Winkelen in het Internettijdperk

Winkelen in het Internettijdperk De (ruimtelijke) gevolgen van internet winkelen dr. Jesse Weltevreden, Hoofd Onderzoek BOVAG 1

Inhoud Winkelgebieden in Nederland Internet winkelen in Nederland E-shoppers: effecten internet winkelen Winkeliers: website adoptie en effecten Ruimtelijke gevolgen internet winkelen Conclusies 2

Winkelgebieden in Nederland

Aantal locaties, winkels en WVO, naar type winkelgebied, 2006 (in %) Winkelgebied Aantal locaties Aantal winkels WVO Binnensteden 6 2 24 Dorpscentra 6 21 16 Stadsdeelcentra 4 8 5 Wijkcentra 28 10 7 Buurtcentra 19 2 Grootschalige detailhandelslocaties 6 2 11 Speciale winkelgebieden 1 0 0 Verspreide bewinkeling n.v.t. 24 5 Totaal 100 100 100 Bron: Locatus (2006), bewerking Ruimtelijk Planbureau (2007) 4

Winkelgebieden in de Randstad, 2006 Bron: Locatus (2006), bewerking Ruimtelijk Planbureau (2007) 5

6 Internet winkelen in Nederland

Internet winkelen in Nederland (2007) 88% van de NL bevolking heeft toegang tot internet 89% van de internetgebruikers zoekt informatie over producten en diensten online 66% van de internetgebruikers koopt producten en diensten online 2% van de internetgebruikers verkoopt online (c2c e- commerce) Omzet online winkelen is 4,5% van de totale detailhandelsomzet Bron: CBS (2008); Thuiswinkel.org (2008) 7

Top 10 internet aankopen 2004 en 2006 (in %) 2004 Films, muziek Kleding Literatuur Reizen Tickets Hardware 2e hands artikelen Software Fotografische artikelen Bruin- en witgoed Overige producten Totaal % 16 12 12 9 8 7 6 4 20 100 2006 2e hands artikelen Kleding Literatuur Films, muziek Reizen Tickets Hardware Fotografische artikelen Software Bruin- en witgoed Overige producten Totaal % 1 1 12 11 10 6 5 21 100 Bron: Universiteit Utrecht (2004); Ruimtelijk Planbureau (2007) 8

Internet aankopen naar typen online winkels, 2006 (in %) 2e hands artikelen 89% 6% Kleding 4% 5% 74% % 9% 4% Literatuur 66% % 17% 7% % 4% Films, muziek 71% 5% 7% 8% 4% 6% Reizen 18% 15% 56% 6% Tickets 25% 28% 7% 8% Hardware 6% 6% 12% 17% 16% 12% Fotografische artikelen 21% 8% 6% 9% 9% 16% Software % 5% 7% % 19% Bruin- en witgoed 8% 7% 20% 16% 4% 1% Overig 22% 12% 20% 14% 1% 16% Totaal 29% 17% 18% 11% 15% 9% 0% 10% 20% 0% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% E-tailer Particulier / Advertentiesite Postorderbedrijf Winkel(keten) Producent / Dienstverlener Anders Onbekend Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 9

Waar gekocht indien niet online gekocht (2006, in %) 2e hands artikelen 19% 2% 17% % 52% Kleding 54% 6% 6% 12% 9% 12% Literatuur 55% 8% 4% 16% 5% 11% Films, muziek 55% 6% 8% 1% % 14% Reizen 8% 9% 8% 22% 9% 10% Tickets % % % 0% 15% 14% Hardware 48% 4% 4% 0% % 8% Fotografische artikelen 41% 9% 8% 24% 2% 12% Software 44% % % 17% 7% 2% Bruin- en witgoed 5% 5% % 24% 5% 8% Overige artikelen 4% 8% % 2% 9% 20% Totaal 42% 6% 5% 19% 7% 19% 0% 10% 20% 0% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Binnenstad Dorpscentrum Stadsdeelcentrum Overige winkellocaties Per Post/Telefoon Niet gekocht Overig Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 10

E-shoppers: effecten internet winkelen 11

Toenemende prijsbewustheid consument door internet Vrouw Man Gemiddeld aantal keer prijsvergelijkingssites gebruikt (2006) 11,5 19,8 Prijsbewuster door internet (2006, in %) 54 66 15-5 jaar 5-55 jaar 55+ 15,6 17, 15, 62 62 54 Totaal 16,4 61 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 12

Afname bezoekfrequentie één of meerdere winkelgebieden door internet Vrouw Man Minder bezoek (2006, in %) 2 5 Meer bezoek (2006, in %) 6 15-5 jaar 5-55 jaar 55+ 4 5 24 6 5 Totaal 4 5 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 1

Afname aantal aankopen in één of meerdere winkelgebieden door internet Vrouw Man Minder aankopen (2006, in %) 4 40 Meer aankopen (2006, in %) 4 6 15-5 jaar 5-55 jaar 55+ 8 40 26 5 5 4 Totaal 8 5 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 14

Afname omzet via andere thuiswinkelkanalen (o.a. post, catalogi, telefoon), 1998-2007 5 4,5 Omzet (in miljarden euro's) 4,5 2,5 2 1,5 1 0,5 0 29% van de e-shoppers kocht in 2006 door internet minder via andere thuiswinkelkanalen Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 1998 1999 2000 2001 2002 200 2004 2005 2006 2007 Andere thuiswinkelkanalen Internet Bron: Thuiswinkel.org (2008) 15

Toename totaal aantal aankopen door Internet Vrouw Man Toename totaal aantal aankopen (2006, in %) 21 25 Afname totaal aantal aankopen (2006, in %) 2 15-5 jaar 5-55 jaar 55+ 27 22 12 2 2 Totaal 2 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 16

Winkeliers: website adoptie en effecten 17

Gevolgen internet winkelen voor winkeliers (in %) Effect Minder omzet/winst Beter geïnformeerde/prijsbewustere klanten Minder klanten Gedwongen om prijzen te verlagen Meer concurrenten Gedwongen om ook een website te nemen Overige effecten Totaal % 4 29 11 6 4 1 100 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 18

Website adoptie per type product, 2006 (in %) 2e hands artikelen 4% 22% 74% Kleding % 1% 65% Literatuur 24% 4% 4% Films, muziek, software 1% 26% 4% Reizen 48% 25% 28% Hardware 0% 45% 25% Fotografische artikelen 1% 50% 8% Bruin- en witgoed 14% 50% 6% Overig 6% 4% 60% Totaal 7% % 59% Winkelketens 19% 70% 11% Zelfstandigen 6% 0% 64% 0% 10% 20% 0% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Online verkoop Informatief Pre-Internet Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 19

Website adoptie per type winkelgebied, 2006 (in %) Binnensteden 19% 44% 7% Dorpscentra 15% 6% 49% Stadsdeelcentra 21% 7% 41% Wijkcentra 15% 7% 47% Buurtcentra 10% 41% 50% Grootschalige concentraties 14% 69% 18% Overige winkellocaties 9% 46% 46% Totaal 16% 4% 41% 0% 10% 20% 0% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Online verkoop Informatief Pre-Internet Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 20

21 Binnenstad van Alkmaar, 2006

22 Binnenstad van Purmerend, 2006

Belangrijkste voordeel van website voor winkeliers (in %) Voordeel Stijging naamsbekendheid Informatievoorziening/service naar klanten verbetert Meer klanten Meer omzet Vergroting verzorgingsgebied Verbeterde communicatie met klanten Bespaard kosten/tijd Overige voordelen Totaal Informatief 4 25 11 4 4 4 15 100 Online verkoop 20 17 17 1 8 2 7 16 100 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 2

24 Ruimtelijke gevolgen internet winkelen

Ruimtelijke differentiatie Consumenten in (zeer) sterk stedelijke gebieden hebben de grootste kans om via internet te winkelen. Hoe slechter de winkelbereikbaarheid van e-shoppers, hoe meer producten zij via internet kopen. Hoe slechter de auto-bereikbaarheid van binnensteden, hoe groter de kans dat autogebruikers het internet boven de binnenstad verkiezen. Hoe slechter de aantrekkelijkheid van het winkelgebied, hoe groter de kans dat niet-autogebruikers het internet boven de binnenstad verkiezen. Zelfstandig winkeliers in binnensteden en grootschalige detailhandelslocaties hebben het vaakst een website en doen het vaakst aan online verkoop. Zelfstandig winkeliers in landelijke gebieden hebben minder vaak een website en doen minder vaak aan online verkoop dan zelfstandigen in (sterk) stedelijke gebieden. Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 25

Percentage winkelgebieden waar e-shoppers minder niet-dagelijkse aankopen doen (2006) Winkelgebied Binnensteden Dorpscentra Stadsdeelcentra Wijkcentra Buurtcentra Grootschalige detailhandelslocaties Overige winkellocaties Totaal Aantal bezocht (in %) 67 8 8 4 1 9 100 Aantal minder aankopen (in %) 25 17 21 17 20 18 24 2 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 26

Percentage winkelgebieden waar e-shoppers minder dagelijkse aankopen doen (2006) Winkelgebied Binnensteden Dorpscentra Stadsdeelcentra Wijkcentra Buurtcentra Grootschalige detailhandelslocaties Overige winkellocaties Totaal Aantal bezocht (in %) 19 19 11 24 8 1 17 100 Aantal minder aankopen (in %) 5 1 4 Bron: Ruimtelijk Planbureau (2007) 27

125 120 115 Aantal winkels per branche in Nederland, 200-2007 (200=100) Hardware 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 Kleding Literatuur 2e hands artikelen Films, muziek, software Reizen Bruin- en witgoed Fotografische artikelen Okt 200 Apr 2004 Okt 2004 Apr 2005 Okt 2005 Apr 2006 Okt 2006 Apr 2007 Bron: Locatus (200-2007), bewerking Ruimtelijk Planbureau (2007) 28

Groei aantal winkels per branche en winkelgebied tussen 200 en 2007 (in %) Dorpscentra Binnensteden Stadsdeelcentra Overige winkellocaties 2e hands artikelen -7% +4% -10% -7% Kleding +% +9% +% +5% Literatuur +2% +8% 0% -% Films, muziek, software -9% -22% -9% -% Reizen -17% 0% -11% -18% Hardware +25% +27% +41% +12% Fotografische artikelen -% -25% -0% -% Bruin- en witgoed -0% -1% -24% -17% Overige branches +2% +% +0% +1% Leegstand -0% +7% +11% -14% Totaal +1% +% +1% +1% Bron: Locatus (200-2007), bewerking Ruimtelijk Planbureau (2007) 29

0 Conclusies

Conclusies (I) Online verkoop 2e hands artikelen groeit sterk E-shoppers kopen online vooral bij e-tailers en postorderbedrijven; fysieke winkels blijven achter Consumenten winkelen prijsbewuster dankzij internet Minder bezoek en aankopen in winkelgebieden dankzij internet winkelen Internet leidt tot meer (impuls) aankopen; met name c2c 1

Conclusies (II) Winkeliers merken effecten van internet winkelen: minder omzet/winst en meer prijsbewuste klanten Winkeliers die producten aanbieden die frequent online gekocht worden hebben bovengemiddeld vaak een website (met online verkoop) Zelfstandig winkeliers nog onvoldoende online Een website leidt vooral tot meer naamsbekendheid en betere dienstverlening naar klanten 2

Conclusies (III) Internet winkelen interessanter voor consumenten in landelijk gebieden Winkeliers in (binnen)steden hebben relatief vaak een website Afname aantal winkels met producten die frequent online gekocht worden Branchering winkelgebieden verandert (mede) door internet winkelen Aantal winkels in binnensteden wordt niet beïnvloed door internet winkelen Effecten internet winkelen worden mede bepaald door aantrekkelijkheid winkelgebied

Einde Voor meer informatie: www.jesseweltevreden.com 4