Handleiding voor Logistiekers
Inhoudsopgave Inhoudopgave... 2 Het eerste woord...... 4 Voorbereiding tot een lekker kamp... 5 Voorbereidingsweekend/voorbereidingsdag... 5 Tussen voorbereidingsweekend en kamp... 6 Voorkamp... 6 Tijdens het kamp... 7 Na het kamp... 7 Taken op kamp... 8 Logistieke stress... 9 Gaan winkelen... 10 De maaltijden... 11 Eten, een gewoonte?... 12 De speciallekes... 13 Vegetariërs/geen varkensvlees... 13 Halal op kamp... 14 Glutenintolerantie (= coeliakie)... 14 Lactose intolerantie... 15 Specifieke voedselallergieën... 15 Voedselveiligheid en hygiëne... 17 Verstandig aankopen... 17 Juist bewaren... 18 Correct bereiden... 19 Aan tafel... 19 Hygiënetips... 20 Restjes... 21 Gezonde voeding op kamp... 22 Water... 23 Graanproducten en aardappelen... 23 Groenten... 23 Fruit... 23 Melkproducten... 24 Vlees, vis en eieren... 24 Smeer en bereidingsvet... 24 De restgroep... 24 Lichaamsbeweging... 25 Recepten... 26 Hoeveelheden... 26 Recepten voor elk moment van de dag... 28 Het ontbijt... 28 Bij de boterham... 28 Soepen... 29 Vleesgerechten... 30 Aardappelgerechten... 31!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 5
Groenten... 32 Sauzen... 34 Rijst & Pasta... 35 Desserts en vieruurtjes... 36 Zuivels lekker... 37 Feest... 37 5 de maaltijd... 38 Uitgewerkte recepten van Top chefs... 39 Felice s Recept... 39 Jeroen Meus s Recept... 40 Giovanni Oosters s Recept... 41 Bronnen... 42 Bijlagen... 42 Volledig uitgewerkt voorbeeldmenu... 44 Dag 1: Voorkamp... 44 Dag 2: Voorkamp... 45 Dag 3 (kinderen eten mee vanaf s middags)... 46 Dag 4... 47 Dag 5 (dagtocht voor alle groepen)... 49 Dag 6... 50 Dag 7: laatste volledige dag voor de kinderen... 51 Dag 8: kinderen vertrekken na het 4 uurtje... 53 Dag 9: nakamp... 54 Voorbeelden van maaltijden (samenraapsels uit allerlei kampmenu s):... 54!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 8
Het eerste woord... Op kamp gaan is vermoeiend voor de kinderen en voor de (hoofd)monitoren. Ze spelen, ze zingen, ze gaan op tocht, ze praten de nachten aan elkaar, En dat vraagt om een uitgebalanceerd menu. Alleen zo ben je er zeker van dat iedereen de nodige voedingsstoffen krijgt. Lekker én voedzaam dus. Als je meegaat als logi op kamp heb je misschien wel een aantal vragen: Eet een kind 1 of 3 aardappelen? Hoeveel spaghetti moet ik koken? Hoe houd ik het eten vers met het warme weer? Hoeveel moeten de kinderen drinken? Enz. Allemaal praktische vragen die we met deze gids hopen op te lossen. We schetsen hier natuurlijk een ideaalbeeld, alles hangt af van de afspraken die je maakt als kampteam, de voorzieningen op de kampplaats, de dagplanning, We voorzien hier tips en valkuilen, die je kan aanvullen met je eigen ervaringen, ideeën en creativiteit om zo tot een gezonde mengeling te komen die je kamp lekker doet verlopen. In het eerste deel kan je heel wat tips vinden die leiden tot een lekker kamp. In het tweede deel hebben we aandacht voor recepten (steeds voor 20 personen), speciallekes, weetjes, De meer praktische kookkant dus. Veel leesplezier!!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 9
Voorbereiding tot een lekker kamp Net zoals voor de monitorenploeg staat of valt een kamp voor de logiploeg ook met een goede voorbereiding. Vergis je hier niet in: wie op voorhand wat werk verricht, zal heel wat stress tijdens het kamp vermijden. We overlopen hieronder per fase in de voorbereiding wat je allemaal kan doen. Vanzelfsprekend maak je hierover afspraken met je medelogi s en de hoofdmonitoren. We gaan er hier gemakshalve van uit dat je al ingeschreven bent voor de kampen en dat je de Infogids voor logistiekers al doorgenomen hebt of deelnam aan een opleidingsdag (BaseKamp XL of BaseKamp), zodat je een idee hebt van wat je te wachten staat op kamp. Voorbereidingsweekend/voorbereidingsdag Enkele weken voor de start van het kamp zullen de hoofdmonitoren je uitnodigen voor een voorbereiding. Dit kan een sessie tijdens het voorbereidingsweekend/voorbereidingsdag van de moni s zijn of een aparte vergadering met de logistieke ploeg. Dit is niet zomaar een kennismaking, maar een eerste (belangrijke) stap in de voorbereiding van het kamp. Tijdens deze bijeenkomst staan er een aantal specifieke taken op de agenda, zoals het bespreken van het weekschema. Het weekschema van de monitoren zit dan zo goed als in elkaar, waardoor je meteen een zicht hebt op de activiteiten tijdens het kamp. Bijvoorbeeld: Wanneer is iedereen op dagtocht? Moet er een picknick voorzien worden? Zal er een nachtspel zijn? Wordt er iets speciaals gedaan op de laatste avond? Zijn er groepen die zelf een kookactiviteit organiseren? Enz. Het is ook het moment om enkele afspraken te maken: Wanneer moet het eten klaar zijn? Hoe zal het eetritueel verlopen (wie geeft startsignaal, wie zegt dat de kinderen van tafel mogen, hoe verloopt het opscheppen, het afruimen, )? Enz. Je kan op dit moment ook vragen stellen over de kampplaats en de omgeving. Je kan het voorbereidingsschema invullen en al starten om een menu op te stellen. Je kan bespreken wie welk materiaal van thuis zal meenemen. Wie een vroege vogel is en wie liever s avonds de laatste klusjes verricht. Wie welke taken met plezier op zich neemt, terwijl anderen deze misschien liever niet doen. En nog veel meer.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. :
Tussen voorbereidingsweekend en kamp Na deze eerste ontmoeting moet je vaak nog een aantal weken wachten tot het kamp effectief begint. Zit ook hier niet stil! Hou elkaar zeker op de hoogte van hoever het staat met de dingen die afgesproken zijn. Heb je al een menu voorbereid of verder uitgewerkt? Laat het dan al eens bekijken door de hoofdmoni s en Sodexo. Ga na of er in de buurt van de kampplaats een wekelijkse markt is. Producten van de markt zijn vaak goedkoper én lekkerder dan in een grootwarenhuis. Bovendien krijg je van marktkramers dikwijls nog wat extraatjes mee als je zegt dat je voor een kamp kookt. Of informeer eens of jullie bepaalde groenten niet rechtstreeks bij de boer kunnen kopen. Voor groenten kan je ook altijd terecht bij de veiling in Sint Katelijne Waver. Deze groenten zijn gratis, wat al een heel voordeel is voor je kampbudget! Voor je deze groenten gaat afhalen, dien je wel eerst je toegangspas aan te vragen via de hoofdzetel. Sommige winkels en supermarkten geven korting aan jeugdverenigingen, informeer daar zeker naar. Op elke kampplaats wordt standaard een kortingkaart van Colruyt voorzien. Gebruik deze zeker! De korting die je krijgt, wordt berekend op het bedrag dat je het jaar voordien uitgegeven hebt. Hoe meer je dus uitgeeft, of hoe meer je de kaart gebruikt, hoe meer voordeel je het jaar nadien eruit haalt. Tip Reken ongeveer 4 euro per persoon per dag. Voorkamp Enkele weken later is het zover, je vertrekt op kamp. De eerste twee dagen zijn de kinderen nog niet op de kampplaats. Deze twee dagen dienen om zowel de moni als logiploeg de tijd te geven om zich voor te bereiden. Bij aankomst op de kampplaats ligt er een logiboek voor jullie klaar waarin heel wat specifieke informatie voor jouw kampplaats staat. Wanneer is de wekelijkse markt? Welke bakkers geven korting? De openingsuren van de supermarkt? Hoe werkt de keuken? Wanneer komt de vuilniskar langs? Enz. Tijdens het voorkamp bekijk je best eens wat allemaal al aanwezig is van materiaal, overschotten van het vorige kamp, sponsoring, De hoofdmonitoren kunnen je dan ook vertellen of er jarigen, vegetariërs, kindjes met voedselallergieën, op kamp gaan zijn.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. ;
Je maakte waarschijnlijk op voorhand een globale boodschappenlijst, hierop kan je nu volop schrappen en/of aanvullen. Vergeet niet dat je op voorkamp ook kookt voor de moniploeg! Een groot deel van je tijd op voorkamp zal gaan naar winkelen en al voorbereidingen treffen voor de komst van de kinderen. Maar maak toch ook wat tijd voor overleg met de hoofdmonitoren. Overloop nog een laatste keer het weekschema, maak de laatste afspraken,... Ook Sodexo gaat langskomen op één van deze twee dagen, zodat je ook met hen je weekschema eens kan overlopen, tips rond voedselveiligheid kan uitwisselen,... Tijdens het kamp Vergeet op de eerste en laatste dag van je kamp de chauffeurs niet die de kindjes brengen en halen. Zij appreciëren zeker een drankje en een koekje na de lange rit. Laat in het logiboek interessante weetjes, adressen en tips na voor de groepen die achter je komen, zeker als je een eerste kamp op de kampplaats bent. Dit logiboek wordt elk jaar aangepast, zodat het elke zomer opnieuw up to date is. Na het kamp De kinderen zijn weg, maar de monitoren en logistiekers blijven nog een dagje om te bekomen en er voor te zorgen dat de kampplaats netjes achtergelaten wordt voor het volgende kampteam. Tijdens het nakamp, kook je nog een laatste maal voor de monitoren. Het tijdstip van deze laatste maaltijd is vaak afhankelijk van de tijd dat monitoren in het opruimen van de kampplaats en het materiaal steken. Dit tijdstip kan je best afspreken met de hoofdmoni s. Ben je het laatste kamp op de kampplaats, dan dien je er ook voor te zorgen dat alles terug ingepakt wordt in de voorziene bakken. Monitoren en logistiekers werken hiervoor samen. Het opruimen van de keuken, het opruimen van het overgebleven materiaal, het poetsen van de slaapzalen, het sanitair, enz. wordt door iedereen gedaan. Laat voor je met je ploeg vertrekt een berichtje na voor de volgende kampploeg die het beste van zichzelf komt geven. Zij zullen jullie ook dankbaar zijn voor de kostbare gegevens in het logiboek. Enkele weken later volgt er meestal een evaluatie. Aarzel niet om zowel goede als minder goede momenten te bespreken! Ze kunnen alleen maar helpen bij de voorbereiding van de volgende zomer!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. <
TAKEN op kamp Houd altijd het doel van het kamp voor ogen: de kinderen een leuke vakantie bezorgen. Logistiekers ondersteunen hierbij de monitoren, zodat zij al hun aandacht aan de kinderen kunnen geven en de kinderen kunnen spelen zonder zich zorgen te moeten maken over taken die zij thuis misschien moeten opnemen. Je taken zijn: het onderhouden van de keuken, eetzaal en het sanitair aankopen doen voor maaltijden en spelen (je krijgt hiervoor een lijstje van monitoren) maaltijden bereiden en een picknick voorzien wassen van te vuile kledij en bedlinnen afspuiten van veldbedjes bij bedplassers eventueel mee kinderen vervoeren voor een activiteit eventueel waken logistiekers bij de kinderen wanneer de monitoren op de avondvergadering moeten zijn eventueel wonen logistiekers de avondvergadering bij voor afspraken i.v.m. de volgende dag Het is heel belangrijk om hierover duidelijke afspraken te maken met de hoofdmonitoren. Een duidelijk schema en dagelijks overleg zijn onmisbaar en dit vanuit een positieve houding tegenover elkaar. Iedereen laat wel eens een steek vallen, niet?!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. =
Logistieke stress Wil je stress in de keuken vermijden, werk dan altijd met een goede planning! Tips Het eerste wat je best doet als je opstaat, is een grote pot water op het vuur zetten en deze laten warm worden. Water opwarmen duurt lang en hierdoor spaar je al tijd doordat je dit water kan gebruiken voor het zetten van koffie en thee, voor de soep, voor de aardappelen,... Begin altijd met het voorbereidende werk van een maaltijd (aardappelen schillen, groenten zuiver maken, ) Bereid eerst eten dat de langste bereidingstijd nodig heeft. Het vlees kan in de meeste gevallen nog even wachten. Vergeet de praktische organisatie van je eetritueel niet. Je moet immers ook de tafels dekken, het eten uitscheppen, het menu op een leuke manier kenbaar maken aan de kinderen, Als je merkt dat het eten niet op tijd klaar zal zijn, geen paniek! Overleg met de hoofdmoni s om tot een oplossing te komen. Een spel of een andere activiteit kan langer duren, het terrein kan opgeruimd worden, een stoel kan versierd worden, Flexibiliteit van zowel monitoren als logistiekers is een must, maar zeg het wel zo snel mogelijk! Voorzie ook voldoende tijd voor je eigen eetmoment, dit is immers een rustmoment dat je nodig hebt! Gebruik naar hartenlust het voorbereidingsschema en de dagplanning. Taak Afwas Groenten kuisen en snijden Klaarzetten ontbijttafel Koffie/thee maken brood halen Poetsen sanitaire ruimtes Poetsen eetzaal Was insteken en uithalen Boodschappen doen Bereiden van de maaltijd zelf Vieruurtje klaarzetten Samenzitten met de hoofdmoni s Bereiden 5 de maaltijd Tijd die het in beslag neemt 2u 2u 15min 30min 1u 30min 30min 2u30 1u 30min 1u 1u!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. >
Gaan winkelen Ook hier telt: een goede voorbereiding is het halve werk! Je maakt best op voorhand een overzichtelijke, globale boodschappenlijst met dingen die je in ieder geval nodig zal hebben (wc papier, melk, boter, confituur, beleg, groenten en fruit ). Bekijk op de kampplaats wat er nog allemaal in voorraad is en schrap deze zaken van je lijstje. Laat je bij het winkelen verleiden door kortingen, maar bekijk ook de prijs per hoeveelheid. Eigenaardig genoeg zijn kleine verpakkingen soms goedkoper als je de prijs per kilo bekijkt. Als je gaat winkelen, vergeet dan zeker de isotherme containers en koelplaaten niet mee te nemen. Alle voedingswaren die koud of warm bewaard dienen te worden, kan je best in deze box vervoeren. Op deze manier blijft het eten op de juiste temperatuur en is er minder risico op bedorven voedsel. Tips Vergeet niet voldoende drank aan te kopen voor de dagtocht, voor een vieruurtje Vergeet ook de vieruurtjes en de vijfde maaltijden niet. Probeer de wekelijkse markt uit of ga op zoek naar een boer die thuis verkoopt. Schrijf op je gestructureerde boodschappenlijstje ook de hoeveelheden.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 76
De maaltijden Ontbijt als een koning, lunch als een prins en dineer als een bedelaar. Het ontbijt moet 25% van de totale energiebehoefte per dag leveren. Besteed er dan ook voldoende tijd en energie aan. Zorg ervoor dat het ontbijt meer is dan een boterham met zoetigheid en probeer zoveel mogelijk te variëren: boterhammen met kaas, cornflakes, een eitje, platte kaas, sandwiches met hesp, een bruine boterham met spek, Keuze genoeg. De warme maaltijd ( s middags of s avonds) moet in 40% van de totale energiebehoefte voorzien. Ook hier is variatie het toverwoord: wissel aardappelen af met rijst en pasta. Begin met soep. Soep is ideaal om restjes te verwerken, goedkoop en de kinderen hebben meteen al een stevige portie groenten binnen. Vul aan met vlees, vis of vleesvervangers en een stevige portie groenten. Tip voor moeilijke eters: vrolijk het geheel op met een extraatje, zoals ketchup, een beetje peterselie, een schijfje ananas, een scheutje room of korstjes in de soep,... De 3 de maaltijd van de dag ( s middags of s avonds) is goed voor 35% van de totale energiebehoefte. Ook hier zijn mogelijkheden te over: slaatjes, deegwaren, koude rijstslaatjes, krieken met balletjes, croque monsieurs, ravioli,... Het dessert moet een aanvulling zijn op de warme maaltijd. Deegwaren bevatten bijvoorbeeld geen vitamine C, dus dan kan je nagerecht best een stuk fruit zijn. Drank aan tafel of tussendoor is steeds water. Je kan het eventueel wel eens aanlengen met grenadine (als stieren of drakenbloed) of andere siropen. Frisdrank geven we standaard niet, omdat het te veel suiker bevat en dit voor extra energie zorgt bij de kinderen (ADHD). Afhankelijk van de hoofdmoni s wordt de laatste avond (feest) wel frisdrank toegestaan. Vieruurtjes zijn best afgestemd op het menu. Als je als dessert al een stuk fruit gaf, geef dan als vieruurtje een koek of stukje cake. Ook het weer is een belangrijke factor. Zo smaakt op een zonovergoten dag een watermeloen veel beter dan een droge soldatenkoek. De vijfde maaltijd is de laatste maaltijd voor de monitoren. Pizza s, een ijsje, bitterballen, tiramisu, je kan het zo gek niet bedenken of je kan het wel serveren voor de monitoren. Zolang het budget het toelaat en de logi s het zien zitten om dit te maken, is alles mogelijk. In de kamppraktijk hangt veel af van de afspraken die je op voorhand maakt, maar ook van de kampplaats, het dagschema van de kinderen, de keuzes van de hoofdmoni s en nog veel meer.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 77
Eten, een gewoonte? Geen ritueel waar zoveel over gepalaverd kan worden als over koken en eten. Smaken verschillen en dat blijkt zeker aan tafel. De hoofdmoni s bepalen hier de regels, dus maak duidelijke afspraken met hen. Hieronder toch al enkele tips. Dwing kinderen niet om iets op te eten dat ze echt niet lusten. Het kost heel veel moeite, zorgt voor tranen en ongelukkige kinderen en het helpt geen zier. Een keertje alleen maar aardappelen of vlees eten, kan echt geen kwaad. Sommige kinderen kunnen veel heisa maken over schijnbaar onbelangrijke zaken, zoals de groenten in de soep die plots gemixt zijn of de saus die over de groenten gegoten is ipv ernaast. Vaak zijn dat symptomen van iets heel anders: ze hebben heimwee of zijn erg moe. Op de meeste kampen geldt de 3 happen regel. Van alles wat op het bord ligt, worden 3 happen geproefd. Lust het kind het dan nog niet, dan mag het het eten laten liggen. Op sommige kampen kunnen de kinderen 1 keer een joker inzetten voor iets dat ze écht niet lusten. De 3 happen regel geldt ook voor moni s, zij hebben immers een heel grote invloed op het eetgedrag van de kinderen. Het is dus van groot belang dat zij het goede voorbeeld geven. Dwing kinderen niet om per se hun bord leeg te eten. Hoeveel je op kan, is sterk afhankelijk van persoon tot persoon en moment tot moment. Net zoals je slechte eters hebt, heb je ook kinderen die er een wedstrijdje om ter meeste eten van maken. Hou ook hierbij een oogje in het zeil en grijp in als je het gevoel hebt dat het de spuigaten uitloopt. Het oog wil ook wat! Let op de verpakking en de inkleding van de maaltijd. Zo krijg je vaak meer kinderen aan het eten. Betrek de kinderen bij het kook en eetgebeuren. Maak hen nieuwsgierig naar het menu. Hang het ergens uit of kondig het met het nodige spektakel aan. Je kan ook verkleed als hamburgerverkoper opdienen.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 75
De speciallekes In dit deel komen enkele speciallekes aan bod. Op elk kamp zijn er kinderen en monitoren die niet alles mogen eten. We geven je hieronder wat achtergrond en enkele praktische tips mee over de meest voorkomende speciallekes op kamp. Probeer zoveel mogelijk rekening te houden met deze speciallekes. Vegetariërs/geen varkensvlees Vaak zijn het enkel monitoren die vegetarisch eten, maar we hebben vaak wel een aantal kinderen mee op kamp die geen varkensvlees mogen eten omwille van hun geloof. Voor deze kinderen voorzien we op het moment dat er varkensvlees op tafel staat, ook iets vegetarisch. Hieronder vind je enkele aandachtspunten en tips die handig kunnen zijn bij het bereiden van vegetarische maaltijden. AANDACHTSPUNTEN Sommige vegetariërs eten absoluut geen vlees, dit betekent ook geen vis en gevogelte. Vraag dit na bij de vegetariërs op je kamp, zodat je hier rekening mee kan houden. Voorzie altijd een alternatief voor vlees. Er zijn genoeg alternatieven op de markt om ook voor deze kinderen en monitoren een lekkere maaltijd klaar te stomen. Hou er rekening mee dat je speciallekes bij het klaarmaken en serveren ook als speciallekes behandeld. Dit wil zeggen dat je niet met hetzelfde bestek waarmee je het vlees gebakken hebt, ook het vlees van de vegetariërs gaat bakken. Denk ook aan producten die dierlijk materiaal bevatten. Gebruik bijvoorbeeld groentebouillon ipv vleesbouillon, gebruik geen gelatine, gebruik geen vetstof van dierlijke afkomst,... Voorzie bij de boterhammen ook een vegetarisch alternatief voor salami, hesp, enz. Elke dag enkel kaas eten, begint te vervelen. Het gemakkelijkste is om je vleesproduct te vervangen door een vegetarisch product. Je hoeft écht geen hele andere maaltijd klaar te maken. Je neemt dan ook beter een lekkere vleesvervanger dan een vleesvervanger die sterk het vlees wil nabootsen. Als richtlijn kan je nemen dat 1 kg vleesvervanger genoeg is voor 7 vegetariërs. Probeer te variëren en af te wisselen! Elke dag een groenteburger of een quorn product is niet lekker.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 78
Vegetarische producten hebben de naam nergens naar te smaken. Vlees wordt echter ook op smaak gebracht door kruiden. Gebruik deze dan ook bij vegetarische producten. ideetjes vervang hamburgers door groenteburgers (1, 5 per persoon) vervang vissticks door kaaskroketjes (2 per persoon) vervang frikandelletjes door groenteballetjes of falafel (dezelfde hoeveelheid) vervang kipblokjes door quorn of tofublokjes (dezelfde hoeveelheid) gebruik gehakt van tofu, seitan of quorn (dezelfde hoeveelheid) ook voor hotdogs en gewone worsten kan je prima vegetarische alternatieven vinden er zijn vegetarische spekjes te verkrijgen, maar ze zijn wat moeilijk te vinden WAAR KAN JE DIT KOPEN? Je hoeft al lang niet meer naar een speciale winkel te gaan op zoek naar een goed alternatief. De meeste supermarkten hebben een gamma vervangingsproducten in hun aanbod. Soms is de voorraad wel beperkt, dus informeer en bestel best op voorhand als je voor iedereen vegetarisch wil koken. Meer info: www.vegetarisme.be Halal op kamp Halal is Arabisch voor rein en is een term die aanduidt wat voor moslims toegestaan is. Het staat ook voor een bepaalde levensstijl, waarin moslims bewust bepaalde voedingsmiddelen consumeren met respect voor cultuur en traditie. Het bekendste haram eten ( onrein ) is wellicht varkensvlees. Moslims mogen dit niet eten. Voor andere diersoorten geldt dat het op een specifieke manier geslacht moet zijn om halal te kunnen zijn. Vis afkomstig van geschubde dieren is niet onrein, waardoor ze wel vissticks eten. Deze kinderen laten we ook vegetarisch eten. Glutenintolerantie (= coeliakie) Gluten is de verzamelnaam voor eiwitten die voorkomen in bepaalde graansoorten en producten op basis van deze granen. Gluten kan je terugvinden in tarwe, rogge, haver, gerst en spelt.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 79
Pas dus op met brood, pasta, koekjes, paneermeel, pannenkoeken,... maar ook met sauzen die met een graanproduct gebonden zijn. Ook vetten, fruitsap, banaan, witte rijst en lang getrokken thee kunnen een zekere gevoeligheid opwekken. Deze kinderen hebben soms ook last van lactose intolerantie. Voedsel dat gluten of sporen van gluten bevat, kan het slijmvlies van de dunne darm bij deze kinderen beschadigen. Ze moeten dan ook glutenvrij eten. Meestal zullen deze kinderen zelf een aantal ingrediënten bijhebben (hun brood, koekjes ). Let hier ook op bij het koken! Zorg ervoor dat deze producten niet in aanraking komen met glutenbevattende producten en dat andere kinderen mee eten van deze producten (en zo met hun handen of bestek voor besmetting kunnen zorgen). Fruit, groenten, kaas, eieren, aardappelen, rijst, gierst, quinoa, melk, vlees, vis en gevogelte zijn glutenvrije basisproducten. Hou ze wel ongepaneerd, ongekruid en bestrooi ze niet met bloem. Voor de andere producten moet je kijken op de verpakking. Meer info: www.glutenvrij.nl Lactose-intolerantie Lactose intolerantie komt voor wanneer de darmen de melksuikers (lactose) niet goed kunnen verteren. Lactose kan je vooral terugvinden in melk en melkproducten, maar ook in bouillonblokjes, brood, sauzen, snoep, sommige medicijnen, Lactose wordt dikwijls gebruikt als goedkope vulstof bij kant en klaargerechten. Zure melkproducten, zoals karnemelk, bevatten minder lactose dan gewone zoete melkproducten. Harde kazen worden over het algemeen goed verdragen. Je kan best voeding op basis van sojamelk of rijstmelk gebruiken. Hierin is geen lactose terug te vinden. Lactose intolerantie komt in sommige gevallen voor in combinatie met glutenintolerantie. Meer info: www.zerolactose.be Specifieke voedselallergieën Verschillende kinderen op je kamp zullen een allergie hebben voor een bepaald product. Er zijn veel verschillende reacties in allerlei gradaties. Hier verder op ingaan heeft dus weinig zin.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 7:
Toch zijn ook hier enkele aandachtspunten: Een allergie is een allergie, heb hier respect voor (ook al kan het op de medische fiche staan, omdat het kind iets niet lust ) Hou hier in het bijzonder rekening met de hygiëne. Allergieën die ervoor bekend staan hevige reacties op te wekken (noten, vis, ) kan je voorkomen door de producten niet te gebruiken in je kampmenu of door heel erg voorzichtig om te gaan met je materiaal bij de bereiding (reinig je snijplank grondig, gebruik andere lepels, vergeet je mes niet af te wassen, ). Gebruik ook ander materiaal bij het serveren. Ook al gaat het maar om één kind, probeer een alternatief in je menu te voorzien, zodat iedereen hetzelfde kan eten en dat het kind zich niet anders hoeft te voelen. Sommige allergieën lijken een beetje bizar. Maar tomaten of bananen kunnen bijvoorbeeld eczeem opwekken. En kindjes met astma kunnen bijvoorbeeld gevoelig zijn voor een stof die vrijkomt bij het koken van champignons, bij het eten van verse ananas, Neem een allergie serieus. Het is niet omdat je niet onmiddellijk zichtbare tekenen ziet, dat er niets aan de hand is. Ook hoofdpijn, vermoeidheid, krampen en misselijkheid kunnen symptomen zijn van allergie en intolerantie. Soms is een heel kleine dosis al voldoende om de symptomen uit te lokken. Als een kind iets verkeerd in de mond gestoken heeft, kan je bellen naar het antigifcentrum op het nummer: 070/245 245. Enkele tips: Dien geen melk toe, melk is GEEN tegengif! Laat niet braken! o Meestal is braken niet aangewezen. Vraag eerst het advies van het antigifcentrum of dat van een arts. Aarzel niet! Je belt beter een keer te veel, dan een keer te weinig.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 7;
Voedselveiligheid en hygiëne Bacteriën zijn microscopisch kleine wezentjes die aanwezig zijn in bijna alle voedingsmiddelen. Bij een onaangepaste temperatuur en vochtigheidsgraad gaan zij zich erg snel vermeerderen. Gelukkig is de overgrote meerderheid van deze bacteriën ongevaarlijk. Slechts enkele bacteriën zijn in staat ons ziek te maken via het voedsel. Ook op kamp kan een voedselinfectie of een voedselvergiftiging de kop opsteken. In dit deel vind je praktische tips die je kan toepassen in de kampkeuken om voedselinfecties te voorkomen. Verstandig aankopen Vlees, vis, zuivelproducten en charcuterie zijn risicoproducten. Let vooral bij deze producten goed op wat je koopt! Vlees dient gehaald te worden bij de vaste winkel die in het logiboek vermeld staat (max. 1 dag op voorhand!) en vis koop je bij voorkeur diepgevroren. Bestellingen van grote hoeveelheden vlees kan je vacuüm laten trekken, waardoor het langer vers blijft (als het voldoende koel gehouden wordt). Vraag ernaar bij de slager of het grootwarenhuis. Je moet dit vaak wel een aantal dagen op voorhand bestellen. Droge producten en voedingsmiddelen die sterk gesuikerd, gezuurd of gezouten zijn, zijn veel minder vatbaar voor bacteriën. Zo kan je voedsel in glas of blik, drank, suiker, rijst, bloem, deegwaren en kruiden al op voorkamp kopen. Let op bij het vervoer van risicoproducten! In de kofferbak van een auto kan de temperatuur heel snel oplopen. Op de kampplaats vind je een isotherme container die je dient te gebruiken om de temperatuur tijdens het transport zo stabiel mogelijk te houden. Na het winkelen, kan je ook best onmiddellijk naar de kampplaats terugkeren en alles in de koelkast en/of diepvriezer stoppen. Kijk ook uit met giften van sponsors, die soms beperkt houdbaar zijn!!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 7<
Juist bewaren Enkele tips Zet voedsel nooit rechtstreeks op de grond. Ook blikken en flessen zet je best op een rek. Bewaar droge voedingsmiddelen in een kast en sluit deze s avonds goed af. Groenten en fruit bewaar je best op een houten rek of in een houten kist. Zij moeten kunnen ademen. Controleer de temperatuur van de koelkast. Deze moet zich steeds tussen 4 en 7 C bevinden. Afkoelen moet zo snel mogelijk gebeuren. Je kan dit best in kleine porties in de koelkast doen. Afgekoelde producten mogen maximum 2 dagen bewaard worden. Licht, lucht en vocht bevorderen voedselbederf. Open de koelkast, koelruimte en diepvriezer daarom zo weinig mogelijk. Vries een ontdooid product nooit opnieuw in. Er kunnen zich intussen immers schadelijke micro organismen gevormd hebben en die worden niet onschadelijk gemaakt in de diepvriezer. Wat je zelf invriest, is meestal minder voedzaam, omdat de invriezing langzamer gebeurd dan bij de leverancier. Hierdoor worden grote kristallen gevormd die de cellen van het voedsel beschadigen. Zelf invriezen is vooral geschikt voor soepgroenten (prei, selder,...). Ontdooien kan op drie manieren: o Plaats de voedingswaren de dag voordien in de koelkamer of koelkast o Gebruik de microgolfoven en verwijder het dooiwater onmiddellijk o In gesloten verpakking onder koud stromend water De tijd tussen ontdooiing en gebruik mag maximum 48 uur zijn. Respecteer het FIFO principe (first in, first out) voor verse producten waar geen houdbaarheid op staat, zoals bijvoorbeeld verse groenten.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 7=
Correct bereiden Voorkom kruisbesmetting. Gebruik voor verhitte bereidingen nooit dezelfde snijplanken, messen en schotels die voordien in contact geweest zijn met rauwe producten. Je moet ze eerst grondig reinigen. Boven de +65 C worden micro organismen beschadigd (dood) = begin van de warme keten De ideale ontwikkelingstemperatuur voor microorganismen is gelegen tussen +7 C en +65 C. Onder de +7 C vertraagt de vermenigvuldiging van de micro organismen (soort van winterslaap) = begin van de koude keten Dit wil dus zeggen dat alle warme bereidingen minimaal tot 65 C opgewarmd moeten worden opdat alle micro organismen onschadelijk zouden zijn. Het afbakken/opwarmen gebeurt ook best zo kort mogelijk voor consumptie. Vermijd het gebruik van verse eieren in gerechten die niet meer verwarmd worden zoals puree, mayonaise, chocomousse, Aan tafel De temperatuur van de te serveren maaltijd moet minimum 65 C zijn. Je kan hiervoor een speciale steekthermometer gebruiken, die bedoeld is om te prikken in het eten. Zuivelproducten (melk, yoghurt, boter, kaas, ) verdienen speciale aandacht. Laat ze niet te lang op tafel staan en open niet teveel producten tegelijk. Je kan bv. de datum noteren op geopende verpakkingen die kunnen vervallen.!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 7>
Hygiënetips Snijplanken reinig je best na elk gebruik met heet water en afwasmiddel. Was je handen voordat je voedingswaren aanraakt en nadat je rauwe voedingswaren hebt aangeraakt. En uiteraard na elk bezoek aan het toilet en na het snuiten van de neus. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar het wordt vaak vergeten. Voorzie voldoende droge en propere handdoeken om af te drogen. Een apart handdoekje voor handen wassen, is geen overbodige luxe. Gebruik bij voorkeur de papieren rol om je handen af te drogen. Steek elke avond alle handdoeken, keukenhanddoeken, schotelvodden,... in de wasmachine en laat deze op een hoge temperatuur draaien. Rook niet in de keuken, dit mag je trouwens nergens in het bijzijn van de kinderen. Verzorg het onderhoud van de keuken. Dweil of veeg dagelijks en laat geen voedsel of resten onafgedekt staan of op de grond liggen. Het leven van een schotelvod uur Handeling Aantal micro organismen in de schotelvod 9u00 Propere schotelvod 100 9u30 Gemorste melk opgenomen 40.000 10u00 Gemorst water opgenomen 44.000 10u30 72.000 11u00 Condensatiewater uit de ijskast opgenomen 127.000 11u30 190.000 12u00 Andijvie gesneden en snijplank afgeveegd 860.000 13u30 Aanrecht drooggewreven na de afwas 2.660.000 14u00 4.220.000 14u30 Gemorst bloemwater opgenomen 180.000.000 15u30 Kanariepoep van de stoelleuning geveegd 740.000.000 16u00 1.200.000.000 16u30 Gemorste thee opgenomen 1.800.000.000 17u00 3.000.000.000!"#$%&'()*+%+,-($).*/0.1.2+,#3$(#ing *""&.3"4()-($%$&).5675. 56