen tussen leerlingen wat betreft zelfstandigheid en het dragen van verantwoordelijkheid. We hebben geen breedteaanbod omdat bovenstaande punten van toepassing zijn op alle leerlingen. De leerkracht biedt het echter aan op het niveau van de individuele leerling. Onderwijsprofiel januari2013 16
3.5 Didactisch handelen We sluiten aan bij de opvattingen van de Inspectie die het als volgt omschrijft: Het didactisch handelen van de leerkracht is gericht op het ontlokken en bevorderen van leerprocessen waarbij de leerkracht sturing geeft aan het leerproces en de eigen keuzes van leerlingen. Zo vraagt de leerkracht zich voortdurend af welke hulp, opdracht of aanwijzing gegeven kan worden om leerlingen te helpen tot leren te komen. Uitgangspunt bij het didactisch handelen is het werken met een instructiemodel en het GIPmodel. Daarnaast is het van belang dat de leerkracht afstemt op het niveau van de leerlingen. Instructiemodel: - De school werkt met het direct instructie model en het GIP-model - De school heeft bepaald welke elementen ze per lesfase terug wil zien in de les. Deze staan in het volgende schema: Plus Introductie: - Leerkracht bepaalt in overleg met de leerling of hij/zij de instructie volgt. Inoefening/Verwerking: - Leerling gaat zelfstandig aan het werk Terugkoppeling: - Leerkracht vraagt de leerling hoe het werken ging en of hij/zij alles heeft begrepen. (Dit gebeurt individueel of in de gezamenlijke nabespreking) Basis Introductie: - Leerkracht geeft de start van de les duidelijk aan - Leerkracht blikt terug op de vorige les - Leerkracht vertelt het doel van de les - Leerkracht vertelt wat de leerlingen deze les gaan doen (lesopbouw) Instructie: - Leerkracht laat de leerlingen nadenken over oplossingen/strategieën - Leerkracht geeft uitleg over inhoud van de opgaven - Leerkracht creëert betrokkenheid door vragen te stellen en leerlingen opgaven voor te laten doen Inoefening: - Leerkracht maakt samen met de leerlingen één of meerdere opgaven - Leerkracht laat de leerlingen daarbij nadenken over oplossingen/strategieën Verwerking: - Leerkracht vertelt of schrijft op het bord wat de leerlingen moeten doen. - Leerkracht maakt duidelijke afspraken over hoe en wanneer de leerling om hulp mag vragen (m.b.v. de dobbelsteen) - Leerkracht zorgt voor regelmatige feedback o.a. tijdens de rondes Terugkoppeling: - Leerkracht houdt de nabespreking direct na de inoefening/verwerking - Leerkracht vat de les en het lesdoel samen (met de leerlingen) - Leerkracht complimenteert de leerlingen met wat ze geleerd hebben (verbaal of schriftelijk en individueel of groepsgewijs) Onderwijsprofiel januari2013 17
Breedte Instructie: - Leerling krijgt verlengde instructie - Leerkracht doet de opgave minimaal twee keer goed voor Inoefening: - Leerkracht maakt voorbeeldopgaven samen met de leerling Verwerking: - Leerkracht vertelt de leerlingen individueel wat ze moeten doen. Pedagogisch handelen (algemeen) Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is afgestemd op het versterken van de drie basisbehoeften van de leerlingen, te weten: relatie, competentie en autonomie. Relatie: De leerlingen voelen zich geaccepteerd, ze horen erbij en ze zijn welkom. Ze voelen zich veilig. Er wordt met de leerlingen gepraat en niet over hen. Competentie: De leerlingen ontdekken dat ze de taken die ze moeten doen, aankunnen. Ze ontdekken dat ze steeds meer aankunnen. Autonomie: Leerlingen willen vrijheid en zelfbepaling. Ze willen verantwoordelijk zijn voor hun eigen taken. Zij kunnen (in elk geval voor een deel) hun leergedrag sturen. Visie op pedagogisch handelen Leerkrachten geven ruimte aan het autonomie gevoel van hun leerlingen. Ze honoreren initiatieven van leerlingen. Ze waarderen ideeën van leerlingen en wat ze ermee doen. Ze dagen leerlingen uit om eigen oplossingen te bedenken. Ze laten de leerlingen zelf keuzes maken bij het doen van taken (hoe en wat). Ze laten de leerlingen meebepalen bij de inrichting van het lokaal en vertrouwen organisatorische zaken aan leerlingen toe. Voor leerkrachten, leerlingen en ouders geldt dat ze respect hebben voor elkaar en voor de omgeving. Algemene schoolregels gelden voor allen en worden door allen nageleefd, waarbij voor een ieder geldt: Goed voorbeeld doet goed volgen. Gedrag Rondom het omgaan met (on)gewenst gedrag zijn afspraken op een rij gezet. Deze afspraken worden nageleefd door alle leerkrachten en hebben betrekking op alle leerlingen. 00: Omgaan met gedrag Afspraken, van toepassing op alle leerlingen - De leerkracht beloont gewenst gedrag, door het geven van een compliment (verbaal, non-verbaal) of door het geven van een beloning (al dan niet van tevoren afgesproken met de leerlingen). - De leerkracht negeert ongewenst gedrag. - De leerkracht handelt volgens een opbouw in het sturen van gedrag als negeren niet helpt: hij maakt gebruik van gebaren om stilte hij wijst naar een betreffende pictogram (waarin de gedragsregel is omschreven hij wijst op de kleurenklok, de afsprakenlijst, het stoplicht, etc. hij beloont het gewenste gedrag via een beloningssysteem zowel groepsgericht als individueel hij sanctioneert ongewenst gedrag met een straf. - De leerkracht geeft positieve feedback op het gedrag van de leerlingen: hij geeft ten minste vier complimenten ten opzichte van een correctie. Onderwijsprofiel januari2013 18
Onderwijsprofiel januari2013 19
01: Pedagogisch handelen gericht op de relatie Basis - De leerkracht ontvangt en begroet de leerlingen bij het begin van de dag. - De leerkracht kijkt de leerlingen aan als hij met hen spreekt. - De leerkracht maakt beredeneerde keuzes bij het samenstellen van groepjes leerlingen om het samenwerken te bevorderen. - De leerkracht benoemt de afgesproken gedragseisen aan het begin van elk dagdeel en houdt de leerlingen en zichzelf daar consequent aan. - De leerkracht hanteert consequent het pestprotocol. - De leerkracht praat alleen met betrokkenen over de leerlingen en hun thuissituatie. Breedte - De leerkracht spreekt zijn interesse wekelijks uit naar de leerling over schoolwerk, spel en culturele achtergronden. - De leerkracht signaleert onzekerheid bij de leerling in leer- en gedragssituaties en ondersteunt de leerling in zijn behoefte aan veiligheid en acceptatie door dingen samen en/of voor te doen. - De leerkracht koppelt een tweetal leerlingen aan elkaar die elkaar ondersteunen in het werk; bijvoorbeeld een dyslectische leerling krijgt een goede lezer als ondersteuner naast zich (maatje, tutor). 02: Pedagogisch handelen gericht op de competentie Basis - De leerkracht spreekt zijn vertrouwen uit in de leerlingen in het omgaan met elkaar. Hij gaat hierbij uit van hoge, maar realistische verwachtingen. - De leerkracht laat zien, dat hij het gewenste gedrag heeft opgemerkt in woord en gebaar. Bijvoorbeeld door een duim op te steken. - De leerkracht sluit elk dagdeel af met positieve feedback op het gewenst gedrag, gericht op het werk dat de leerlingen hebben gedaan (product gericht). - De leerkracht sluit elk dagdeel af met positieve feedback op de inzet van de leerlingen en op het sociaal emotioneel functioneren (proces gericht). - De leerkracht spreekt met de leerlingen over hun kwaliteiten om hen bewust te maken van hun mogelijkheden. Breedte - De leerkracht bespreekt met een leerling zijn gedragsmogelijkheden en ondersteunt hem door vertrouwen uit te spreken in zijn capaciteiten. - De leerkracht schrijft het bereiken van gewenst gedrag toe aan de inzet van de leerling zelf. - De leerkracht zet trainingen in (bijvoorbeeld Rots en Water, methode voor sociaal emotionele ontwikkeling), die de weerbaarheid van de leerling versterken. Onderwijsprofiel januari2013 20
03: Pedagogisch handelen gericht op de autonomie Basis - De leerkracht daagt alle leerlingen uit om aan het woord te komen en geeft de leerlingen de ruimte om hun gedachten en gevoelens onder woorden te brengen. - De leerkracht daagt de leerlingen uit om mee te denken over minimaal 4 belangrijke gedragsregels in de groep. - De leerkracht herinnert de leerlingen via complimenten aan de opgestelde gedragsregels. - De leerkracht geeft de leerlingen de ruimte om mee te denken en beslissen over de inrichting van het lokaal. - De leerkracht laat de leerlingen mee denken en mee beslissen over (bijvoorbeeld feestelijke) activiteiten in de groep. - De leerkracht creëert onderwijsleersituaties, bijvoorbeeld een kringgesprek, waarin leerlingen elkaar de ruimte geven voor een eigen inbreng, en waardeert die positief. - De leerkracht zorgt voor werkvormen, die ervoor zorgen dat de leerlingen vorm kunnen geven aan hun eigen keuzes. Bijvoorbeeld het maken van een bouwwerk, het plakken van een collage, het schrijven van een verhaal, etc. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij om kunnen gaan met leerlingen in de groep die extra onderwijsbehoeften hebben en maakt hierover afspraken. Breedte - De leerkracht bespreekt met de leerlingen het verantwoordelijk zijn voor elkaar. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij zelfstandig hun problemen kunnen oplossen. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe hij omgaat met verschillen tussen leerlingen wat betreft zelfstandigheid en het dragen van verantwoordelijkheid. Onderwijsprofiel januari2013 21
3.6 Klassenmanagement middels het GIP-model Klassenmanagement bestaat zoveel mogelijk uit structureren van ruimte, tijd en activiteit zodat de leerkracht de geplande activiteiten uit kan voeren. We onderscheiden hierbinnen de organisatie van de fysieke ruimte en de organisatie van de ruimte rondom het lesgeven, waarbij het leerkrachtgedrag en de leerkrachtvaardigheden een belangrijke rol spelen. 01: Ruimte Basis - De dagplanning staat zichtbaar op het bord. - De GIP regels hangen, middels pictogrammen, zichtbaar in de klas. - De tafels en stoelen zijn zo georganiseerd dat er duidelijke looproutes zijn in de klas. - De klas is zodanig ingericht dat de kinderen zelf precies weten waar spullen te vinden zijn. - Iedere groep beschikt over een nakijkplek waar leerlingen zelf hun afgemaakte werk neerleggen. - Iedere groep beschikt over een instructietafel. - De klok hangt zichtbaar in de klas. Breedte - Er zijn kleine kleurenklokken beschikbaar voor op de tafel van de leerling. - De leerling houdt, indien nodig, een vaste plaats in de klas. - Er zijn koptelefoons beschikbaar. - Er wordt eventueel gebruik gemaakt van het stappenplan uit de beertjesmethode. - Er is een rustig, afgezonderde plek aanwezig in de klas. - Er zijn kantoortjes beschikbaar. 02: Tijd Plus Basis - De leerkracht gebruikt een rooster waarin alle hij alle lessen plant. - De leerkracht houdt zich aan de roostertijden. - De leerkracht vertelt bij aanvang van de dag wat de planning van de dag zal zijn. - Het eerste half uur van de dag wordt, in de groepen 3 t/m 8 gestart met het zgn. leeshalfje. - Vanaf de groepen 3 werken de leerlingen met een zelfstandige weektaak. Breedte 03: Activiteit Basis - De benodigde materialen voor het uitvoeren van de les liggen klaar op een duidelijke, overzichtelijke plek. - Na de instructie door de leerkracht gaan de kinderen zelfstandig aan het werk volgens de overeengekomen GIP-afspraken: *Leerlingen leggen hun dobbelsteen op de gewenste kleur (afhankelijk van individueel of samenwerkopdracht) en gaan aan de slag. Leerkracht loopt een startronde. *Leerlingen leggen bij een vraag hun dobbelsteen op het vraagteken en gaan verder met hun werk. * De looproutes zijn voorspelbaar en bij alle kinderen bekend. Onderwijsprofiel januari2013 22
*De leerkracht loopt vaste routes en bepaalt zelf het moment van interactie met de leerling. Breedte *Terwijl de leerlingen zelfstandig werken, werkt de leerkracht eventueel met een groepje kinderen aan de instructietafel. *Het werken aan de instructietafel wisselt de leerkracht af met het lopen van rondes door de klas. *Als de leerlingen klaar zijn, leggen zij het gemaakte werk op de nakijkplek of kijken het werk zelf na en gaan verder met de vervolgopdracht. - De leerkracht legt de materialen voor de leerlingen klaar in een eigen werkbak. - Het GIP model biedt volop mogelijkheden om kinderen die extra zorg behoeven binnen de klas aan de instructietafel deze extra hulp te bieden. - Pictogrammen van het zelfstandig werken op de tafel van de leerlingen. Onderwijsprofiel januari2013 23