Onderwijsprofiel in passend onderwijs OBS de Erasmus

Transcriptie

1 Onderwijsprofiel in passend onderwijs OBS de Erasmus 1

2 Inhoudsopgave Inleiding p. 3 Het onderwijsprofiel SWV WSNS ZK p Opbrengst gericht werken en verbetertrajecten p Leerresultaten p Leerstofaanbod p Leertijd p Didactisch handelen p Pedagogisch handelen p Klassenmanagement zelfstandig werken p. 16 Bijlagen Zelfstandig werken op de Erasmus Kijkwijzer didactisch handelen Kijkwijzer pedagogische handelen Kijkwijzer zelfstandig werken Richtlijnen bij het oplossen van conflicten met kinderen. Susan Prins (IB er) Ruscha Wijdeveld (directeur), augustus 2015 Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

3 Inleiding Alle besturen hebben met de komst van passend onderwijs zorgplicht. De zorgplicht betekent dat iedere leerling een passende onderwijsplek moet krijgen. De besturen werken samen in het samenwerkingsverband om de zorgplicht te kunnen garanderen. Het samenwerkingsverband (alle besturen) moet zorgen voor een dekkend netwerk. Het samenwerkingsverband maakt via de onderwijsprofielen inzichtelijk hoe zij met de scholen zorgt voor een dekkend netwerk. Het kader voor het onderwijsprofiel wordt op SWV-niveau ontwikkeld zodat er zicht komt op het totale netwerk. De veranderingen zijn een prima gelegenheid om met elkaar een verdere kwaliteitsslag te slaan. De focus ligt op verdere kwaliteitsverbetering. Het samenwerkingsverband, bestaande uit de samenwerking van schoolbesturen, kan zich verder ontwikkelen in het tijdig signaleren en kan doorgaan met het verbeteren van opbrengstgericht werken in leerresultaten en leerkrachtvaardigheden. Het onderwijsprofiel SWV WSNS ZK Het onderwijsprofiel van iedere school bestaat uit een basiszorg, een breedtezorg en een dieptezorg (zie landelijk referentiekader). In het Samenwerkingsverband Zuid-Kennemerland spreken we van een basisaanbod, een breedteaanbod en een diepteaanbod en formuleren scholen een plusaanbod. De onderwijsprofielen van de PO, SBO en SO scholen gezamenlijk leveren een onderwijscontinuüm op, waarmee wij alle leerlingen een passend onderwijs aanbod kunnen geven. Het breedte en het diepteaanbod op onze scholen is een intensivering van de onderwijsaanpak zoals de school het biedt in het basisaanbod. Dit geldt voor alle vormen van onderwijs. De onderwijsprofielen geven zicht op het onderwijsaanbod voor alle leerlingen in een school. Het onderwijsprofiel moet een zichtbare kwaliteit van onderwijs waarborgen. Een goed gedifferentieerd onderwijsaanbod op de basisschool zorgt ervoor dat veel leerlingen thuisnabij onderwijs kunnen volgen en slechts een beperkt aantal leerlingen een beroep hoeft te doen op het diepteaanbod. Het onderwijsprofiel is een instrument in handen van de schooldirecteur om het onderwijsaanbod te gericht te verbeteren. De vaste onderdelen van het onderwijsprofiel zijn: Planmatig werken De leerresultaten Een helder geformuleerd onderwijsaanbod en effectieve methodieken. De bewaking van de leertijd. De instructievaardigheden Het (pedagogisch) klimaat Het klassenmanagement We sluiten aan bij de begrippen in het waarderingskader van de inspectie en bij de vele kwaliteitsinstrumenten. Het zijn die elementen uit het primair proces die direct invloed hebben op de leerresultaten van de leerlingen. Het onderwijsprofiel hangt op deze wijze sterk samen met het onderwijskundig deel van het schoolplan en de onderdelen uit het kwaliteitssysteem van de school. Op iedere school is in het onderwijsprofiel beschreven hoe de school deze onderwijskwaliteit definieert en monitort. De vaste onderdelen van het onderwijsprofiel zijn voor al onze scholen gelijk. De onderdelen moeten beschreven worden in concreet waarneembaar gedrag. Het gedrag is meetbaar en beschreven in termen van wat zie ik. We vinden dat iedere school of ieder schoolbestuur zelf de elementen uit het onderwijsprofiel inhoudelijk vorm moet geven en eventueel een eigen ambitieniveau moet formuleren. Het betekent dat de onderwijsprofielen qua vorm vergelijkbaar zijn, maar qua inhoud per school en per bestuur moeten verschillen om te komen tot een dekkend netwerk. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

4 1. Opbrengstgericht werken en verbetertrajecten I II Sept Okt/ Jan Jan Febr./ mei Juni Toets Cyclus I: Leeropbrengsten - M-toets CITO afnemen: - M-toets analyseren: - E-toets CITO afnemen: - Heeft het verbeteronderwerp het verwachtte effect op de leeropbrengsten? - Wat is op basis van de toetsresultaten de keuze voor het vakgebied dat je centraal wilt stellen (Plus, basis, breedte) - Ambitie opstellen: Wat zijn je ambities ten aanzien van je leeropbrengsten? - Eindevaluatie verbetering onderdeel uit het onderwijsprofiel. Cyclus II: Verbetering onderwijsprofiel - Startbijeenkomst voor verbeteringen onderdeel uit het onderwijsprofiel. - Observaties in de klas - Werkgroepen - Evaluatie verbeteringen onderwijsprofiel - Welk verbetertraject gaat de school volgend jaar starten? - Team kiest het onderdeel uit het onderwijsprofiel waarmee zij denken de leeropbrengsten te kunnen verhogen. Management stelt een plan van aanpak voor het komend schooljaar vast: Uitbreiden onderwijsprofiel met nieuwe inhoud, of: Niveau huidige onderwijsprofiel verbeteren - Voortgang huidige plan van aanpak - Opzet nieuwe plan van aanpak - Analyse E-toets en bijstellen van de geformuleerde ambities en plan van aanpak. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

5 2. Leerresultaten In onderstaande tabel zijn de ondergrens en bovengrens opgenomen die horen bij de Basisgroep. Eerst in termen van vaardigheidscore en daaronder in termen van OC-waarde. Onder de landelijke norm is er ruimte voor de school om haar schoolnorm in te vullen, zowel de huidige, als de norm die de school over jaar wil behalen. Spelling M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 Landelijke norm VS Huidige schoolnorm VS Landelijke norm OC Huidige schoolnorm OC Schoolnorm over jaar OC Rekenen en wiskunde Landelijke norm VS Huidige schoolnorm VS Landelijke norm OC Huidige schoolnorm OC Schoolnorm over jaar OC M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M

6 DMT M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 Landelijke norm VS Huidige schoolnorm VS Landelijke norm OC Huidige schoolnorm OC Schoolnorm over jaar OC Begrijpend Lezen E3 M4 E4 M5 M6 M7 M8 Landelijke norm VS Huidige schoolnorm VS Landelijke norm OC Huidige schoolnorm OC Schoolnorm over jaar OC Ondergrens OCwaarde Plus 213 Basis 187 Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

7 3. Leerstofaanbod Het onderwijsaanbod wordt beschreven in methodieken en materialen. In het breedte en diepteaanbod staat hoe de school intensiveert voor leerlingen met extra onderwijsbehoeften. Het aanbod wordt beschreven voor technisch lezen, begrijpend lezen, spelling en rekenen. Taal 1 2 Plus - Speciale activiteiten Ik en Ko taal - Extra activiteiten rondom beginnende geletterdheid in Sterretjes groep - Basis - Ik en Ko methode met bijbehorende verhalen - Tijdwijzer waarin tijd, gebeurtenissen en feesten zichtbaar worden gemaakt - Lettermuur, met aanvullende activiteiten naast de activiteiten bij het anker - Werkteksten - Breedte - Herhalende activiteiten en preteaching van Ik en Ko - Concrete materialen van het thema bij woordenschatoefeningen - Activiteiten met de ondersteuningsleerkracht Technis ch lezen Plus - Veilig leren lezen zonaanpak Basis - VLL maanaanpak + versnel opdrachten - materiaal bij VLL - Estafette loper boekje - Bolleboos boekjes voor groep 4/5 - Verschillend leesmateriaal om vrij te lezen - Estafette voortgezet Technisch lezen + materiaal - Verschillend leesmateriaal om vrij te lezen Breedte - VLL steraanpak - aanpak voor risicolezers VLL - speciale leesbegeleiding s-map Luc Koning Diepte - Estafette voortgezet Technisch lezen + materiaal - Begeleide aanpak bij de leeslessen - Vier keer een extra kwartier per week oefenen - Verschillend leesmateriaal om vrij te lezen - speciale leesbegeleidingsmap Luc Koning - RALFI lezen - Ontwikkelings Perspectief (OWP) - Logopedie - Dyslexie instrument CITO 7

8 Rekenen Plus - Speciale activiteiten Ik en Ko rekenen - Extra activiteiten rondom beginnend rekenen in sterrengroep Basis - Ik en Ko methode met bijbehorende verhalen - Tijdwijzer waarin tijd, gebeurtenissen en feesten zichtbaar worden gemaakt - Ontwikkelingsmateriaal Breedte - Herhalende activiteiten en preteaching van Ik en Ko - Concrete materialen van het thema bij woordenschat oefeningen - Activiteiten met de ondersteuningsl eerkracht Diepte - verlengde instructie en preteaching - Routeboekje SLO bij de methode - Breinkwekers - Plusschrift van Alles telt - Somplex - Alles telt + materiaal - Oefenprogramma computer Alles telt, Ambrasoft - Oefenboekjes Malmberg - Eenmaal/andermaal oefenboekjes - Spelletjes e.d. rondom keertafels - Apart tafelprogramma - Ondersteuning en verlengde instructie - Minimumprogramma Alles telt - Computer en mappen van Maatwerk - Stenvertblokken - Concreet materiaal - Huiswerk meegeven - OWP - Maatschrift Alles Telt Spelling Plus Basis Breedte - plusopdrachten uit spelling in beeld - spelling in beeld - dictee elke week - woordkasteel computerprogramma Diepte - Logopedie - OWP - Logopedie Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

9 4. Leertijd Urenverdeling op weekbasis Groepen 1 en 2 Ontwikkelingsgebied Groepen 1 en 2 Bevordering taalgebruik, kring 2.00 Woordenschat 0.45 Voorbereidend lezen en taalactiviteiten Hakken en plakken, letters, activiteiten ontluikende geletterdheid, rijmen etc Voorlezen (interactief) 1.15 Totaal taal activiteiten 7.00 Automatiseren basisvaardigheden rekenen 0.45 Voorbereidend rekenen Kleur, kleurnuances, vorm, classificeren, grootte, seriëren, vergelijken, tellen, getallen, meten en wegen etc. Werken met zintuiglijk en ontwikkelingsmateriaal Spel en beweging buiten 4.00 Spel en beweging binnen, spellessen, grote en kleine motoriek 2.15 Muziek 0.30 Zingen 1.00 Expressie vakken 1.00 Kanjertraining 0.30 Totaal Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

10 Urenverdeling op weekbasis schooljaar Groepen 3, 4, 5, 6, 7 en 8 Groepen Lichamelijke ontwikkeling Nederlandse taal, waaronder: taalbeschouwing spreken en luisteren aanvankelijk lezen technisch lezen spelling woordenschat begrijpend lezen schrijven Rekenen en wiskunde Engelse taal Kennisgebieden: Aardrijkskunde Geschiedenis Natuur Maatschappelijke verhoudingen, waaronder staatsinrichting, geestelijke stromingen en actief burgerschap ICT. onderwijs Sociale redzaamheid, waaronder gedrag in het verkeer Bevordering gezond gedrag Expressievakken, waaronder Bevordering taalgebruik Tekenen Muziek Handvaardigheid Pauze Totaal Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

11 5. Didactisch handelen Op de Erasmus werken wij volgens het BHV model. De B van basis heeft betrekking op aanbod van de basis leerstof. Alle kinderen krijgen de basisstof van het leerjaar aangeboden. De leerlingen die extra hulp nodig hebben, krijgen van de leraar extra herhaling van de leerstof. De leerlingen die de stof snel oppakken, komen in aanmerking voor verrijking en verdieping. Zij krijgen pittig pluswerk waardoor zij extra uitgedaagd worden. Groep Instructie en onderwijsbehoeften Plusaanbod - Deze kinderen hebben een korte instructie nodig waarna ze zelfstandig aan het werk kunnen. - Ze hebben opdrachten nodig die op en net boven hun niveau liggen; zodat ze voldoende worden uitgedaagd. - De leeractiviteiten moeten hen uitdagen en ruimte laten voor eigen keuze en inbreng. - Ze hebben een leraar nodig die hen uitdaagt en tot denken aanzet op hun niveau en ze stimuleert. Basisaanbod - Deze kinderen hebben een instructie nodig waarbij de leerkracht voordoet en hardop denkt waarbij de kinderen gestimuleerd worden mee te denken. - Ze hebben opdrachten nodig die op en net boven hun niveau liggen. - En een leerkracht die goed in de gaten houdt of de aangeboden stof wordt begrepen en of alle kinderen gemotiveerd blijven. - Ze hebben een leerkracht nodig die die de instructie terugvraagt, controleert en samen met hen evalueert (responsieve instructie) Breedteaanbod - Deze kinderen hebben instructie nodig die verlengd is; activeren de basisvaardigheden, begeleide in oefening, ondersteuning bij het toepassen van strategieën. - Ze hebben opdrachten nodig die op of net boven hun niveau liggen; zodat ze goed vooruit kunnen komen. - Ze hebben een leerkracht nodig die hun basiskennis vergroot en ervoor zorgt dat de lesstof hierdoor beter begrepen wordt en die hen helpt bij de verwerking van de leerstof. - Ze hebben feedback nodig die de succeservaring stimuleert. - En een leerkracht die positief, vriendelijke en geduldig is en succes benadrukt. Diepteaanbod - Deze kinderen zijn instructie afhankelijk en hebben instructie buiten de groep nodig. - Ze hebben opdrachten nodig die aansluiten bij hun ontwikkelingsperspectief. - Ze hebben instructie nodig waarbij de leraar voordoet en hardop denkt. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

12 De leerkracht geeft het onderwijs op deze drie niveaus vorm middels het directe instructiemodel. Instructiemodel: - De school werkt met het direct instructie model - Per les fase komen de volgende stappen aan bod. Deze staan in het volgende schema: Plus Basis Breedte Introductie: - Leerling verwoordt zelf het doel van de les In oefening/verwerking: - Leerling gaat zelfstandig aan het werk Terugkoppeling: - Leerling rapporteert aan de leerkracht over het gemaakte werk; hij geeft aan wat hij geleerd heeft en hoe het werken ging Introductie: - Leerkracht geeft de start van de les duidelijk aan - Leerkracht vertelt het doel van de les - Leerkracht vertelt wat de leerlingen deze les gaan doen (lesopbouw) Instructie: - Leerkracht laat de leerlingen nadenken over oplossingen/strategieën - Leerkracht geeft uitleg over inhoud van de opgaven - Leerkracht creëert betrokkenheid door vragen te stellen en leerlingen opgaven voor te laten doen In oefening: - Leerkracht maakt samen met de leerlingen een opgave Verwerking: - Leerkracht vertelt of schrijft op het bord wat de leerlingen moeten doen. - Leerkracht maakt duidelijke afspraken over wanneer en hoe de leerling om hulp mag vragen - Leerkracht zorgt voor regelmatige feedback Terugkoppeling: - Leerkracht houdt de nabespreking direct na de in oefening/verwerking - Leerkracht vat de les en het lesdoel samen (met de leerlingen) - Leerkracht complimenteert de leerlingen met wat ze geleerd hebben Instructie: - Leerling krijgt verlengde instructie - Leerkracht doet de opgave minimaal twee keer goed voor In oefening: - Leerkracht maakt minimaal twee voorbeeldopgave samen met de leerling Verwerking: - Leerkracht vertelt de leerlingen individueel wat ze moeten doen. De lijst met taken ligt in het zicht van de leerlingen Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

13 6. Pedagogisch handelen Om bij ons op school met succes te kunnen werken moeten leerkrachten een aantal competenties beheersen. Deze competenties worden besproken tijdens functionerings-en beoordelingsgesprekken. De competenties zijn gericht op drie pedagogische basisbehoeftes; de relatie, de competentie en de autonomie. Binnen de afzonderlijke competentie is een onderscheid gemaakt tussen een basis en breedte aanbod. Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is afgestemd op het versterken van de drie basisbehoeften van de leerlingen, te weten: relatie, competentie en autonomie. Relatie: De leerlingen voelen zich geaccepteerd. Ze horen erbij. Ze zijn welkom. Ze voelen zich veilig. Er wordt met de leerlingen gepraat en niet over hen. Competentie: De leerlingen ontdekken dat ze de taken die ze moeten doen, aankunnen. Ze ontdekken dat ze steeds meer aankunnen. Autonomie: Leerlingen willen vrijheid en zelfbepaling. Ze willen verantwoordelijk zijn voor hun eigen taken. Zij kunnen (in elk geval voor een deel) hun leergedrag sturen. Visie op pedagogisch handelen Leerkrachten geven ruimte aan het autonomie gevoel van hun leerlingen. Ze honoreren initiatieven van leerlingen. Ze waarderen ideeën van leerlingen en wat ze ermee doen. Ze dagen leerlingen uit om eigen oplossingen te bedenken. Ze laten de leerlingen zelf keuzes maken bij het doen van taken (hoe en wat). Ze laten de leerlingen meebepalen bij de inrichting van het lokaal en vertrouwen organisatorische zaken aan leerlingen toe. Voor leerkrachten, leerlingen en ouders geldt dat ze respect hebben voor elkaar en voor de omgeving. Algemene schoolregels gelden voor allen en worden door allen nageleefd, waarbij voor een ieder geldt: Goed voorbeeld doet goed volgen. Pedagogisch handelen van de leerkracht gericht op de relatie Groep Basis - De leerkracht ontvangt en begroet de leerlingen bij het begin van de dag. - De leerkracht kijkt de leerlingen aan als hij met hen spreekt. - De leerkracht maakt beredeneerde keuzes bij het samenstellen van groepjes leerlingen om het samenwerken te bevorderen. - De leerkracht benoemt de afgesproken gedragsverwachtingen en houdt de leerlingen en zichzelf daar consequent aan. - De leerkracht hanteert consequent het pestprotocol en de afspraken hoe wij op de Piramide Meerwijk conflicten oplossen. - De leerkracht praat alleen met betrokkenen over de leerlingen en hun thuissituatie. Breedte - De leerkracht signaleert onzekerheid bij de leerling in leer- en gedragssituaties en ondersteunt de leerling in zijn behoefte aan veiligheid en acceptatie door dingen samen en/of voor te doen. - De leerkracht koppelt een tweetal leerlingen aan elkaar die elkaar ondersteunen in het werk; bijvoorbeeld een dyslectische leerling krijgt een goede lezer als ondersteuner naast zich (maatje, tutor). Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

14 Pedagogisch handelen van de leerkracht gericht op de competentie Groep Basis - De leerkracht spreekt zijn vertrouwen uit in de leerlingen in het omgaan met elkaar. Hij gaat hierbij uit van hoge, maar realistische verwachtingen. - De leerkracht laat zien, dat hij het gewenste gedrag heeft opgemerkt in woord en gebaar. Bijvoorbeeld door een duim op te steken. - De leerkracht sluit elk dagdeel af met positieve feedback op het gewenst gedrag, gericht op het werk dat de leerlingen hebben gedaan (product gericht). - De leerkracht sluit elk dagdeel af met positieve feedback op de inzet van de leerlingen en op het sociaal emotioneel functioneren (proces gericht). - De leerkracht spreekt met de leerlingen over hun kwaliteiten om hen bewust te maken van hun mogelijkheden. Breedte - De leerkracht bespreekt met een leerling zijn gedragsmogelijkheden en ondersteunt hem door vertrouwen uit te spreken in zijn capaciteiten. - De leerkracht schrijft het bereiken van gewenst gedrag toe aan de inzet van de leerling zelf. - De leerkracht vergelijkt de leerling met zichzelf. - De leerkracht overlegt het gedrag van de leerling met de intern begeleider en de ouders om een zo breed mogelijk beeld te krijgen van wat er speelt - De leerkracht zet (in overleg met de IB er) trainingen in die de weerbaarheid van de leerling versterken. Pedagogisch handelen van de leerkracht gericht op de autonomie Basis - De leerkracht daagt alle leerlingen uit om aan het woord te komen en geeft de leerlingen de ruimte om hun gedachten en gevoelens onder woorden te brengen. - De leerkracht daagt de leerlingen uit om mee te denken over belangrijke gedragsregels in de groep. - De leerkracht herinnert de leerlingen via complimenten aan de opgestelde gedragsregels. - De leerkracht geeft de leerlingen de ruimte om mee te denken en beslissen over de inrichting van het lokaal. - De leerkracht laat de leerlingen mee denken en mee beslissen over (bijvoorbeeld feestelijke) activiteiten in de groep. - De leerkracht creëert onderwijsleersituaties, bijvoorbeeld een kringgesprek, waarin leerlingen elkaar de ruimte geven voor een eigen inbreng, en waardeert die positief. - De leerkracht zorgt voor werkvormen, die ervoor zorgen dat de leerlingen vorm kunnen geven aan hun eigen keuzes. Bijvoorbeeld het maken van een bouwwerk, het plakken van een collage, het schrijven van een verhaal, etc. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij om kunnen gaan met leerlingen in de groep die extra onderwijsbehoeften hebben en maakt hierover afspraken. Breedte - De leerkracht bespreekt met de leerlingen het verantwoordelijk zijn voor elkaar. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij zelfstandig hun problemen kunnen oplossen. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe hij omgaat met verschillen tussen leerlingen wat betreft zelfstandigheid en het dragen van verantwoordelijkheid. Gedrag Rondom het omgaan met (on)gewenst gedrag zijn afspraken op een rij gezet. Deze afspraken worden nageleefd door alle leerkrachten en hebben betrekking op alle leerlingen. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

15 Omgaan met gedrag Afspraken, van toepassing op alle leerlingen - De leerkracht beloont gewenst gedrag, door het geven van een compliment (verbaal, non-verbaal) of door het geven van een beloning (al dan niet van tevoren afgesproken met de leerlingen). - De leerkracht negeert ongewenst gedrag. - De leerkracht handelt volgens een opbouw in het sturen van gedrag als negeren niet helpt: hij maakt gebruik van gebaren om stilte hij wijst naar een betreffende pictogram (waarin de gedragsregel is omschreven hij wijst op de timetimer, de afsprakenlijst, het stoplicht, etc. hij beloont het gewenste gedrag via een beloningssysteem zowel groepsgericht als individueel hij sanctioneert ongewenst gedrag met een straf. - De leerkracht geeft positieve feedback op het gedrag van de leerlingen: hij geeft ten minste vier complimenten ten opzichte van een correctie. Toezicht Voldoende toezicht op school zorgt voor een gevoel van veiligheid bij de leerlingen. Veiligheid van leerlingen is de belangrijkste voorwaarde om te komen tot optimale leerprestaties. Voldoende toezicht werkt preventief bij incidenten. Dus effectief toezicht houden vermindert het aantal incidenten. Minder incidenten = meer veiligheid wat leidt tot hogere leerprestaties. Met het team zijn er roosters en voorwaarden opgesteld om de toezicht in en rondom school te borgen. Grensoverschrijdend gedrag Onze school is voldoende toegerust om hulp te bieden aan leerlingen met een specifieke pedagogische hulpvraag. Toch komen er situaties voor waarbij de hulp van de school middels bovenstaande interventies niet geboden kan worden. In deze gevallen treedt ons protocol grensoverschrijdend gedrag in werking. Onder grensoverschrijdend gedrag verstaan wij fysiek geweld, bedreigingen en verbaal geweld. Wanneer dit protocol voor een leerling wordt gestart kan het voorkomen dat een leerling in een time-out of verwijderingsprocedure terecht komt. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

16 7. Klassenmanagement Klassenmanagement bestaat zoveel mogelijk uit structureren van ruimte, tijd en activiteit zodat de leerkracht de geplande activiteiten uit kan voeren. We onderscheiden hierbinnen de organisatie van de fysieke ruimte en de organisatie van de ruimte rondom het lesgeven, waarbij het leerkrachtgedrag en de leerkrachtvaardigheden een belangrijke rol spelen. Ruimte Basis Breedte Tijd Plus Basis Breedte - De klassenregels hangen zichtbaar in de klas. - De inrichting is zo georganiseerd dat er duidelijke looproutes zijn in de klas. - De klok hangt zichtbaar in de klas. - De pictogrammen met de dagplanning hangen zichtbaar op het bord. - De leerkracht stelt na iedere vakantie nieuwe tafelgroepen samen. Iedere tafelgroep bestaat uit vier leerlingen. - De dagplanning ligt zichtbaar op de tafel van de leerling. - Er zijn kleine timetimers beschikbaar voor op de tafel van de leerling. - De leerling houdt indien nodig een vaste plaats in de klas. - Er zijn koptelefoons beschikbaar. - De leerkracht laat de leerling een deel van de planning zelf maken met behulp van een agenda of weekplanningsformulier. - De leerkracht gebruikt een rooster waarin alle hij alle lessen plant. - De leerkracht houdt zich aan de roostertijden. - De leerkracht vertelt iedere dag wat de planning van de dag is. - De leerkracht van groep 1 en 2 laat de leerlingen direct na binnenkomst aan de slag gaan met een of meer van de volgende activiteiten: activiteiten die klaarstaan activiteiten voorzien van een naamkaartje - De leerkracht plant op het rooster de volgende werkvormen in: zelfstandig werken instructiemomenten samenwerken - De leerkracht maakt voor de leerling een planning in pictogrammen. Activiteit Basis - De leerkracht legt de materialen voor de les zo klaar dat de leerlingen ze zelf kunnen pakken. - De leerkracht vertelt voor de les of er sprake is van: individueel werken, waarbij geen hulp gevraagd mag worden individueel werken waarbij hulp gevraagd mag worden als iets niet lukt samenwerkend leren - De leerkracht geeft op een klok de tijdsplanning aan. - De leerkracht vertelt wanneer de les eindigt. De leerlingen krijgen dan nog een paar minuten de tijd om het werk af te ronden. - De leerkracht vertelt: wat hij zelf gaat doen tijdens het zelfstandig werken wanneer hij niet beschikbaar is voor alle leerlingen en hoe lang dat duurt wanneer hij weer beschikbaar is. Breedte - De leerkracht legt de materialen voor de leerlingen klaar in een werkbak, of op de tafel van de leerling. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

17 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Doorgaande lijn blokinstructie opbouw Start in oktober met intrainen van de basis. Tenminste twee keer per week. Aanbod dobbelsteentjes vanaf januari (na de kerst) Leerlingen kunnen minimaal minuten zelfstandig aan het werk vanaf maart groep 3. De leerlingen mogen in dit stadium nog niet zelf de volgorde van hun werk kiezen. Groep 4 leerlingen worden aan het begin van het schooljaar nog erg aan de hand genomen met de instructie vak voor vak. Na de kerst zou voorzichtig begonnen kunnen worden met een blokinstructie van twee vakken, bvb. rekenen en spelling. Leerlingen kunnen eind groep 4 minimaal minuten zelfstandig aan het werk. De leerlingen bepalen zelf de volgorde waarin zij het werk maken. Starten met twee ochtenden per week, streven is eind van het jaar vier ochtenden, in combinatie met gymnastiek e.d. ook gecombineerd met de middagen. Gekoppeld aan rekenen, spelling, taal, schrijven en Estafette Keuze opdrachten. Leerlingen kunnen eind groep minuten zelfstandig werken. Vier tot vijf dagdelen per week is het streven. Gekoppeld aan rekenen, spelling, taal, schrijven en Estafette. Keuze opdrachten duidelijk. Leerlingen kunnen minimaal minuten zelfstandig werken. Vier tot vijf dagdelen per week, ook gecombineerd met de middagen. Gekoppeld aan rekenen, spelling, taal, schrijven en zaakvakken. Keuze opdrachten duidelijk. Leerlingen kunnen minimaal minuten zelfstandig werken Vijf ochtenden per week, ook gecombineerd met de middagen. Gekoppeld aan rekenen, spelling, taal, schrijven en zaakvakken. Keuze opdrachten duidelijk. Leerlingen kunnen minimaal minuten zelfstandig werken Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

18 Bijlagen bij het onderwijsprofiel Zelfstandig werken op de Erasmus Kijkwijzer didactisch handelen Kijkwijzer pedagogisch handelen Kijkwijzer klassenmanagement Richtlijnen bij het oplossen van conflicten. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

19 Zelfstandig werken op de Erasmus In hoofdstuk 7 beschrijven wij de wijze van zelfstandig werken en klassenmanagement zoals wij dat vorm geven op onze school, gevolgd door de wijze waarop de leerstof wordt georganiseerd bij het zelfstandig werken. De afgelopen vijf jaar zijn wij gericht bezig geweest met het neerzetten van een doorgaande en opbouwende lijn in de groepen 1 tot en met 8. In dit hoofdstuk van het onderwijsprofiel hebben we de leerlijn zelfstandig werken samengevat. Dit geldt als borging van de lijnen die wij hebben uitgezet en geeft nieuwkomers en invallers richtlijnen m.b.t. het zelfstandig werken. Aan de orde komen: de regels zelfstandig werken, gebruik van een teken, de dobbelsteen, de tijdsaanduiding, doorgaande leerlijnen zelfstandig werken, inrichting van de klaslokalen, rustige Regels, overdracht van groep naar groep, aandachtspunten voor de groepsoverdracht, aandachtspunten klassenbezoek voor de IB er, de blokinstructie, de doorgaande lijn, borging van de vloeiende lijn. We hebben de afgelopen jaren met plezier samengewerkt rond het zelfstandig werken. We zijn blij dat de basis er stevig inzit, zodat we systematisch en met een stevig fundament door kunnen bouwen aan onze professionalisering met betrekking tot zelfstandig werken met kinderen. Regels zelfstandig werken. De regels van groep 1 tot en met groep 8. De regels voor het zelfstandig werken hebben een opbouwende en doorgaande lijn van de groepen 1 tot en met 8. Het zelfstandig werken wordt visueel ondersteund door het gebruik van een klassikaal teken in de kleuren rood en groen. Bij rood mag de leraar door de kinderen niet gestoord worden, bij groen wel. Op het moment dat het stoplicht is opgehangen, treden de regels voor het zelfstandig werken in werking. REGELS ZELFSTANDIG WERKEN (januari groep 3 t/m groep 8) 1. Zelf nadenken over je vraag 2. Hulp vragen aan een medeleerling met de dobbelsteen op groen 3. De opdracht overslaan 4. Je dobbelsteen op? draaien als juf/meester een hulpronde loopt 5. Aan juf / meester vragen als hij/zij langskomt. Gebruik van een teken We zijn begonnen met het gebruik van het stoplicht met twee kleuren als teken voor het zelfstandig werken. Eerst waren dit rondjes, de laatste jaren is de rode stip in de onderbouw vervangen door het stilte jongetje of het stilte meisje. Rood Groen : je mag juf/meester niet storen, volg de regels van het zelfstandig werken en gebruik de dobbelsteen : juf/meester loopt een hulpronde en komt bij je als je je dobbelsteen op een? of een! hebt gelegd. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

20 De dobbelsteen. Vanaf januari groep 3 hebben alle kinderen een eigen dobbelsteentje in hun laatje. Zo n dobbelsteen geeft de leerling de mogelijkheid bepaalde wensen kenbaar te maken door de dobbelsteen op de gewenste kleur/teken te draaien. Regels voor de dobbelsteen op je tafel (januari groep 3 t.e.m. groep 8 O Je mag mij storen, ik wil je helpen O Stoor mij niet, ik wil zelfstandig werken? Ik heb een vraag voor juf/meester! Ik wil iets vertellen aan juf/meester. Tijdsaanduiding In de doorgaande leerlijnen staat per leerjaar aangegeven hoe lang de kinderen minimaal zelfstandig moeten kunnen werken. Deze tijdsfactor heeft een opbouw in de loop der jaren: hoe hoger een leerling komt in de leerjaren, hoe langer er van hem/haar verwacht wordt zelfstandig te kunnen werken. De doorgaande leerlijnen zelfstandig werken In de overzichten op de volgende pagina s, hebben we de doorgaande leerlijnen zoals we deze op onze school toepassen op de schema s aangepast. We hebben een onderscheid gemaakt tussen de materialen, de klasseninrichtingen, de leerlingen en de leraren. De doorgaande lijnen en het aansluiten op elkaar bepalen in grote mate het succes van het zelfstandig werken van de kinderen. Dit betekent dat kinderen bepaalt gedrag kunnen intrainen en er echt beter in kunnen worden. De doorgaande lijn is de kracht van het zelfstandig werken..... Inrichting van de klaslokalen Regelmatig met een checklist door je lokaal lopen, helpt bij het vormgeven van het klassenmanagement als wel het bijhouden van het klassenmanagement. Overdracht van groep naar groep Voor de overdracht van het zelfstandig werken, gebruiken wij geen apart formulier. Omdat de leerlijnen zelfstandig werken op elkaar zijn afgestemd, is het in principe vrij duidelijk wat een groep kan en zou moeten kunnen. Om die reden willen wij de overdracht van groep naar groep gaan doen aan de hand van vastgestelde aandachtspunten voor de overdracht. Het is wenselijk de verschillende aandachtspunten nader te bekijken op de doorgaande lijn. Huishoudelijke en organisatorische afspraken bijvoorbeeld per groep, afspraken over uitdelen, opruimen e.d. lenen zich uitstekend voor een doorgaande lijn door de hele school, zodat de kinderen niet steeds hoeven te wennen aan nieuwe en andere afspraken. Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

21 Beschrijving van de blokinstructie Vanaf groep 5 wordt de leerstof aangeboden in de vorm van Blokinstructies. Een blokinstructie is een moment van instructie van verschillende vakken, in één blok samen gegeven. Dan de volgende activiteiten: o alle boeken en schriften worden uitgedeeld door verschillende kinderen (klassenhulpen, groepshulpen) o de leerlingen maken een stapeltje hiervan op de hoek van de tafel: in de regel is het handig voor rechts leerlingen om links een stapeltje te maken en vice versa o de groepen hebben het werk voor de blokinstructie steeds op dezelfde wijze op het bord staan, in een tabel op dezelfde plaats o leerkracht legt van alle vakken uit wat er moet gebeuren op welke blz. o nogmaals de regels bespreken van het zelfstandig werken (inzien nodig) o dobbelstenen klaar leggen o aangeven tot hoe laat er zelfstandig gewerkt gaat worden o aangeven welke groepjes verlengde instructie krijgen o wat moeten leerlingen doen als zij klaar zijn o de kinderen mogen zelf kiezen met welk vak zij beginnen o leerlingen leveren het werk pas in als ze met alles klaar zijn in de daarvoor bestemde bakken, mandjes, afgesproken plekken o de leerkracht kan een startronde lopen om te zien of alle kinderen aan de slag kunnen o de leerkracht heeft de mogelijkheid alle dobbelstenen even op rood te laten zetten de eerste tien minuten i.v.m. rust in de groep o hoewel de kinderen daarna kunnen samenwerken, blijft rust een belangrijk gegeven i.v.m. de concentratie o de leerkracht gaat aan de instructietafel aan de slag met extra instructie o streven is dat alle kinderen het werk binnen de gegeven tijd klaar hebben o trage leerlingen kunnen verkorte opdrachten maken o snelle leerlingen kunnen een verkorte route volgen (ingedikt werk) o snelle leerlingen kunnen eerder beginnen als zij de instructiestof al beheersen o slordig werk wordt niet geaccepteerd, maar wordt indien mogelijk- meteen gecorrigeerd c.q. over gemaakt o positief stimuleren van mooi schrijven voorkomt ook slordig werk, bijvoorbeeld leerlingen die netjes hun werk maken, mogen zo nu en dan met een extra mooie pen schrijven. o na het zelfstandig werken wordt zowel het proces als het product kort geëvalueerd met de groep: Wat ging goed? Wat kan beter? De doorgaande lijn Een vloeiende doorgaande lijn voorkomt stagnatie. Dat wat de kinderen hebben geleerd in de ene groep, wordt automatisch over gepakt in de volgende groep. En er wordt op verder gebouwd en uitgebouwd. De regels en rituelen zijn bekend bij de leerlingen, dat scheelt een hoop uitleggen en opnieuw moeten wennen aan een nieuwe manier van werken. Iedereen doet het immers wel ongeveer hetzelfde. Hartstikke belangrijk dus, zo n doorgaande lijn! Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

22 Kijkwijzer Didactisch handelen Groep : Leerkracht : Onderdeel g rv v m o ja nee De leerkracht gebruikt materialen die passen bij het doel van de les De leerkracht gebruikt materialen die de leerlingen uitnodigen/uitdagen De inhoud van de les sluit aan bij het niveau van de groep De leerkracht gebruikt differentiatievormen: Gepland Ongepland De leerkracht maakt gebruik van : Preteaching ( rekening houdend met de haalbaarheid) Herhalingsinstructie Verlengde instructie Korte uitleg tijdens het lopen van de ronde De leerkracht gebruikt verschillende didactische werkvormen De leerkracht heeft zijn/haar les voorbereid De leerkracht benoemt het doel van de les Het doel van de les is zichtbaar in de dag planning De leerkracht stelt vragen die de leerlingen in staat stellen het doel te halen/aansluiten bij het doel van de les De leerkracht heeft voldoende tijd gereserveerd voor het begeleid inoefenen De leerkracht maakt gebruik van de instructietafel De leerkracht differentieert in: Startmoment van de les Inhoud van de les Lesomvang Verwerking De leerkracht maakt gebruik van nagekeken werk bij zijn/haar instructie/planning Er wordt verrijkings- en verdiepingsmateriaal aangeboden Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

23 Onderdeel g rv v m o ja nee Er vinden reflectiegesprekken plaats waarbij de kinderen aangeven hoe deze hebben gewerkt en wat dat voor de volgende les kan betekenen De leerkracht evalueert groepsplannen volgens de afgesproken termijn De leerkracht evalueert leerlijnen volgens de afgesproken termijn De leerkracht verwerkt geëvalueerde informatie ( differentieert, handelingsplannen, leerlijnen) in zijn/haar planning en instructie. Instructiekwaliteit en afstemming is belangrijk Opmerkingen: Datum: Handtekening leerkracht Tijd: Handtekening directie/ib Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

24 Kijkwijzer Pedagogisch handelen Groep: Leerkracht: Onderdeel: g rv v m o ja nee De leerkracht maakt de gewenste leerhouding duidelijk Er is aandacht voor het structureel versterken van de rust in de groep Er wordt aandacht besteed aan het structureel versterken van de concentratie Er is aandacht voor het structureel versterken van de interactie tussen leerling/leerkracht en leerling/leerling Er is aandacht voor het consequent naleven van de afspraken door leerkracht en leerlingen De leerkracht benadert de leerlingen uit zijn/haar groep op een positieve manier De leerkracht bevordert positieve communicatie tussen leerlingen onderling De leerkracht ondersteunt leerlingen in het hebben van eindverantwoordelijkheid m.b.t. groepsprocessen Er is aandacht voor het structureel versterken van groepsdynamiek De leerkracht stelt grenzen Er is aandacht voor het structureel versterken van het zelfvertrouwen en het zelfbeeld van de leerling De leerkracht is in staat om bewustwording van het eigen gedrag van de leerling te creëren en bewustwording van het effect van zijn gedrag op anderen De leerkracht benoemt waarneembaar gedrag, benoemt verbaal en non verbale bewegingen van leerlingen De leraren tonen affectie naar leerlingen De leraren spreken hoge verwachtingen uit De leraar biedt voldoende uitdaging Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

25 Onderdeel g rv v m o ja Nee De leerkracht gebruikt zijn/haar stem ondersteunend aan het leerproces De leerkracht gebruikt zijn /haar mimiek ondersteunend aan het leerproces De leerkracht gebruikt zijn/haar lichaamshouding ondersteunend aan het leerproces De leerkracht maakt oogcontact met de leerlingen De leerkracht reageert alert op signalen uit de groep De leerkracht is goed zichtbaar voor alle leerlingen Het tempo waarin de leerkracht uitlegt/praat past bij het groepsniveau De leerkracht benoemt gewenst gedrag De leerkracht geeft leiding aan het onderwijsproces De leerkracht wisselt verbale en non verbale communicatie af De leerkracht heeft het pestprotocol zichtbaar in de klas Opmerkingen: Datum: Handtekening leerkracht Tijd: Handtekening directie/ib Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

26 Kijkwijzer Klassenmanagement Groep : Leerkracht : Onderdeel: g rv v m o ja nee De benodigde materialen liggen klaar Leerlingen weten welke materialen ze mogen pakken Leerlingen weten wat ze moeten doen als hun opdracht af is De regels van zelfstandig werken hangen zichtbaar in de klas Uit het gedrag van de leerlingen blijkt dat ze de klassenregels kennen De leerkracht en de kinderen gebruiken de dobbelsteen De leerkracht en kinderen gebruiken het stoplicht teken Inrichting van de klas is praktisch en doelgericht De leerlingen kunnen materialen pakken zonder anderen te storen De leerkracht registreert welke kinderen extra hulp instructie hebben gekregen De leerkracht registreert: Dag planning Jaarplanning Verschillende instructievormen computeropdrachten differentiatieschema groepsplannen methode gebonden toetsen kind gegevens/kind informatie analyses van toetsten analyses van vorderingen De leerkracht spreekt met de leerlingen over hun werkhouding, over wat er van hen verwacht wordt Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

27 Onderdeel: g rv v m o ja nee De leerkracht gaat de effecten van de hulp na en noteert dit Het thema van de week hangt zichtbaar in de klas Opmerkingen: Datum: Handtekening leerkracht Tijd: Handtekening directie/ib Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus

28 Richtlijnen bij het oplossen van conflicten tussen kinderen Regel : Je lost ruzie op met praten of samen met juf of meester Een kind doet iets wat een ander niet leuk vindt (aanstoten, iets zeggen, iets afpakken). Dan zegt het getroffen kind : Hou daarmee op, ik vind het niet leuk. Als het kind niet stopt, dan is het de regel / afspraak dat het kind naar juf/meester gaat, die gaat helpen om het op te lossen. Nu is het aan de leerkracht om de kinderen te helpen het conflict op te lossen. Dat het goed opgelost wordt is erg belangrijk, want sluimerende conflicten kunnen heel storend werken in de klas en de effectieve leertijd enorm belemmeren. Vaak gebeuren dit soort dingen op een moment dat het helemaal niet uitkomt. Je wilt net beginnen met de les, we gaan bijna naar huis, kortom vaak is er geen tijd. Hoe pakken we dit aan? Richtlijnen 1. Als het niet uitkomt, zeg tegen het kind dat je het hebt gehoord en dat je straks (na school, in de pauze, vanmiddag) helpt om het uit te praten. 2. Vraag het kind of het al heeft aangegeven dat het het gedrag van de ander niet leuk vindt. Nee, dan moet deze dat alsnog doen. Zo ja, dan wordt het andere kind er bij gevraagd. 3. Laat kinderen verwoorden om de beurt wat er precies is gebeurd. 4. Leer kinderen in eerste instantie te vertellen wat zij zelf hebben gedaan, gezien, gehoord. Leer hen niet meteen te verwijzen naar de ander (ja maar, hij deed, hij zei, zij heeft etc.). 5. Benoem samen van welke kleur pet er sprake was. Was dit een rode pet? En waarom? Een zwarte? En met welke pet op heb jij iets terug gedaan? 6. Als blijkt dat een kind een reactie heeft gegeven op fout gedrag van een ander, dan verwijs je naar de regel die wij hebben op school: als je er samen met praten niet uitkomt, dan ga je naar de leerkracht. Je gaat niet terug slaan, schoppen, schelden etc. 7. Benadruk altijd het gedrag wat goed is gedaan door een positieve opmerking, compliment. Vraag welke kleur pet je met het goede gedrag op hebt. 8. Als duidelijk is geworden waar het probleem begonnen is, wat er precies mis is gegaan, verzin met de kinderen samen een goed alternatief wat had je anders kunnen doen? Hoe had je het eerder kunnen oplossen? Hoe los je het op met een witte pet op? 9. Tenslotte wordt er samen gekeken naar een oplossing Sorry zeggen, vrienden maken, elkaar een handje geven, iemand helpen de rommel op te ruimen etc. 10. Het conflict is pas opgelost als alle partijen goed hebben begrepen wat er mis is gegaan en hoe dat de volgende keer anders kan, de tips en de tops! En als de betrokken partijen aangeven dat het goed is zo. OBS de Erasmus Onderwijsprofiel OBS de Erasmus, augustus