Highlight report gebruikservaringen met elektrisch vervoer: kwalitatieve analyse In maart 2013 is door Agentschap NL een enquête uitgezet naar gebruikerservaringen met elektrisch vervoer. Doel van de enquête is het verzamelen van gegevens van zakelijke gebruikers om te leren wat de ervaringen, knelpunten en belemmeringen van/met elektrisch vervoer zijn. Er hebben 208 respondenten de enquête ingevuld, waarvan in september 2013 18 respondenten vervolgens geïnterviewd zijn. Voertuig Onderzoek Agentschap NL Voertuigen Respondenten Personenauto: volledig elektrisch 688 57 Personenauto: plug-in hybride 586 22 Personenauto: hybride* 16 Bestelwagen: volledig elektrisch 146 11 Vrachtwagen volledig elektrisch of plug-in hybride 19 5 Elektrische scooter 215 17 Elektrisch vaartuig 58 8 Totaal 1712 137 * de gegevens over hybride personenauto s zijn niet in het onderzoek meegenomen. De gegevens van de enquête en interviews zijn in deze rapportage vergeleken met de resultaten van referentieonderzoek naar elektrisch vervoer. In deze managementsamenvatting zijn de belangrijkste resultaten opgenomen. Bij elk thema is een opvallende uitspraak van de gebruikers uitgelicht, opgevolgd door de conclusie. Conclusies enquête (maart 2013) De belangrijkste conclusies over gebruikerservaringen uit de enquête: Rapportcijfer: 8, met directe vertaling naar uitbreidingplannen. Keuze elektrisch: goed voor milieu en imago bedrijf. Opvallend groot aandeel laden met stekker in het stopcontact. Hoge en positieve respons op de enquête met grote representativiteit. Knelpunten oplossen doet men zelf of helemaal niet. Rol overheid: belastingvoordeel, parkeer- of voorkeursbeleid, aankoopsubsidies. Brede spreiding van de initiatieven over heel Nederland. 1
Spreiding over Nederland van de respondenten Conclusies interviews en vergelijking met referentieonderzoek Belangrijke eerste conclusie is dat de gebruikers aangeven dat het elektrisch vervoer prima voldoet aan hun mobiliteitsbehoefte. Daarnaast geven zij aan dat om elektrisch vervoer op te schalen er meer focus nodig is op positieve communicatie over elektrisch vervoer. Doelgroep De huidige groep gebruikers van elektrisch vervoer is het afgelopen jaar iets diverser dus minder homogeen geworden. Segment en gebruik kennen bij alle onderzoeken grote overlap. De motivatie van de gebruikers om te starten met elektrisch vervoer is gelijk, het is goed voor het bedrijf, MVO, portemonnee en milieu. De voertuigen worden met name zakelijk en voor woonwerkverkeer gebruikt. De groep geeft haar ervaring met elektrisch vervoer een zeer hoge score qua gebruiksgemak en betrouwbaarheid en de score stijgt. Fase in transitie: ervaringen door geven naar de volgende doelgroep Wat is nou een betere reclame dan dagelijks elektrische auto s van de gemeente of Agentschap NL door de straat te zien rijden? Belangrijk is om deze ervaringen van de huidige doelgroep juist bij de potentiële volgende groep overstappers te brengen en naar de logische contactpunten voor conventioneel vervoer: wagenparkbeheerders, leasemaatschappijen, autodealers et cetera. De respondenten verwachten dat opschaling van elektrisch vervoer volgt als er veel meer positieve richting gegeven wordt door de overheid. Dit door een duidelijke lange termijn visie, zekerheid over investeringen en zelf een voorbeeldfunctie te vervullen. Dat het innovatiesysteem rondom elektrisch vervoer zich nog in de fluide fase bevindt, wordt door de respondenten in het onderzoek naar gebruikerservaringen bevestigd. Het is belangrijk in deze fase om duidelijkheid over de richting van de innovatie te scheppen. 2
Van 9 proeftuinprojecten naar gebruikerservaringen: al grote stappen gezet Als de 9 proeftuinprojecten met hybride en elektrisch rijden worden vergeleken met de onderzochte gebruikerservaringen tekent zich vooral de grote verandering in gebruik van elektrisch vervoer af in drie jaar tijd. De business case is in veel situaties haalbaar geworden en in meer bedrijfstakken en in meer functies wordt elektrisch vervoer ingezet. Daarnaast zijn de initiatieven snel omvangrijk geworden, vergeleken met de omvang van de proeftuinen. Business case: Kosten, terugverdientijd en uitbreiding De meeste geïnterviewden verwachten niet de investering in de voertuigen (op korte termijn) terug te verdienen. Dit geldt nog sterker voor de kosten van laadinfrastructuur. Anderen verwachten na 4 of 6 jaar break even te zijn met conventionele voertuigen. Echter men houdt over het algemeen de kosten niet nauwkeurig bij. De tijd tussen de enquête en de interviews blijkt te kort voor uitbreiding van het voertuigenpark. Alleen de leasemaatschappij heeft de vloot vergroot. Laden en actieradius Ik laad mijn auto s nachts op met een gewone stekker. Dit duurt wel wat langer maar de auto staat toch de hele nacht stil. De geïnterviewden laden inderdaad met een 220 volt-stekker zoals uit de enquête resultaten bleek en zij zijn er erg positief over. Het laden duurt langer maar kan s nachts als de auto stil staat en er een goedkoper tarief geldt. Bovendien hoeft er niet extra geïnvesteerd te worden in laadinfrastructuur. Twee geïnterviewden zagen expliciet af van de mogelijkheid om laadinfrastructuur te laten installeren in verband met de hoge (aanschaf)kosten. Plug-in hybride gebruikers moeten vaker laden door de kleinere accu en hebben daardoor behoefte aan sneller laden dan met een 220 volt stekker. In verband met de veiligheid laadt een aantal geïnterviewden juist niet met de 220 volt stekker in het stopcontact. De actieradius is te beperkt. Met een beetje pech (tegenwind, regen, omrijden bij file, gebruik airco voor beslagen ramen) kom je al in de problemen. Geen van de geïnterviewden is tevreden over de actieradius van de auto s. De actieradius is in alle gevallen lager dan beloofd bij aanschaf van de auto s. De lagere actieradius door het (winter)weer is niet te veranderen. Echter, men maakt er een sport van om de rijstijl en tempo aan te passen. Daarmee neemt (de tevredenheid over) de actieradius weer toe. De geïnterviewden met elektrische vaartuigen zijn juist wel tevreden over de actieradius. Na een tijdje raak je gewend aan de actieradius en pas je hier je rijgedrag op aan. Ik rij nu rustiger, dit scheelt niet alleen accuverbruik maar ik bespaar ook op verkeersboetes. Het onderzoek van E-laad naar gebruikservaringen met publieke laadpunten bevestigt het beeld ten aanzien van de knelpunten met het laden. De app gaf aan dat het 5 minuten lopen was van laadpaal tot de eindbestemming. Bij aankomst bleek dat er een kanaal tussen lag en ik 10 minuten moest omlopen. De straat waarin de laadpaal staat kan ik met behulp van mijn navigatiesysteem makkelijk vinden, de paal zelf staat echter vaak verdekt opgesteld of bevindt zich in een parkeergarage. 3
Het wordt lastiger om een vrij laadpunt te vinden, vaak zijn deze bezet door een conventionele auto of niet goed zichtbaar. In 10-25% van de gevallen loopt de gebruiker tegen een bezet laadpunt aan. Interessant is dat gebruikers best flexibeler willen zijn door bijvoorbeeld als ze klaar zijn met laden, de laadplaats weer vrij te maken. De geïnterviewden door Agentschap NL geven aan dat de overheid zich moet richten op goed parkeerbeleid, juiste keuze van laadlocatie en controle op bezetting door conventionele voertuigen. Met een plug-in hybride is het van belang dat de auto snel en vaak wordt geladen. Ik wil niet op de verbrandingsmotor rijden. Overheid Fiscale maatregelen blijven de belangrijkste trigger om te kiezen voor elektrisch vervoer. (Fiscale) voordelen zijn de belangrijkste trigger voor de overstap naar elektrisch vervoer. Respondenten vinden dat deze voordelen gunstiger dienen te zijn voor volledig elektrische dan voor plug-in hybride voertuigen. Daarnaast zou het (fiscale) voordeel aan het gebruik van het voertuig gekoppeld kunnen worden (bijvoorbeeld alleen voordeel als minimaal 75% op de accu wordt gereden/gevaren). Het belangrijkste voor gebruikers is zo ver mogelijk te kunnen rijden op één accu. De auto-industrie dient betere accu s en laadpalen te maken om elektrisch rijden te stimuleren Volgens de respondenten zijn de problemen met vergunningverlening en de aanleg van laadinfrastructuur een daadwerkelijke belemmering voor de uitbreiding van elektrisch vervoer in Nederland. Een goed parkeerbeleid bij gemeenten, het reserveren van laadpunten en de (parkeer)plekken daadwerkelijk alleen voor elektrische voertuigen openstellen is belangrijk. Ook goed markeren van een laadplaats en handhavend optreden tegen bezetting door conventionele voertuigen is belangrijk. Beleid: Geografische spreiding gebruikerservaringen in relatie tot focusgebieden en netwerkanalyse Er komt geen sterk verband naar voren tussen de vestigingslocatie van de gebruikerservaringen en de focusgebieden of bijvoorbeeld gemeenten met een positief beleid ten aanzien van elektrisch rijden. Er zijn wel relatief veel gebruikerservaringen in de focusgebieden Amsterdam, Utrecht en Groot-Rijnmond, maar juist niet in Zuid Oost Brabant of de kop van Noord Holland. De gebruikerservaringen zijn sterk versnipperd over Nederland. Beleid: Gebruikerservaringen in vergelijking met elektrisch rijden in 2050 Het Planbureau heeft een toekomststudie gemaakt over de gevolgen van elektrisch rijden voor de leefomgeving op de lange termijn. Zij geeft aan dat bij de volgens PBL noodzakelijke transitie naar elektrisch rijden een hefboommechanisme gecompenseerd moet worden. De hefboom is dat hoe meer elektrisch vervoer er is, hoe minder voertuig gerelateerde inkomsten de overheid krijgt. Het is erg belangrijk dat dit een onderdeel wordt van consistent beleid. Oftewel dat ook voor de gebruiker op lange termijn (5 tot 10 jaar) helder is wat de totale kosten zijn van het vervoersmiddel. 4
Vaartuigen De provincie Friesland stopt veel geld in de promotie van elektrisch varen en het werkt: Friesland heeft verreweg de meeste elektrische boten. Dit moet ook landelijk! Volgens de respondenten ontbreekt er een landelijke visie op elektrisch varen. Bij het laden van vaartuigen is het grootste probleem dat er niet voldoende walstroompunten zijn in de havens en bij aanlegsteigers of dat die niet gereserveerd zijn voor elektrische vaartuigen. Aanbevelingen Lange termijn beleid De respondenten verwachten robuust lange termijn beleid om opschalen van elektrisch vervoer mogelijk te maken. Laadinfrastructuur Voor laadinfrastructuur is het zeer belangrijk om te onderzoeken hoe (on)wenselijk of gevaarlijk laden via 220 volt echt is en wat eventuele financieel gunstige alternatieven zijn. Voor het openbaar laden is zowel voor voertuigen als vaartuigen slim beleid wenselijk dat er voor zorgt dat laadinfrastructuur toegankelijk is voor hen die het nodig hebben, op de juiste plaatsen en incentives zijn om de laadplaatsen niet als parkeerplek te gebruiken. Ook het delen of toegankelijk maken van privé- of bedrijfs- laadinfrastructuur dient bij dit beleid meegenomen te worden. Communicatie Onderzoek wie de volgende groep gebruikers van elektrisch vervoer zullen zijn en hoe elektrisch vervoer voor hen een positief imago krijgt of wat zij nodig hebben om de overstap te maken. Benut de voorbeeldfunctie van (semi-)overheid ten volle en investeer in zichtbaarheid van (proeftuin)projecten en het beleven van elektrisch vervoer. Onderzoek Onderzoek, op termijn, nogmaals via een kwantitatieve methode (enquête) het verloop in gebruikersgroep en de verandering in gebruikservaringen, (nieuwe) knelpunten en oplossingen. Onderzoek daarbij ook de diffusie van de innovatie, is er zicht op een faseovergang? Onderzoek ook de knelpunten voor aanschaf bij de potentiële doelgroep. Er is een grote groep belangstellenden die toch de stap naar elektrisch vervoer niet maakt, wat weerhoudt hen en hoe kunnen deze belemmeringen worden opgelost? Onderzoek ook het verloop van ervaringen bij de eerste groep gebruikers. Blijft men bereid om extra moeite te doen voor elektrisch vervoer en hoe valt de TCO daadwerkelijk uit? Maak bij het onderzoek gebruik van dit dialoogmoment om juist ook praktische oplossingen te inventariseren en beleid te voeden. Stem het onderzoek af met andere partijen om overlap in onderzoek en enquête moeheid te voorkomen. 5