EEN GOED PENSIOEN IS NIET GRATIS: KOSTEN IN CONTEXT

// RONDE TAFEL KOSTENTRANSPARANTIE VOORZITTER Eric Veldpaus, Novarca Group Foto's: Fotopersburo Dijkstra DEELNEMERS Marc van den Berg, PGGM Leonique van Houwelingen, BNY Mellon Anne Laning, TKP Investments Marc van Luijk, Deloitte Alwin Oerlemans, PPF APG Jeroen van der Put, Media Pensioen Diensten Hans Sieraad, PME Deze Ronde Tafel is tot stand gekomen in samenwerking met BNY Mellon, PGGM en TKP Investments. EEN GOED PENSIOEN IS NIET GRATIS: KOSTEN IN CONTEXT Door Erik Hannema Kostentransparantie is een hot item voor de industrie. Maar hoe ga je daar als pensioenfonds en vermogensbeheerder eigenlijk mee om? Pragmatisch of the full monty? Hoe betrouwbaar zijn de vergelijkingen en hoe communiceer je die kosten eigenlijk? Zeven professionals buigen zich over deze en andere vragen. 24 FINANCIAL

Hoe staat het op dit moment met de transparantie ten aanzien van kosten waarover pensioenfondsen verslag doen? Ik heb dus wel behoefte aan een duidelijke standaard. En dan heb ik liever dat iedereen zich daaraan houdt, dan dat iedereen zijn eigen gang gaat. Hans Sieraad: Er zijn de nodige slagen gemaakt, maar er is nog wel veel ruimte voor interpretatie. Als je het echt transparanter wilt maken, dan moet je echt toe naar een uniformere structuur van transparantie waarover gerapporteerd wordt. Het kostenniveau dat gerapporteerd wordt door sommige fondsen; dat kan eigenlijk niet als je het met een vergelijkbare grondigheid doet als waarmee wij het doen. Het risico is dan dat die transparantie zich tegen je keert. Als je bijvoorbeeld erg je best doet om de transactiekosten boven water te halen, bij ons is dat tegen de 15 basispunten en een ander die een engere definitie van transactiekosten hanteert, komt uit op 6 basispunten, dan is dat een diskwalificatie van de manier waarop wij met de kosten omgaan. Jeroen van der Put: Volgens mij zijn er inderdaad al grote stappen gemaakt. Vooral als je puur naar de kostenpresentatie kijkt. Ik ben erg voor transparantie. We moeten echt radicaal transparant op de kosten zijn. Als je niet meer aanspreekbaar bent voor de buitenwereld, dan ontstaat de indruk dat je wat verbergt. Als je heel helder bent, dan word je ook serieus genomen als je uitlegt waarom iets zo is. Het zijn dus niet alleen de kosten, het is ook communicatie. Leonique van Houwelingen: We zien het aantal verzoeken om het leveren van gegevens met betrekking tot transactiekosten groeien. Het is geen probleem om inzicht te geven in de directe > Eric Veldpaus is sinds juni 2013 Strategy Director bij Novarca. Hiervoor was hij als Manager Business Control en uiteindelijk als Business Strategist elf jaar werkzaam bij pensioenfonds ABP (later APG). Voor ABP was hij als Manager Back-Office zes jaar werkzaam bij Robeco. Hij begon zijn carrière in 1984 bij PWC. Veldpaus is afgestudeerd registeraccountant. Hij is frequent gastspreker op seminars en gastdocent aan Nyenrode inzake kostentransparantie. Veldpaus is samensteller van de Aanbevelingen Uitvoeringskosten zoals die zijn uitgegeven door de Nederlandse Pensioenfederatie. Fin Invest 2 2014 opmaak def.indd 25 FINANCIAL 25 17-04-14 15:40

// RONDE TAFEL KOSTENTRANSPARANTIE > Marc van den Berg is COO van PGGM Vermogensbeheer sinds 2006. Hij startte zijn carrière bij KPMG als adviseur en werd in 1998 partner met een focus op de financiële sector. Hij speelde een belangrijke rol bij het omvormen van PGGM van een pensioenfonds naar een uitvoeringsorganisatie voor pensioenfondsen. In 2011 was hij voorzitter van de werkgroep Kosten van Vermogensbeheer van de Pensioenfederatie. transactiekosten voor aandelen. Bij obligaties maken we een inschatting conform de richtlijnen van de Pensioenfederatie. Het vaststellen van transactiekosten bij derivaten is lastiger. Swaps kunnen we bijvoorbeeld alleen doen als we spreads meegeleverd krijgen. Alwin Oerlemans: Het ontwikkelt zich krachtig. Na de publicaties en de snelle implementatie, kom je erachter dat er nog ruimte voor verbetering is. Vervolgens is er nog een toezichthouder die deze informatie gebruikt en actief terugkoppelt. Dat maakt dat het hoog op de agenda staat. Dat zullen we ook dit jaar weer in de jaarverslagen over 2013 zien. Dus ik denk ook dat de snelheid van verandering heel gestaag is. Marc van Luijk: Vanuit accountantsperspectief ondersteunen wij natuurlijk ook de transparantie van kosten. We zien wel dat partijen worstelen met definities. We hebben als accountants dan het probleem: waar kunnen we dan wel of geen verklaring bij geven? Je ziet dat de Pensioenfederatie een doel heeft gesteld dat fondsen eigenlijk al bereikt hebben. Ook aan die kant is versnelling nodig. Wij als beroepsgroep moeten meegaan in de trend die jullie inzetten als sector. We moeten niet zeggen: Het is ongeveer goed geschat. Daarmee doen we geen recht aan jullie inspanningen. Wij zullen als groep dan ook duidelijk moeten maken hoe helder die cijfers zijn. Die discussie loopt niet alleen vanuit controlestandaarden, ook bij de verslaggevingsregels moeten ze zorgen dat ze meegaan in die dynamiek. Dat is best een uitdaging. Hoe ver ga je in het geven van transparantie voordat je komt aan de verdienmodellen? Anne Laning: Richting het pensioenfondsbestuur waarvoor een vermogensbeheerder werkt, moet je niet terughoudend zijn in het inzichtelijk maken van de kosten. Waarom zou je? Zij zijn de opdrachtgever en betalen de rekening. Zodra het gaat over externe publicatie van informatie, kun je niet altijd alle contracten met willekeurige tegenpartijen openbaar op tafel leggen. Daar zitten vaak geheimhoudingsclausules in. Maar richting het bestuur zou ik er absoluut niet terughoudend in zijn. Waarom zou je? Sieraad: Los van wat je aan het bestuur laat zien, moeten er aanvullend natuurlijk bepaalde mechanismen zijn. Zodanig dat je prestaties of de kosten van je managers zo getriggerd worden dat je continu scherpe kosten hebt. Of de kostentransparantie daar een heel dominante invloed in heeft? Ik denk en hoop het niet. Het proces moet er eigenlijk al zijn. Hoeveel je daar richting bestuur over deelt, daar twijfel ik zelfs nog een beetje over. Want of je nu een technische discussie over fees van custodians in het bestuur wilt Het bestuur wil volgens mij gewoon dat het bestuursbureau en de uitvoerder komen met de beste custodian en managers met de beste prestatieverhouding. Ik denk niet dat we die analyse alleen vanuit kostentransparantie moeten aanvliegen. Het proces van kostentransparantie is niet heel dominant bij het oordeel over het presteren van onze managers. Voor ons als bestuur, is het wél een eye opener geweest dat circa 5 procent in alternatives zorgt voor 30 procent van je kosten. Daardoor ga je anders tegen alternatives aankijken. Die moeten zichzelf toch meer bewijzen. Kosten zijn gegarandeerd, rendementen onzeker. Dat leidde er bij ons toe dat we afscheid hebben genomen van de hedge funds. Want je hebt niet alleen het kostenaspect, maar ook de transparantie. Het moet ook uitlegbaar zijn en hedge funds zijn natuurlijk dermate complex dat wij zeiden: deze belegging doen we niet meer. Oerlemans: Toch zie ik daar wel een gevaar. Omdat je nu nog toewerkt naar een gewenst transparantieniveau van kosten, waar je op allerlei manieren doorheen kunt kijken, lijkt het me een 26 FINANCIAL

risico dat je op basis van niet volledige informatie toch in dat soort beslissingen terechtkomt. Dat is een reden waarom je snel verder wilt met het scheppen van transparantie waar dat nodig is: in de driehoek kosten, rendement, risico. Wij als bestuur zijn verantwoordelijk voor de begroting. Je bepaalt dus waar je je geld aan uitgeeft en de keuzes die je daarbij maakt. Gegeven de vraagstukken rondom vertrouwen zul je dus goed moeten weten welke afwegingen je daar gemaakt hebt. Ik kijk hierbij ook naar de toezichtsthema s in Visie DNB toezicht 2014-2018. Dan is kostenefficiency toch een van de drie uitdagingen. In hoeverre is het voor een aanbieder een gevaar om de uitvoeringskosten transparanter te maken? Van der Put: Ik vind gewoon dat het bestuur álles moet weten. Ik vind dat ook geen details. Ook kosten van managers niet. Ze moeten dat precies weten. Beleggingskosten is by far de grootste post. Het wordt steeds meer een maatschappelijk thema en bestuurders moeten zich verantwoorden tegenover hun deelnemers. Wij zetten alle managers op een rij en het bestuur weet precies wat we daaraan uitgeven. Tot op zekere hoogte is dat ook voor de deelnemersraad transparant. Ook over onze eigen kosten zijn we helemaal helder. Plus: we doen ook elk jaar een benchmarking om ons bestaansrecht duidelijk te maken. We vergelijken onszelf met de 25 grootste fondsen en maken duidelijk hoe we presteren ten opzichte van die partijen. Pensioenfonds Zorg en Welzijn is bijvoorbeeld goedkoper. Is het zinvol om daar naartoe over te stappen? Dat gaat onder andere ten koste van onze eigen identiteit en herkenbaarheid. We staan nu dichtbij de deelnemers en dat maakt maatwerk en betrokkenheid gemakkelijker. Die afweging moet je telkens weer maken. Van Houwelingen: Ik denk dat wij als industrie al vrij transparant zijn over hoe we opereren en wat de kosten daarvan zijn. Een aantal jaren terug was het best normaal dat je één prijs gaf voor je gehele dienstverlening. Dat is passé, dat gebeurt niet meer. Je hebt nu over het algemeen een breakdown naar bewaarloon en transactiekosten. Wat ik wel een uitdaging vind, is de discussie met onze klanten over wat nog redelijk is. In de concurrerende markt waarin wij ons begeven, is het altijd de vraag of appels met appels worden vergeleken. Dan raak je in de discussie al snel de aspecten van je verdienmodel. Omdat onze balance sheet vrij eenvoudig en transparant is, hebben buitenstaanders, zoals analisten, een niet altijd even genuanceerd beeld van je kostenmodel. Het wordt een steeds groter onderwerp en af en toe worstel ik daar wel mee. Hoe ver ga je in het nog transparanter maken? Wij zijn en blijven uiteindelijk een commercieel bedrijf met een eigen visie en daar hoort een gezond verdienmodel bij. En dan geloof ik dat het leveren van de nodige transparantie in die context noodzakelijk is en dat daarom die discussie goed is. Want uiteindelijk maak je meetbaar voor de klant welke kwaliteit je krijgt tegen welke prijs. Ik hoor hier, het draait om context. Pas daarna kun je er een oordeel over vellen. Van Luijk: Vaak zie je toch ook nog wel dat in een onderhandelingssituatie over contracten er met basispunten et cetera best wel een focus op de kosten is, maar dat later, bij de uitkomst van dat sommetje P maal Q, er vaak toch nog wel een schrikeffect is. Want dan staat het er in euro's. Zeker wanneer het ook in de publiciteit komt met bijvoorbeeld de verhouding tussen premie en kosten. Dan heb je een onbedoeld effect. Dat gaat voorbij aan die scherpe onderhandelingen en de transparantie van de dienstverlening. Dat is een dilemma dat steeds meespeelt. Oerlemans: De verhouding tussen premie en kosten is natuurlijk heel wankel. Je moet goed kijken hoe je die representeert. Het kan zijn dat partijen er baat bij hebben die zichtbaar te maken en daarmee op de voorpagina te komen, maar in zijn algemeenheid twijfelen besturen toch wel aan de deskundigheid van partijen die dit zo doen. Daar doen die partijen zichzelf geen plezier mee. Dat zeg ik niet omdat ze iets niet aan de kaak mogen stellen, alleen: dat moet je op een inhoudelijk correcte manier doen. Ook andere partijen zoals toezichthouders, zijn daar minder gevoelig voor. Kostenefficiency, de drive die daaruit komt, is toch echt veel intrinsieker. Dus eigenlijk draait het om het vertalen van basispunten, bedragen en de beslissingen die een bestuur kan maken? > Leonique van Houwelingen is Hoofd Global Client Management BeNeLux, Frankrijk en Zuid Europa en tevens is zij Business Head EMEA Asset Servicing Continentaal Europa. Daarnaast is Van Houwelingen Country Executive en Branch Manager van BNY Mellon SA/NV, Amsterdam Branch. In 2003 werd zij door BNY Mellon aangetrokken als Hoofd Legal, Risk and Compliance waarna ze in 2007 Hoofd Relatiebeheer Continentaal Europa werd. Eind 2009 komt daar de rol van Country Executive en Branch Manager bij en zijn in 2013 haar commerciële verantwoordelijkheden uitgebreid tot haar huidige verantwoordelijkheden. FINANCIAL 27

// RONDE TAFEL KOSTENTRANSPARANTIE > Anne Laning is sinds 2009 directielid (CFO/COO) bij TKP Investments (TKPI) en geeft leiding aan de afdeling Investment Accounting & Control. Daarvoor was hij van 2006 tot 2009 Financieel Directeur bij TKP Pensioen. Hiervoor vervulde hij de functie van controller binnen dezelfde organisatie. Tevens is hij voorzitter van de Commissie Verslaggeving van de Pensioenfederatie. Laning is registeraccountant en studeerde information management bij NIVRA-Universiteit Nijenrode. TKPI is een zelfstandig opererende business unit binnen Aegon Asset Management. Laning: Ja, en ik zie in toenemende mate dat leveranciers worden uitgedaagd: Dan komt er zo'n bedrag uit. Hoeveel mensen zijn er dan aan het werk? Wat doen die, wat zijn hun activiteiten, hoeveel uur en welke systeemkosten komen daarbij? Dat is af en toe wel eens lastig om exact in detail te analyseren, maar het is een heldere discussie. Je hoeft er ook niet bang voor te zijn. Ben je dat wel, dan is er iets aan de hand. Ik zie dat die transparantie er steeds meer komt. Leg het maar gewoon op tafel: wat doe je, welke mensen zijn het, hoeveel uur, wat is het uurtarief? Marc van den Berg: Dit is voor mij de winst van de hele transparantiediscussie. Dat het niet alleen bij ons ligt, maar dat je het terug kunt geven aan het bestuur en dat zij daarin kunnen bepalen wat zij voor hun geld willen krijgen. Laning: Juist! Dan stel je de vraag: heb je dit bedrag over voor deze dienst? En als je dat bedrag er niet voor over hebt, vraag dan een andere dienst of een ander kwaliteitsniveau. Dit biedt ook de mogelijkheid om prestatieafspraken met elkaar te maken. Laten we wel wezen: je zou toch geen kostentransparantie nodig moeten hebben om zo'n discussie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer te kunnen voeren? We hadden deze discussie vijf jaar geleden ook al met opdrachtgevers en daar heb je die boekjes eigenlijk niet voor nodig. Van der Put: De laatste jaren is er een nieuw evenwicht ontstaan tussen aanbieders en afnemers van dit soort diensten. Als je kijkt naar de langlopende contracten en je gaat misschien tien jaar terug in de tijd, dan waren er toen partijen die hun neus ophaalden voor pensioengeld. Die zeiden: Als u aanvullende eisen stelt, dan gaan we helemaal geen vermogensbeheercontract met u aan. Aanbieders moeten nu veel transparanter zijn om nog nieuwe contracten te kunnen sluiten. Van Houwelingen: Andersom heb ik ook meegemaakt dat er geen echte interesse was. Ik denk ook dat het heel goed is om jezelf langs die meetlat te leggen, omdat je door die transparantie kunt aantonen wat jouw toegevoegde waarde is. Want transparantie mag nooit een doel op zich zijn. Sieraad: Het lastige vind ik: hoe benchmark je je uitvoerder? Want wat Leonique van Houwelingen doet, komt in een volledig concurrerende markt tot stand en wat je uitvoerder doet, is een soort maatwerk, dat blijft toch lastig. Je moet goed bedenken waarop en hoe je de uitvoerder afrekent. Van den Berg: En het liefst wil je natuurlijk internationaal benchmarken zodat bijvoorbeeld de Angelsaksische aanbieders ook volgens dezelfde standaard benchmarken. Maar dan moet je toe naar een transparantieniveau dat ook in het buitenland geldt. Wellicht zijn jaarverslagen een goed vertrekpunt om vergelijkingen te maken. Laning: Dat blijft lastig. Er zijn zoveel keuzes die in het vermogensbeheer gemaakt worden. Die keuzes zijn nog te weinig transparant weergegeven in de jaarverslagen. Dat maakt de vergelijking op basis van jaarverslagen moeilijk. Van den Berg: Ik ben wel benieuwd wat er nu dit jaar in de bestuursverslagen verschijnt. Nu wordt er, als het goed is, iets over de asset classes gezegd en als het goed is worden er vergelijkingen gemaakt tussen vorig jaar en dit jaar. Ik ben benieuwd hoe nu invulling wordt gegeven aan transparantie, want dat is het begin van deze discussie. Een niveau lager: inzicht. Laning: Op dit moment zijn het nog aanbevelingen van de Pensioenfederatie. Die kun je eventueel als bestuur naast je neerleggen. Maar er liggen nu voorstellen die een fonds bij wet verplichten om op de website en in het jaarverslag informatie 28 FINANCIAL

over uitvoeringskosten op te nemen. Dat zal de transparantie en consistentie zeker bevorderen. Er is nu een aantal keer gerapporteerd aan DNB. Wat zijn jullie ervaringen daarmee? Sieraad: Wij hebben weinig reacties van DNB gehad. Weinig complicaties ook. Waarschijnlijk komt dat doordat we in het jaarverslag zelf al flinke slagen hadden gemaakt. En wat DNB eist, sluit daar goed op aan. Als je in je jaarverslag een bepaald niveau al hebt, dan is er weinig te vrezen. Wij zijn dan mede door de discussie in de markt verder gegaan en hebben stappen gemaakt met transparantie in het jaarverslag. Als dat eenmaal op niveau is, dan ondervind je weinig problemen. Je had het al over de berekeningswijze van transactiekosten. Heb je daar nog een ervaring die je wilt delen? Sieraad: Wat ik al zei: wij moeten daar collectief een slag in maken. Wij hebben daar een behoorlijke analyse van gemaakt. We lopen hierin voorop, ook qua kosten. Dat is helaas een parallel. Het vervelende is dat als je veel moeite doet om de zaken transparant te krijgen, dat zich tegen je keert omdat je aan de bovenkant zit. Dat vind ik zuur. Wat vind jij? Van der Put: Het is zoals het is. Soms kom je erachter dat je kosten opvoert die niet iedereen heeft opgevoerd. De vraag is of dat erg is. Belangrijk is om erover te praten met je stakeholders. Zodat zij weten dat jij je best doet om zaken boven water te krijgen. Wij kunnen in ieder geval aantonen dat die presentaties niet bij alle fondsen consistent zijn. Daarom was ik ook blij met de DNB-rapportage waarin met veel nuance de vergelijking werd gemaakt. Het ligt heel genuanceerd, en met name de openheid in de discussie is dan essentieel. Die wordt ontzettend gewaardeerd. Wij voerden natuurlijk ook de discussies over het kostenniveau. Dat ging met name over uitvoeringskosten en of die nu hoog of laag zijn, die zijn laag ten opzichte van de beleggingskosten. De totale kosten zijn een stuk lager dan wat een deelnemer kwijt is als hij zelf gaat beleggen. Als je de alternatieven tegen elkaar afweegt, kom je tot de conclusie dat vermogensbeheer niet gratis is. Van den Berg: Een goed pensioen is niet gratis. We moeten die context gewoon goed schetsen. Er zit niet alleen een kostenkant aan, maar ook een opbrengstenkant. Hoeveel legt iemand in en hoeveel krijgt hij uitgekeerd? Twee derde wordt gewoon opgebracht door beleggingen. Die hele kant mis ik in de discussie. Ik vind het prima dat we inzicht geven in wat er gebeurt, maar de opbrengst is uit de vergelijking verdwenen. > Marc van Luijk heeft ruim twintig jaar ervaring in de accountancy met een focus op pensioenfondsen, levens- en schadeverzekeringen en overige financiële instellingen. Hij is Cluster Leader Pensioenen binnen Deloitte Nederland en betrokken bij adviesopdrachten op het gebied van verslaggeving, risicomanagement, interne beheersing en beheersing van uitbestede processen. Van Luijk is ViceVoorzitter van de Sectorcommissie Verzekeringsmaatschappijen en Pensioenfondsen van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) en lid van de RJ-werkgroep Pensioenfondsen (RJ 610). Fin Invest 2 2014 opmaak def.indd 29 FINANCIAL 29 17-04-14 15:40

// RONDE TAFEL KOSTENTRANSPARANTIE > Alwin Oerlemans is Directeur Institutional Business Development bij APG. Hij is werknemersvoorzitter van Personeelspensioenfonds APG. Hij richt zich op pensioenoplossingen die leiden tot een goed en transparant pensioen voor de deelnemer. Goed risicomanagement en innovatie in pensioenregelingen en -uitvoering (DB, CDC en DC) staan daarbij centraal. Hij publiceert regelmatig over onder andere risicomanagement en oplossingen in pensioenontwerp en vermogensbeheer voor pensioenuitvoerders. Eerder werkte hij voor NIBC, het Ministerie van Financiën en de Universiteit van Maastricht. Hebben jullie moeite om bepaalde informatie te krijgen? Van Houwelingen: Ook al ben je groot, zoals wij zijn, dan wil dat nog niet zeggen dat je het zomaar krijgt. Vaak hebben wij onze klanten nodig om die druk op, voor ons, derdepartijen uit te oefenen. Het idee is soms dat wij "komen neuzen" in hun wereld. Alhoewel ik wel een positieve ontwikkeling zie, ook wereldwijd: meer en meer tools zijn gericht op transparantie. Laning: Een groot deel van het belegd vermogen van onze klanten staat direct in onze administratie. Dan is transparantie eenvoudig. Onze vastgoedportefeuille beleggen we bijvoorbeeld via anderen of limited-partner-structuren. Hierbij zijn we vaak een van de aandeelhouders. Als we kosteninformatie vragen, dan krijgen we die ook, maar niet altijd direct. Daarom moet je het proces dus tijdig starten. Van Houwelingen: Wat helpt zijn Service Level Agreements (SLA s) om die afspraken in vast te leggen en helder te krijgen: Wat is de driehoeksverhouding en wie doet wat? Dat is een goede basis. Oerlemans: De koers van de toezichthouder is ook volstrekt duidelijk. Ik waardeer hun proactieve houding en brieven met de vergelijking tussen de kosten. Erg te spreken ben ik over het feit dat verschillen ook worden gerelativeerd. Dat is toch een ondersteunende manier van communiceren. Niet iedereen was blij met die brieven. Wij zaten óók aan de relatief hoge kant in dat lijstje. Het is duidelijk dat verschillende fondsen toch nog lerende zijn op dit gebied. Fondsen weten dat ze duidelijk moeten zijn naar de toezichthouder. Hoe kunnen de kosten nu evenwichtiger en in de juiste context worden gerapporteerd? Sieraad: Ik zou graag een knip willen maken in wat je analyseert en wat naar buiten gaat. Ik denk dat er een gezonde en betere focus is gekomen op transactiekosten. Bij ons is dat zo n 40 miljoen. Dat is een derde van de totale kosten en daar gaan wij gewoon scherpere analyses op doen. Of het hier zinvol is op dit moment gedetailleerd extern over te rapporteren, daar ben ik een stuk minder positief over. Zolang er zo n bandbreedte is, krijg je veel misverstanden. Natuurlijk, transparantie! Maar ik heb wel het idee dat fondsen die het beste hun zaakje scherp hebben, ten onrechte, negatief in het nieuws komen. Dat vind ik zuur. Wel denk ik dat het een positief effect heeft op je inzicht in de totale kosten van de asset allocatie. Het wordt een stuk helderder waar wat wordt verdiend en door wie. Oerlemans: Uiteindelijk gaat het om netto rendement. Dat zou je bijna vergeten. Je zult ook gericht moeten nadenken over hoe je deze informatie naar buiten brengt. Daar moet je geld en tijd voor beschikbaar maken. Bij administratiekosten zitten ook kosten voor communicatie. Je kunt zomaar het effect krijgen dat de besparing op kosten ertoe leidt dat je hier niet over in dialoog gaat met je deelnemers. Daar zul je op moeten letten. Welke impact heeft kostentransparantie op allocatie? Van den Berg: Je ziet nu dat de fund-of-fund-structuren er langzaam uit gaan. Die zijn toch te kostbaar en ondoorzichtig. Hebben besturen al die tijd zitten slapen? Dat vind ik te simpel. Het is eerder een kwestie van niet goed het overzicht hebben. Van Luijk: Dus toch een beetje slapen? Is het door de financiële resultaten, niet gewoon een kwestie van urgentie dat bestu- 30 FINANCIAL

ren zich nu wel afvragen waarom het nettorendement op een bepaalde assetclass 8 procent is en niet bijvoorbeeld 8,5? Die vanzelfsprekendheid van resultaten staat nu meer ter discussie. Van Houwelingen: De due dilligence is groter. Er wordt veel meer onderzoek gedaan voordat een stap wordt gezet. We weten vaak meer van illiquide dan van liquide beleggingen. Communicatie, laten we het daar eens over hebben. Jean Frijns spreekt van verwarring ten aanzien van kosten. Moeten we daar niet iets aan doen? Van den Berg: We moeten uit de verdediging en een duidelijke context schetsen. Een beter verhaal vertellen dan we nu doen. We zijn nu volledig gefocust op die kosten. De discussie moet ook gaan over wat het oplevert. Van der Put: Ik ben het er helemaal mee eens dat we moeten uitgaan van onze eigen kracht. Maar een uniform model hebben we ook nodig. Zodat we kunnen zeggen: Dit is zoals wij naar de kosten kijken en onze interpretatie. Dán heb je de regie. Laning: De reden is dat er meerdere factoren van belang zijn. We hebben als Werkgroep Kostentransparantie van de Pensioenfederatie in het verleden in verschillende sessies journalisten uitgenodigd om hen te informeren over hoe het in elkaar zit. Daarbij zijn we bewust buiten de techniek gebleven met maar één boodschap: Kosten zijn er met een reden. Een pensioenfonds heeft niet als doel minimale kosten, maar een zo goed mogelijk pensioen voor zijn deelnemers. en de uitleg welke keuzes je daarin maakt. Hoe ga je in de communicatie met deze output om? Ik vind eerlijk gezegd dat de Pensioenfederatie daarin een behoudende rol speelt. Defensief met een standaard antwoord: dat is niet goed. Een negatieve insteek. Beeldvorming is alles: dus de teneur moet zijn dat transparantie iets fantastisch is, om daarna pas de maar te presenteren. Hoeveel transparantie over gegevens moet je betrachten in je communicatie? DNB en AFM zijn van plan meer openheid te bieden in hun rapportages. De fondsen ook. Laning: De pensioensector is hierin nog terughoudend. Ik ben commissaris bij een woningcorporatie en daar wordt alles vrijgegeven. Zelfs integraal de briefwisselingen met de toezichthouder en door de toezichthouder opgestelde benchmark-analyses! Het staat er gewoon. Iedereen kan het opvragen. Van Luijk: Vinden jullie dat een discussie over het vertrouwen in pensioenfondsen langs de lijnen van kosten moet lopen? Oerlemans: Nee, het is een factor die goed afgedekt moet worden. Je moet er aandacht aan besteden. Uiteindelijk spitst de discussie zich toe op het ontwerp van het fonds. Op de vormgeving van de portefeuille en de risicodeling in het fonds. Kosten zijn daar een beperkt deel van. Van Luijk: Het draait om dilemma s waar je als fonds voor staat, Van der Put: Prima toch? Wij als sector zitten te veel in de modus Wat kunnen we transparant maken? We moeten álles transparant maken, tenzij Uitgezonderd zaken die transactiegevoelig zijn. Wat je daarmee bereikt is dat je serieus wordt genomen en als eerlijke partij te boek komt te staan. Dan treed je toe tot de publieke discussie. Want je bent geloofwaardig geworden omdat je in die eerste stap radicaal transparant bent. Dan wordt in die tweede stap jouw analyse en aandeel in de discussie serieus genomen. > Jeroen van der Put is Directeur Media Pensioen Diensten en PNO Zorg. Van der Put is tevens bestuurslid pensioenfonds PostNL en lid van de beleggingsadviescommissie van SPEO. In het verleden was hij CFO/COO van Robeco Bank Belgium en directeur van IRIS, het toenmalige beleggingsresearch- en publishinghuis van Rabobank en Robeco. Van der Put heeft econometrie gestudeerd aan de Erasmus Universiteit en is bij IRIS begonnen als kwantitatieve analist en belegger. FINANCIAL 31

// RONDE TAFEL KOSTENTRANSPARANTIE > Hans Sieraad is Hoofd Finance, Control & Risk Management bij het bestuursbureau van PME. Sieraad is registeraccountant en heeft in zijn accountancy verleden voornamelijk bij KPMG gewerkt. Als controller heeft hij ruime ervaring in de pensioenen, opgedaan bij de Bouw (SFB groep) en Overheid (ABP) en inmiddels ruim tien jaar in de Metalektro (PME). Bij PME houdt hij zich in een bestuursondersteunende rol onder meer bezig met risk management, verantwoordingsrapportages, toezichthoudende gremia en het aansturen en monitoren van de uitvoering van vermogensbeheer en pensioenbeheer, waaronder uitvoeringskosten. Maar begrijpt de deelnemer het allemaal wel? Van der Put: Die deelnemer zal in eerste aanzet denken: Hé, het is transparant en daarmee controleerbaar door experts. Wij zetten ons hele ESG-beleid online. Er wordt weinig naar gekeken, maar het effect is dat ik tegen mijn deelnemers kan zeggen: "Het staat online, iedereen kan het zien. Klopt het niet, dan hebben we allemaal zitten slapen. Jullie ook! ' Van Luijk: We lijken wel te vergeten dat die deelnemer geen keuze heeft. Uiteindelijk zit hij aan het fonds vast. Dat idee hebben deelnemers ook. Dat plaatst die transparantie wel in een perspectief. Van der Put: Puur die verplichtstelling betekent voor mij al dat je radicaal transparant moet zijn. Dan kom je in stap twee, waarin je in een publiek debat uitleg kan geven. De business case van een pensioenfonds is zeer sterk. De deelnemer centraal stellen, betekent dat je diverse pensioenoplossingen voor hem vergelijkbaar maakt. Daarbij moet je een eerlijke vergelijking tussen pensioenfonds en verzekeraar niet uit de weg gaan. Van Luijk: Daar zou voor mij de discussie over moeten gaan, om dát herstel van vertrouwen te krijgen. Die andere zaken, dat zijn hygiënefactoren, slechts details. De vraag is of de sector de kans krijgt die details op orde te krijgen. Sieraad: Laten we in ieder geval niet de discussie verengen tot een technisch verhaal. En presenteren in een context die concreet is. Het is gewoon geen goed verhaal alleen te vermelden dat ABP 2 miljard uitvoeringskosten heeft. Daar reageert meer dan de helft van Nederland heel negatief op. Aan ons om die bredere context te laten zien! CONCLUSIE Niets lijkt grotere kostentransparantie in de weg te staan. Niet alleen betekent het sterker sturen op kosten voor fondsbesturen een potentieel hoger rendement, ook maakt het zichtbaar maken van kostenniveaus vergelijkingen mogelijk. Vermogensbeheerders en custodians worden door deze ontwikkeling uitgedaagd nog sterker hun meerwaarde aan te tonen. Dat maakt het mogelijk verschillende serviceniveaus af te spreken tussen uitvoerder en pensioenfonds. Aan tafel bleek dat deze argumenten breeduit gedragen worden. Toch is het niet altijd even gemakkelijk alle gegevens te verkrijgen. Het kost tijd dit soort processen in gang te zetten. Vooral Angelsaksische partijen zijn meer terughoudend in het delen van deze informatie. Maar de wil is er. Het schort vooralsnog aan de uitvoering. De vereisten voor rapportages aan DNB zijn nog te vrijblijvend en multi-interpretabel. Bovendien ontbreekt de context. Het 32 FINANCIAL gevaar van een te grote focus op kosten is aanwezig. Dat zorgt voor scheve uitkomsten. Uiteindelijk moet het netto rendement dé graadmeter voor een pensioenfonds zijn. Een fonds dat zeer grondig te werk gaat om de onderste steen boven te krijgen -en dus veel kosten rapporteert- komt slechter uit deze rapportages dan een fonds dat iets meer de teugels laat vieren. Zelf relativeert DNB de ranglijsten waartoe hun gegevens leiden, maar aan het grote publiek is deze genuanceerde boodschap nu eenmaal niet besteed. Een hogere mate van verplichting en uniformiteit in de rapportage, moeten het vergelijken van appels met appels mogelijk maken. De deelnemer waardeert die openheid, is de overtuiging aan tafel. Het geeft hem vertrouwen in het fonds en daarmee in het Nederlandse pensioenstelsel. «Fin Invest 2 2014 opmaak def.indd 32 17-04-14 15:40 8988