Directe therapie bij het jonge stotterende kind Mies Bezemer Stottercentrum Zeeland NVLF congres, 18-11-2011 NVLF congres 2011 1
Stottercentrum Zeeland & maatschap logopedie Goes Middelburg Zierikzee R.Grauwels M.Bezemer E.van Meurs L.Schipper L.Schipper S. Smits M.de Vlieger S.Smits L.Ahlers N. van der Weele Logopedisten/stottertherapeuten medewerkers@stottercentrumzeeland.nl www.stottercentrumzeeland.nl NVLF congres 2011 2
Beslissen: directe therapie bij een jong stotterende kind? Niet de leeftijd van het kind is doorslaggevend maar.. De mate waarin het stotterprobleem zich heeft ontwikkeld, met aandacht voor de totale ontwikkeling van het kind. NVLF congres 2011 3
Stottergedragingen: NVLF congres 2011 4
Stotteren, nature en nurture Nature: genetica, rijping, groei, temperament (reactiviteit) Nurture: Leren (S-O-R-C/K) - klassieke conditioning - operante conditionering - cognitief leren, model leren, sociaal leren (temperament: zelfregulatie!) Relatief permanente gedragsverandering Oefening en ervaring Experimenteren met regulatie strategieën nieuwe gedragsmogelijkheden NVLF congres 2011 5
Problemen bij leerprocessen Negatieve effecten op: Cognities m.b.t. stotteren Houding naar stotteren Emoties Motivatie Gevolgen: Secundair gedrag Negatieve cognities en emoties Sociale problematiek Meer en heftiger reacties van de omgeving NVLF congres 2011 6
secundair gedrag op jonge leeftijd, Luca NVLF congres 2011 7
Hoe kritisch kan een jong stotterend kind zijn? Nisa NVLF congres 2011 8
Temperament (Rothbart, 2001) Constitutionele en individuele verschillen in reactiviteit en zich ontwikkelende zelfregulatie Reactiviteit: biologische basis. Invloed van rijping en ervaring Zelfregulatie: faciliteren of remmen van reactiviteit (gedragsaspect van temperament) NVLF congres 2011 9
Informatie over temperament Interview ouders Observeren (stotter)gedrag (video van interactie) Vragenlijsten Elisabeth Oyler/ andere vragenlijsten rond temperament Gesprek met het kind zelf over stotteren, aangepast aan algehele ontwikkeling NVLF congres 2011 10
Stotteren en temperament (Conture 2006; Eggers 2010; Boey 2010) Als groep: Hoger score op angst, frustratie, toenadering en activiteit Lager score op remmende controle en attention shifting Scoren hoger op gevoeligheid en reactiviteit en lager op zelfregulatrie NVLF congres 2011 11
Klinische observaties: kinderen met sterk temperament Sterk ontwikkelde spraak- taalontwikkeling (metacognitie) Stellen zich hoge eisen Lage frustratietolerantie Lastig m.b.t. bio-ritme Ernstiger stottergedrag NVLF congres 2011 12
Reageren emotioneel Volledig bewustzijn van stotteren, al snel na begin van stotteren Reageren met meer boosheid en frustratie op het stotteren, meer en heviger motorische reacties, meer vermijdingsgedrag, meer vechtgedrag Wisselwerking tussen sterkte van bewustzijn van stotteren en reacties vanuit de omgeving NVLF congres 2011 13
Hoge eisen stellen.guus NVLF congres 2011 14
Invloed van temperament op stottergedrag Sterker reactie op kernstottergedrag Sneller gevoel van controleverlies Minder in staat tot zelfregulatie Nieuwe situatie eerder angstwekkend Minder in staat tot afremmen inadequate regulatie Meer emotionele arousal ( implicaties voor conditionering) Meer opwinding meer fysieke reacties sterker motorische patronen Minder remming/ attentionshift minder probleemoplossing NVLF congres 2011 15
Uitlokkende factoren, in combinatie met persoonlijkheidsfactoren en luisteraarreacties NVLF congres 2011 16
Bron: oudercursus R. Boey, Antwerpen p Spraak- en taalontwikkeling bij stotteren NVLF congres 2011 17
Starkweather: verwachtingen en mogelijkhedenmodel (Demands and Capacities) indirect én direct Een evenwicht zoeken op alle ontwikkelingsgebieden, tussen mogelijkheden van het kind verwachtingen die men heeft van het kind Motorisch, linguistisch, sociaal emotioneel én cognitief NVLF congres 2011 18
ouders therapeut kind vriendjes derden NVLF congres 2011 19
Instandhoudende factoren Aanleg / Erfelijkheid Temperament van het kind Leereffecten bij kind Leereffecten bij omgeving Andere problematiek (spraak- taalstoornissen, fonologische stoornissen, autisme e.a.) Luisteraarreacties /advisering NVLF congres 2011 20
Ervaring: indirecte therapie niet altijd gewenste resultaat.. Keuze erna: directe therapie? Afhankelijk stellen van: Leeftijd? Tijd verstreken na begin van stotteren? Specifieke patronen van stotteren? Specifieke fase van stotteren? Nee: kind geeft zelf aan welke interventie gewenst is NVLF congres 2011 21
Reactie op stotteren met..eerste desensitisatie en regulatie, Fedde NVLF congres 2011 22
Voordelen van indirecte therapie blijven gebruiken, erna/ erbij directe therapie Ouderbegeleiding, begeleiding derden Leren praten over praten Leren praten over stotteren Beurtgedrag, leren wachten Tolerantie in algemeen verhogen iets (nog) niet goed kunnen, moet kunnen, aandacht voor perfectionisme NVLF congres 2011 23
Vervolg directe therapie.. Praattijd en luistertijd Leren praten over cognities en emoties Desensitisatie voor stottergedragingen Gebruik innerlijke spraak stimuleren Probleemoplossing Spelen met vloeiendheid bevorderende spreek/ stotter wijze Individueel en/of in kleutergroepje NVLF congres 2011 24
Innerlijke spraak Innerlijke spraak stuurt het eigen gedrag, geeft mogelijkheid tot zelfinstructie (Vygotsky, Meichenbaum) Innerlijke spraak kleurt hoe iemand een stimulus waarneemt (ik ben een sufferd! dat lukt me nooit!) NVLF congres 2011 25
Herstel en persistentie (1) (Boey, 2010) Wat ís terugval? Wat ís herstel? Wat wordt er gemeten? Verschillende onderzoeken, verschillende cijfers Ethische bezwaren bij onderzoek: wie neem je niet in therapie? Onderzoek op lange termijn is lastig te organiseren NVLF congres 2011 26
Herstel en persistentie (2) (Boey, 2010) Internationaal heel verschillende cijfers Herstel of voortduren van stotteren lijkt mede bepaald te worden door ernst van stotteren en reacties erop bij aanvang Retrospectief longitudinaal onderzoek (10 jaar) door Boey (2008): bij licht stotteren herstellen 6 à 7 van de 10 kinderen, bij ernstig stotteren herstellen 2 à 3 kinderen van de 10 NVLF congres 2011 27
Instellen op periodes wel/ geen therapie, Luca nu NVLF congres 2011 28