Heupoperatie De revisie heupprothese
Inhoud Inleiding 3 Een heupprothese 3 Een heupprothese met complicaties 3 Noodzaak van vervanging van totale heupprothese 4 De operatie 4 Na de operatie 4 De 1e dag na de operatie 5 De 2e dag na de operatie 5 De volgende dagen na de operatie 5 De wond 6 Het ontslag 6 Leefregels na ontslag 6 Wat u niet mag de eerste 8 weken 6 Overige aanbevelingen 8 Fysiotherapie na ontslag 8 Poliklinische controles 8 Leven met een (vervangen) heupprothese 8 Vragen en Tip 9 Registratie van operatiegegevens 9 Sint Maartenskliniek 10 Colofon 12 2
Inleiding U ontvangt deze informatie omdat u van de arts gehoord heeft dat u een vervanging (ook wel revisie) van de totale heupprothese krijgt in de Sint Maartenskliniek. In deze folder leest u meer informatie over de noodzaak van een heupoperatie, de opname, de ingreep en de herstelperiode. De heupprothese Een heupprothese bestaat meestal uit drie of vier onderdelen: de steel met daarop de kop, deze beweegt onder het kommetje (de cup) welke vaak uit twee delen bestaat en in het bekken zit. Normaliter kan de prothese zo goed als pijnvrij functioneren. Een heupprothese met complicaties Er kunnen na verloop van tijd problemen ontstaan met een prothese. Vaak is (uitstralende) heuppijn en stijfheid hiervan het gevolg. Deze problemen kunnen verschillende oorzaken hebben: Loslating en slijtage Door langdurig gebruik, kan het plastic van de kom slijten, dit kan ontstaan door het vele bewegen van de kop. Dit geeft soms aanleiding tot loslating van (een onderdeel van) de prothese. Infectie Het is soms niet mogelijk een infectie van de prothese te behandelen met alleen antibiotica of operatief spoelen van de heup. Dan is het noodzakelijk de prothese te verwijderen en te herplaatsen. Uit de kom schieten (luxatie) Indien de heup meer dan eens uit de kom schiet, kan het noodzakelijk zijn de stand of vorm van de prothese te veranderen. 3
Andere redenen Een enkele keer is revisie nodig ten gevolge van een andere dan bovengenoemde redenen, bijvoorbeeld een breuk van het bovenbeen of een forse verstijving ten gevolge van overmatige verkalkingen. Noodzaak van vervanging van de heupprothese Indien er bij een prothese duidelijk pijnklachten en hinder optreden, kan dit reden zijn om de heupprothese te laten vervangen. De operatie is erop gericht om (onderdelen van) de prothese te vervangen en daardoor de pijn en hinder weg te nemen. De operatie Tijdens de operatie worden één of meerdere onderdelen van uw heupprothese vervangen. Om het heupgewricht te bereiken, maakt de orthopeed een snede aan de zijkant van het bovenbeen, vervolgens wordt het gewrichtskapsel geopend om de prothese te bereiken. Daarna wordt de toestand van de prothese nogmaals beoordeeld en wordt er bekeken welk onderdeel vervangen moet worden. Deze onderdelen worden dan met behulp van speciale instrumenten verwijderd. Tijdens de operatie worden wondkweken afgenomen om een eventuele infectie te kunnen uitsluiten of aantonen. Eventuele botdefecten van kom of bovenbeenbot worden opgevuld met donorbot of verstevigd met een soort metalen gaas of een steunschaal. Vervolgens kan de nieuwe prothese worden geplaatst. Na herplaatsen van het kopje op de steel, wordt de heup weer in de kom gezet. Het gewrichtskapsel, spieren en de operatiewond worden gesloten. Soms wordt nog een wonddrain aangebracht die kort na de operatie wordt verwijderd. De kop blijft in de kom door het gewrichtskapsel en de daarom liggende spieren. Om de heup goed stabiel te krijgen, kan het nodig zijn het been iets te verlengen. Tijdens de ingreep en ook daarna nog krijgt u antibiotica toegediend om de kans op een infectie te verkleinen. De antibioticaduur hangt af van de reden van de operatie, en kan variëren van 1 tot 5 dagen tot meerdere weken. De operatie kan 2 tot 3 uur duren. 4
Na de operatie In principe gaat u na de ingreep naar de verkoeverkamer en daarna terug naar de verpleegafdeling. Het kan ook zijn dat u na de ingreep naar de Post Anesthetic Care Unit (PACU) gaat. Dit is afhankelijk van uw lichamelijke conditie. De anesthesist meldt u dit, indien mogelijk, tijdens het pre-operatief onderzoek. Op de PACU vindt de eerste uren intensieve bewaking en controle plaats. U verblijft daar in principe één nacht. Zodra u voldoende hersteld bent, gaat u terug naar de verpleegafdeling. De eerste dagen na de operatie wordt er gezorgd voor een goede pijnstilling (zie folder Anesthesie en pijnbehandeling bij een operatie ). Na de operatie heeft u een infuus en bij de wond zit soms een drain; dit is een slangetje om bloed en wondvocht af te voeren. U krijgt tijdelijk een blaascatheter zodat uw urine vanzelf wordt opgevangen. Enkele uren na de operatie begint u met het toedienen van bloedverdunnende middelen door middel van injecties. U krijgt hierover instructies op de verpleegafdeling. Bloedverdunnende middelen gaan de vorming van stolsels in de bloedvaten (denk aan een trombosebeen) tegen. U blijft deze injecties toedienen tot en met 4 weken na de operatie. De 1e dag na de operatie Op deze dag wordt de drain normaal gesproken verwijderd (indien geplaatst). Een fysiotherapeut komt bij u langs om enkele oefeningen met u te doen en om u instructies te geven. De oefeningen zijn erop gericht om uw geopereerde been weer te durven gebruiken. Er zal voor worden gezorgd dat uw been in de juiste houding ligt: de voet een beetje naar buiten gedraaid en de benen in lichte spreidstand. Een goede stand van de benen is belangrijk om te voorkomen dat de gewrichtskop door een verkeerde beweging uit de kom schiet. De fysiotherapeut helpt u om op de bedrand of in de stoel te gaan zitten en indien mogelijk wordt ook gestart met de looptraining. De 2e dag na de operatie De fysiotherapeut helpt u uit bed en in de stoel en leert u hoe u dit zelfstandig kunt doen. Ook gaat u starten met de looptraining of wordt de looptraining uitgebreid indien u al de eerste dag na de operatie heeft gelopen. Soms is de nieuwe heupprothese direct volledig belastbaar, dat wil zeggen dat u op het geopereerde been mag steunen. Hierbij maakt u gebruik van een passend loophulpmiddel; meestal gaat u met twee 5
elleboogkrukken naar huis. Afhankelijk van de botkwaliteit wordt soms ook gekozen voor een langere periode niet of minimaal belasten van de heup/het been. De volgende dagen na de operatie tot en met het ontslag Normaal gesproken verwijdert de verpleegkundige op de 4e dag de verbandpleister, wordt de wond gecontroleerd en daarna afgedekt met een nieuwe pleister. Het is belangrijk dat de wond afgedekt blijft totdat hij droog is. De looptraining zult u dagelijks verbeteren/uitbreiden onder leiding van uw fysiotherapeut. Ook beoordeelt de fysiotherapeut na de operatie wanneer u kunt starten met het twee keer per dag gedurende een ½ uur op de buik liggen. U draait daarbij over de geopereerde zijde. Als buikligging om de één of andere reden voor u niet mogelijk is, kunt u twee keer per dag een ½ uur plat op uw rug liggen. Dit is belangrijk om de spieren in de lies goed op lengte te brengen, als deze verkort blijken te zijn. De fysiotherapeut oefent ook het traplopen en legt uit hoe u de auto kunt in- en uitstappen. De wond Indien de wond gehecht is met oplosbare hechtingen, hoeven deze niet verwijderd te worden. Wel mag de huisarts na 14 dagen eventuele knoopjes aan weerszijde van de wond afknippen. Indien de hechtingen niet oplosbaar zijn, maakt u een afspraak om de hechtingen 14 dagen na de operatie te laten verwijderen op de wondpolikliniek. Dit kan in overleg met de afdelingsarts ook door de huisarts gedaan worden. Het ontslag De verwachte opnameduur is 6 tot 8 dagen. De opnameduur kan variëren, dit is afhankelijk van de wondgenezing en de uitslag van de wondkweken. De zaalarts of verpleegkundige bespreekt met u wanneer u na de operatie naar huis mag. Voor ontslag wordt er een controlefoto van de heup gemaakt bij de Radiologie. 6
Leefregels na ontslag U kunt niet meteen alles zelf. Bepaalde bewegingen zijn voor het gewrichtskapsel belastend. Het gewrichtskapsel is nog niet zo sterk en moet de kop en kom op de plaats houden. Uw behandelend arts kan u adviseren over wanneer u weer kunt autorijden, fietsen en sporten. Lees ook de folder Leefregels na ontslag. Wat u niet mag de eerste 8 weken: zelf autorijden tot na het eerste poliklinische bezoek na de operatie zonder stok of kruk lopen in bad zitten fietsen - u mag eventueel wel op een hometrainer met hoog zadel zwemmen Een mogelijke complicatie is het uit de kom schieten van de prothese (dit wordt luxatie genoemd). Het risico hierop is het grootst in de eerste 2 maanden na de operatie en wordt vaak veroorzaakt door een verkeerde beweging. Daarom is het belangrijk dat u onderstaande risicobewegingen de eerste 8 weken na de operatie vermijdt: het geopereerde been naar binnen draaien de benen kruisen (over elkaar slaan) buigen over 90º (haaks) van de geopereerde heup; dat betekent dat u uw bovenbeen en buik te dichtbij elkaar brengt een combinatie van deze bewegingen Dit houdt in dat u vooral goed moet opletten bij: - Zitten - Vermijd lage stoelen, zachte banken, een te lage wc, een te laag bed en voorover buigen als u zit. Bij het gaan zitten of opstaan plaatst u eerst het geopereerde been naar voren. Bij het instappen in de auto moet u eerst gaan zitten en dan de voeten één voor één naar binnen zetten. Bij het uitstappen moet u eerst de voeten één voor één naar buiten zetten en dan pas opstaan. Zet de autostoel in de achterste stand en klap ook de rugleuning zo ver mogelijk achterover. - Liggen Gedurende de eerste 8 weken wordt geadviseerd om op de rug of de buik te slapen. Indien dit problemen oplevert, mag u op de geopereerde zijde slapen. Pas op bij het in en uit bed stappen: niet de benen kruisen. Let er ook op dat uw bed hoog genoeg is. 7
- Bukken - U mag niet bukken! Als u toch iets van de grond wilt oprapen, steek dan uw geopereerde been naar achteren, steun op het andere been en zoek met uw hand steun op bijvoorbeeld een stoel of tafel of gebruik een helpende hand. - Aan- en uitkleden - Pas op met het aan- en uittrekken van uw (onder)broek, kousen en schoenen in verband met het te fors buigen van uw heup. Laat u hierbij bij voorkeur door iemand helpen of gebruik hulpmiddelen, zoals een lange schoenlepel. In alle gevallen draait u uw benen naar buiten (knieën uit elkaar). In de periode vanaf 8 weken na de operatie mogen bovenstaande leefregels soepeler worden gehanteerd. Het is echter niet de bedoeling dat u de bewegingen die u in de eerste 8 weken moest vermijden, daarna weer extra gaat oefenen. De beweeglijkheid van de geopereerde heup zal dus, in bepaalde mate, blijvend beperkt zijn. Overige aanbevelingen Ga 2 keer per dag een ½ uur lang op uw buik liggen, als dit is geadviseerd. Als u niet op uw buik kunt liggen, ga dan 2 keer per dag een ½ uur op uw rug liggen. Houdt u aan de instructies die u van de fysiotherapeut heeft gekregen betreffende de looptraining en de oefeningen. Deze adviezen worden uitgebreid beschreven in de folder Adviezen na een totale heupoperatie. In deze folder staan ook foto s van de bewegingen die u wel en niet mag maken. Deze folder krijgt u thuisgestuurd als u zich heeft aangemeld voor de informatiebijeenkomst of na de operatie van de fysiotherapeut. Fysiotherapie na ontslag Na de opname wordt de fysiotherapie thuis meestal voortgezet. U beoordeelt samen met de fysiotherapeut in het ziekenhuis of dit ook voor u geldt. 8
Poliklinische controles Na 6 tot 8 weken komt u op de polikliniek voor controle bij een artsassistent. Er wordt een röntgenfoto ter controle gemaakt. Aan de hand van de foto en de bevindingen wordt het verdere beleid bepaald. Na 3 tot 4 maanden komt u op controle bij uw eigen orthopedisch chirurg of op het prothesecontrole spreekuur. Hier ziet u een arts-assistent of een Physican Assistant (PA). Een PA is opgeleid om deze controles te doen en werkt onder supervisie van een orthopedisch chirurg. Leven met een (vervangen) heupprothese Er worden vaak vragen gesteld over de levensduur van een prothese. Het hoogwaardige plastic van de kom is aan slijtage onderhevig het is onder andere afhankelijk van uw dagelijkse activiteiten. Soms moet een versleten kom vervangen worden. Dit is zelden binnen 10 jaar nodig. De meest voorkomende reden voor een hernieuwde operatie is het loslaten van de prothese, doordat de verbinding tussen bot en de prothese loslaat. De heupprothese kan dan worden vervangen. De kans hierop is wisselend, soms gebeurt het pas 15 jaar of later na plaatsing van de nieuwe heup. Soms gebeurt het helemaal niet. Een infectie van de nieuwe heupprothese kan optreden. Een goede controle is belangrijk en daarom krijgt u steeds een afspraak voor controle op de polikliniek. Om de kans op een infectie zoveel mogelijk te beperken is het noodzakelijk uw huisarts te waarschuwen bij ziekten die gepaard gaan met koorts en bij geïnfecteerde wonden. Indien een tandarts een infectie aan uw tanden (bijvoorbeeld kaakabces) moet behandelen, is het raadzaam om vooraf antibiotica te gebruiken. Dit geldt niet als er alleen sprake is van andere behandelingen zoals het plaatsen van vullingen of een behandeling van de mondhygiënist. Een brief met deze adviezen voor de tandarts is bij de polikliniek Orthopedie aanwezig. Vragen Vragen die u nog heeft na het 6lezen van deze folder kunt u stellen tijdens het preoperatief onderzoek of aan de orthopedisch consulenten. 9
Tip Neem deze folder mee wanneer u wordt opgenomen. U kunt dan alle relevante informatie nog eens nalezen. Registratie van operatiegegevens Uw operatiegegevens worden opgenomen in de landelijke 'Registratie Orthopedische Implantaten' onder vermelding van uw burgerservicenummer. Door registratie van deze gegevens kunnen we een beter beeld krijgen van de levensduur van protheses. Hiermee kunnen we de kwaliteit van zorg verder verbeteren. Als u bezwaar heeft tegen registratie van uw gegevens in dit register, maak dit dan kenbaar bij uw behandelend arts. Sint Maartenskliniek De Sint Maartenskliniek is als enige ziekenhuis in Nederland volledig gespecialiseerd in houding en beweging. U kunt op verschillende locaties in het land bij ons terecht voor behandeling van eenvoudige tot zeer complexe aandoeningen op het gebied van orthopedie, reumatologie en revalidatie na ziekte, een ongeval of hersenletsel. Doordat we ons volledig richten op aandoeningen aan het houding- en bewegingssysteem is onze ervaring en kennis groot. We staan dan ook bekend als een vooraanstaand ziekenhuis dat in de behandeling gebruikmaakt van de laatste inzichten. Op onze onderzoeksafdeling ontwikkelen we nieuwe behandelmethoden en doen we onderzoek naar het effect ervan. De Sint Maartenskliniek beschikt verder onder meer over een gespecialiseerde apotheek en een pijnbehandelcentrum. Bij de Sint Maartenskliniek staat de patiënt centraal. U wordt persoonlijk benaderd, deskundig begeleid en u kunt rekenen op onze uitgebreide voorzieningen. Wij staan klaar om u gastvrij te ontvangen. Voor meer informatie over onze behandelingen en een overzicht van al onze behandellocaties, kunt u terecht op onze website www.maartenskliniek.nl. 10
11
Meer informatie of vragen Colofon Voor vragen of meer informatie kunt u contact opnemen met de orthopedisch consulenten via telefoonnummer (024) 365 96 59 of e-mail orthopedie.consulenten@maartenskliniek.nl. Uitgave van de afdeling Communicatie i.s.m. afdeling Orthopedie. December 2016 Bestelcode 001604605 Bezoekadres Hengstdal 3, 6574 NA Ubbergen (bij Nijmegen) Postadres Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen Telefoon (024) 365 99 11 Internet www.maartenskliniek.nl