Woonvisie Leeuwarderadeel 2015 2020

Woonvisie Leeuwarderadeel 2015 2020 Ontwerp 20 augustus 2015

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Aanleiding 3 1.2 Doel 3 1.3 Totstandkoming 3 1.4 Leeswijzer 3 2. Evaluatie Woonvisie 2010 2015 4 3. Stiens en de dorpen 8 3.1 Schets van de gemeente en de dorpen 8 4. Inventarisatie huidige woningvoorraad en woningmarkt 10 4.1 Woningvoorraad: kwaliteit, kwantiteit 10 4.2 Verkoop van huurwoningen / samenstelling bestand huurwoningen 11 5. Trends en ontwikkelingen 14 5.1 Landelijke en lokale ontwikkelingen op de woningmarkt 14 5.2 Demografische ontwikkeling 16 5.3 Wijzigingen in de Woningwet en in de Huisvestingswet 18 5.4 Verordening Romte Fryslân, vastgesteld 25 juni 2014 19 6. De visie op het wonen 22 6.1 Sociale huur 22 6.2 Zorg en wonen 22 6.3 Ontwikkelingen woningbouw 24 6.4 Wonen en duurzaamheid 25 7. Resumé 27 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Begrippenlijst Woningbehoefteonderzoek, Integraal woningbehoefteonderzoek 2014, Companen Lijst met huurwoningen die verkocht kunnen worden Mogelijke ontwikkellocaties woningbouw Lijst met instanties t.b.v. vooroverleg en zienswijzen Zienswijzen [pm]

3 1. Inleiding 1.1 Aanleiding De huidige woonvisie van de gemeente Leeuwarderadeel is opgesteld in 2011. Sinds die tijd hebben zich veranderingen op de woningmarkt voorgedaan, waardoor de Woonvisie actualisatie behoeft. De economische crisis heeft gevolgen voor de woningmarkt. De koopkracht daalt en er worden minder makkelijk leningen verstrekt door de banken. Woningen staan langer te koop en de huizenprijs is de afgelopen jaren gedaald. Daarnaast spelen demografische ontwikkelingen een belangrijke rol. De komende jaren zal de bevolkingsgroei in de regio Noord West Friesland afvlakken en zal de bevolking vergrijzen. Krimp in de vraag naar woningen zal zich de komende jaren nog niet voordoen, blijkt uit het Woningbehoefteonderzoek 1, wel is er een verschuiving in de woningbehoefte zichtbaar. Het Woningbehoefteonderzoek is opgenomen in bijlage 2. De Woningwet en de Huisvestingswet worden gewijzigd, waardoor de mogelijkheid zal ontstaan meer te kunnen sturen op basis van de Woonvisie. In het coalitieprogramma Coalitieprogramma 2014-2018 SAMEN STERKER staat dat het college de opdracht heeft een nieuw woonplan op te stellen, op basis van het genoemde Woningbehoefteonderzoek en naar aanleiding van voorgenoemde ontwikkelingen. Kortom, de aanleiding van de actualisatie van de Woonvisie is enerzijds de opdracht uit het coalitieprogramma en anderzijds de wetswijzigingen, de ontwikkelingen op de woningmarkt en algemene ontwikkelingen. 1.2 Doel Met het opstellen van de Woonvisie wil de gemeente Leeuwarderadeel een kader schetsen voor de toekomstige ontwikkelingen op de woningmarkt. De woonvisie vormt een praktisch document voor de gemeente om toekomstige ontwikkelingen te begeleiden en te faciliteren. De woonvisie is een handvat voor het maken van afspraken met de provincie Fryslân, de Stadsregio, de regio Noordwest Friesland en voor het maken van (prestatie)afspraken met de corporaties. 1.3 Totstandkoming De voorliggende Woonvisie is tot stand gekomen in overleg met verschillende partijen. Er is overlegd met de gemeente Leeuwarden, in verband met het beoogde samengaan van gemeente Leeuwarderadeel met de gemeente Leeuwarden met ingang van januari 2018. Daarnaast vormt het begin 2014 uitgevoerde woningbehoefteonderzoek een belangrijke bron van gegevens. De concept Woonvisie d.d. 14 april 2015 is aan een twintigtal instanties toegestuurd in het kader van vooroverleg. De lijst met instanties is opgenomen in bijlage 5. Van vijf instanties is een (ambtelijke) inhoudelijke reactie ontvangen. Deze reacties zijn verwerkt tot onderhavige ontwerp Woonvisie, welke voorgelegd wordt aan het college van burgemeester en wethouders. Na collegebehandeling van de ontwerp Woonvisie wordt deze ter visie gelegd, en toegestuurd aan instanties. De reacties (zienswijzen) zijn opgenomen in bijlage 6.[pm] 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de Woonvisie 2010-2015 geëvalueerd: Welke resultaten zijn behaald. In hoofdstuk 3 worden Stiens en de dorpen beschreven, waarna in hoofdstuk 4 de woningvoorraad en woningmarkt wordt geïnventariseerd. Trends en ontwikkelingen worden beschreven in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 wordt de visie op het wonen beschreven. Tot slot staat in hoofdstuk 7 de conclusie. 1 Integraal woningbehoefteonderzoek 2014, 7 maart 2014, Companen

4 2. Evaluatie Woonvisie 2010-2015 In hoofdstuk 3 van de Woonvisie 2010-2015 staan vijf programma s, benoemd voor de vijf jaar van de looptijd van de woonvisie. Hieronder wordt ingegaan op de vijf programma s en wordt aangegeven op welke manier deze zijn uitgevoerd. Programma 1: Leidraad voor woningbouw Hier worden verschillende projecten beschreven, wat de doelgroep is en wie de betrokken partijen zijn. Bijvoorbeeld: Hijum, Feinsum, Alde Leie: voldoende ruimte, maatwerk. De Steens wordt genoemd als project en er wordt aangegeven dat in het centrum van Stiens zorg gerelateerd wonen wenselijk is. Daarnaast wordt benoemd dat de marktontwikkelingen gevolgd worden en dat programma s zonodig worden aangepast. Ook wordt de programmering regionaal afgestemd. Van de benoemde programma s zijn er woningen gerealiseerd in Hijum door de corporatie Wonen Noordwest Friesland. Ook zijn er door Wonen Noordwest Friesland zorg gerelateerde woningen gerealiseerd aan het Stienpaad in Stiens (Aeckemahûs). De ontwikkeling van de Steens zou in 2011 opgestart worden door de gemeente samen met een ontwikkelaar, dit is niet uitgevoerd. De marktontwikkelingen worden continu gevolgd. Regionaal vindt er afstemming plaats met zowel de Stadsregio als de gemeenten uit de Noordwest regio. In 2013 is er door de Stadsregiogemeenten een visie opgesteld: REGIONALE WOONSTRATEGIE STADSREGIO LEEUWARDEN, Stad en platteland in balans. Met Noordwest gemeenten is er periodiek overleg. Programma 2: De Steens ontwikkelen Het doel was om in 2011 te starten met het ontwikkelen van De Steens. Voor het gebied is een voorontwerp bestemmingsplan opgesteld, dat in het kader van de inspraak ter visie heeft gelegen. Door verslechterde marktomstandigheden, de economische crisis en het faillissement van Nieuwe Borg is het project stil komen te liggen. Het doel om de Steens te ontwikkelen in de periode 2010 2015 is niet gehaald. Programma 3: Wonen, welzijn en zorg afstemmen Voor 2011 stond een platformbijeenkomst gepland met betrokken partijen om ervaringen op het gebied van wonen, welzijn en zorg te delen en naar samenwerking te zoeken. De betrokken partijen zijn bijvoorbeeld Talant, Palet, Noorderbreedte, Actiz, thuiszorgorganisaties, corporaties en zorgverzekeraars. Door deze samenwerking en het maken van afspraken wordt de leefkwaliteit in Stiens en de dorpen geborgd. De verschillende dorpsbelangen van de kleine dorpen tonen de noodzaak van ontmoetingsruimtes aan. De gemeente garandeert vervolgens de aanwezigheid of beschikbaarheid van dergelijke ruimtes. In september 2011 is de notitie Welzijn en zorg bij u in de buurt opgesteld door de gemeente, Stichting Welzijn Middelsee, WoonFriesland en Palet. De basis voor dit rapport is onder andere gevormd doorgesprekken met verschillende groepen bewoners van de gemeente. De conclusie is dat er vanuit welzijn een bijdrage is/wordt geleverd en dat er volkshuisvestelijk geen actie wordt verwacht.

5 Programma 4: Goed wonen in de kleine dorpen In het programma staat dat voor Koarnjum en Jelsum voorgesorteerd moet worden op de mogelijkheden tot woningbouw, na wijziging van de wetgeving rond de luchthaven. In het bestemmingsplan Bûtengebiet en doarpen, vastgesteld op 4 juli 2013 zijn diverse locaties voorzien van een wijzigingsbevoegdheid om woningbouw mogelijk te maken. De Wet Luchtvaart is inmiddels gewijzigd, en voor een kavel in Jelsum is in 2015 een wijzigingsprocedure opgestart. Als tweede punt staat in het programma genoemd dat WoonFriesland onderzoekt waar en hoe gewerkt kan worden aan voorraadvernieuwing. WoonFriesland pleegt geen sloop en nieuwbouw, gezien de beperkte financiële middelen. Wel wordt onderzocht of van de bestaande panden de plattegrond geschikt gemaakt kan worden voor levensloop bestendig wonen. In het kader van het project Lytse Doarpen zou dit onderzocht worden in Koarnjum en Jelsum. Deze woningen zijn in 2014 opgeknapt naar het basisuitrustingsniveau en energielabel B. Er zijn geen plattegrondsaanpassingen gedaan, de woningen zijn niet levensloopbestendig gemaakt, wegens de hoge kosten hiervan. Door de renovatie van de woningen in Koarnjum en Jelsum gaan deze woningen nu weer een flink aantal jaren mee. Tot slot staat in het programma dat er een visie opgesteld wordt over het onderwijs in de dorpen, waarin keuzes worden gemaakt voor behoud dan wel sluiting van scholen, investering in het vastgoed etc.. Dit rapport is opgesteld en heet Toekomstbestendig basisonderwijs! 2 van 24 oktober 2012. Sinds het opstellen van dat rapport in 2012 is de situatie met betrekking tot leerlingenaantallen echter wel gewijzigd, waardoor het rapport niet geheel meer actueel is. Op dit moment wordt er gesproken over mogelijke samenvoeging van bepaalde scholen. Programma 5: Sociale voorraad, woonlasten en energiebesparing Als eerste punt staan de prestatieafspraken genoemd. Deze dienen te worden opgesteld met WoonFriesland over onder andere de investeringen in de woningvoorraad (nieuwbouw, renovatie), huurprijseffecten van energiezuinige investeringen, verkoop van woningen e.d. Er zijn prestatieafspraken opgesteld en ondertekend op 19 december 2012: Prestatieafspraken 2012-2016. Aan de uitvoering er van is gewerkt door WoonFriesland. In onderstaande twee tabellen zijn enkele resultaten weergegeven met betrekking tot investeringen in de woningvoorraad: 2 Toekomstbestendig basisonderwijs! Toekomstvisie basisscholen Leeuwarderadeel opgesteld door ICSadviseurs Zwolle, referentie 970017/20120917 d.d. 24 oktober 2012.

6 Figuur 1 Verdeling energielabels huurwoningen WoonFriesland per maart 2011 (bron: WoonFriesland) Figuur 2 Verdeling energielabels huurwoningen WoonFriesland per juli 2015 (bron: WoonFriesland)

7 Als tweede punt van Programma 5 staat genoemd dat de gemeente een duurzaamheidsnota opstelt. Hier is door de MAD aan gewerkt. Als derde punt van Programma 5 is opgenomen dat huiseigenaren gestimuleerd moeten worden om energiebesparende investeringen te doen. Op de gemeentelijke site is informatie hierover opgenomen. Ook op beurzen (onder andere het Woonoffensief) hebben informatie-stands gestaan over de manieren waarop door huiseigenaren energie bespaard kan worden. Daarnaast konden woningeneigenaren meedoen aan het gemeentelijke project Besparen op maat. Tot slot wordt in programma 5 genoemd dat er afspraken opgesteld moeten worden in verband met voorrang aan ingezetenen in Feinsum. In de prestatieafspraken is al een voorrang regeling opgenomen voor Koarnjum en Jelsum. WoonFriesland biedt de vrijkomende woningen in Koarnjum en Jelsum via het aanbodsysteem aan met voorrang voor eigen ingezetenen. De voorrangsregeling geldt vanwege de schaarste aan huurwoningen en de geringe mogelijkheden tot nieuwbouw van huurwoningen als gevolg van de ligging nabij de vliegbasis. Voor Feinsum geldt dat de leegkomende woningen via het woonruimteverdeelsysteem worden aangeboden en alleen worden toegewezen aan een ingezetene van Feinsum of aan een belangstellende die (aantoonbare) roots heeft in Feinsum. Mochten er geen kandidaten zijn, dan mag de huurwoning worden verkocht.

8 3. Stiens en de dorpen 3.1 Schets van de gemeente en de dorpen In de gemeente Leeuwarderadeel woonden op 1 januari 2014 10.265 inwoners (bron CBS). De gemeente bestaat uit de hoofdkern Stiens en zes kleinere dorpen, waarvan Britsum de grootste is. De overige dorpen hebben elk minder dan 500 inwoners. In onderstaande tabel staan de inwonersaantallen per dorp over de jaren 2010 tot 2014. 31-12-2010 31-12-2011 31-12-2012 31-12-2013 31-12-2014 Alde Leie 283 273 271 270 268 Britsum 1.037 1.019 1.011 1.009 989 Feinsum 180 166 169 171 170 Hijum 411 406 415 408 407 Jelsum 354 345 346 348 338 Koarnjum 453 455 452 451 449 Stiens 7.659 7.667 7.630 7.608 7.598 Totaal 10.377 10.331 10.294 10.265 10.219 Figuur 3 Tabel met ontwikkeling inwonersaantallen in de dorpen en totaal van de gemeente Leeuwarderadeel. Stiens Stiens heeft een sterke centrumfunctie binnen de gemeente, deels ook voor gemeenten ten noorden van Leeuwarderadeel en soms zelfs voor de noordelijke wijken van Leeuwarden. In Stiens zijn alle belangrijke basisvoorzieningen aanwezig, zoals een compleet winkelaanbod met een keur aan supermarkten, lager onderwijs, bibliotheek, sportvoorzieningen, een welzijnsstichting, intramuraal wonen met zorg en openbaar vervoer. In Stiens staan relatief veel naoorlogse eengezinswoningen (rijwoningen, tweekappers, vrijstaand). De gemiddelde woningwaarde ligt hoger dan in de dorpen rondom Stiens en er wonen relatief veel gezinnen, hoewel het aandeel senioren de laatste jaren zichtbaar is toegenomen. Stiens is sinds de jaren 60 flink gegroeid en heeft veel mensen van buiten de gemeente aangetrokken. De werkgelegenheid op de vliegbasis speelde daarin een rol. In de jaren 2000-2005 zijn regionale beleidsafspraken gemaakt over woningbouw, waarbij de ruimte voor uitbreiding voornamelijk in de gemeente Leeuwarden kwam te liggen, om de uitstroom naar regiogemeenten te keren. Sindsdien nam de groei van de woningvoorraad af met als resultaat dat Stiens netto inwoners verloor aan met name de stadsregio. Op het vlak van wonen, welzijn en zorg heeft Stiens met haar goede voorzieningenniveau een centrumfunctie in de gemeente en daarbuiten. Marktwerking in de zorg en het langer thuis wonen van mensen met een zorgvraag leiden overigens tot andere eisen aan het aanbod wonen, welzijn en zorg in dorpen en buurten. De dorpen Ten noorden van Stiens liggen de dorpen Feinsum, Alde Leie en Hijum. Ten zuiden van Stiens liggen de dorpen Britsum, Koarnjum en Jelsum. Deze dorpen zijn bepalend voor het karakter van de gemeente

9 Leeuwarderadeel. In tegenstelling tot Stiens, zijn de dorpen niet sterk gegroeid. Het bevolkingsaantal schommelt, en over een langere termijn is een lichte daling zichtbaar. Voor de dorpen zijn er ontmoetingsruimten beschikbaar. Onderwijsvoorzieningen zijn in het vorige hoofdstuk aan de orde geweest. Voor voorzieningen op het gebied van welzijn of zorg zijn de inwoners van de dorpen aangewezen op Stiens of Leeuwarden.

10 4. Inventarisatie huidige woningvoorraad en woningmarkt 4.1 Woningvoorraad: kwaliteit, kwantiteit De woningvoorraad huurwoningen is binnen de gehele gemeente geïnventariseerd. Koopwoningen zijn niet geïnventariseerd omdat de gemeente niet kan sturen op de kwaliteit van koopwoningen. Bij deze inventarisatie zijn de huurwoningen beoordeeld als goed, matig of slecht. De woningen zijn beoordeeld op basis van verhuurbaarheid en technische staat enerzijds en anderzijds de ruimtelijke uitstraling en stedenbouwkundige situatie. Aan de status van goed, matig of slecht is een termijn gekoppeld waarbinnen de corporatie de woningen op dient te waarderen. De bij de inventarisatie behorende periodes zijn: bij slecht : binnen 5 jaar opwaarderen; bij matig : tussen de 5 en 15 jaar opwaarderen; bij goed : over langer dan 15 jaar opwaarderen. De inventarisatie is besproken tussen de gemeente en WoonFriesland. Er is op grote lijnen overeenstemming over de categorie-indeling van de woningen, en de daaraan gekoppelde termijn van opwaardering. Aan WoonFriesland is meegegeven dat de Delfts Rood woningen qua stedenbouwkundige kwaliteit voor de gemeente belangrijk zijn, en dat er zorgvuldig met deze woningen omgegaan dient te worden. Over het gebied Aldlânsdyk ( 3 blokjes van 4 seniorenwoningen) te Stiens is overeenstemming tussen de gemeente en WoonFriesland: voor deze woningen is kwaliteitsverbetering nodig. Het verbeteren van de basiskwaliteit en het aanpassen van de plattegrond wordt ingepland. Daarnaast is aandacht gevraagd voor de verrommeling en het gebruik van de tuin voor opslag. Hierover heeft een overleg plaatsgevonden tussen de gemeente en WoonFriesland. WoonFriesland bezoekt huurders die klachten hebben om de oorzaak van de klachten te onderzoeken. Samen met de bewoners van de betreffende zaak wordt bekeken hoe de klachten opgelost kunnen worden. Daarnaast spreekt WoonFriesland huurders aan op slecht onderhoud van tuinen, en het (oneigenlijk) gebruik van tuinen voor opslag. Sinds een paar jaar is het voor nieuwe huurders verplicht een bijlage bij het huurcontract over onderhoud en gebruik van tuinen te tekenen. Dit is voor WoonFriesland een goed handvat om de problematiek op te pakken. Afgesproken is dat WoonFriesland de gemeente op de hoogte houdt van te ondernemen acties. Waar nodig en mogelijk kan de gemeente daarin WoonFriesland ondersteunen. Voor particuliere woningen geldt dat indien een verrommelde tuin of erf wordt geconstateerd, er per geval naar een passende aanpak wordt gezocht. Doelstelling ten behoeve van prestatieafspraken: 1. Voor de woningen aan de Aldlânsdyk dient het verbeteren van de basiskwaliteit ingepland te worden; 2. WoonFriesland en de gemeente zien toe op de staat van de tuinen en treden actief op naar de bewoner toe.

11 De woningmarkt is geïnventariseerd in het Woningbehoefte onderzoek, hierin is alleen de hoofdkern Stiens meegenomen in verband met de toenmalige ontwikkelingslocatie van De Steens. Op basis van het woningbehoefteonderzoek kan voor Stiens een behoefte van minimaal 75 en maximaal 100 woningen voor een periode van tien jaar als reëel worden beschouwd. In onderstaande tabel staan zowel feitelijke cijfers als prognoses. De prognoses lopen uiteen, en laten nog een toename zien tot 2020. De Primos zit aan de bovenkant, de provincie aan de onderkant. Er is een bandbreedte van circa 50 150 woningen. De uitgangspunten uit ons woningbehoefteonderzoek in het midden van die bandbreedte. Gemeente Leeuwarderadeel woningvoorraad Woningvoorraad Gewenste woningvoorraad Gewenste woningvoorraad Bron Primos Bron CBS Bron Primos Bron Provincie Fryslân 2012 4.235 4.256 4.297 4.152 2013 4.267 2014 (t/m okt) 4.331 2015 4.285 4.360-2020 4.370 4.445 4.282 2030 4.550 4.628 4.079 Figuur 4 Tabel met ontwikkeling woningvoorraad, feitelijk, prognose en gewenste situatie. 4.2 Verkoop van huurwoningen / samenstelling bestand huurwoningen In deze Woonvisie wordt vastgelegd hoe om te gaan met de te verkopen huurwoningen en met de kwaliteit van de huurwoningen. De te verkopen woningen Enerzijds wordt vastgelegd welke woningen verkocht kunnen worden. Uitgangspunt is de lijst die in 2010 is vastgesteld en die sinds jaar en dag wordt gebruikt. Hier zijn woningen aan toegevoegd, waarbij wordt gekeken naar de situering: als er bijvoorbeeld sprake is van de laatste huurwoning in een blok van 4 of 6, waarvan de overige woningen in particulier eigendom zijn, dan zou die woning verkocht kunnen worden. Van blokken/rijen met uitsluitend huurwoningen, wordt bij voorkeur geen losse woning verkocht. In bijlage 3 is een lijst opgenomen waarop is aangegeven welke woningen verkocht mogen worden. Het is wenselijk dat het percentage sociale huurwoningen van de totale woningvoorraad ten minste 15% bedraagt. Volgens CBS Statline telt de gemeente Leeuwarderadeel per 1 januari 2014 in totaal 4.325 woningen. Uitgaande van 734 sociale huurwoningen (onder de liberalisatiegrens) komt dat op 17% van de totale voorraad. Dit is meer dan het streefgetal van 15% van de totale woningvoorraad. Zodra de woonwijk Stiens Oost wordt ontwikkeld, zal het percentage afnemen, omdat de verwachting is dat hier uitsluitend koopwoningen gerealiseerd zullen worden. WoonFriesland houdt in de dorpen huurwoningen beschikbaar, omdat WoonFriesland de enige aanbieder van huurwoningen is (behalve in Hijum). Mocht een huurwoning in één van de dorpen na

12 mutatie langdurig leeg blijven staan, behoudt WoonFriesland zich het recht voor de huurwoning te verkopen. Doelstelling ten behoeve van prestatieafspraken: 1. WoonFriesland verkoopt uitsluitend de woningen die zijn aangegeven op de in bijlage 3 opgenomen lijst; 2. WoonFriesland streeft ernaar dat het percentage sociale huurwoningen op ten minste 15% blijft; 3. WoonFriesland houdt in de dorpen huurwoningen beschikbaar. Kwaliteit woningen WoonFriesland gaat door met het verbeteren van de woningen, om de kwaliteit van de woningen en het woongenot op peil te houden. Een ander doel is de energieklasse van de woningen te verbeteren. Er is een tendens zichtbaar dat huurders het verbeteren van de basisuitrusting belangrijker vinden dan het verbeteren van de energieklasse. In dergelijke gevallen komt het voor dat de woningen niet tot energieklasse A worden verbeterd, maar tot B of C. Daarnaast is er bij de zogenaamde Delfts Rood woningen sprake van een bepaalde historische en stedenbouwkundige waarde. Deze woningen dienen qua verschijningsvorm, kleur- en materiaalgebruik behouden te blijven. Deze woningen worden niet verkocht. Doelstelling ten behoeve van prestatieafspraken: 1. WoonFriesland zet in op kwaliteitsverbetering van de woningen (basisuitrusting) al dan niet het verbeteren van de energieklasse; 2. WoonFriesland zet in op behoud van de Delfts Rood woningen.

13 Ontwikkeling aantal huurwoningen Aantal huurwoningen Aantal huurwoningen Wonen Noordwest Woon Friesland Friesland 1/1/2010 765-1/1/2011 759 23 1/1/2012 756 29 1/1/2013 748 29 1/1/2014 738 29 Figuur 5 Tabel met ontwikkeling aantal huurwoningen van WoonFriesland en Wonen Noordwest Friesland in de gemeente Leeuwarderadeel. Uit bovenstaande tabel blijkt hoeveel woningen WoonFriesland verhuurt in de gemeente Leeuwarderadeel. Van de 738 huurwoningen per 1 januari 2014 zijn er 4 woningen boven de liberalisatiegrens (geen sociale huur). In de periode 2010-2014 zijn in totaal 29 woningen verkocht en 2 nieuwe woningen gerealiseerd (Britsum). Het aantal verkochte woningen bedraagt gemiddeld 7 per jaar. De prognose voor het aantal te verkopen woningen in de komende jaren is ook gemiddeld 7 per jaar. Uit het woningbehoefteonderzoek blijkt dat met name behoefte is aan (half)vrijstaande woningen. De verkoop van huurwoningen betreft met name rijwoningen. De verkoop van de huurwoningen heeft daardoor naar verwachting geen nadelige gevolgen voor de ontwikkeling van Stiens Oost, waar het woningbehoefteonderzoek met name op is gericht. Naast de in de tabel vermelde woningen, heeft WoonFriesland panden in gebruik als bijzondere woonvorm (Venusskulp, Petterhusterdyk en Roptastins/Graldastins). In deze woonvormen bevinden zich in totaal 63 wooneenheden. Doelstelling ten behoeve van prestatieafspraken: 1. Indien WoonFriesland huurwoningen verkoopt, wordt rekening gehouden met de punten uit paragraaf 4.2. Huurwoningen Wonen Noordwest Friesland Wonen Noordwest Friesland heeft een beperkt aantal huurwoningen in de gemeente Leeuwarderadeel. Deze woningen zijn relatief nieuw en hebben allemaal energielabel A. In de zomer van 2011 is het Aeckemahûs aan de Skilwei te Stiens opgeleverd. Hierin zijn 17 appartementen en 6 patiowoningen opgenomen. Daarnaast heeft Wonen Noordwest Friesland bezit in Hijum aan de Spoarleane, 4 gezinswoningen en 2 levensloopgeschikte woningen, opgeleverd in de zomer 2012.

14 5. Trends en ontwikkelingen 5.1 Landelijke en lokale ontwikkelingen op de woningmarkt Op de woningmarkt kunnen verschillende ontwikkelingen worden gesignaleerd. Hieronder wordt een aantal van deze ontwikkelingen beschreven, welke in meerdere of mindere mate van toepassing zijn op onze situatie. Markt voor duurdere huurwoningen 3 In Fryslân is een trend zichtbaar, die inhoudt dat de markt voor duurdere huurwoningen groeit. Enkele aanwijsbare oorzaken hiervan zijn: Verminderde toegang tot de koopsector: Het is voor de consument lastiger om een lening te krijgen. Ondanks gedaalde prijzen van koopwoningen, betekent dit dat huishoudens minder snel dan in het verleden overgaan tot het kopen van een huis. Verminderde toegang tot sociale huur: de sociale huurwoningen worden steeds meer gereserveerd voor huishoudens met lage inkomens. Huishoudens met middeninkomens kunnen hierdoor minder goed in de sociale huur terecht. Middeninkomens lopen kans tussen de wal en het schip te komen. Ze verdienen te veel voor de sociale huur en te weinig om te kopen. Behoefte aan flexibiliteit. Ook de arbeidsmarkt is in beweging. Steeds minder mensen hebben een vast contract. Jongeren weten niet of en waar ze over een paar jaar zullen wonen en werken. Onder deze omstandigheden wil men niet vast zitten aan een eigen huis, ook al kan men het financieren. Er komen steeds meer ouderen, onder wie ook steeds meer met een behoorlijk inkomen en / of vermogen. Voor oudere eigenaar-bewoners is het gaan huren een middel om het in hun huis opgesloten vermogen te verzilveren. Voor duurdere huurwoningen vormen ouderen een belangrijke doelgroep. Daarbij ontstaat een toenemende vraag naar diverse soorten wonen met zorg. Wonen en zorg Zo lang mogelijk zelfstandig wonen is een wens van veel ouderen en is beleid van de rijksoverheid. Alleen voor de zwaar zorgbehoevenden is straks nog plaats in een instelling, de rest wordt geacht zelf een oplossing te vinden. Dit proces staat bekend onder de naam extramuralisering. Knelpunten kunnen gaan ontstaan in de woonomgeving, door onvoldoende voorzieningen en doordat professionele zorg aan huis in kleinere kernen wegens capaciteitsgebrek en om reden van efficiency niet altijd geleverd zal kunnen worden. In die gevallen kan verhuizen een oplossing bieden, naar een vorm van wonen met zorg. Een voorbeeld hiervan in Stiens is het zorgwonen gerealiseerd door Idesta aan de Piter Jurjensstrjitte. Economische situatie crisis De economische situatie heeft invloed op de woningmarkt. Er worden de laatste jaren minder woningen verkocht (zie onderstaande figuren), al is er in 2014 een opleving zichtbaar. Enerzijds worden de dalende verkopen veroorzaakt door de verslechterde economische situatie waardoor mensen voorzichtiger worden met grote uitgaven. Anderzijds verstrekken banken minder makkelijk leningen. Het gevolg is dat er minder doorstroming is op de woningmarkt. Mensen blijven langer in een huurwoning wonen en maken minder gauw de overstap naar een koopwoning, en mensen in een koopwoning maken minder gauw de overstap naar een andere / ruimere koopwoning. 3 Bron: Perspectief voor markthuur in Fryslân, een verkenning, concept mei 2014, RIGO Research en Advies B.V.

15 Voor de corporaties geldt dat zij minder budget te besteden hebben door hogere afdrachten aan het Rijk. Dit beperkt de corporaties in hun mogelijkheden. Waar voorheen nog sloop en nieuwbouw op het programma stond, worden nu mogelijkheden onderzocht om binnen het bestaande pand de plattegrond aan te passen, zodat de woning levensloop bestendig wordt, en wordt de isolatie van de woningen verbeterd zodat de woningen in een betere isolatieklasse vallen. Grootschalige herstructureringsprojecten en nieuwbouwprojecten zijn mede door de beperktere financiële mogelijkheden niet meer aan de orde. Figuur 6 De ontwikkeling van het aantal verkochte woningen in Friesland (Bron: Kadaster) jaar Aantal verkochte woningen in Friesland 2005 7.978 2006 8.154 2007 7.752 2008 6.667 2009 4.634 2010 4.720 2011 4.365 2012 4.031 2013 3.878 2014 5.443 Figuur 7 De ontwikkeling van het aantal verkochte woningen in Friesland (Bron: Kadaster) Conclusie 5.1: Gemeente Leeuwarderadeel volgt de bovengenoemde ontwikkelingen nauwgezet. Daar waar nodig, en mogelijk, kan de gemeente actie ondernemen. Wellicht kunnen inbreidingslocaties benut worden voor duurdere huurwoningen. De mogelijkheden hiervoor worden onderzocht.

16 5.2 Demografische ontwikkeling Leeuwarderadeel Aantal inwoners Aantal huishoudens 2000 10.650 3.908 2005 10.543 4.030 2010 10.435 4.143 2011 10.377 4.153 2012 10.332 4.181 2013 10.314 4.204 2014 10.278 4.216 2020 9.763 4.324 2030 8.861 4.130 Figuur 8 Demografische ontwikkeling (Bron: CBS / Provincie Fryslân) In bovenstaande tabel en onderstaande grafiek staat het aantal inwoners aangegeven. Volgens de verschillende trendprognoses zal het inwonersaantal in de komende jaren geleidelijk afnemen. De bevolkingsafname is toe te schrijven aan twee ontwikkelingen: de vergrijzing en een negatief migratiesaldo. Volgens de verschillende trendprognoses zal het aantal huishoudens tot 2025 toenemen, daarna zal het aantal huishoudens afnemen. De exacte aantallen verschillen in de prognoses van de Provincie Fryslân, de Primos en het CBS, maar de trend dat de aantallen huishoudens eerst nog toenemen en daarna afnemen komt in de diverse prognoses overeen. In het Woningbehoefteonderzoek (bijlage 2) is in paragraaf 3.2 aandacht besteed aan de prognose van het aantal inwoners en huishoudens. Conclusie 5.2: De conclusie is dat er in eerste instantie behoefte is aan het realiseren van extra woningen door de toename van het aantal huishoudens. In het Woningbehoefteonderzoek wordt geconcludeerd dat er de komende tien jaar behoefte is aan 100 tot 300 extra woningen. Aangenomen wordt dat deze behoefte na 2025 afneemt waarbij aangetekend dient te worden dat hierbij gerekend is met de aanname dat gemeente Leeuwarderadeel ook in de toekomst blijvend te maken krijgt met een negatief migratiesaldo van gemiddeld 50 personen per jaar.

17 Figuur 9 Bevolking Leeuwarderadeel en prognose (Bron: gemeentelijke administratie, Provincie Fryslân, Primos)

18 5.3 Wijzigingen in de Woningwet en in de Huisvestingswet Hieronder wordt eerst in algemene bewoordingen ingegaan op de wetswijzigingen. Daarna wordt aangegeven wat de gevolgen voor de situatie in Leeuwarderadeel zijn. Woningwet Minister Blok wilde het wetsvoorstel om de Woningwet aan te passen, voordat de Eerste Kamer het zou behandelen, alsnog wijzigen. Dat is gebeurd met de 'Novelle'. De Tweede Kamer heeft op 11 december 2014 ingestemd met de Novelle Herziening Woningwet. Vervolgens is de Novelle, samen met het wetsvoorstel Herzieningswet naar de Eerste Kamer gegaan. De Eerste Kamer heeft het wetsvoorstel in het voorjaar van 2015 behandeld. De nieuwe wet treedt daarmee in werking per 1 juli 2015. De Novelle Herziening Woningwet omschrijft nauwkeurig de taken van de woningcorporaties, versterkt de positie van gemeenten en huurders en biedt een helder kader voor het maken van afspraken tussen partijen. De wijzigingen van de Woningwet hebben betrekking op de taakafbakening van woningcorporaties, verbetering van de werking van de sociale huursector en meer ruimte voor de realisatie van een middensegment op de huurmarkt. De kerntaak van corporaties moet zijn het aanbieden van betaalbare huurwoningen voor huishoudens met lagere inkomens. Minister Blok schrijft daarover: Het gaat dan om het aanbieden van betaalbare woningen, met een kwaliteit die daarbij hoort, om investeringen in energiezuinigheid en om noodzakelijke aanpassingen zodat mensen met zorgbehoeften langer thuis kunnen blijven wonen. Het kabinet wil de betaalbaarheid van woningen voor lagere inkomens bevorderen door de woningtoewijzing door corporaties aan te scherpen. In de novelle voor de herziening van de Woningwet komt de minister hierop terug. In aanvulling op de kerntaak wil de minister corporaties ruimte bieden voor niet-daeb investeringen, bijvoorbeeld bij stads- en dorpsvernieuwing. Wel stelt de minister waarborgen om daarbij marktverstoring te voorkomen. Om een goede vergelijking met commerciële investeerders mogelijk te maken, wil de minister corporaties verplichten hun vastgoed te waarderen op marktwaarde. Een belangrijk onderdeel van de Woningwet is de indeling van Nederland in regionale woningmarkten. Een (ad hoc) projectgroep van Friese gemeenten analyseren de Friese woningmarkt en zullen een voorstel doen voor de indeling van Fryslân in regio s. Een ander nieuw onderdeel van de Woningwet is de passendheidstoets. Huishoudens met huurtoeslag moeten zoveel mogelijk wonen in een huis dat past bij hun inkomen. Per 31 december 2016 moet elke corporatie 95 procent van de huurtoeslaggerechtigde huishoudens een woning met een huurprijs onder de aftoppingsgrens toewijzen (in 2015: 577 euro voor een- en tweepersoonshuishoudens en 618 euro voor gezinnen). Voor de gemeente Leeuwarderadeel zijn de gevolgen van bovenstaande, dat de corporatie minder mogelijkheden heeft om woningen te realiseren, door de beperking tot de bouw van sociale huurwoningen. In de eerste helft van 2014 is een aantal nog in te vullen inbreidingslocaties besproken met WoonFriesland en met Wonen Noordwest Friesland. Door de corporaties is aangegeven dat de woningen die op die kavels gerealiseerd zouden kunnen worden, niet onder de sociale huur zouden (kunnen) vallen en dat de corporaties daardoor niet willen/kunnen meewerken aan de ontwikkeling van deze kavels.

19 Huisvestingswet 2014 De Huisvestingswet 2014 is op 1 januari 2015 in werking getreden en vervangt de Huisvestingswet die op 1 juli 1993 in werking is getreden. Deze nieuwe Huisvestingswet biedt gemeenten een instrumentarium om in te grijpen in de woonruimteverdeling en de samenstelling van de woonruimtevoorraad voor het bestrijden van onevenwichtige en onrechtvaardige effecten van schaarste woonruimte. In 2015 zal de Huisvestingsverordening worden opgesteld. 5.4 Verordening Romte Fryslân, vastgesteld 25 juni 2014 Provincie Fryslân maakt met de woningbouwregio s bestuurlijke afspraken over de regionale woningbouwprogramma s. Deze afspraken liepen tot 2016, en zijn op voorstel van de provincie in 2014 verlengd tot 2020. In de verordening staat dat regionale woningbouwafspraken door de gemeenten worden vertaald in gemeentelijke woonplannen. Deze Woonvisie is een woonplan als bedoeld in de Provinciale Verordening, regionale afspraken zijn hierin verwerkt. Woningbouwafspraken 2010-2015 De bestaande afspraken tussen de provincie en de gemeente Leeuwarderadeel over de woningbouwproductie tussen 2008 en 2016, zoals verwoord in de Woonvisie 2010-2015, zijn niet meer leidend, aangezien er nieuwe afspraken zijn gemaakt. In de Woonvisie 2010 2015 waren deze afspraken als volgt opgenomen: Tot 2016 zijn er afspraken voor 175 woningen op De Steens, waarvan 70 sociale huur, 35 sociale koop en 70 in het vrije marktsegment. Deze aantallen gaan uit van opvang van ca. 70 gezinnen in de sociale huur vanuit de stadsregio. Op De Steens is resterend ruimte voor 105 woningen voor eigen behoefte tot 2016 (vergelijk: de eigen behoefte is 15-20 woningen per jaar en komt uit op 90 tot 120 woningen in die periode). Na 2016 is er een toezegging gedaan door de provincie voor nog eens 175 woningen. Daarnaast zijn er diverse inbreidingslocaties, waar kleine aantallen woningen passen. Woningbouwafspraken 2008-2020 Onderstaand schema geeft het saldo aan van de feitelijke mutaties in de woningvoorraad van 2008-2014: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014* Binnen bestaand stedelijk gebied 44 9 1 23 10 5 11 Uitleg 1 5 6 2 1 1 0 * Cijfers 2014 zijn voorlopig In februari 2015 zijn nieuwe woningbouwafspraken gemaakt. In deze woningbouwafspraken met de Provincie en de regio is het volgende woningbouwprogramma opgenomen:

20 246 woningen als basis programma Waarvan maximaal 60% als buitenstedelijke uitbreiding mag worden gebouwd, dit komt overeen met 148 woningen. En minimaal 40% plafondloos binnenstedelijk te bouwen (98 woningen) Tot nu toe zijn er 16 woningen buitenstedelijk gerealiseerd, dit betekend dat er nog ruimte is voor 132 woningen buitenstedelijk tot 2020. De uitbreidingslocatie Stiens Oost met 50-80 woningen past binnen deze afspraken, dit gebied valt nu nog onder de noemer buitenstedelijk. Daarnaast blijft er buitenstedelijk voldoende ruimte (52 woningen) over voor bijvoorbeeld voormalige boerderijen, bedrijfsverplaatsing of andere onvoorziene situaties. Binnenstedelijk zijn er tot nu toe (2008 t/m 2014) 103 woningen toegevoegd hierbij is aan het minimum van 40% voldaan. In onderstaand schema staat het aantal gerealiseerde woningen tot en met 2014 en de mogelijk te bouwen nieuwe woningen op inbreidingslocaties. Inbreidingslocaties waarvoor al een planologische procedure is doorlopen zijn voorzien van een *, de overige locaties zijn voorzien van een wijzigingsbevoegdheid die woningbouw mogelijk maakt na het doorlopen van een planologische procedure. Programmering regionale woningbouwafspraken tot 2020 totaal Buiten bestaand stedelijk gebied Binnenstedelijk Basisprogramma t/m 2020 246 60% max 148 woningen Min 40% 98 woningen Gerealiseerd 2008 t/m 119 16 103 2014 Stiens Oost 50-80 Inbreidingslocatie 4 * Felixwei naast 17 a Stiens Inbreidingslocatie 1 * Felixwei 69-71 Stiens Inbreidingslocatie 6 * Stiens Hazzelnútstrjitte Inbreidingslocatie 2 * Stiens Brêgeleane Inbreidingslocatie Terrein achter Remiseloods Lutskedyk Stiens 60 (zorggerelateerd)

21 Inbreidingslocatie Gemeentewerf Stiens Inbreidingslocatie Jelsum, Hoatse de Jongstrjitte Inbreidingslocatie Alde Leije, Arjen Roelswei Finkum n.t.b. 2 * 2 * Hijum 2 Koarnjum, Martenawei Max 5 Koarnjum, Giele 1 Anemoanstrjitte Britsum, Menno van 3 Coehoornwei Britsum, de Finne 2 Britsum, de Kamp 2 * 1 * bij recht Of 3 na wijziging TOTAAL * planologische procedure reeds doorlopen De Regionale woningbouwafspraken lopen tot 2020. Het maximale totale aantal van 246 tot 2020 wordt overschreden, echter de planhorizon (voor bovengenoemde aantallen) loopt tot na 2020. Voor de inbreidingslocaties geldt dat nog niet zeker is of deze ontwikkeld worden en of het genoemde aantal woningen gebouwd wordt. Het maximum aantal woningen buiten bestaand stedelijk gebied (148) wordt niet overschreden. Ook voor dit genoemde aantal geldt dat niet zeker is of alle genoemde woningen gerealiseerd worden, én dat deze woningen deels na 2020 gerealiseerd worden. Bovendien blijkt uit bovenstaande dat meer binnenstedelijk (inbreiding) dan buitenstedelijk wordt gebouwd, hetgeen getuigt van zorgvuldig ruimtegebruik. In 2016 zal de provincie de huidige woningbouwafspraken met de regio s weer evalueren. Daarbij zal de provincie ook kijken naar de woningbehoefte per regio.

22 6. De visie op het wonen In de Woonvisie 2010 2015 worden in het hoofdstuk de Visie op het wonen de hoofdlijnen van het beleid uitgezet voor de verschillende onderwerpen, doelgroepen en kwaliteit. In het onderhavige hoofdstuk wordt voortgeborduurd op het ingezette beleid, het wordt geactualiseerd en aangevuld. 6.1 Sociale huur Stiens heeft een divers aanbod van sociale huurwoningen. De meeste van deze woningen worden verhuurd aan reguliere huurders. Aan een aantal woningen is een doelgroep gekoppeld, bijvoorbeeld ouderen (WoonFriesland: voorrang 55+ bijvoorbeeld Alslânsdyk, Burmaniawei, Dobbe, Graldastins, Lutskedyk, Venusskulp, uitsluitend 55+ Ungastins). Ook Wonen Noordwest Friesland heeft levensloopbestendige woningen voor deze doelgroep. Daarnaast wordt een aantal sociale huurwoningen bewoond door statushouders. Dit gaat om circa 10 woningen per halfjaar. De verwachting is dat de opgave voor opvang in 2015 zal verdubbelen. Voor eengezinswoningen in Stiens is er een wachtlijst van circa 3 jaar. Met name mensen uit de gemeente Leeuwarden schrijven zich in voor een huurwoning in Stiens, er staan relatief weinig mensen uit Stiens op de wachtlijst. Het aantal huurwoningen in de dorpen is beperkt. WoonFriesland heeft de kernen (behalve Stiens) aangemerkt als B-kern. Dit betekent kleine kern met integrale opgave. Aangezien WoonFriesland de enige aanbieder is van huurwoningen (behalve in Hijum), zal WoonFriesland voor aanbod van huurwoningen blijven zorgen. Wij vinden het belangrijk dat mensen die een binding hebben met het dorp, daar kunnen blijven wonen in een huurwoning. Wij staan dan ook achter het aanwijzen van de dorpen als B-kern door WoonFriesland, omdat WoonFriesland het aanbod van huurwoningen in deze kernen garandeert. De kwaliteit van de woningen wordt bewaakt door de corporaties. Woningen worden aangepakt om het energielabel op te waarderen, zie ook hoofdstuk 3, programma 4. Bij een beter energielabel, dalen de maandelijkse lasten voor de huurders. Concrete opgave Het streven is dat er voor iedere doelgroep een geschikte sociale huurwoning is. 6.2 Zorg en wonen Omdat de meeste senioren sterk gehecht zijn aan hun huidige woonsituatie, richten we ons voor ouderen vooral op de bestaande woningvoorraad. Uitgangspunt is dat particuliere woningbezitters zelf hun woning naar eigen wens aanpassen, dus ook als dat is om in te spelen op een zorgvraag (traplift of slaapkamer beneden). In de bestaande huurvoorraad is het aan de corporatie(s) om naar behoefte woningen aan te passen. WoonFriesland heeft aangegeven bepaalde woningen aan te pakken, waarbij van geval tot geval wordt bekeken of ook de plattegrond wordt aangepast. Welzijn en zorg zijn binnen de gemeente niet altijd overal fysiek nabij en vaak hoeft dat ook niet. Door voorzieningen slim te organiseren is overal in Leeuwarderadeel een passend aanbod beschikbaar. De straal van circa 250 meter rondom het centrum van Stiens (zie figuur 10) zien we als het kerngebied voor voorzieningen, ontmoeting, welzijn en zorg. Het streven moet zijn dat nieuw te bouwen woningen voldoende groot en flexibel zijn voor rolstoelgebruik, en constructief geschikt, zodat tegen geringe

23 kosten voorzieningen (zoals een traplift) in de woning aangebracht kunnen worden. Hierdoor kunnen bewoners langer zelfstandig blijven wonen. Figuur 10 Straal van circa 250 meter rond het centrum van Stiens In de gemeente zijn diverse zorgpartijen actief. De belangrijkste op dit moment zijn Palet, Talant, Stichting Welzijn Middelsee (SWM). Deze partijen bieden zorg op vaste locaties, zoals Skilhiem of Petterhústerstate. Doordat er op vaste locaties al zorg wordt geboden, is het voor deze partijen (financieel) mogelijk om ook bepaalde soorten zorg aan huis aan te bieden. Het aanbod zorg in Stiens is daardoor goed te noemen. De partijen die zorg aanbieden, kennen elkaar. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor afstemming van de aangeboden zorg. De zorg is aan grote veranderingen onderhevig, onder andere door wijzigingen in de wet- en regelgeving. Eén van de gevolgen is dat mensen langer thuis blijven wonen. Hier kan door de zorgpartijen op in worden gespeeld. Voor de dorpen geldt dat bepaalde zorg op afroep mogelijk is. Voor intensievere zorg geldt dat bewoners afhankelijk zijn van zorg in Stiens of Leeuwarden. Soms is verhuizing om die reden onvermijdelijk. In Stiens zijn ook woonlocaties voor mensen met een geestelijke en/of lichamelijke handicap. Uit gesprekken met de zorgaanbieders blijkt dat er geen plannen zijn om het aanbod van deze specifieke zorglocaties te wijzigen. Kortom, het zorgaanbod blijft gehandhaafd.

24 Een andere ontwikkeling is die van de mantelzorg. Een mantelzorger kan procedureel gezien eenvoudig een mantelzorgwoning op het eigen erf realiseren en op die manier de zorg voor een naaste op zich nemen. Het doel van de gemeente is om aan aanvragen hiervoor zo veel mogelijk medewerking te verlenen. Concrete opgave Streven naar het behoud van een goede woonkwaliteit en het behoud van de aanwezige voorzieningen, waarbij de nadruk voor zorg en welzijn ligt binnen een straal van globaal 250 meter rondom het centrum van Stiens. 6.3 Ontwikkelingen woningbouw In de gemeente Leeuwarderadeel spelen met betrekking tot de mogelijke ontwikkeling van woningbouw meerdere locaties een rol: Stiens Oost Inbreidingslocaties Locaties in de kleine dorpen Wonen in het Buitengebied Deze locaties zijn complementair aan elkaar. Ze kunnen tegelijkertijd tot ontwikkeling komen, afhankelijk van de vraag en initiatieven uit de markt. In bijlage 4 is kaartmateriaal opgenomen waarop de in dit hoofdstuk besproken locaties zijn aangegeven. Tevens wordt toelichting gegeven op inbreidingslocaties. Stiens Oost In de vorige Woonvisie is sprake van De Steens, een relatief grote uitbreidingswijk aan de oostkant van Stiens. De ontwikkeling van De Steens is door verschillende redenen stil komen te liggen. In De Steens was sprake van de ontwikkeling van circa 350 woningen. Mede door de huidige economische situatie, is dit aantal te bouwen woningen achterhaald. Uit het Woningbehoefteonderzoek 4 blijkt dat er een plancapaciteit van minimaal 75 en maximaal 100 woningen voor een periode van tien jaar als reëel kan worden beschouwd. In dat kader wordt de locatie Stiens Oost bestudeerd. Dit gebeurt gezamenlijk met de gemeente Leeuwarden omdat binnen de in het Woningbehoefteonderzoek genoemde termijn van 10 jaar, de gemeente Leeuwarderadeel samengegaan zal zijn met de gemeente Leeuwarden. Voordat er concreet plannen ontwikkeld gaan worden voor Stiens Oost, is niet alleen overeenstemming met de gemeente Leeuwarden noodzakelijk, maar ook met Provincie Fryslân. Het gebied valt op basis van de geldende provinciale verordening namelijk buiten de zogenaamde rode contour. Buiten de rode contour staat de verordening in principe geen woningbouw toe. In februari 2015 heeft overleg plaatsgevonden tussen gemeente Leeuwarderadeel, gemeente Leeuwarden en de Provincie. Er is in principe overeenstemming over de ontwikkeling van Stiens Oost, mits een bepaalde juridische fasering in acht wordt genomen. Deze fasering is mede opgenomen om ook na de eerste fase het plan stedenbouwkundig af te kunnen ronden, mocht de tweede fase onverhoopt niet tot ontwikkeling komen. Er zal tevens rekening gehouden worden met bepaalde 4 Integraal woningbehoefteonderzoek 2014, 7 maart 2014, Companen

25 doelgroepen / marktsegmenten. De bedoeling is dat daardoor een doorstroming op de woningmarkt op gang komt. In maart 2015 is een avond georganiseerd om burgers bij de ontwikkeling van Stiens Oost te betrekken (burgerparticipatie). Inbreidingslocaties Ondanks de crisis, zijn er bij de gemeente diverse vragen binnengekomen naar kavels. In de geldende bestemmingsplannen zijn diverse wijzigingsbevoegdheden opgenomen om de bestaande bestemming te wijzigen naar een woonbestemming, of om binnen een bestaande woonbestemming het bestaande aantal woningen te laten toenemen. Het doel van het aanwijzen van de inbreidingslocaties is tegemoet te komen aan de incidentele vraag naar kavels. In bijlage 4 wordt ingegaan op de inbreidingslocaties. Wonen in het Buitengebied In de Woonvisie 2010-2015 is gesteld dat de gemeente open staat voor initiatieven op het gebied van bijzondere vormen van kleinschalig wonen, een nieuw woonmilieu van staten, stinsen, of landelijke woonclusters in particulier opdrachtgeverschap. In de looptijd van deze Woonvisie is er geen belangstelling voor dergelijke woonvormen gebleken. Ondanks dat, blijft de gemeente ook in de toekomst voor dergelijke initiatieven open staan, mits het initiatief iets toevoegt aan de (woon)kwaliteit. Daarnaast kent het bestemmingsplan Buitengebied de mogelijkheid de agrarische bestemming onder voorwaarden te wijzigen naar wonen, nadat de agrarische functie is beëindigd. Deze wijzigingsbevoegdheid is mede opgenomen om de karakteristieke boerderijpanden te behouden en leegstand en verpaupering tegen te gaan, nadat de agrarische functie is vervallen. Herbestemmen van vrijgekomen agrarische bebouwing is altijd mogelijk mits passend binnen de Verordening Romte Fryslân 2014. Concrete opgave Concreet streven wij naar het ontwikkelen van de bovengenoemde locaties, complementair aan elkaar, afhankelijk van de vraag ( bouwen naar behoefte ) en initiatieven uit de markt. 6.4 Wonen en duurzaamheid Woonlasten bestaan voor een deel uit huur of hypotheeklasten, voor een ander deel uit energielasten. Indien woningen duurzamer worden gemaakt, kunnen de woonlasten worden verlaagd. WoonFriesland is bezig met het duurzaam maken van de huurwoningen. De ontwikkeling van de energielabels is weergegeven in Hoofdstuk 3, programma 5 en in onderstaand figuur. Van het totale bezit van WoonFriesland in alle gemeenten, worden jaarlijks 450 woningen duurzaam gemaakt. Het streven is alle woningen tot energieklasse B of C te verbeteren. Ook voor de komende jaren staan woningen in Leeuwarderadeel in de planning om opgewaardeerd te worden.

26 Figuur 11 Verdeling energielabels huurwoningen WoonFriesland per juli 2015 (bron: WoonFriesland) De huurwoningen van Wonen Noordwest Friesland hebben energielabel A. Eigen woningbezitters dienen gestimuleerd te worden om energiebesparende investeringen te doen. Op de gemeentelijke site is informatie hierover opgenomen. Als er provinciale of landelijke subsidiemogelijkheden op dit gebied zijn, wordt dit op de gemeentelijke site bekend gemaakt. Ook op beurzen (onder andere het Woonoffensief) hebben informatie-stands gestaan over de manieren waarop door huiseigenaren energie bespaard kan worden. De gemeente blijft een actieve rol vervullen in de informatievoorziening rondom dit onderwerp. Er zullen geen gemeentelijke middelen ingezet worden voor subsidiëring of het verstrekken van leningen. Concrete opgave Concreet zullen wij actief zijn in de informatieverstrekking rondom wonen en duurzaamheid aan eigen woningbezitters en zullen er afspraken worden gemaakt met de corporaties hierover.