Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/82691 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Gevolgen opwarming VS Vooraf Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Stap 7 Over dit lesmateriaal Pagina 1
Gevolgen opwarming VS Vooraf Leerdoelen Deze opdracht gaat over de invloed van het broeikaseffect op het dagelijks leven in de Verenigde Staten. Veel Amerikanen willen er niet aan, maar de toename van extreem weer, die de opwarming van de aarde met zich meebrengt, is niet meer te negeren. We laten dat zien met een aantal concrete voorbeelden. Aan het eind van deze opdracht: Kun je minmaal twee voorbeelden van extreem weer en/of natuurrampen die voorkomen in de V.S. beschrijven. Kun je de relatie tussen natuurrampen en de opwarming van de aarde beschrijven. Kun je twee concrete voorbeelden geven van de effecten van de opwarming van de aarde. Eindproduct Het eindproduct van deze opdracht is een invuloefening. Beoordeling Met het invullen van goede woorden laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald. Laat de oefening beoordelen door een klasgenoot. Werkwijze Groepsgrootte Deze les doe je alleen. Het eindproduct laat je beoordelen door een klasgenoot. Benodigdheden Geen bijzonderheden Tijd Pagina 2
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. Stap 1 Extreem weer Volgens meteoroloog Robert Henson hebben de Verenigde Staten van Amerika het meest extreme weer van de wereld. Orkanen, tornado's, droogte, overstromingen, bosbranden, stormen, hittegolven en koudefronten: Amerika heeft het allemaal. Elk jaar heeft Amerika te kampen met meer dan tienduizend hevige onweersbuien en meer dan duizend tornado s. Vergelijk dat eens met China dat ongeveer even groot is (Amerika: 9.629.091 km²; China: 9.596.961 km²) met minder dan tien tornado s per jaar. Amerika wordt elk jaar door 80 tot 90% van alle tornado s in de wereld getroffen. Kijk ook naar het filmpje. Wat maakt het weer in Amerika zo bijzonder? Voor een deel is dat te wijten aan de geografische omstandigheden. Amerika ligt halverwege de evenaar en de Noordpool. De ene keer waaien de winden vanuit het ijzige Canada en Siberië naar Amerika, de andere keer komen de winden met tropische hitte uit Zuid-Amerika. Amerika ligt ook tussen twee oceanen en in het oosten van het land worden de winden vanuit zee niet getemperd door hoge bergen (zoals in het westen van het land wel het geval is). Rond de Golf van Mexico en de zuidoostkust (zoals Florida) komen veel tornado s aan land. Misschien kun je je de orkaan Katrina nog herinneren, die in 2005 bij New Orleans een ramp veroorzaakte. Daarbij kwamen 1.836 mensen om en de schade was 80 tot 90 miljard dollar groot. Extreem weer en natuurrampen horen kennelijk bij het leven in Amerika. Ze zijn te verklaren vanuit de klimatologische omstandigheden van het continent. Maar het aantal natuurrampen neemt jaar na jaar toe en dat vraagt om nieuwe verklaringen. Vraag Waarom zijn er wel orkanen en tornado s in de Verenigde Staten, maar niet in Nederland? Stap 2 Pagina 3
Gevolgen van het versterkt broeikaseffect Klimaatverandering, ooit beschouwd als een probleem voor de verre toekomst, heeft zich stevig vastgezet in het heden. Zomers worden langer en warmer, met periodes van ongewone hitte die langer duren dan eender welke Amerikaan ooit heeft meegemaakt. Winters worden korter en warmer. Regen valt in hevigere stortbuien uit de lucht. Mensen zullen langer en meer last hebben van seizoensgebonden allergieën, en ze zullen andere plantensoorten in hun tuinen zien en andere vogelsoorten in hun buurt. Aan het woord is niet een of andere obscure doemdenker. Nee, bovenstaande tekst komt uit de samenvatting (het hele rapport is 840 pagina s!) van het rapport Gevolgen van de klimaatverandering in de Verenigde Staten dat door meer dan 300 wetenschappers én vertegenwoordigers van de oliemaatschappijen is uitgebracht in opdracht van de regering van Obama. Bron:Het klimaatrapport van mei 2014 De golf aan natuurrampen in de VS is het gevolg van de opwarming van de aarde. Dat staat voor het eerst keihard (zoals de Amerikaanse media in koor roepen) in het overheidsrapport. De gevolgen van de opwarming van de aarde zullen zich niet pas morgen of overmorgen voordoen. Ze zijn vandaag al voelbaar. Verder schrijven de wetenschappers in het rapport: We willen het publiek duidelijk maken dat dit geen probleem van de verre toekomst is. Dit is een probleem dat Amerikanen nu al aangaat. Of het nu gaat om overstromingen, gevoeligheid voor droogte, heftigere bosbranden - al deze dingen hebben op dit moment gevolgen voor Amerikanen." Om de Amerikanen te overtuigen, somt het rapport allerlei concrete voorbeelden op. Verderop vind je enkele voorbeelden. Vraag Welk verband tussen gezondheid en klimaatverandering geven de wetenschappers aan? Stap 3 Pagina 4
2 graden Fahrenheit meer Sinds 1895 wordt de temperatuur in Amerika gemeten. De Amerikanen doen dat niet in Celsius maar in Fahrenheit. Sinds die tijd is de gemiddelde tempe ratuur in Amerika met zo n 2 graden Fahrenheit (2ºF) gestegen. 1 graad Fahrenheit is 5/9 van een graad Celsius. 2oF komt dus overeen met 1,11 oc. Zo n 80% van die stijging heeft sinds 1980 plaatsgevonden. Volgens de Amerikaanse wetenschappers is die opwarming van de aarde het gevolg van menselijke activiteiten. Vooral het aantal broeikasgassen is gestegen door de verbranding van fossiele brandstoffen, ontbossing en overconsumptie. Een of twee graden meer, wat maakt het uit? De wetenschappers geven echter aan dat die temperatuurstijging leidt tot meer extremen: hittegolven, droogte, overstromingen en extreme regenbuien. Zo maakt de gemiddelde temperatuur van 2012 dit tot het warmste jaar ooit in Amerika gemeten. De wetenschappers stellen dat zonder menselijke activiteiten de gemiddelde temperatuur in de afgelopen 50 jaar zou zijn gedaald in plaats van gestegen. Als er niets wordt gedaan tegen de opwarming stijgt de temperatuur aan het einde van de eeuw met naar schatting meer dan 10ºF. Kaart NASA: Pagina 5
Vraag In 120 jaar is de temperatuur met 2 F gestegen. Over 80 à 90 jaar zal dat een flink stuk hoger zijn. Teken in de grafiek hieronder waaruit blijkt dat, als we geen maatregelen nemen, de Pagina 6
temperatuurstijging (in F) zal doorgaan. Welke meetpunten, die je nodig hebt voor je grafiek, kun je uit de tekst van de vorige pagina halen? Tabel - Vul in: Stap 4 Dennenkever Er is één diertje dat heel blij is met de opwarming van de aarde: de dennenkever, ook wel schorskever genoemd. De laatste jaren zijn in het westen van Amerika (en Canada) honderdduizenden hectaren bos verwoest door dit beestje dat niet groter is dan een halve centimeter. Het beestje overleeft gemakkelijker door de warmere winters en langere zomers, waardoor het meer kans krijgt om in de naaldbomen waar het huist een schimmel achter te laten. Amper een paar weken na de infectie sterft de boom volledig af. Door de massale bossterfte is de temperatuur in de aangetaste gebieden de afgelopen jaren met ongeveer 1 graad Celsius gestegen. Als er meer dode bomen zijn, neemt de verdamping af. Verdampingsprocessen hebben een koelend effect op lucht- en oppervlaktetemperatuur. Minder koeling, hogere temperatuur, en die warmte heeft de dennenkever Pagina 7
weer nodig om zich gemakkelijker voort te planten. Op die manier is het kleine beestje verantwoordelijk voor een ingrijpende verandering van het hele klimaatsysteem in Amerika en Canada. De gevolgen voor de commerciële houtwinning in deze landen is desastreus. Vraag De gevolgen van de vraatzucht van de dennenkever werken als een vicieuze cirkel. Leg uit hoe die vicieuze cirkel werkt. Stap 5 Inuit De inheemse volken van Alaska (Amerika), het uiterste oosten van Siberië (Rusland), Groenland en Canada noemen zichzelf Inuit of (zoals in Alaska:) Yupik. De Amerikanen spreken meestal over 'native Alaskans' ('oorspronkelijke Alaskanen'). De Inuit en Yupik zijn al 5.000 jaar gewend aan een leven in de kou. In Barrow, een van de meest noordelijke plaatsen van de wereld en de noordelijkste plaats van de Verenigde Staten, kan de temperatuur zakken tot meer dan 30 graden onder nul (Celsius). Het ijs is voor deze Noordpoolbewoners snelweg, bouwgrond en jachtveld tegelijk. Het is de oorspronkelijke bewoners opgevallen dat het de laatste jaren warmer is geworden in het poolgebied. Ze merken al jarenlang dat het ijs in de lente vroeger en sneller smelt en in de winter onbetrouwbaar dun is. Smeltend ijs betekent dat reizen gevaarlijker is geworden en dat hun huizen verzakken. Verschillende Yupik zijn al door het ijs gezakt en verdronken. Mijn mensen jagen al 5.000 jaar op het ijs, maar nu ligt de dood overal op de loer, zegt Nicodemus Illauq. Bovendien bemoeilijkt het smeltend ijs de jacht, waardoor ze minder te eten en te verkopen hebben. "Klimaatverandering wordt versterkt in het noordpoolgebied", aldus Sheila Watt-Cloutier, voorzitter van de Inuit Circumpolar Conference, een organisatie van bevolkingsgroepen in Alaska, Canada, Groenland en een deel van het oosten van Siberië. "Het is niet alleen een milieukwestie, maar ook een culturele zaak. Het is een bedreiging voor onze manier van leven en onze culturele overleving als inheems volk." "Als je voor je levensonderhoud afhankelijk bent van het ijs, is dat een onvoorstelbare verandering die grote aanpassing vereist", zegt Robert Corell van de American Metereological Society, hoofd van een grote wetenschappelijke studie naar de gevolgen van het broeikaseffect op het Noordpoolgebied, getiteld Arctic Climate Impact Assessment (ACIA). Vraag Pagina 8
Geef met een concreet voorbeeld aan wat er in het leven van de Yupik verandert, als gevolg van de klimaatverandering. Stap 6 Een vreemde winter In Europa en in Amerika, aan beide kanten van de oceaan, sprak men in januari 2014 over een vreemde winter. In Nederland schommelde in die eerste weken de temperatuur tussen de 7 en 15 graden (Celsius) boven nul, ongewoon warm voor de tijd van het jaar. Tegelijkertijd schommelde in de oostkust van Amerika de temperatuur tussen -15 en -35 C. De koudegolf hield maanden aan en duurde tot in maart. Het ene na het andere kouderecord werd gebroken. Twee samengevoegde kaarten van de NASA: Blauw laat de kou zien, rood de warmte. In Europa zagen veel mensen in deze warme winter het bewijs dat de klimaatverandering definitief was begonnen. In Amerika zagen veel mensen in deze koude winter juist het bewijs dat de klimaatverandering een mythe is. Beide partijen hebben het mis. Pagina 9
Paul Newman, werkzaam aan de NASA Goddard Space Flight Center, vindt het lastig om beide gebeurtenissen te linken aan de klimaatverandering. Maar volgens hem laten de beide kaartjes wel zien dat de temperaturen die winter afwijken ten opzichte van het gemiddelde. En afwijkingen van het gemiddelde passen weer wel bij extreem weer, een van de aanwijzingen dat het klimaat (= het gemiddelde over een periode van 30 jaar weer) aan het veranderen is Vraag Waarom kan de vreemde winter van 2013/2014 niet worden toegeschreven aan de klimaatverandering? Stap 7 Invuloefening Vul de juiste woorden in op de juiste plek. Kies uit de volgende woorden: Pagina 10
dennenkever één winter extreem koud extremen gemiddelde temperatuur hevige onweersbuien Inuit ongewoon warm opwarming van de aarde smeltend ijs tornado Weer en klimaat in de Verenigde Staten Extreem weer en natuurrampen horen bij het leven in Amerika. Elk jaar heeft Amerika te maken met tienduizenden...1... en meer dan duizend...2...'s. Maar het aantal natuurrampen neemt jaar na jaar toe en dat vraagt om nieuwe verklaringen. De golf aan natuurrampen in de VS is het gevolg van de...3... Dat staat voor het eerst keihard in een overheidsrapport. Sinds de temperatuur in de VS wordt gemeten is de...4... met 2 graden Fahrenheit gestegen. Die stijging meer leidt tot meer...5.... Door de gestegen temperatuur floreert de...6.... De vraatzucht van dit diertje zorgt voor massale bossterfte. Door de gestegen temperatuur is het leven voor de...7... juist veel minder florissant. Door het...8... in Alaska wordt hun manier van leven bedreigd. Het vreemde weer tijdens de winter van 2013/2014 reageerden de Europeanen heel anders dan de Amerikanen. In Europa was het...9... voor die tijd van het jaar. Veel Europeanen zagen daarin een bewijs dat de klimaatverandering definitief is begonnen. In Amerika was het in die winter juist...10... Veel Amerikanen zagen daarin een bewijs dat de klimaatverandering een mythe is. Beiden hebben het mis. Klimaatverandering is niet toe te schrijven aan het weer van...11.... Klimaatverandering kun je alleen meten over een periode van dertig jaar. Pagina 11
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 om 11:31 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Landschappen (en menselijke activiteit); Systeem aarde; Aardrijkskunde; doelen Klimaat; Natuurrampen; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting Pagina 12 2 uur en 0 minuten