RADIOTHERAPIE IN DE PALLIATIEVE FASE 29 september 2011 2e Regionale symposium palliatieve Zorg s-hertogenbosch
DOE MEER MET MINDER., mogelijkheden met kortdurende radiotherapie in de palliatieve fase
introduceren Bing Oei radiotherapeut Tilburg
introduceren Sinds 2010 ``Verbeeten Breda naast het
introduceren Sedert 5/9/2011 Verbeeten Den Bosch
boodschap vooraf: onthouden!! : palliatieve zorg: overweeg altijd radiotherapie voor overleg 013-5947777 (centraal nummer hoofdlocatie )
U wordt in contact gebracht met: Karin De Winter Daniëlle Eekers Antoine Engelen Friederike Koppe Jan Metsaars Bing Oei Robert Poorter Philip Poortmans Tom Rozema Luc Scheijmans Theo Veninga Vanaf 1 november: Stefan Franken
radiotherapie: rol bij pijnbestrijding
Radiotherapie doel en voorwaarden bij antalgische bestraling logistieke werkwijze bij antalgische bestraling antalgische bestraling hoe doe je dat op welke termijn effect? wat te doen bij onvoldoende effect? bijwerkingen
doel radiotherapie bij antalgische XRT: verminderen pijn verminderen afgeleide klachten verbeteren conditie van patient
doel radiotherapie bij een antalgische XRT: in een minimale tijdsspanne: een maximaal effect (palliatief) bereiken = hypofractionering
bij antalgische bestraling: geen onderscheid in de behandeling van: neuropatische pijn (druk op of beschadiging van zenuwweefsel) nociceptieve pijn (door weefselbeschadiging)
voorwaarden voorwaarden palliatieve radiotherapie: belasting voor de patiënt: zo gering mogelijk resultaat op korte termijn balans: positief effect op de kwaliteit van leven
logistieke werkwijze werkwijze bij palliatieve bestraling: consult (30-45 min.) Tilburg/Breda/ Den Bosch voorbereiding CT scan Tilburg (binnen 24 uur) uitvoering op het bestralingstoestel Tilburg/Breda/ Den Bosch (30 min. scan + 45 min. planning) (20 min.)
uitstapje: wat kan er nog meer? radiotherapie in de palliatieve fase: behalve pijnbestrijding wat kan er nog meer?
uitstapje: wat kan er nog meer? indicaties: botmetastasen dreigende dwarslaesie hersenmetastase(n) vena cava syndroom pijn of oedeem obstructie bloedingen hypersalivatie
uitstapje: wat kan er nog meer? pijn t.g.v. huidulceratie door tumoringroei: Voorbeeld: angiosarcoom na combinatie RT en hyperthermie
de uitvoering van de bestraling, hoe doe je dat? een antalgische bestraling, hoe doe je dat? uitwendige bestraling (teletherapie) inwendige bestraling (brachytherapie)
de uitvoering van de bestraling, hoe doe je dat? inwendige bestraling niet te bestralen met een beperkt aantal velden behandeling met radio-isotopen (i.v. Sr 89, Sm 153,I 131 ) = nucleaire geneeskunde
wanneer merkt de patiënt het effect? botmetastasen
wanneer merkt de patiënt het effect? Botmetastasen frequent bij: - mammaca, - prostaatca. - bronchusca. - niercelca. Pijn verminderde mobiliteit complicaties
wanneer merkt de patiënt het effect? behandeling: wat merkt de patient ervan eenmalige bestraling (single dose) 3-4 dgn geringe pijntoename (flare up) na 3-4 wkn pijnreductie bij 70-80% patiënten bottrial: single dose gefractioneerd
hoeveel fracties? voordelen single dose: gelijkwaardig effect i.v.m. met gefractioneerde bestraling patiënt hoeft maar 1 x te komen goedkoper
wanneer merkt de patiënt het effect? pijnbestrijding wat te doen aan deze kortdurende pijn toename (flare-up)? zorg voor adequate pijnstilling paracetamol NSAID s, (cave maagklachten/bloedingen) combinatie morfine, (cave obstipatie: laxans!) dexamethason, (cave maagklachten)
hoeveel fracties? effectiviteit radiotherapie hoeveel fracties zijn er nodig? 12 x 2.5 Gy 10 x 3 Gy 5 x 4 Gy aantal fracties afhankelijk van: conditie en levensverwachting patient palliatieve schema s kunnen herhaald worden! (indien nodig) 1 x 8 Gy
wat te doen bij onvoldoende effect? wanneer opnieuw bestralen? indien na 6 8 weken geen/onvoldoende effect: re-irradiatie: 1 x 8 Gy of 5 x 4 Gy
andere oorzaken van pijn indicatie: pijn of oedeem pijn door druk op zenuwweefsel pijn door infiltratie in omringende weefsels oedeem door stuwing, door uitgebreide lymfklierpakketten doel: verkleinen van de tumormassa afname druk afname pijn
bijwerkingen
indicatie: dreigende dwarslaesie.compressie van het ruggemerg spoedindicatie binnen 24 uur nadat de neurologische klachten zijn ontstaan XRT
indicatie: dreigende dwarslaesie symptomen pijn in de rug radiculaire pijn spierzwakte sensibiliteitsstoornissen mictie- en defaecatieproblemen
indicatie: dreigende dwarslaesie interventie neurochirurg XRT i.c.m. corticosteroiden indien de neurologische uitval al aanzienlijk is kans op herstel vroege onderkenning belangrijk
indicatie: hersenmetastasen selecteren op conditie van patiënt goede conditie, goede reactie op corticosteroïden XRT - 60-90%: klachten - 75-85%: effect houdt aan tot moment van overlijden - 5 x 4 Gy: mediane levensverwachting ½ jr.
stereotactische radiotherapie voor hersenmetastasen met linac of gammaknife indicatie: hersenmetastasen 3 of minder meta s
Stereotactische bestraling voor hersenmetastasen met lineaire versneller Niet invasief Geen frame
Stereotactische hersenbestraling 3 sessies geen toxiciteit, geen haaruitval Gelijkwaardig aan gammaknife
Stereotactische hersenbestraling Indicaties: Tot 3 hersenmetastasen(www.oncoline.nl) Maximale diameter 4 cm Aangetoonde solide maligniteit m.u.v. kiemceltumor, kleincellig bronchuscarcinoom K.I. > 70 Geen leptomeningeale metastasen
3 hersenmetastasen stereotactische radiotherapie Meer informatie: Daniëlle Eekers Theo Veninga Jan Metsaars Vanaf november ook in Verbeeten Den Bosch
indicatie: hersenmetastasen slechte conditie: - alleen corticosteroïden - analgetica - geen XRT
indicatie: VCSS of VCIS compressie van VCS of VCI door druk vd tumor op het vat hoofdpijn gestuwd gelaat benauwdheid niet plat kunnen liggen venentekening op thorax en rug
indicatie: VCSS of VCIS XRT: binnen 1 4 wkn vermindering van klachten als 1 e uiting en snel optreden gewenst: stent plaatsen
indicatie: VCSS of VCIS Bij kleincellig bronchuscarcinoom: eerst chemotherapie doel: verkleinen van de tumormassa afname druk
indicatie: obstructie tumorgroei in holle organen obstructie klachten trachea (benauwdheid, prikkelhoest) oesophagus (passageklachten)
indicatie: bloeding longbloeding (bij longca) - 40-70% patiënten haemoptoë in de palliatieve fase - bij persisterende haemoptoë: 1 x 8 Gy, of bij grote tumormassa 2 x 8 Gy - bij 80% vd patiënten goede controle kwaliteitsverbetering van palliatief terminale zorg door huis / verpleeghuisarts, Heeze 22 maart 2007 (Luc Scheijmans, radiotherapeut)
indicatie: bloeding haematurie - blaasca - doorgroei van rectum- of cervixca - niercelca - doorgroei van prostaatca
indicatie: bloeding bloeding tr. digestivus - 1 x 6 Gy maag / rectum - 5 x 4 Gy maag / rectum
indicatie: bloeding huidbloeding: - 1 x 6 Gy - 5 x 4 Gy - haemostase - foetor - pijn
Waarom moet de patient toch naar Tilburg? PET-scan CT-scan
stralend werken in de palliatieve zorg
www.verbeeten.nl 013 594 77 77
www.verbeeten.nl 013 594 77 77
onthouden!! : bij twijfel of vragen: bel ons om te overleggen