Brede Aanpak Gedrag Continuüm van doelgericht en evaluerend handelen in een team Dr. Anita Blonk
Opzet presentatie Gedragsproblemen op school Optimaliseren onderwijs door praktijkonderzoek Brede Aanpak Gedrag BAG: Continuüm van doelgericht en evaluerend handelen
Groei in cluster 4 onderwijs Cluster 4 leerlingen met gedragsproblemen 1995: 11.585 2005: 24.253 Rugzakleerlingen cluster 4 2003: 1549 2006: 9226 Landelijke Commissie Toezicht Indicatiestelling, 2006
Gedragsproblemen in Nederland Vóórkomen van gedragsproblemen: 1983-2003 Geen significante groei: - Leraren rapporteren wat meer aandachtsproblemen - Ouders rapporteren meer internaliserende problemen Tick, van der Ende en Verhulst (2007) - 2013???
Belangrijke oorzaken 1. Maatschappelijke verschuivingen Vervaging van normen en waarden Wegvallen van structuur in opvoeding Toenemende complexiteit van samenleving Toenemende assertiviteit van ouders Verschuiving van opvoedingstaken naar school Vermindering van de sociale controle Komst van andere culturen Toename van: laissez-faire gedrag van ouders, gebroken gezinnen, het aantal complexe gezinssituaties, Aantal prikkels naar kinderen toe, Gezinnen met verwaarlozing en misbruik
Belangrijke oorzaken 2. Toenemende diagnostische kennis 3. Drempelverlagend effect van de invoering van de LGF (rugzak aantrekkelijk) 4. Verschuivende opvattingen over rol en doelgroep 5. Veranderingen in de bekostigingssystematiek 6. Onvoldoende discriminerende criteria 7. Toenemende selectiviteit van het onderwijs Oorzaken volgens leerkrachten, LCTI, 2006
Onze leerlingen Gewone, maar ook: Lastige Beperkte (cognitief als ook sociaal) Overbelaste Cultureel verschillende Allemaal op 1 school
Taakstelling professionals Omgaan met verschillen tussen leerlingen In regulier en in speciaal onderwijs Effectvol onderwijs geven: Leerkracht maakt het verschil (Marzano): Grote variatie in instructie én feedback kunnen aanbieden voor leren én gedrag Evenwicht vinden tussen omgaan met gedragsvraagstukken en leerdoelen bereiken
Passend onderwijs!!??!! Draagkracht???
Onderzoek door lectoraat Evaluerend Handelen Onderzoek naar handelen van professionals in de speciale onderwijszorg voor kinderen met gedragsproblemen De beroepspraktijk wil antwoorden op haar eigen vragen, in haar eigen organisatie Doel: verbetering van onderwijspraktijk: het evenwicht vinden, komen tot effectvol onderwijs aan leerlingen met diverse hulpvragen Focus op de zich continu ontwikkelende professional: beschrijven van een startsituatie, monitoren van de ontwikkelingen in het handelen
Evaluerend Handelen De professional denkt en handelt: Vanuit eerder opgebouwde actiescripts : Hoe te handelen als. Opleiding en ervaring over wat heel concreet (niet) effectieve interventies zijn in eigen context: deze organisatie, met deze betrokkenen Doelgericht In interactie met betrokkenen: leerlingen, collega s en ouders Vergelijkt bestaande actiescript met de nieuwe feiten/ data uit eigen praktijk Verrijkt actiescript met nieuwe ervaring/ feitenkennis
Evaluerend Handelen Actiescripts: Activeren Toetsen aan het moment Actiescript verrijken Leerling Actiescript Professional Ouder Collega
Toetsen aan het moment: de evaluatie Effectvragen op basis van nieuwe feiten: Is men (meer) tevreden? Is het doel bereikt? Gaat het beter met (de leerling)? (Zorgevaluatiemodel Veerman, 2000)
Evaluerend Handelen in een school Actiescripts leerlingen Leerlingen Actiescripts van teamleden Schoolteam Ouders Context Context: regio, werkveld Actiescripts van ouders Actiescripts
Leidt tot: Evaluerend Handelen in de school Effectief, onderbouwd met data, steeds meer voorspellend kunnen handelen: weten wat werkt! Afstemming op doelgroep, mogelijkheden professional en organisatie Contextspecifieke kennisontwikkeling: Overdraagbare kennis binnen team en naar werkveld
Onderzoek Evaluerend Handelen Leerlingen -DoelenWijnja -Schoolbijsluiters Wichers-Haasen -Kenmerkende situaties Haren-Jeunet -Management Blonk Team -Stagebegeleiding Admiraal -Doelgericht handelen Verkooijen -Pedagogisch handelen Claasen Ambulante begeleiding Bos & den Hartog Ouders Context
Mogelijkheden en grenzen van professionals bij gedragsvraagstukken Gedragsproblemen vragen het uiterste van professionals De professional kan het niet alleen: het team is meer dan de som van professionals Een team met weinig verschillen in handelen levert grotere mogelijkheden voor effectief handelen Een team met veel verschillen begrenst juist het effectief handelen Vele doelen leidt tot niets Effectief handelen is vaak iets eenvoudigs doen, maar wel op het juiste moment en vaak kunnen inzetten Continuïteit in inhoudelijk leiderschap noodzaak voor schoolontwikkeling
Twee gastsprekers Effectieve aanpak van gedragsvraagstukken: School Wide Positive Behavior Support Michael Kennedy: Implementatiestrategie vanuit de vragen van het schoolteam Heather Hatton: effectief omgaan met gedragsvraagstukken in de klas
Introductie Brede Aanpak Gedrag (School wide positive behavior support: SWPBS) Waarden staan centraal. De school is een sociale gemeenschap Ieder kan de waarden aanleren; van weinig tot veel ervaringen opdoen met de waarden Pyramide model; brede basis in aanpak voor velen, iets extra s voor weinigen Afstemming van effectief gebleken praktijken en maatregelen: versterken, niet tegenwerken Data over gedrag in de school zijn belangrijk Consequent in gedragsaanpak Erkenning van de school als eenheid in een regionale context Implementatie van BAG vindt op schoolniveau plaats
School als sociale gemeenschap (Sugai,, Horner et al.) Common Language MEMBERSHIP Common Experience Common Vision/Values
Rob Horner (2009): Schools, homes, work places and communities will achieve success only in the context of a predictable, consistent, positive and safe social culture
SCHOOL-WIDE POSITIVE BEHAVIOR SUPPORT Primary Prevention: School-/Classroom- Wide Systems for All Students, Staff, & Settings ~5% ~15% Tertiary Prevention: Specialized Individualized Systems for Students with High-Risk Behavior Secondary Prevention: Specialized Group Systems for Students with At-Risk Behavior ~80% of Students
Multi-tier Model Academic Systems Behavioral Systems Intensive, Individual Interventions Individual Students Assessment-based High Intensity Of longer duration Targeted Group Interventions Some students (at-risk) High efficiency Rapid response 1-5% 1-5% 5-10% 5-10% Intensive, Individual Interventions Individual Students Assessment-based Intense, durable procedures Targeted Group Interventions Some students (at-risk) High efficiency Rapid response Universal Interventions All students Preventive, proactive 80-90% 80-90% Universal Interventions All settings, all students Preventive, proactive
Groene level De waardes staan centraal die gekozen zijn door het schoolteam: Bijv. veiligheid, trots, respect Aanleren van de waardes: Door een lessenserie te ontwikkelen door het schooljaar en de school heen (bijv ook gebruiken: Leefstijl, PAD, Kanjertraining, Taakspel etc.) In te zetten in alle situaties die de school en de context kan bieden: klas, gang, aula, schoolplein, trappen Iedereen kan vanaf hetzelfde moment in dezelfde situatie anderen aanspreken: ook kinderen spreken elkaar aan
Gele level Begeleiding risico-leerlingen is preventief: Voortbouwend op aan te leren waardes in de school Programmatisch, niet student-specifiek (meer doelgericht) Tijdelijk van aard (6 weken tot 3 maanden) Vb Check-In Check-Out procedure
Rode level Nog steeds preventief: voortbouwend op aan te leren waardes Inzet van preventieve gedragsmodificerende technieken: vooral richten op de antecedente kant van gedrag: voorkomen is beter dan genezen Wrap around: relevante betrokkenen stemmen af op elkaar
Het gebruik van data Student gedrag wordt gemonitored: schoolbrede registratie van gedrag Team krijgt zeer regelmatig feedback op resultaten Teamleden krijgen ondersteuning a.h.v. data De pyramide wordt schoolspecifiek ingevuld: <80% groen : extra inzet van team op gedrag van iedereen
Consequent in gedragsaanpak We spreken verwacht gedrag uit: positief geformuleerde regels: loop rustig op de gang, houd rechts We geven expliciet instructie aan kinderen; voordoen, oefenen met elkaar (samenwerkend leren), maar ook toetsen: is het geleerd?! We waarderen gewenst gedrag: kinderen/ groepen in het zonnetje zetten Er is ook beleid op incidenten; iedereen reageert op probleemgedrag met dezelfde acties
Erkenning van de school als eenheid in een regionale context De school is de eenheid waarbinnen men passend met gedrag omgaat Elke school in een regio heeft zijn eigen zelfgekozen waarden Elke school heeft zijn eigen implementatietraject Afstemming/ samenwerking in de regio moet: breng en houdt uw pyramide in evenwicht (streef naar >80% groen). Wordt geen school voor kinderen met gedragsvraagstukken
Implementatie Implementatie van BAG vindt op schoolniveau plaats Volledig traject in 3 jaar Team kan zich vinden in uitgangspunten van BAG/SWPBS Uitgangssituatie bepaling en doelformulering door gehele team Traject wordt uitgezet door BAG-team
Traject jaar 0 met team: Inleiding in BAG Steun verwerven (80%) Ouders informeren Formeren van BAG-team Actieplan opstellen Helder maken van rol coaches Training coaches Vaststellen waarden Beperkt aantal regels vaststellen vanuit waarden Lesplan ontwikkelen om regels te onderwijzen Teamtrainingen, gewenst gedrag benoemen, positief benoemen, beloningssystemen, enz. Kaders voor dataverzameling
Traject jaar 1 Met team en alle kinderen (niveau 1: werken aan groen) Lessen schoolbreed geven: iedereen krijgt instructie over hetzelfde op dezelfde dag Iedereen past overal toe: oefenen, oefenen, oefenen Data verzamelen en analyseren: monitoren Coaching Teamtrainingen Ouderbijeenkomsten Voorbereiden 2e niveau
Traject jaar 2 Zie jaar 1 Daarnaast voor een beperkte groep leerlingen: Check in check out, of andere niveau 2 (geel)activiteiten invoeren Data monitoring niveau 2 Voorbereiden niveau 3
Traject jaar 3 Zie jaar 1/ 2: streef naar/ behoudt een pyramide in evenwicht (80-15 % verdeling: groen/geel!) Niveau 3 (rood) Wrap around activiteiten voor een beperkte groep leerlingen; inzetten van preventieve handelingen die wellicht ook weer meer schoolbreed kunnen worden ingezet (en dus weer voor iedereen belangrijk worden..)
Organisatie Bag traject BAG-team verzamelt data, analyseert, evalueert en organiseert training en coaching voor teamleden en informatie voor ouders Coaches kunnen on the job ondersteunen denk aan AB-ers cluster3-4/ jeugdzorgmedewerkers/ ib/ zorgcoördinator/ gedragsspecialist in de school
BAG: een continuüm van doelgericht en evaluerend handelen Uitgaand van de mogelijkheden (actiescripts) van de school: Doelen formuleren rondom gedragsvraagstukken voor iedereen In interactie met alle betrokkenen aan deze schooldoelen werken in alle schoolcontexten. Gebruik van data om te evalueren: Doel bereikt? Tevredenheid? Gaat het beter? Een continuüm van interventies afgestemd op de mate van doelrealisering voor elke leerling Een continuüm van dataverzameling; grove indicatoren voor alle leerlingen, fijnere indicatoren voor leerlingen met hulpvragen
BAG: continuüm van doelgericht en evaluerend handelen Doelen voor iedereen Interventies iedereen Dataevaluatie over alle leerlingen en leraren ~5% ~15% Specifieke individuele doelen Veelomvattende interventies Op maat evaluatie (HP) Doelen voor iedereen Aanvullende interventie Gestandaardiseerde individuele Dataevaluatie ~80% of Students
BAG: een uitdaging voor Nederland Integraal gedragsvraagstukken aanpakken Een opdracht voor ALLE schooltypen Gebruik maken van praktijkonderzoek: Continue doelformulering verbetering inzetten evalueren van resultaten door het team van professionals in het kader van: eigen professionalisering teamleden verdere schoolontwikkeling
Het is het waard!