Meten is weten met de SET NL. Ella van Bergen en Monique Nelen SWPBSconferentie Zwolle 15 november 2013

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Meten is weten met de SET NL. Ella van Bergen en Monique Nelen SWPBSconferentie Zwolle 15 november 2013"

Transcriptie

1 Meten is weten met de SET NL Ella van Bergen en Monique Nelen SWPBSconferentie Zwolle 15 november 2013

2 Programma 1. Wat is de SET? 2. Hoe werkt de SET? 3. Voorbeelden uit de praktijk. 4. Afwegingen. 5. Hoe verder?

3 Voorstellen Monique Nelen Windesheim Expertisecentrum PBS Opleider, coach, onderzoeker Ella van Bergen REC Vierland PBS coach en AB-er

4 Vragenlijst Vraag 1 tot en met 7 Scores? Mini SET NL Andere lijsten: TIC, BoQ, SAS

5 Schoolwide Evaluation Tool (SET) The SET is a research-validated instrument that is designed to assess and evaluate the critical features of school-wide positive behavior interventions and support across an academic schoolyear Todd, Lewis-Palmer, Horner, Sugai, Sampson & Philips University of Oregon, 2012

6 Schoolbrede Evaluatie Toets NL Gestandaardiseerd informatie verzamelen waarbij meerdere bronnen gebruikt worden. Aan de hand van verzamelde informatie kan de school haar eigen PBS-implementatietraject evalueren en waar nodig bijstellen Treatment integrity: Implementeert de school PBS zoals bedoeld? Onderzoeksinstrument Scholen leren van elkaar

7 Doelen 1. Kwaliteitsevaluatie: overgang Groen naar Geel 2. PBS geïmplementeerd zoals bedoeld 3. Audit: uitwisselen scholen onderling 4. Onderzoeksdoeleinden

8 PBS kenmerken die geëvalueerd worden: A. Schoolbrede gedragverwachtingen vastgesteld B. Gedragsverwachtingen aangeleerd C. Beloningsysteem D. Omgaan met probleemgedrag E. Monitoring en besluitvorming (dataverzameling) F. Management (PBS team en jaarplan) G. Systeem van ondersteuning (scholing en budget) Toevoeging Nederland: H. Samenwerken met ouders en ketenpartners

9 Bronnen 1. Interviews 1. Directeur 2. Leerlingen (min 15 lln) 3. Schoolmedewerkers (min 10) 4. PBS team leden 2. Observatie 1. Waarden/verwachtingen (10 ruimtes) 2. Ontruimingsplan 3. Producten 1. Handboek, jaarplan, implementatieplan, lesplannen, gedragsincidentenformulier, dataverzameling ea

10 Kandinsky college Nijmegen

11 Interview directeur (ongeveer 45 min) Omcirkel en vul antwoorden kort in. Achter de antwoorden staan tussen haakjes de categorieën vermeld waarin na het bezoek bij de uitwerking gescoord kan worden op het SET scoringsformulier. 1. Dataverzameling en maatregelen (E) Welke data worden verzameld? 1.1. Zelfbeoordelingsonderzoek wordt dit jaarlijks afgenomen? ja - nee (bij nee doorgaan naar 1.2.) Worden gegevens hiervan geïnterpreteerd en gebruikt voor aanpassingen? Ja - nee Worden gegevens gepresenteerd aan het schoolteam? Ja - nee 1.2. Gedragsincidentenregistratie Worden gedragsincidenten geregistreerd? Ja - nee (bij nee doorgaan naar 1.3.) Welke incidenten registreer je? Wie verwerkt de gegevens? Wie analyseert de gegevens? Hoe vaak vindt terugkoppeling naar het schoolteam plaats?

12 Observatie checklijst Observeer in 10 locaties in school (b.v. hal, gangen, meerdere klaslokalen, toiletten, studieplein, aula, gymzaal, mediatheek, etc.).. Scoren op interview en observatieformulier. 1. Zijn de schoolbrede gedragsverwachtingen zichtbaar? 2. Systemen van beloning zichtbaar? 3. Is er een (ontruimings)plan voor de procedure hoe te handelen in noodsituaties?

13

14

15 Observeren in school.

16 Interview/gesprekje met leerlingen Minimaal 15 leerlingen verspreid over verschillende leeftijdsgroepen. 1. Kun je enkele gedragsverwachtingen van de school noemen? 2. Heb je de afgelopen 2 maanden een beloning anders dan een compliment gekregen?

17 Interview schoolmedewerker Minimaal 10 medewerkers. Scoren op interviewformulier schoolmedewerkers 1. Wat zijn de waarden/schoolbrede gedragsverwachtingen van de school? 2. Heb je dit schooljaar de leerlingen de gedragsverwachtingen aangeleerd? 3. Heb jij de afgelopen twee maanden een beloning (anders dan een compliment) voor goed gedrag uitgedeeld aan leerlingen? 4. Bij welk probleemgedrag zou je een leerling de klas uitsturen? 5. Etc.

18 Interview of mail aan ouders Minimaal 10 ouders (at random gekozen). Indien het niet mogelijk is om ouders te interviewen kan gevraagd worden om een te sturen met deze vragen naar ouders van ad random gekozen leerlingen. Merkt u als ouder dat uw kind positief benaderd wordt op school? Zo ja: hoe? Wordt u als ouder geïnformeerd over PBS op school? Zo ja, hoe? Ouderavond over PBS Nieuwsbrief Website Gesprek met de leraar? Anders?

19 Reflecties pilot VO De SET NL heeft een duidelijke opzet en is geschikt voor het VO. Herkenning, spiegel, sparren, kennis delen Afname SET NL vergt goede organisatie, strakke planning en kennis van het instrument en de procedure. Extra tijd inruimen voor uitwisseling van ervaringen naast audit.

20 Reflecties PO Beide scholen zijn heel verschillend: - Grootte - Buurt - Populatie - Sociale kaart - Identiteit En toch: helemaal herkenbaar PBS Met de SET kom je direct tot de kern. Stimuleert creatieve proces van implementeren. Geeft stof tot nadenken. Waardering voor openheid. Materialen SET NL duidelijk en richtinggevend.

21 Onderzoek SET NL geeft score per categorie + totaal score Geeft mate van implementatie aan (treatment fidelity) Biedt aanknopingspunten Plan van Aanpak (items) Vervolg: onderzoek validering SET NL + onderzoek naar resultaten PBS

22 Afwegingen en discussie Doel: kwaliteitsevaluatie en/of audit Ook: PBS school? Voorbereiding op afname: - Draaiboek - Training - Scoring Instrument in ontwikkeling Ethische aspecten Afname door onafhankelijke PBS deskundige

23 Meer informatie? Artikel Nieuw Meesterschap secentrum-pbis/

Beter ten halve gekeerd.. W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

Beter ten halve gekeerd.. W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g Beter ten halve gekeerd.. Het monitoren van SWPBS Programma 1. Welkom en voorstellen 2. Monitoren: wat, waarom, hoe? 3. Oude bekenden 4. New kid in town 5. Onderzoek naar resultaten in Nederland 6. Vragen

Nadere informatie

Zelfbeoordelingsonderzoek van Positive Behavior Support

Zelfbeoordelingsonderzoek van Positive Behavior Support Zelfbeoordelingsonderzoek van Positive Behavior Support School: Datum: Functie Administratief Onderwijsassistent Onderwijsondersteunend personeel Directie Leraar Ouders Intern Begeleider/ Zorgcoördinator

Nadere informatie

Inleiding 14. 3 De praktijk 26 Inleiding 26 Het werken met film/beeld in relatie tot PBS 28 Werkvormen aan de hand van de pijlers 29

Inleiding 14. 3 De praktijk 26 Inleiding 26 Het werken met film/beeld in relatie tot PBS 28 Werkvormen aan de hand van de pijlers 29 Inhoud Deel 1 De waarden als fundament; leerlingen betrekken bij de waarden en gedragsverwachtingen 13 Schoolwide Positive Behavior Support in een Nederlands Rebound jasje Een verkenning van de start van

Nadere informatie

Data verzamelen, data verwerken, data interpreteren. Pijlers onder PBIS:

Data verzamelen, data verwerken, data interpreteren. Pijlers onder PBIS: Data verzamelen, data verwerken, Pijlers onder PBIS: data interpreteren 1. Schoolbreed werken vanuit gedeelde waarden 2. Preventie staat centraal: zoveel mogelijk voorkomen van probleemgedrag 3. PBS-scholen

Nadere informatie

Uitleg van de items van de Benchmarks of Quality voor teamleden. In de omschrijving wordt uitgegaan van de ideale situatie.

Uitleg van de items van de Benchmarks of Quality voor teamleden. In de omschrijving wordt uitgegaan van de ideale situatie. Uitleg van de items van de Benchmarks of Quality voor teamleden. In de omschrijving wordt uitgegaan van de ideale situatie. Het PBS team 1. Het PBS-team heeft de ondersteuning van de directie De directie

Nadere informatie

P ositive Behavior Support. Monique Nelen, Windesheim Expertisecentrum PBS 6 november 2013

P ositive Behavior Support. Monique Nelen, Windesheim Expertisecentrum PBS 6 november 2013 P ositive Behavior Support Monique Nelen, Windesheim Expertisecentrum PBS 6 november 2013 Onderzoek wijst uit dat: leraren van mening zijn dat 26% van de leerlingen uit hun klas als problematisch kan worden

Nadere informatie

Datagebaseerd overleggen en beslissen in het PBS-team. Anita Blonk a.blonk@fontys.nl

Datagebaseerd overleggen en beslissen in het PBS-team. Anita Blonk a.blonk@fontys.nl Datagebaseerd overleggen en beslissen in het PBS-team Anita Blonk a.blonk@fontys.nl Data over gedragsvraagstukken Regelmatig voorkomende situaties binnen en buiten de klas Incidenten (veiligheid) Leerling/

Nadere informatie

Typisch PBS! W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

Typisch PBS! W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g Typisch PBS! Programma 1. Welkom en Voorstellen 2. Introductie 3. Delphi onderzoek 4. Data walk 5. Vragen en afronding Lectoraat onderwijsbehoeften in inclusieve omgevingen (dr. S. L. Goei) Hoe richt de

Nadere informatie

Positive Behavior Support (PBS)

Positive Behavior Support (PBS) Positive Behavior Support (PBS) Anita Snoek & Annette Giling 13 januari 2014 Wat is PBS? Schoolbrede preventieve aanpak van gedrag, gericht op ALLE leerlingen. Aanleren en bekrachtigen van positief gedrag

Nadere informatie

PBS conferentie Eindhoven Inge Reijnders 14/11/2014 inge.reijnders@yorneo.nl

PBS conferentie Eindhoven Inge Reijnders 14/11/2014 inge.reijnders@yorneo.nl School Wide Positive Behavior Support Yorneo In de school samenwerken met de zorg als alleen groene interventies niet voldoen PBS conferentie Eindhoven Inge Reijnders 14/11/2014 inge.reijnders@yorneo.nl

Nadere informatie

HANDLEIDING BENCHMARKS OF QUALITY (BOQ NL)

HANDLEIDING BENCHMARKS OF QUALITY (BOQ NL) HANDLEIDING BENCHMARKS OF QUALITY (BOQ NL) SWPBS team NL, 2016 Inhoud Doel... 2 Procedure voor afname en scoring.... 2 Beschrijving en voorbeelden van de benchmarks en de waardering/score.... 4 Bijlage

Nadere informatie

School Wide Positive Behavior Support

School Wide Positive Behavior Support Amsterdam Zuidoost 31-10-2012 Workshopleider: Drs. B. (Berber) Klein Onderwijscentrum VU Faculteit Psychologie & Pedagogiek In samenwerking met Kenniscentrum SWPBS School Wide Positive Behavior Support

Nadere informatie

De kern van SWPBS in 6 pijlers: Schoolwide PBS is een: School Wide Positive Behavior Support (SWPBS) De kern van SWPBS in 6 pijlers: Doel van SWPBS

De kern van SWPBS in 6 pijlers: Schoolwide PBS is een: School Wide Positive Behavior Support (SWPBS) De kern van SWPBS in 6 pijlers: Doel van SWPBS School Wide Positive Behavior Support (SWPBS) Sandra Koot en Monique Baard www.educote.nl 06-14980658 Schoolwide PBS is een: Schoolbrede, preventieve aanpak van gedrag, gericht op alle leerlingen Gericht

Nadere informatie

School organogram Notulen PBS team vergaderingen Beschrijving van de rollen en verantwoordelijkheden Informatie over de expertise

School organogram Notulen PBS team vergaderingen Beschrijving van de rollen en verantwoordelijkheden Informatie over de expertise Landelijke certificering SWPBS scholen op alle niveaus Certificeringseisen Tier 1: Groene interventies Item Mogelijke bron Wel/enigszins/niet in voldoende mate 1.1 PBS team samenstelling: Het PBS team

Nadere informatie

Tekst: Monique Baard. Drie elementen zijn essentieel binnen SWPBS: preventie, ondersteuning in drie lagen en datagestuurd werken 2. Oregon, 2008.

Tekst: Monique Baard. Drie elementen zijn essentieel binnen SWPBS: preventie, ondersteuning in drie lagen en datagestuurd werken 2. Oregon, 2008. Er wordt de laatste jaren hard gewerkt aan het verbeteren van de leeropbrengsten van leerlingen en de didactische vaardigheden van leraren. Effectief onderwijs staat hoog op de agenda van de Inspectie

Nadere informatie

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Nadere informatie

Basis. Inhoud Onderwerpen die in de basiscursus aan bod komen zijn:

Basis. Inhoud Onderwerpen die in de basiscursus aan bod komen zijn: Basis Omschrijving De basiscursus biedt in korte tijd gedegen achtergrondkennis over de uitgangspunten van SWPBS en informatie over wat de implementatie van SWPBS voor de praktijk kan betekenen. De cursus

Nadere informatie

PBS: Preventief werken aan een positief schoolklimaat

PBS: Preventief werken aan een positief schoolklimaat Opleidingen PBS PBS: Preventief werken aan een positief schoolklimaat Probleemgedrag in het onderwijs, het komt bijna overal voor. Veel personeelsleden op scholen voelen zich hierdoor machteloos. Ook kan

Nadere informatie

SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding

SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding Inleiding Het LEOZ (Landelijk Expertisecentrum Onderwijs en Zorg) is een samenwerkingsproject van: Fontys Hogescholen, Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg,

Nadere informatie

Trees Das Janneke Eustacia Monique Nelen. SWPBS pilots

Trees Das Janneke Eustacia Monique Nelen. SWPBS pilots Trees Das Janneke Eustacia Monique Nelen SWPBS pilots 3 pilots uitzetten: implementeren van SWPBS op een school Vertaal de opbrengsten naar een advies voor het bachelor curriculum Meer gelaagd model van

Nadere informatie

Ouderavond de Triangel. Werken aan een positief pedagogisch klimaat voor leren met behulp van School Wide Positive Behavior Support

Ouderavond de Triangel. Werken aan een positief pedagogisch klimaat voor leren met behulp van School Wide Positive Behavior Support Ouderavond de Triangel Werken aan een positief pedagogisch klimaat voor leren met behulp van School Wide Positive Behavior Support Welkom Wat kunt u verwachten? Inleiding op School Wide Positive Behavior

Nadere informatie

Het Pedagogisch Klimaat en SWPBS

Het Pedagogisch Klimaat en SWPBS Het Pedagogisch Klimaat en SWPBS We vinden het heel belangrijk dat er een goede sfeer heerst tussen de kinderen onderling, tussen de leerkrachten en de kinderen en tussen de leerkrachten onderling. Een

Nadere informatie

KEC Onderwijs. School Wide Positive Behavior Support. Actief aanleren en belonen van gewenst gedrag

KEC Onderwijs. School Wide Positive Behavior Support. Actief aanleren en belonen van gewenst gedrag School Wide Positive Behavior Support Actief aanleren en belonen van gewenst gedrag 1 Op elke school speelt wel wat: leerlingen die onrustig zijn in de klas, geklier op de trap, ruzies op het schoolplein.

Nadere informatie

De pedagogische kwaliteit van SWPBS. Monique Nelen, PBS coach

De pedagogische kwaliteit van SWPBS. Monique Nelen, PBS coach De pedagogische kwaliteit van SWPBS. Monique Nelen, PBS coach Programma Even voorstellen SWPBS als methodiek Het pedagogische doel van onderwijs Pedagogische Kwaliteit SWPBS met pedagogische kwaliteit

Nadere informatie

Workshop Vanuit data naar interventies op het groene niveau Sandra Koot Wendy Nelen

Workshop Vanuit data naar interventies op het groene niveau Sandra Koot Wendy Nelen Workshop Vanuit data naar interventies op het groene niveau 11-11-2016 Sandra Koot Wendy Nelen Programma Introductie TIPS Casus Specifieke probleemstelling formuleren Casus Komen tot een interventie INTRODUCTIE

Nadere informatie

Jaarplan OBS Het Spectrum. Jaarplan OBS Het Spectrum

Jaarplan OBS Het Spectrum. Jaarplan OBS Het Spectrum Jaarplan 2018-2019 OBS Het Spectrum 1 Inleiding In dit jaarplan staan de voorgenomen acties en de te bereiken doelen voor het schooljaar 2018-2019. Per onderdeel staan de doelen, de resultaatindicatoren

Nadere informatie

Passend onderwijs en kwaliteitsbeleid

Passend onderwijs en kwaliteitsbeleid Passend onderwijs en kwaliteitsbeleid Lia van Meegen Kwaliteitsbeleid Wettelijk kader: inspectie Kwaliteitsbeleid op twee niveaus: Niveau van het swv Niveau afzonderlijke besturen en scholen Kwaliteitszorg

Nadere informatie

SWPBS in Drenthe: ervaringen op 35 scholen!

SWPBS in Drenthe: ervaringen op 35 scholen! SWPBS in Drenthe: ervaringen op 35 scholen! Workshop SWPBS-conferentie 15 november 2013 Inge Reijnders - Yorneo Marleen van Aggelen - PIONN Programma Positief Opgroeien Drenthe Resultaten evaluatie 5

Nadere informatie

De leerkracht als pedagogische professional voor het voetlicht

De leerkracht als pedagogische professional voor het voetlicht ARTIKEL Pedagogische sensiviteit van de leerkracht middels School Wide Positive Behavior Support De leerkracht als pedagogische professional voor het voetlicht Marjan Tamse, Judith van Gool & Anouke Bakx

Nadere informatie

Over gedragsverwachtingen en regels binnen SWPBS

Over gedragsverwachtingen en regels binnen SWPBS ARTIKEL School Wide Positive Behavior Support, deel 1 1 Over gedragsverwachtingen en regels binnen SWPBS Ella van Bergen, Anita Blonk, Monique Nelen Nagenoeg alle scholen hebben regels opgesteld die een

Nadere informatie

Jaarverslag schooljaar Basisschool De Violier

Jaarverslag schooljaar Basisschool De Violier Jaarverslag schooljaar Basisschool De Violier Inhoud jaarverslag Inhoud jaarverslag... 2 1. Inleiding... 3 2. Opbrengsten van het schooljaar... 4 Leerlingenaantal... 4 Instroom... 4 Uitstroom... 4 Personeel...

Nadere informatie

Maria in Campisschool. Schooljaarplan

Maria in Campisschool. Schooljaarplan Maria in Campisschool Schooljaarplan 2016-2017 Directeur Mw. C. van der Veen Adres Postbus 984 Plaats Assen Telefoon 0592-340684 E-Mail christa.vanderveen@primenius.nl Datum 11-12-2016 Maria in Campisschool

Nadere informatie

SWPBS Team Implementatie Checklist (TIC 3.1)

SWPBS Team Implementatie Checklist (TIC 3.1) SWPBS Team Implementatie Checklist (TIC 3.1) Deze checklist is ontwikkeld om elk trimester te worden afgenomen door het PBS team om de activiteiten te volgen van de implementatie van PBS in de school.

Nadere informatie

PBS Positive Behavior Support

PBS Positive Behavior Support PBS Positive Behavior Support 4 juni 2010 Drs. Emilie van Leeuwen methodiekontwikkelaar/ trainer bij PI Research Drs. Inge Reijnders Onderwijskundige GZ psycholoog Opvoeden is van iedereen! Hoe ziet dat

Nadere informatie

Verwijderingsprotocol. Basisschool: PCBS de Driemaster

Verwijderingsprotocol. Basisschool: PCBS de Driemaster Verwijderingsprotocol Basisschool: PCBS de Driemaster Inhoudsopgave: Gedragsverwachting Gewenst gedrag PBS: Positive Behavior Supprt Verwijderingsprotocol in stappen Oeps-formulier groep 1-2 Oeps-formulier

Nadere informatie

Workshop Datagestuurd werken met SWIS!

Workshop Datagestuurd werken met SWIS! Workshop Datagestuurd werken met SWIS! Programma Introductie SWIS Suite Datagestuurd werken: de stand van zaken Casusbespreking Specifieke probleemstelling formuleren SWIS Suite Datagestuurd werken: de

Nadere informatie

Docentonderzoek binnen de AOS Bijeenkomst 8 Feedbackformulier bij het onderzoeksinstrument

Docentonderzoek binnen de AOS Bijeenkomst 8 Feedbackformulier bij het onderzoeksinstrument Docentonderzoek binnen de AOS Bijeenkomst 8 Feedbackformulier bij het onderzoeksinstrument Het doel van deze opdracht is nagaan of je instrument geschikt is voor je onderzoek. Het is altijd verstandig

Nadere informatie

Gedragsondersteuningsplannen gebaseerd op de functie van het gedrag

Gedragsondersteuningsplannen gebaseerd op de functie van het gedrag Gedragsondersteuningsplannen gebaseerd op de functie van het gedrag Chantal van den Brink-Vlijm c.vandenbrink@nsg-groenewoud.nl José Wichers-Bots j.wichers@fontys.nl Programma Casus Moeilijke onderwijssituatie

Nadere informatie

Met SWPBS schoolbreed in een positieve beweging naar een sociaal veilige school!

Met SWPBS schoolbreed in een positieve beweging naar een sociaal veilige school! Met SWPBS schoolbreed in een positieve beweging naar een sociaal veilige school! Den Haag, 27 oktober 2015 J. Kamstra MA expertise centrum PBS Hogeschool Windesheim Puzzel Met SWPBS schoolbreed in een

Nadere informatie

Checklist SWPBS: certificeringverslag voor scholen

Checklist SWPBS: certificeringverslag voor scholen School: De Harl-ekijn, Cuijk Datum bezoek: 19-03-2015 Niveau: groen, geel, rood Beoordeling: Geslaagd - = niet voldoende = voldoende = goed Schoolbrede niveau van PBS -- opmerkingen Schoolwaarden De gezamenlijke

Nadere informatie

PBS: Samenwerking met de zorg

PBS: Samenwerking met de zorg PBS: Samenwerking met de zorg Interventies op geel/rood niveau Een voorbeeld: Tools4School Welkom bij: Judy Broer (K&J psycholoog, PBS-coach, trainer Tools4School); en Janne van Gelein Vitringa (gedragsdeskundige,

Nadere informatie

Gedragsprotocol RKBS De Flamingo

Gedragsprotocol RKBS De Flamingo Gedragsprotocol RKBS De Flamingo Inhoud: 1. Algemene inleiding gedragsprotocol. 2. Visie van de school 3. Doel van het protocol 4. Afspraken en regels 5. Aanpak van ongewenst gedrag 6. Wettelijke regelingen

Nadere informatie

Meten van gedrag en ingezette interventies vanuit jeugdhulpverlening

Meten van gedrag en ingezette interventies vanuit jeugdhulpverlening 16 Meten van gedrag en ingezette interventies vanuit jeugdhulpverlening Inleiding Hoewel er geen substantiële stijging van het aantal kinderen en jongeren met gedragsproblemen is waar te nemen (Grietens,

Nadere informatie

De Werkschuit. Schooljaarplan

De Werkschuit. Schooljaarplan De Werkschuit Schooljaarplan 2016-2017 Directeur I. Jousma Adres Rijnlaan 200 Plaats Zwolle Telefoon 038-4533873 E-Mail directie-werkschuit@ooz.nl Datum 7-9-2016 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Onderwijs...

Nadere informatie

PBS Schoolwide Positive Behavior Support. Sigrid Bokkers

PBS Schoolwide Positive Behavior Support. Sigrid Bokkers PBS Schoolwide Positive Behavior Support Sigrid Bokkers sigridbokkers@bco-onderwijsadvies.nl WELKOM OPDRACHT Wat is er positief veranderd op school (door PBS)? Wat doen de kinderen en leerkrachten nu meer

Nadere informatie

STARTEN MET PBS, HOE DOE JE DAT ALS SCHOOL? PBS en de Timotheüsschool Oldebroek

STARTEN MET PBS, HOE DOE JE DAT ALS SCHOOL? PBS en de Timotheüsschool Oldebroek STARTEN MET PBS, HOE DOE JE DAT ALS SCHOOL? PBS en de Timotheüsschool Oldebroek Even voorstellen De Timotheüsschool Harm Jan Jaarsma, leerkracht groep 8, stuurgroep PBS Charissa Roozeboom, docent Windesheim,

Nadere informatie

Techniek: Het CBAM. 1.1 Lijst met uitspraken over de voorgestelde vernieuwing. Vragenlijst met toelichting

Techniek: Het CBAM. 1.1 Lijst met uitspraken over de voorgestelde vernieuwing. Vragenlijst met toelichting Techniek: Het CBAM Vragenlijst met toelichting Met de CBAM (Concerns Based Adoption Model) kan worden nagegaan hoe leerkrachten tegen een vernieuwing aan kijken en in hoeverre een vernieuwing ook daadwerkelijk

Nadere informatie

Welkom. Presentation SWPBS conferentie 13 november 2015

Welkom. Presentation SWPBS conferentie 13 november 2015 Welkom Presentation SWPBS conferentie 13 november 2015 Wij werken aan een veilige school! SWPBS als proces van schoolontwikkeling en persoonlijke verantwoordelijkheid Angeline van der Kamp MA a.vanderkamp@fontys.nl

Nadere informatie

PBS Schoolwide Positive Behaviour Support Het Aventurijncollege Verkorte handleiding

PBS Schoolwide Positive Behaviour Support Het Aventurijncollege Verkorte handleiding PBS Schoolwide Positive Behaviour Support Het Aventurijncollege Verkorte handleiding 1 Inleiding Het Aventurijncollege is bezig met het implementeren van PBS (Schoolwide Positive Behaviour Support) in

Nadere informatie

toolbox voor scholen

toolbox voor scholen toolbox voor scholen Een integraal systeem voor onderwijsontwikkeling, strategisch personeelsbeleid en kwaliteitszorg e-loo heeft een drietal digitale instrumenten ontwikkeld, waarmee scholen nu volop

Nadere informatie

PBS Training van het PBS-team: Draaiboek over TIPS voor de coach

PBS Training van het PBS-team: Draaiboek over TIPS voor de coach 1 PBS Training van het PBS-team: Draaiboek over TIPS voor de coach (60 minuten) werken met de TIPS agenda: data analyseren Doel: deelnemers weten hoe zij TIPS kunnen gebruiken om een PBSbijeenkomst efficiënt

Nadere informatie

Positive Behaviour Support. Gezamenlijke gedragsaanpak OBS De Spiegel

Positive Behaviour Support. Gezamenlijke gedragsaanpak OBS De Spiegel Positive Behaviour Gezamenlijke gedragsaanpak OBS De Spiegel 2 Inleiding In januari 2014 zijn we op OBS De Spiegel gestart met het gedragsprogramma Positive Behaviour. De aanleiding om met een programma

Nadere informatie

Tekst: Priscilla van Elburg

Tekst: Priscilla van Elburg Gaat in de klas veel aandacht naar enkele leerlingen met gedragsproblemen, waardoor de docent het gevoel krijgt dat de rest van de klas tekort wordt gedaan? School Wide Positive Behavior Support is ook

Nadere informatie

Zelf beoordelingsonderzoek (ZBO)

Zelf beoordelingsonderzoek (ZBO) Vul alle vragen in, maar kies maximaal 3 prioriteiten. Zelf beoordelingsonderzoek (ZBO) Bedankt voor uw medewerking. *Vereist FontysOSO, A. Blonk, C.J. van Ommeren School * Naam invuller Niet vereist Vul

Nadere informatie

Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag. Workshop 2: Systematisch kijken & aanpakken volgens PBS

Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag. Workshop 2: Systematisch kijken & aanpakken volgens PBS Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 2: Systematisch kijken & aanpakken volgens PBS 26 november 2014 13.30 16.00 uur Berber Klein Liesbeth van Well Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag in de klas

Nadere informatie

Jaarplan Versie: augustus Samen op reis worden we wereldwijs-samen leren om te groeien

Jaarplan Versie: augustus Samen op reis worden we wereldwijs-samen leren om te groeien Jaarplan Versie: augustus 2017 Samen op reis worden we wereldwijs-samen leren om te groeien Aanleiding Voor u ligt het jaarplan van schooljaar. Hierin beschrijven wij welke doelstellingen wij ons voor

Nadere informatie

Ouders en PBS. SWPBS conferentie Zwolle, 16 november 2012 Erica de Bruïne, Windesheim Trees Das, Fontys OSO

Ouders en PBS. SWPBS conferentie Zwolle, 16 november 2012 Erica de Bruïne, Windesheim Trees Das, Fontys OSO Ouders en PBS SWPBS conferentie Zwolle, 16 november 2012 Erica de Bruïne, Windesheim Trees Das, Fontys OSO Uitgangspunt workshop Ouders en PBS: waarden de piramide schoolbreed leerling centraal planmatig

Nadere informatie

UTRECHT, 13/11/2015. Monique Baard. Noëlle Pameijer

UTRECHT, 13/11/2015. Monique Baard. Noëlle Pameijer SWPBS HGW UTRECHT, 13/11/2015 Monique Baard Noëlle Pameijer Overeenkomsten SWPBS & HGW Startopdracht: Waar zien jullie overeenkomsten? Hoe kunnen zij elkaar versterken? Het SWPBS kader: vijf pijlers 1.

Nadere informatie

Schoolplan Stichting Katholiek Onderwijs Volendam

Schoolplan Stichting Katholiek Onderwijs Volendam Schoolplan Stichting Katholiek Onderwijs Volendam Primair onderwijs Strategie en beleid 2015-2019 SKOV Schoolplan PO 2015-2019 Pagina 1 Schoolplan Stichting Katholiek Onderwijs Volendam Strategie en beleid

Nadere informatie

Jaarplan Jaar Datum 15 juni 2016

Jaarplan Jaar Datum 15 juni 2016 Jaarplan 2016-2017 Jaar 2016-2017 School De Toermalijn Willem Kamper Datum 15 juni 2016 Inleiding In dit jaarplan 2016-2017 geven we een overzicht en uitwerking van geplande activiteiten en verbeterpunten

Nadere informatie

Een integraal systeem voor onderwijsontwikkeling, strategisch personeelsbeleid en kwaliteitszorg

Een integraal systeem voor onderwijsontwikkeling, strategisch personeelsbeleid en kwaliteitszorg Een integraal systeem voor onderwijsontwikkeling, strategisch personeelsbeleid en kwaliteitszorg e-loo heeft een drietal digitale instrumenten ontwikkeld, waarmee scholen nu volop werken. e-loo was vooral

Nadere informatie

toolbox voor scholen

toolbox voor scholen toolbox voor scholen Een integraal systeem voor onderwijsontwikkeling, strategisch personeelsbeleid en kwaliteitszorg e-loo heeft een drietal digitale instrumenten ontwikkeld, waarmee scholen nu volop

Nadere informatie

Basisondersteuning Basisschool De Dobbelsteen mei 2014 Conclusies ondersteuningsprofiel

Basisondersteuning Basisschool De Dobbelsteen mei 2014 Conclusies ondersteuningsprofiel Basisondersteuning Basisschool De Dobbelsteen mei 2014 Conclusies ondersteuningsprofiel De school voert een actief veiligheidsbeleid. Het laatste veiligheidsplan is geschreven op 13-05-2013 Hierin staat

Nadere informatie

Vragenlijst over plagen en pesten bij kinderen, die stotteren (TBQ-CS-Herzien)

Vragenlijst over plagen en pesten bij kinderen, die stotteren (TBQ-CS-Herzien) Vragenlijst over plagen en pesten bij kinderen, die stotteren (TBQ-CS-Herzien) Marilyn Langevin, 2013 Aantekeningen over gebruik, afname en scoring 1. De TBQ-CS, oorspronkelijk ontwikkeld door Langevin,

Nadere informatie

SWPBS: meer dan behaviorisme? W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

SWPBS: meer dan behaviorisme? W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g SWPBS: meer dan behaviorisme? Programma Welkom & intro: de kern Pedagogische kwaliteit: de opdracht & keuzes in de uitvoering Theoretische kaders De functie & kwaliteit van feedback Belonen/ erkennen/

Nadere informatie

VMBO-t (= MAVO) Conclusie van de jury

VMBO-t (= MAVO) Conclusie van de jury VMBO-t (= MAVO) In januari 2014 is aan de afdeling vmbo-theoretische leerweg van het Kandinsky College het predicaat Excellente School 2013 uitgereikt. Eerder ontving de afdeling het predicaat Excellente

Nadere informatie

Schooljaarplan Didactisch handelen

Schooljaarplan Didactisch handelen Schooljaarplan 2014-2015 Schooljaarplan 2014 2015 Didactisch handelen Effectieve instructie Borgen van eerder gemaakte afspraken; bewaken van de doorgaande lijn Coaching door directie op team en individueel

Nadere informatie

Pijnpunten PBS. W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

Pijnpunten PBS. W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g Pijnpunten PBS Programma Welkom en voorstellen Pijnpunten SWPBS - Pijnpunten kort toelichten - World café: pijnpunten verkennen - Plenair inventariseren Wettelijk kader SWPBS Pedagogische kwaliteit van

Nadere informatie

RESULTATEN. Rapportage SO de Zonnehof - VSO Hofplein

RESULTATEN. Rapportage SO de Zonnehof - VSO Hofplein RESULTATEN Rapportage SO de Zonnehof - VSO Hofplein mei 2017 1 ALGEMEEN 1.1 Inleiding Algemeen Het instrument de Kwaliteitsvragenlijst (V)SO+ is een module binnen het onderzoeksinstrument De Kwaliteitsvragenlijst

Nadere informatie

CANMEDS EN VERPLEEGKUNDIGE TAKEN ZORGROBOTICA VOLGENS HET BEROEPSPROFIEL VERPLEEGKUNDIGE

CANMEDS EN VERPLEEGKUNDIGE TAKEN ZORGROBOTICA VOLGENS HET BEROEPSPROFIEL VERPLEEGKUNDIGE CANMEDS EN VERPLEEGKUNDIGE TAKEN ZORGROBOTICA VOLGENS HET BEROEPSPROFIEL VERPLEEGKUNDIGE 2020 www.zorgvoorbeter.nl CANMEDS EN VERPLEEGKUNDIGE TAKEN ZORGROBOTICA Zorgopleidingen kunnen dit overzicht gebruiken

Nadere informatie

Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 2: Systematisch kijken & aanpakken volgens PBS

Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 2: Systematisch kijken & aanpakken volgens PBS Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 2: Systematisch kijken & aanpakken volgens PBS 25 november 2015 14.45 17.00 uur Madeleine Vreeburg Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag in de klas 7 oktober

Nadere informatie

- Extra informatie. - Waarom een anti-pestprotocol. Inhoudsopgave: - Uitgangspunten. - Kwink. - Preventieve maatregelen. - Handelen bij pestgedrag.

- Extra informatie. - Waarom een anti-pestprotocol. Inhoudsopgave: - Uitgangspunten. - Kwink. - Preventieve maatregelen. - Handelen bij pestgedrag. Anti-pestprotocol Inhoudsopgave: - Waarom een anti-pestprotocol. - Uitgangspunten. - Kwink. - Preventieve maatregelen. - Handelen bij pestgedrag. - Evaluatie. - Extra informatie 1 Waarom een anti-pestprotocol?

Nadere informatie

Jaarverslag GBS Klim-op Middelstum

Jaarverslag GBS Klim-op Middelstum Jaarverslag 2016-2017 GBS Klim-op Middelstum Schooljaarverslag 2016-2017 Klim-op Naam school GBS Klim-op Brinnummer 03HO Adres Zuiderstraat 1 Postcode + plaats 9991CM Middelstum Telefoon 0595551782 E-mail

Nadere informatie

Brede Aanpak Gedrag. Continuüm van doelgericht en evaluerend handelen in een team. Dr. Anita Blonk

Brede Aanpak Gedrag. Continuüm van doelgericht en evaluerend handelen in een team. Dr. Anita Blonk Brede Aanpak Gedrag Continuüm van doelgericht en evaluerend handelen in een team Dr. Anita Blonk Opzet presentatie Gedragsproblemen op school Optimaliseren onderwijs door praktijkonderzoek Brede Aanpak

Nadere informatie

SWPBS, een schoolveranderingstraject. Inleiding

SWPBS, een schoolveranderingstraject. Inleiding SWPBS, een schoolveranderingstraject Inleiding Een van de uitdagingen waar het onderwijs tegenwoordig voor staat is het omgaan met moeilijk interpreteerbaar gedrag van leerlingen in de school. Zeker als

Nadere informatie

RAPPORT Onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek bij St. Bernardus

RAPPORT Onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek bij St. Bernardus RAPPORT Onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek bij St. Bernardus Plaats : Oldemarkt BRIN-nummer : 06VC Onderzoeksnummer : 123800 Datum schoolbezoek : 13 Rapport vastgesteld te Zwolle op 21

Nadere informatie

LeerWerkPlan VLO fase 1, Zwolle

LeerWerkPlan VLO fase 1, Zwolle Akkoord, 11-11-2009/HMJ - Laatste opdracht vervangen door iets anders (is gelijk aan 1 e verplichte opdracht, voegt dus niets toe). Je kunt dit ook eerst even afwachten: er doet zich waarschijnlijk wel

Nadere informatie

SCHOOLVERBETERPLAN

SCHOOLVERBETERPLAN SCHOOLVERBETERPLAN 2017-2018 SAMEN onderweg met aandacht voor iedereen ONDERWIJS OP MAAT Breed en eigentijds onderwijsaanbod Als school werken we aan de totstandkoming van een breed en eigentijds aanbod,

Nadere informatie

Meesterschap op Zuid. Start van een onderzoek naar de effecten van het leiderschap van een CvB in Rotterdam-Zuid. Cora Vinke

Meesterschap op Zuid. Start van een onderzoek naar de effecten van het leiderschap van een CvB in Rotterdam-Zuid. Cora Vinke Meesterschap op Zuid Start van een onderzoek naar de effecten van het leiderschap van een CvB in Rotterdam-Zuid Cora Vinke Voorstellen INTRODUCTIE & AANLEIDING PCBO 6800 leerlingen die onderwijs krijgen

Nadere informatie

De rol van de schoolleider bij het systematisch gebruiken van data voor onderwijsverbetering

De rol van de schoolleider bij het systematisch gebruiken van data voor onderwijsverbetering De rol van de schoolleider bij het systematisch gebruiken van data voor onderwijsverbetering VO-congres, 29 maart 2018 Kim Schildkamp: k.schildkamp@utwente.nl Cindy Poortman: c.l.poortman@utwente.nl Programma

Nadere informatie

Leergang AOS - Bijeenkomst 2 26 november 2015 Ari de Heer Hans Poorthuis Larike Bronkhorst

Leergang AOS - Bijeenkomst 2 26 november 2015 Ari de Heer Hans Poorthuis Larike Bronkhorst Leergang AOS - Bijeenkomst 2 26 november 2015 Ari de Heer Hans Poorthuis Larike Bronkhorst Programma en doelen bijeenkomst 1. Uitwisselen peerfeedback 2. Doordenken onderzoeksopzet 3. Vooruitblik startreviews

Nadere informatie

Telefoon: Fax:

Telefoon: Fax: Rekenverbeterplan 2011-2012 Huidige positie Dit schooljaar, 2011-2012 starten we met een nieuwe rekenmethode, de nieuwe versie van Wereld in getallen. De opgedane kennis van OEKT wordt dit schooljaar verder

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN VIERJAARLIJKS BEZOEK. De Wereldboom

RAPPORT VAN BEVINDINGEN VIERJAARLIJKS BEZOEK. De Wereldboom RAPPORT VAN BEVINDINGEN VIERJAARLIJKS BEZOEK De Wereldboom Plaats : Borculo BRIN nummer : 04LW C1 Onderzoeksnummer : 248488 Datum onderzoek : 26 september 2013 Datum vaststelling : 22 november 2013 Pagina

Nadere informatie

Welkom op de informatie-avond!

Welkom op de informatie-avond! Welkom op de informatie-avond! Programma: Presentatie over de uitslag van de tevredenheidsonderzoeken, de verbeterplannen en de resultaten van vorig schooljaar. Interactief met elkaar van gedachten wisselen

Nadere informatie

Positive Behavior Support in de gymzaal en op het sportveld. Joke Kamstra MA K4 in Onderwijs PBS Kenniscentrum Windesheim 4 april 2014

Positive Behavior Support in de gymzaal en op het sportveld. Joke Kamstra MA K4 in Onderwijs PBS Kenniscentrum Windesheim 4 april 2014 Positive Behavior Support in de gymzaal en op het sportveld Joke Kamstra MA K4 in Onderwijs PBS Kenniscentrum Windesheim 4 april 2014 Workshop 1. Gedrag in de gymzaal en op het sportveld 2. SWPBS: 3. SWPBS:

Nadere informatie

Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016

Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Tussenmeting 2015 Portret samenwerkingsverband P029 Opdrachtgever: ministerie van OCW Utrecht, oktober

Nadere informatie

Taakspel binnen PBS. Yvette Laman Barbara Janssens 15 november

Taakspel binnen PBS. Yvette Laman Barbara Janssens 15 november Taakspel binnen PBS Yvette Laman Barbara Janssens 15 november Voor de volgorde van onze presentatie.. wie werkt er met PBS? wie werkt er met Taakspel? wie is met name geïnteresseerd in de inhoud van Taakspel?

Nadere informatie

Kwaliteitsbeleid OBS de Ranonkel. Ontwikkeling-Verdieping-Legitimering

Kwaliteitsbeleid OBS de Ranonkel. Ontwikkeling-Verdieping-Legitimering Kwaliteitsbeleid OBS de Ranonkel Ontwikkeling-Verdieping-Legitimering OBS de Ranonkel verbindt zich in een fluïde, organische organisatie met een vragende, onderzoekende houding. Zo zal er elke keer opnieuw

Nadere informatie

Uitwerkingen hoofdstuk 5

Uitwerkingen hoofdstuk 5 Uitwerkingen hoofdstuk 5 Oefening 1 Het beoordelen van de keuze voor methoden van dataverzameling Freek richt zich met zijn dataverzameling alleen op de verpleegkundigen in het ziekenhuis. Hij had echter

Nadere informatie

Evaluatiewijzer didactisch coachen Versie 1.1, juli 2016

Evaluatiewijzer didactisch coachen Versie 1.1, juli 2016 Evaluatiewijzer didactisch coachen Versie 1.1, juli 2016 Voor je ligt de evaluatiewijzer didactisch coachen in de lesgebonden situatie. Deze evaluatie is ontwikkeld in opdracht van het project Leerling

Nadere informatie

Sociale Veiligheid Pestprotocol

Sociale Veiligheid Pestprotocol Sociale Veiligheid Pestprotocol Versie 2017-2018 Locatie: Den Bongerd 1 INHOUD 1 Inleiding en leeswijzer... 3 2 De 7 pijlers... 4 1. VISIE... 4 2. INZICHT... 4 3. VOORWAARDEN... 4 4. HANDELEN... 5 5. PREVENTIE...

Nadere informatie

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data

Workshop. Dataverzameling. Van onderzoeksvraag naar data Workshop Dataverzameling Van onderzoeksvraag naar data Even voorstellen: Suzanne van de Groep 24 jaar Promovendus (PhD-kandidaat) Universiteit Leiden Hoe gaan jongeren met andere mensen om? Hoe werkt dat

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel. Emmaschool

Schoolondersteuningsprofiel. Emmaschool Schoolondersteuningsprofiel Emmaschool 2016-2017 Stichting Op Kop pagina: 1 van 14 afdrukdatum: 6-10-2016 Inleiding Het schoolondersteuningsprofiel Het school-ondersteuningsprofiel (SOP) brengt onze school,

Nadere informatie

Er is een gericht plan van aanpak; met instemming van team en MR op de onderdelen: - Zorgstructuur - Verhogen van de opbrengsten

Er is een gericht plan van aanpak; met instemming van team en MR op de onderdelen: - Zorgstructuur - Verhogen van de opbrengsten Ambitie Doel Strategie Metingen Begroting Dashboard Actieplan (wie, wanneer) I De inspectie heeft vlak voor de zomervakantie van 2014 de school bezocht. Het bestuur heeft de inspectie toegezegd dat er

Nadere informatie

PBS Schoolwide Positive Behavior Support. Sigrid Bokkers

PBS Schoolwide Positive Behavior Support. Sigrid Bokkers PBS Schoolwide Positive Behavior Support Sigrid Bokkers sigridbokkers@bco-onderwijsadvies.nl WELKOM Welke invloed hebben we als volwassenen op het gedrag van kinderen? Hoe reageren we op de kinderen bij

Nadere informatie

Plan van aanpak tegen pesten SWPBS-scholen binnen Consent en VCO

Plan van aanpak tegen pesten SWPBS-scholen binnen Consent en VCO Plan van aanpak tegen pesten SWPBS-scholen binnen Consent en VCO Vanaf 1 augustus 2015 moet elke school verplicht beschikken over een pestprotocol, waarin een structurele en schoolbrede aanpak voor pesten

Nadere informatie

RAPPORT Onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek bij basisschool De Kreeke

RAPPORT Onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek bij basisschool De Kreeke RAPPORT Onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek bij basisschool De Kreeke Plaats : Westdorpe BRIN-nummer : 06ZF Onderzoeksnummer : 123619 Datum schoolbezoek : 4 Rapport vastgesteld te Tilburg

Nadere informatie

Gilbert Deketelaere Sint-Godelievecollege Gistel-Eernegem. Beleidsondersteuner Sint-Godelievecollege, Gistel- Eernegem

Gilbert Deketelaere Sint-Godelievecollege Gistel-Eernegem. Beleidsondersteuner Sint-Godelievecollege, Gistel- Eernegem SWPBS: EEN POSITIEVE KIJK OP HET GEDRAG VAN LEERLINGEN Gilbert Deketelaere Sint-Godelievecollege Gistel-Eernegem Even voorstellen Beleidsondersteuner Sint-Godelievecollege, Gistel- Eernegem www.sigo.be

Nadere informatie

Hoe kwaliteitsvol omgaan met outputresultaten? SOK - Omgaan met output in het onderwijs

Hoe kwaliteitsvol omgaan met outputresultaten? SOK - Omgaan met output in het onderwijs Hoe kwaliteitsvol omgaan met outputresultaten? SOK - Omgaan met output in het onderwijs 1 Een outputbeleid kunnen voeren met behulp van een stappenplan SOK - Omgaan met output in het onderwijs 2 Stappenplan

Nadere informatie