Economisch Programma 2016-2019 Een eerste notitie over de uitgangspunten en hoofdlijnen van het Economisch Programma 2016-2019. Deze notitie is o.a. in nauwe samenwerking met de VOA tot stand gekomen. 1
Inleiding De gemeente Alphen aan den Rijn heeft de ambitie om de komende jaren de lokale economie te versterken en tevens als 100.000 plus gemeente medeverantwoordelijk te zijn voor de economische ontwikkeling in de (metropool)regio. In het collegeprogramma 'Daadkracht Dichtbij' is afgesproken dat er nieuw lokaal economisch beleid wordt opgesteld en dat de lijn van het Economisch Actieplan (EAP) 2013-2015 van de oude gemeente Alphen en de VOA (Vereniging Ondernemingen Alphen aan den Rijn) wordt voortgezet. Op dit moment worden er in nauwe samenwerking tussen gemeente en de VOA de eerste stappen gezet om hier concreet invulling aan te geven. Deze notitie is een eerste gezamenlijke product. Deze werkwijze sluit aan bij het gedachtengoed van Nieuw en Anders, aangezien in vol vertrouwen het nieuwe beleid en de uitvoering daarvan direct vanaf de start gezamenlijk met (in ieder geval) de VOA vorm wordt gegeven. In deze notitie staan de gezamenlijke missie en ambities, de uitgangspunten en een eerste inhoudelijke opzet van het Economisch Programma 2016-2019 beschreven. Lokale en (boven)regionale trends en ontwikkelingen op het gebied van economie zijn hierin meegenomen. Deze notitie biedt de basis voor nadere gezamenlijke uitwerking tot een integraal Economisch Programma, dat de basis gaat vormen voor onze lokale en regionale inzet op het gebied van economie de komende jaren. Het college heeft hoge ambities op het gebied van economie en wil hiervoor de komende jaren ook aanvullende financiële middelen beschikbaar stellen. De structurele situatie bij de gemeente is namelijk dat er voor het gehele economische taakveld inclusief uitvoering, naast inzet van circa 2000 ambtelijke uren, 20.000 op jaarbasis beschikbaar is. Vanaf 2016 is dit de vertreksituatie, aangezien aan het eind van 2015 het Economisch Actieplan 2013-2015 - inclusief de hiervoor beschikbaar gestelde middelen - afloopt. Hiermee lopen we ver uit de pas met gemeenten met een vergelijkbare omvang. Hiermee kunnen de in deze notitie gestelde economische ambities simpelweg niet waarmaken. Tevens kan Alphen aan den Rijn haar voortrekkersrol in de regio onvoldoende invulling geven als we geen middelen hebben om mee te doen in regionale programma s en projecten. In de kadernota is daarom ruimte gevonden om vanaf 2016 extra te investeren in de economie. Na behandeling van deze notitie in de raad, volgt nadere uitwerking van het Economisch Programma in aansluiting bij het vastgestelde ambitieniveau. Deze uitwerking zal in nauwe samenwerking met de VOA en andere lokale en regionale partijen plaatsvinden. Uiterlijk in Q1 2016 willen we de raad het definitieve Economisch Programma vast laten stellen. Leeswijzer In deze notitie komt het volgende aan de orde: 1. De economie van Alphen in (regionaal) perspectief - pagina 3 2. Uitgangspunten Economisch Programma - pagina 5 3. Hoofdlijnen visie en inhoud Economisch Programma - pagina 7 4. Financiering Economisch Programma - pagina 11 5. Uitvoering & coördinatie Economisch Programma - pagina 12 6. Vervolg proces & betrokkenheid Raad - pagina 13 2
1. De economie van Alphen in (regionaal) perspectief Het nieuwe Economisch Programma van Alphen aan den Rijn staat niet op zichzelf, maar wordt opgesteld binnen een context van (boven)regionale en lokale ontwikkelingen. Hieronder volgt een korte schets van deze ontwikkelingen. (Inter-)nationale ontwikkelingen De economische en financiële crisis heeft overal in het land zijn sporen achtergelaten. Ook in Alphen was de crisis merkbaar, te denken valt aan de oplopende werkeloosheid, leegstand en faillissementen. Ook de uitgifte van bedrijventerreinen heeft een lange tijd stil gestaan. Gelukkig zijn nu de eerste prille tekenen van economisch herstel in ons land weer zichtbaar. De vooruitzichten lijken gunstig, al is een slag om de arm noodzakelijk vanwege de vele onzekerheden. Ondanks de signalen van herstel zijn er bijvoorbeeld nog relatief veel werkzoekenden en weinig vacatures. Bedrijven blijven daarnaast voorzichtig met het aannemen van nieuw personeel en ook profiteren niet alle sectoren en groepen werkzoekenden nog van het herstel. De verwachting is dat de bereidheid van bedrijven tot investeren geleidelijk weer op gang gaat komen. Maar met name bij de kleinere MKBondernemingen blijkt het in de praktijk nog vaak lastig om leningen bij de bank te krijgen. Dit vormt een bedreiging voor de ontwikkeling van deze bedrijven. Een uitdaging voor bedrijven ligt er de komende jaren ook in om zich continu aan te blijven passen aan nieuwe trends en ontwikkelingen. Grenzen tussen (traditionele) sectoren vervagen en bedrijven moeten continu op zoek naar nieuwe partnerships en nieuwe verdienmodellen. De noodzaak van innovatie, ruimte krijgen voor experimenten en slimme cross-overs tussen sectoren wordt de nieuwe werkelijkheid. Al deze ontwikkelingen vormen de basis en context waarbinnen het nieuwe Economisch Programma van Alphen aan den Rijn tot stand komt. Een andere belangrijke trend is tot slot de internationale trend van verstedelijking. Steeds meer mensen gaan zich vestigen in steden en dit betekent dat steden hun best moeten doen om attractief en leefbaar te blijven voor (toekomstige) inwoners, bezoekers en bedrijven. Om een sterke concurrentiepositie te realiseren, het hoofd te bieden aan de uitdagingen waar steden voor komen te staan en tevens een duurzame groei te realiseren, zoeken steden steeds vaker de samenwerking op met de regio s. Ook Alphen beweegt zich actief in samenwerkingsverbanden in de (metropool)regio omdat we ons ook realiseren dat bedrijven, instellingen en de arbeidsmarkt zich niets aan trekken van gemeentegrenzen en dat samenwerking loont om economische groei te kunnen realiseren. Regionale context Als het gaat om economie is Alphen aan den Rijn zoals aangegeven ook in de regio actief. Als 100.000-plus gemeente midden in het Groene Hart willen we medeverantwoordelijk zijn voor de economische groei in de (metropool)regio en zoeken we actief naar regionale samenwerking en nieuwe verbindingen. In het Groene Hart zijn we de grootste gemeente binnen het samenwerkingsverband AGW-Groene Hart. Aan de bestuurlijke tafel Economie wordt aan een sterke economie gewerkt vanuit de paraplu Het Groene Hart Werkt met 9 gemeenten (Alphen a/d Rijn, Gouda, Woerden, Bodegraven, Nieuwkoop, Kaag & Braassem, 3
Waddinxveen, Krimpenerwaard en Zuidplas). Vanuit dit verband wordt gewerkt met concrete projecten en wordt de samenwerking gezocht met de provincies Utrecht en Zuid-Holland en met investeringspartners als het Innovation Quarter en de Economic Board Utrecht. Ook Greenport Boskoop is hierbij een belangrijke partner. Enkele belangrijke speerpunten binnen dit programma zijn (duurzame) innovatie, aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt en groei van de werkgelegenheid. Hiernaast maakt Alphen aan den Rijn onderdeel uit van de regio Holland-Rijnland, waar het ruimtelijk economische beleid wordt afgestemd en de lobby hierover richting de provincie Zuid-Holland plaats vindt. In dit verband is de burgemeester van Alphen uitgenodigd om deel te nemen aan de Economische Programmaraad Zuidvleugel. Hier zitten we aan tafel met Den Haag, Rotterdam en de Drechtsteden. In deze regionale verbanden denken en handelen we vanuit het perspectief van de Rijnstreek. In de verdere uitwerking van deze economische agenda zal hier samen met Nieuwkoop en Kaag & Braassem verdere invulling aan gegeven worden. Op al deze tafels zal aan Alphen gevraagd worden wat onze inbreng is in regionale projecten en programma s. Hiervoor is een stevig lokaal economisch fundament nodig. Het Economisch Programma zal straks niet alleen de basis vormen voor onze lokale inzet, maar ook voor onze inzet in de regio op economisch gebied. Lokale context Het versterken van de economie, groei van de werkgelegenheid en verduurzamen van de gemeente zijn belangrijke ambities van de gemeente. Op korte termijn zijn vooral acties van belang om sterker uit de crisis te komen en de economie klaar te maken voor de toekomst. Kortom, zorgen voor werk, ook voor mensen die verder van de arbeidsmarkt staan. Op dit moment wordt hier op verschillende manieren al aan gewerkt. Bijvoorbeeld via het Economisch Actieplan 2013-2015, waarin de oude gemeente Alphen aan den Rijn en de VOA afspraken hebben gemaakt over 35 actiepunten, zie bijlage 1. Dit actieplan en de beschikbare middelen hiervoor lopen eind 2015 af. Op dit moment is 80% van de acties afgerond; de overige 20% wordt voor zover mogelijk dit jaar afgerond. Daarnaast wordt momenteel ook via citymarketing, het Greenport Programma, via de Green Deals, het centrummanagement of via DiVa, als platform voor goede initiatieven en ideeën vanuit de samenleving, gewerkt aan het versterken van de economie. Daarbij werken we zoveel mogelijk samen met lokale stakeholders en faciliteren we goede ideeën vanuit de samenleving. Als gemeente maken we immers niet de economie. Een overkoepelend Economisch Programma ontbreekt echter voor de komende jaren en is daarom noodzakelijk. Zowel korte termijn acties om de economie te versterken als ook de lange termijn ambities op het gebied van duurzaamheid, werkgelegenheid en de ambities vanuit o.a. de structuurvisie de Stad van Morgen 2031 zullen een plekje gaan krijgen in het nieuwe Economisch Programma 2016-2019. Citymarketing zal vervolgens een belangrijke rol spelen om de sterke punten, kansen en ambities van Alphen aan den Rijn op economisch gebied uit te dragen. 4
2. Uitgangspunten Economisch Programma Thema en actiegericht programma Het Economisch Programma wordt een op thema en actiegericht product. Geen dik beleidsstuk, maar juist een programma waarin steeds de relatie wordt gelegd tussen visie ( waar staan we voor/wat zijn onze ambities ) en uitvoering ( wat gaan we doen om deze ambities te realiseren ). In het Economisch Programma zijn enkele deelprogramma s geformuleerd. Ieder deelprogramma krijgt een eigen doelstelling, die we samen met onze lokale en regionale partners zoveel mogelijk gaan realiseren via concrete projecten. Naast ambities gericht op de korte termijn biedt het Economisch Programma ook een helder en uitdagend lange termijn perspectief. Gezamenlijk programma met VOA en andere partners Het economisch programma wordt net zoals het EAP een coproductie van in ieder geval de gemeente en VOA (-leden) samen. De VOA vertegenwoordigt hierbij een groot deel van het lokale bedrijfsleven, aangezien sinds begin 2015 ook de Rijnwoudse Ondernemers Federatie (ROF) en de Ondernemers Vereniging Boskoop (OVB) zijn samengegaan in de VOA. Daarnaast is er sprake van veel gezamenlijke ambities op het gebied van economie en goede ervaringen met concrete en op resultaatgerichte samenwerking vanuit het EAP 2013-2015. Daarnaast zullen ook andere lokale en regionale stakeholders nadrukkelijk uitgenodigd worden om mee te denken in de uitwerking en straks mee te doen in de uitvoering. Te denken valt aan het lokale en regionale onderwijs (MBO, HBO en eventueel voortgezet onderwijs), de stichting Greenport, centrummanagement, citymarketing, Platform Recreatie en Toerisme (PReT), LTO, Universiteit Wageningen, TU Delft, Bio sciencepark Leiden, Omgevingsdienst Midden Holland (ODMH), regio Holland Rijnland, Innovation Quarter, Basiscoalitie Rijnstreek, A-G-W Groene Hart etc. Deze bottum-up werkwijze van de totstandkoming en uitvoering van het Economisch Programma past bij het gedachtengoed van Nieuw en Anders. Samenwerking en betrokkenheid zien we als basis voor succesvolle uitvoering van het economisch beleid. Periode van 4 jaar Het nieuwe Economisch Programma zal betrekking hebben op een periode van 4 jaar, van 2016-2019. Daarmee is er voldoende tijd om enkele concrete resultaten te kunnen behalen en kunnen tevens een aantal stappen gezet worden op het gebied van bijvoorbeeld duurzaamheid & innovatie om de lange termijn visie een stapje dichterbij te brengen. Het Economisch Actieplan 2013-2015 had een looptijd van 3 jaar. Integraal programma Het Economisch Programma 2016-2019 biedt de ruimte voor nieuwe projecten en samenwerkingen die economie en verschillende sectoren en thema s (werkgelegenheid, ondernemingen, duurzaamheid, Greenport, gezondheid, toerisme etc.) met elkaar verbinden (cross-overs). Kansen voor cross-overs liggen bijvoorbeeld door ondernemers in het agrarisch gebied te stimuleren om een rol te pakken bij de productie van grondstoffen voor een biobased economy, of door koppelingen te maken tussen landschap en toerisme & 5
recreatie en zorg/gezondheid (Health Valley Groene Hart). Ook voor de Greenport liggen kansen voor cross-overs, bijvoorbeeld met toerisme & recreatie, met werkgelegenheid (Greenportgerelateerde opleidingen) of op het gebied van agrologistiek. Het Economisch Programma is bewust als integraal programma opgesteld om gecoördineerd deze crosssectorale verbindingen tot stand te kunnen brengen en te stimuleren. In het Economisch Programma komen tevens de ambities vanuit verschillende losse beleidsnotities terug (vanuit o.a. Stad van Morgen 2031, Duurzaamheidsprogramma 2014-2020, nota Rijnstreek Werkt etc.). Deze integrale benadering en aanpak draagt bij aan het behalen van goede resultaten. Dynamisch programma met ruimte voor nieuwe initiatieven Anders dan in het Economisch Actieplan 2013-2015 zullen de verschillende deelprogramma s van tevoren nog niet 100% uitgewerkt zijn met concrete projecten. Dit is een bewuste keuze, om zo meer ruimte te bieden aan dynamiek en aan nieuwe initiatieven die de komende jaren ontstaan vanuit de samenleving. Deze ruimte voor nieuwe initiatieven was er binnen het Economisch Actieplan onvoldoende. Overigens was het destijds een bewuste keuze om binnen de periode van het Economisch Actieplan 2013-2015 naast de 35 actiepunten geen nieuwe acties toe te kunnen voegen. Complementair lokaal en regionaal economisch beleid In het Economisch Programma vormt het koesteren en versterken van de sterke en onderscheidende punten van onze Alphense economie een belangrijke inhoudelijke basis. Naast het uitbouwen van deze sterke punten en onze identiteit op economisch gebied (onze couleur locale ), willen we met het Economisch Programma 2016-2019 inhoudelijk ook zoveel mogelijk aansluiten bij het regionale economisch beleid zoals binnen A-G-W Groene Hart en binnen de basiscoalitie Rijnstreek (Alphen, Nieuwkoop, Kaag & Braassem). Lokale projecten kunnen dan ook vaak in een breder, regionaal verband worden opgestart en andersom. We zetten in op complementair lokaal en regionaal economisch beleid. Continuering succesvolle projecten vanuit het Economisch Actieplan 2013-2015 Eind 2015 loopt het Economisch Actieplan (EAP) 2013-2015 tussen de voormalige gemeente Alphen aan den Rijn en VOA af. Zie bijlage 1 voor een overzicht van de 35 actiepunten. Het EAP heeft tot veel mooie resultaten geleid. Het is de intentie om succesvolle projecten vanuit het huidige EAP de komende jaren te continueren dan wel verder uit te bouwen. Een succesvol project vanuit het EAP is bijvoorbeeld de aandacht voor innovatie door het organiseren van een jaarlijkse innovatie-prijs en het daarvoor opgerichte digitale innovatieplatform. De ambitie is om de innovatie-wedstrijd tot een jaarlijkse activiteit uit te laten groeien en het innovatieplatform verder te ontwikkelen tot een virtuele innovatiebroedplaats, waar iedereen innovatie kan pitchen voor feedback, kapitaal of een andere vorm van ondersteuning door andere partijen. Beide activiteiten willen we opnemen in het Economisch Programma 2016-2019. Een ander mooi voorbeeld is de jaarlijkse 'week van het werk gericht op het verminderen van jeugdwerkeloosheid, of het opzetten van de Alphense Businesschool, gericht op het versterken van ondernemerschap bij vooral startende ondernemers. Hier ligt nu een initiatief om deze ondernemersopleidingen meer te gaan koppelen aan externe kennisinstituten. Dit kan Alphen op het gebied van ondernemerschap sterker op de kaart zetten. 6
3. Hoofdlijnen visie en inhoud Economisch Programma Het nieuwe Economisch Programma wordt gevormd op basis van een gezamenlijke missie/visie op de economie 2016-2019. Deze missie/visie vormt een stip op de horizon, die als doel heeft om de verschillende stakeholders in onze gemeente te inspireren en meer met elkaar te verbinden. Voorlopig formuleren we de missie op het gebied van economie als volgt: Alphen aan den Rijn is in 2020 een sterke en groene economie in het Groene Hart en de Randstad met een aantrekkelijk ondernemers- en leefklimaat. Om deze missie concreet vorm te geven, hebben we vier speerpunten gekozen die de basis vormen voor het opzetten van het Economisch Programma. Het lijken misschien niet onderscheidende speerpunten, maar het zijn wel de elementen die deze missie vormgeven, die focus aanbrengen en daarmee de basis vormen voor het opzetten van het Economisch Programma 2016-2019. 1. Ondernemerschap 2. Duurzaamheid & innovatie 3. Onderwijs-arbeidsmarkt/ werkgelegenheid 4. Vestigingsklimaat Om uitvoering te geven aan deze missie en de vier bovengenoemde speerpunten, zijn in nauwe samenwerking met de VOA drie deelprogramma s geformuleerd waarin gemeente, ondernemers, onderwijs en/of andere partners met elkaar gaan werken aan concrete doelstellingen en acties/projecten. De vier speerpunten lopen als een rode draad door alle drie programma s heen. De drie gekozen programma s zijn onderscheidend en geven de mogelijkheid om de gemeente op die onderdelen te promoten en te branden via onder andere citymarketing. Het gaat om de volgende drie programma s: 1. Beste gemeente voor ondernemers 2. Green Alphen/Green Delta 3. Recreatieve en aantrekkelijke woonstad Hierna volgt een nadere toelichting en een eerste opzet van de verschillende deelprogramma s. Daarbij worden enkele voorbeelden gegeven van mogelijke lokale en regionale projecten. Het Economisch Programma zal na vaststelling van deze startnotitie nader worden uitgewerkt en ingevuld. Per programma zullen concrete doelstellingen worden geformuleerd en lokale en regionale projecten worden benoemd. Dit doen we samen met in ieder geval de VOA. Daarnaast nodigen we ook andere lokale en regionale partijen uit om actief mee te denken bij de verdere uitwerking, goede initiatieven aan te leveren en mee te doen bij de uitvoering ervan. 7
Programma 1: Beste gemeente voor ondernemers Binnen dit programma willen we inzetten op Alphen aan den Rijn als gemeente met een onderscheidend en optimaal ondernemersklimaat, waardoor de gemeente de aantrekkelijkste keuze blijft voor bestaande bedrijven en we ook startende en nieuwe bedrijven kunnen interesseren om zich in Alphen te vestigen (meer bedrijvigheid en economische dynamiek). Behoud en groei van de werkgelegenheid voor de Alphense bevolking is ook een belangrijke pijler binnen dit programma (verhogen arbeidsparticipatie). Om focus aan te brengen richten we ons de komende jaren op vier zaken: Verder uitbouwen van de Kamer van Alphen. Binnen dit thema wordt ingezet op een herkenbaar ondernemersloket voor werkgevers, informatie en samenwerking van instanties rondom de thema s: starten, ondernemen en innoveren en het verder uitbouwen van het ondernemingshuis als fysieke plek en broedplaats voor ondernemen, innovatie en als voorportaal voor het vinden van werk. Meer werkgelegenheid en passende aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Binnen dit thema wordt ingezet op onder andere het versterken van de lokale (en regionale) arbeidsmarkt, zodat dit beter aansluit bij wat het lokale en regionale bedrijfsleven (in de toekomst) vraagt. Ook wordt ingezet op het verhogen van de werkgelegenheid voor de Alphense bevolking (hogere arbeidsparticipatie). Enkele voorbeelden van mogelijke activiteiten binnen dit thema zijn: doorontwikkeling opleiding Greenport, meer (en coördinatie van) stage, leerwerkplekken en werkervaringsplaatsen, een jaarlijkse week van het werk, een regionale kom binnen bij bedrijven dag, het versterken van het Werkgevers Servicepunt (WSP) etc. Versterken vestigingsklimaat voor bedrijven. Binnen dit thema wordt ingezet op onder andere het vitaal houden van werklocaties (bedrijventerreinen en kantorenlocaties, winkelgebieden) en het behouden en aantrekken van (nieuwe) bedrijven. Enkele voorbeelden van mogelijke activiteiten of projecten binnen dit thema zijn: verbeteren digitale bereikbaarheid bedrijventerreinen, gericht accountmanagement bestaande bedrijfsleven, marketing bedrijventerreinen, acquisitie bedrijven etc. Stimuleren (duurzame) innovatie. Binnen dit thema wordt ingezet op het stimuleren van innovatie bij het bedrijfsleven. Daarbij leggen we ook de verbinding tussen innovatie en het stimuleren van een circulaire economie (zie programma 2 Green Alphen/Green Delta). Enkele voorbeelden van mogelijke activiteiten binnen dit thema zijn: jaarlijkse innovatieprijs, uitbouwen innovatieplatform Alphen aan den Rijn, opzetten publiek-privaat innovatiefonds etc. Ook leggen we een relatie met de Omgevingsdienst Midden-Holland m.b.t. het verduurzamen van het bedrijfsleven. De maakindustrie/techniek/ict zijn sectoren waar grote behoefte is aan instroom van gekwalificeerd personeel met kennis en vaardigheden die passen bij wat bedrijven vragen. 8
Programma 2: Green Alphen/Green Delta Binnen dit programma wordt ingezet op een koppeling tussen economie en groen/duurzaamheid. Dit sluit aan bij de ambitie en missie van het Economisch Programma om te streven naar een groene economie. Deze ambitie past ook bij de ambities vanuit het Duurzaamheidsprogramma van de gemeente 2014-2020. De groene economie is de economie van de toekomst, die bijdraagt aan duurzame innovaties, groene start-ups en groeiende werkgelegenheid. Alphen als European Green Capital is binnen dit programma de inspirerende stip aan de horizon. Om focus aan te brengen richten we ons binnen dit programma de komende jaren op drie zaken: Stimuleren ontwikkeling circulaire en biobased economie. Binnen dit thema wordt ingezet op een transitie naar een groene biobased en circulaire economie. Doel is om te komen tot meer duurzame innovaties, groene start-ups of cross-sectorale samenwerking rondom de groene en circulaire economie. Enkele voorbeelden van mogelijke activiteiten binnen dit thema zijn: afvalinventarisatie- en valorisatie, beter benutten economische potentie landschap voor proeftuinen, stadslandbouw, (lokale) duurzame energie projecten, etc. Overigens kunnen de Green Deals en de SDE subsidie hierbij als concrete katalysator voor het realiseren van duurzaamheidsdoelstellingen werken. Verduurzamen (agro) logistieke sector. Binnen dit thema wordt ingezet op het verder uitbouwen van de logistieke positie van Alphen in relatie tot de Greenport en op het verduurzamen van de logistiek. Ten aanzien van het bevorderen van het vervoer over water hebben we met het Alpherium een sterke troef in handen. Enkele voorbeelden van mogelijke activiteiten zijn: pilots voor het optimaliseren en verduurzamen van de Greenport, verkennen samenwerking Greenport productiesector (Boskoop) en Mainport dienstensector (Rotterdamse haven) etc. Gezonde stad. Binnen dit thema wordt ingezet op de leefomgeving/ landschap/ natuur als bron van voedsel en gezondheid. Gezondheid en een gezonde leefstijl (lokaal, eerlijk voedsel) geniet meer en meer aandacht en is een belangrijke randvoorwaarde voor een sterke economie (wie gezond is kan meedoen, is productiever en creatiever). Binnen dit thema wordt expliciet de relatie gezocht tussen gezondheid, welzijn en economie. Enkele voorbeelden van mogelijke projecten/activiteiten zijn: lokale stadslandbouw, streekmarkt, nieuwe verdienmodellen rondom gezonde voeding, beweging etc. Biomassavergisting als onderdeel van de biobased economy 9
Programma 3: Recreatieve en aantrekkelijke woonstad Binnen dit programma wordt ingezet op Alphen aan den Rijn als gemeente waar het prettig wonen, werken en recreëren is. Dit is namelijk één van de onderscheidende elementen van ons vestigingsklimaat, die bijdraagt aan een sterke economie (missie!). Om focus aan te brengen binnen dit programma richten we ons de komende jaren op twee zaken: Ontwikkeling vrijetijdseconomie. Binnen dit thema zetten we in op het stimuleren van de vrijetijdseconomie (toerisme/recreatie). Deze sector zien we als belangrijke groeimarkt als gevolg van groeiende groep kapitaalkrachtige ouderen, die bijdraagt aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat, leefbaarheid, draagvlak voor voorzieningen en werkgelegenheid. Een belangrijke opgave ligt op het vlak van het vergroten van ondernemerschap en het beter benutten van de economische potentie van landschap, water en greenport voor toerisme en recreatie. Deze opgaves zijn bij uitstek onderwerpen die ook regionaal en Groene Hart breed aandacht krijgen en (verder) opgepakt zullen gaan worden. Voorbeelden van mogelijke activiteiten zijn: marketing van Alphen als toeristische bestemming, samenwerking & product partner combinaties en arrangementen tussen ondernemers in Alphen, koppeling health/zorg aan toerisme & recreatie, uitbreiden verblijfsrecreatief aanbod, herontwikkeling Rijnhaven-Oost etc. Versterken van Alphen als centrum om te winkelen en te recreëren. Binnen dit thema zetten we in op het binden en aantrekken van voldoende bezoekers, profilering en ondernemerschap ten behoeve van een leefbaar en aantrekkelijk centrum. Voorbeelden van mogelijke activiteiten zijn: uitvoeringsplan centrummanagement, concentratie en clustering van detailhandel (toepassen Ladder voor duurzame verstedelijking), passantentellingen, pop-up winkel etc. Het water biedt volop economische potentie op het gebied van toerisme en recreatie 10
4. Financiering Economisch Programma Vertreksituatie financiën economie 2016: geen substantiële middelen beschikbaar De structurele situatie bij de gemeente is dat er voor het gehele economisch taakveld inclusief uitvoering structureel, naast ambtelijke inzet van circa 2000 uren, 20.000 op jaarbasis beschikbaar is. Vanaf 2016 is dit de vertreksituatie, aangezien aan het eind van 2015 de beschikbaar gestelde middelen vanuit het Economisch Actieplan 2013-2015 aflopen. Vanaf 2016 is er overigens ook geen (structurele) financiering meer voor bijvoorbeeld een bijdrage aan het centrummanagement. Met dit jaarlijkse uitvoeringsbudget van 20.000 en de huidige capaciteit voor economie lopen we ver uit de pas met gemeenten met een vergelijkbare omvang. Zonder aanvullende middelen kunnen we zelfs de in deze notitie minimaal gestelde economische ambities simpelweg niet waarmaken. Dat geldt ook voor een verdere versterking van het Werkgevers Servicepunt (WSP). Hier liggen kansen om een sterkere verbinding te leggen tussen economie (accountmanagement/acquisitie) en de arbeidsmarkt en tussen bedrijven, onderwijs en gemeente. Hiermee kan de uitstroom naar betaald werk nog meer bevorderd worden. Zonder aanvullende middelen is dit niet mogelijk. Tevens kunnen we onze voortrekkersrol in de regio onvoldoende invulling geven als we geen middelen hebben om mee te doen in regionale economische programma s en projecten. Kortom, het Economisch Programma zoals dat nu wordt voorbereid middels deze notitie kan niet worden uitgevoerd zonder aanvullende beschikbare middelen voor een periode van minimaal vier jaar (2016-2019). Financiering Economisch Programma Het college heeft hoge ambities en wil de komende jaren actief gaan werken aan het versterken van de lokale en regionale economie. Het Economisch Programma 2016-2019 zoals dat nu wordt voorbereid middels deze notitie, zet in op breed en integraal Economisch Programma dat de overkoepelende paraplu gaat vormen en verbindingen legt tussen economie en thema s als werkgelegenheid, duurzaamheid, toerisme & recreatie, innovatie, greenport, citymarketing etc. Om lokaal en regionaal mee te kunnen participeren in lokale en regionale projecten en zo echt stappen te zetten richting een sterke en groene economie, zet het college in op 950.000 op jaarbasis vanaf 2016 tot en met 2019 en op een eenmalige bijdrage van 500.000 in 2016. De eenmalige bijdrage kan gezien worden als startkapitaal voor het opzetten van een publiek-privaat gevuld fonds, bedoeld voor bijvoorbeeld (leningen voor) innovatieve start-ups of duurzame innovaties in de agro-food & tuinbouw of MKB. Tevens kan dit geld (deels) ingezet worden voor projecten die voornamelijk een groot maatschappelijk rendement opleveren, zoals stadslandbouw projecten. Deze gemeentelijke bijdrage aan het Economisch Programma is in de basis bedoeld als cofinanciering bij concrete projecten/initiatieven. Ook andere partijen die meedoen in het programma, zullen dus een bijdrage moeten leveren in de vorm van inzet in uren en/of financiële middelen. Zie ook het onderdeel Overige uitgangspunten t.a.v. financiering op pagina 12. 11
Overige uitgangspunten t.a.v. financiering Het Economisch Programma 2016-2019 zal voor een deel uitgevoerd worden met middelen die vanuit de gemeente - als één van de deelnemende partijen in het Economisch Programma - beschikbaar wordt gesteld. Daarnaast zetten we in op de volgende uitgangspunten t.a.v. financiering van het Economisch Programma: 1. Het Economisch Programma is in de basis een coproductie van gemeente en VOA, en ook andere partijen willen we van harte uitnodigen om mee te doen vanuit het gezamenlijke belang. Deze samenwerking zal ook in de financiering van het Economisch Programma tot uiting moeten gaan komen. Meedoen betekent dan minimaal inzet in uren en/of middelen. De bijdrage vanuit de gemeente aan het Economisch Programma is in de basis dan ook bedoeld als cofinanciering bij concrete projecten. 2. Samen met de VOA zijn we bezig om prestatieafspraken op het gebied van werkgelegenheid te formuleren. Te denken valt aan een x-aantal stageplaatsen, startersbegeleiding, of garantiebanen in het kader van de participatiewet. 3. We willen het opzetten van een privaat financieringsfonds (mogelijke vorm is crowdfunding) voor (startende) ondernemers en gesteund door lokale/regionale ondernemers nader gaan onderzoeken/verkennen. 4. We zoeken aansluiting bij beschikbare provinciale, nationale en Europese middelen om onze doelstellingen te kunnen realiseren. Zo is er bijvoorbeeld vanuit het Leaderprogramma Europese subsidie beschikbaar voor ondernemers met initiatieven die aansluiten bij onze programma s 2 en 3. Hierbij is cofinanciering vanuit de overheid veelal noodzakelijk. Het beschikbaar komen van middelen binnen de periode van 5 jaar is ook vanuit dit perspectief van groot belang. 5. Er zal samenwerking gezocht worden tussen het bedrijfsleven en de maatschappelijke organisaties die de opdrachten talentontwikkeling, gezonde leefstijl en opgroeien en ontwikkelen 12-27 jaar gaan uitvoeren vanuit het Uitvoeringsplan herinrichting maatschappelijk domein. De maatschappelijke organisaties kunnen mogelijk ook een rol spelen bij financiering van een aantal projecten, indien deze bijdragen aan de gestelde effecten. 5. Uitvoering & coördinatie Economische Programma Voor de uitvoering van het Economisch Actieplan (EAP) 2013-2015 is in 2013 een stichting Economische Ontwikkelingsraad opgericht met als bestuursleden de wethouder Economie, de wethouder Werk & inkomen, en twee VOA bestuursleden. Voor de uitvoering van het Economisch Programma 2016-2019 zetten we in op een doorontwikkeling en professionalisering van deze huidige Stichting Economische Ontwikkelingsraad Alphen aan den Rijn. Het is daarbij wenselijk dat deze stichting zitting zal hebben in het ondernemingshuis. Doorontwikkeling en professionalisering van deze stichting Economische Ontwikkelingsraad Alphen aan den Rijn heeft voorlopig betrekking op drie aspecten: 12
1. Allereerst betekent dit nieuwe stakeholders zoals het onderwijs, citymarketing, de stichting Greenport, centrummanagement, de regio A-G-W en Rijnstreek etc. actiever bij de stichting te betrekken, om zo nog meer vanuit gezamenlijkheid en onderlinge verbindingen de economie te kunnen versterken (cross-overs stimuleren). 2. Een tweede onderdeel van de doorontwikkeling heeft betrekking op het meer verantwoordelijkheid leggen bij de stichting m.b.t. het coördineren, opzetten en uitvoeren van projecten binnen het programma. De primaire coördinatie van het Economisch Programma en de sturing op resultaten vindt dan bijvoorbeeld primair plaats in het bestuur van deze publiek-private stichting. 3. Een derde onderdeel van de doorontwikkeling betreft het aanstellen van een onafhankelijke voorzitter/directeur inclusief secretariaat. Vanwege de hoge ambities en het integrale karakter van het Economisch Programma zou een onafhankelijke directeur een stimulerende rol kunnen spelen in het coördineren van het programma, het verbinden van partijen en programmaonderdelen en het vinden van financiële middelen om resultaten te bereiken. 6. Vervolg proces & betrokkenheid Raad Deze startnotitie zal op 4 of 11 juni worden besproken in een RTG waarna vaststelling volgt tijdens een raadsvergadering in juni of juli. Bij de behandeling van de kadernota in de raad van juni 2015 komen de benodigde aanvullende (jaarlijkse) budgetten voor economie ook aan de orde. Na het vaststellen van de notitie volgt nadere uitwerking van het Economisch Programma 2016-2019. Het uiteindelijke product Economische Programma zal er als volgt uit komen te zien: - Een korte economische visie, nadere uitwerking missie en speerpunten (circa 1 A4). - Nadere uitwerking van de inhoud van het programma, gericht op concrete doelstellingen (wat willen we bereiken) en concrete activiteiten/projecten (wat gaan we daarvoor doen). - Nadere uitwerking van de organisatie van het Economisch Programma. Op welke wijze en in welke vorm kunnen lokale en regionale partijen het beste aanhaken bij de stichting Economische Ontwikkelingsraad? Welke rol, taken en verantwoordelijkheden krijgt de Economische Ontwikkelingsraad Alphen aan den Rijn bij de uitvoering/coördinatie van het Economisch Programma? Wat kan de meerwaarde zijn van een onafhankelijke directeur in relatie tot de ambities in het programma? Welk profiel en takenpakket hoort hier bij? - Nadere uitwerking van hoe de beschikbare middelen zo effectief en efficiënt mogelijk ingezet kunnen gaan worden. - De nadere uitwerking zal onder andere in samenwerking met de VOA plaatsvinden. Tot die tijd zal ook de aansluiting en verbinding worden gezocht met andere lokale en regionale publieke en private partijen en verkend worden op welke wijze zij mee willen/kunnen doen in het programma. Te denken valt aan het onderwijs (MBO, HBO en eventueel voortgezet onderwijs), citymarketing, stichting Greenport, stichting centrummanagement, TU Delft, Universiteit Wageningen, Bio Sciencepark Leiden, 13
Platform Recreatie en Toerisme (PReT), LTO, Basiscoalitie Rijnstreek, A-G-W Groene Hart, Innovation Quarter etc. Uiterlijk in Q1 2016 willen we de raad het definitieve Economisch Programma inclusief organisatie vast laten stellen. Het is de ambitie om indien van meerwaarde - per 1 januari 2016 de stichting Economische Ontwikkelingsraad in zijn nieuwe vorm operationeel te laten zijn. 14
Bijlage 1: Overzicht 35 actiepunten Economisch Actieplan 2013-2015 In onderstaand figuur staan de 35 originele actiepunten beschreven vanuit het EAP. Circa 80% van deze actiepunten zijn gezamenlijk gerealiseerd. Circa 20% van de acties lopen nog. Enkele actiepunten zijn helaas niet mogelijk gebleken (extra HBO opleiding Alphen) of hebben in nauw overleg binnen de stichting Economische Ontwikkelingsraad een iets andere invulling gekregen. Deze wijze van samenwerking heeft geleid tot actie en vooral veel concrete resultaten. 15