rv 68 RI084592_26-03-2001 COMFORTABEL FIETEN IN DE REIDENTIE een aantal praktische beleidsuitgangspunten om fietsen in Den Haag aantrekkelijker te maken Den Haag maart 2001 Niek Roozenburg
1. Inleiding/aanleiding Het gebruik maken van de fiets is een van de goedkoopste, snelste en milieuvriendelijkste manier van transport in stedelijk verband. Met een fiets ben je binnen de stad vaak het eerste op de plek van bestemming. Vaak -zeker op niet al te lange afstanden- is de fiets stukken sneller dan de auto of het openbaar vervoer. Dat een relatief gering aantal personen (35% van het aantal regionale verplaatsingen) kiest voor de fiets in plaats van de auto heeft mede te maken met het ontbreken van voldoende comfort. Afgezien nog van het ontbreken van voldoende stallingsmogelijkheden en afgezien van het gure klimaat in west Nederland zien veel mensen belemmeringen voor het gebruik van de fiets. 1.1. Veiligheid De grootste belemmering is ontegenzeggelijk de betrekkelijk kwetsbare positie van de fietser bij de verkeersveiligheid. Bij veel verkeersongevallen zijn helaas fietsers betrokken. Vaak met letselschade of met dodelijke afloop. Het investeren in de veiligheid voor fietsers is geen overbodige luxe. Vandaar ook onze pleidooien voor meer vrijliggende fietspaden, meer 30-km-zones en een intensievere aanpak van de black-spots en greyspots alsmede het stimuleren van veilig rijgedrag. Op dit punt heeft de fractie wat suggesties gedaan en zal die ook in de toekomst blijven doen. 1.2. Comfort Naast het ontbreken van voldoende veiligheid van de fietser, is ook het gebrek aan fietscomfort een factor die meeweegt in de keuze om de fiets al dan niet frequent te gebruiken. Bij dat comfort moet men niet denken aan de weersgesteldheid in de Haagse regio, want daar kunnen we helaas niets aan veranderen. Bij comfort moeten we vooral denken aan de kwaliteit van de fietsvoorzieningen, waarbij de weginfrastructuur, zoals aanwezigheid van fietspaden of fietsstroken en kwaliteit van het wegdek van belang zijn. Duidelijk moge zijn dat GroenLinks als uitgangspunt heeft om daar waar mogelijk is te kiezen voor vrijliggende fietspaden langs hoofdwegen, fietsstroken waar de fietspaden ruimtelijk niet kunnen worden aangelegd en het veilig laten meerijden van fietsers tussen het overige verkeer in de woongebieden! In dit initiatiefvoorstel zal niet ingegaan worden op de concrete behoefte aan meer infrastructuur voor fietsers, maar het accent liggen op de kwaliteit van de bestaande infrastructuur en de eisen die gesteld moeten worden aan toekomstige infrastructuur voor fietsers. 2. Wat is fietscomfort Het begrip comfort is breed en vooral subjectief. Toch is het goed mogelijk om het begrip comfort te objectiveren. Door het Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek (CROW) is in een studie, IBN 90-6628-196-0, aangegeven hoe de fiets- verkeersdeelnemer zijn/haar comfort ervaart. In 5 provincies, 1 recreatieschap en 7 gemeenten is een onderzoek verricht naar het fietscomfort waarvan een brede interview-sessie onder wegbeheerders deel uitmaakte. Uit dat onderzoek lichten we een paar markante opmerkingen: - bij de meeste beheerders bestaat de neiging over te gaan naar gesloten verharding voor fietspaden. Voor fietspaden binnen de bebouwde kom gaat de voorkeur uit naar de toepassing van rood materiaal. Bij een aantal beheerders worden met succes cementbeton fietspaden aangelegd (in verband met de verwachten lage onderhoudskosten en het tegengaan van problemen als gevolg van onder meer mollengangen en boomworteldoorgroei). - de meeste geïnterviewde beheerders voeren geen specifiek beleid gericht op beheer en onderhoud van fietspaden. Er bestaan wel fietspadenplannen, maar deze zijn meer gericht op de aanleg van nieuwe fietspaden en het benoemen van fietspaden naar functie. Een aantal beheerders werkt wel met algemene uitgangspunten, zoals: - onderhoud moet gericht zijn op instandhouding - veiligheid en comfort dienen voorop te staan. - de meeste beheerders hebben geen behoefte aan andere onderhoudsmaatregelen voor fietspaden dan die nu worden toegepast. Wel hebben sommige beheerders behoefte aan ander materieel, waarmee ook op moeilijk bereikbare plaatsen onderhoud goed kan worden toegepast. - de Fietsersbond heeft haar afdelingen gevraagd een globaal oordeel te geven over het onderhoud van de fietspaden. Daarbij bleek dat men vooral lette op vlakheid, schoonhouden, verlichting/bebording/markering en de wijze van klachtenafhandeling door de wegbeheerder. Op basis van het onderzoek van CROW is een comfortmeting gedaan met 110 testrijders die proefvakken uitgevoerd in asfaltbeton, tegels en cementbeton hebben beoordeeld, met als belangrijkste conclusie dat asfaltbeton het beste scoort qua comfort.
De rapportcijfers van de 110 testrijders Beschrijving Asfaltbeton Tegels Cementbeton VLAKHEID (trillingen, oneffenheden) TEXTUUR (stroefheid, vastheid materiaal) AMENHANG (scheuren, voegen, naden) 6,69 5,95 6,01 7,13 6,56 6,77 6,90 6,25 6,21 EINDCIJFER 7,06 6,38 6,38 Uit de bovenstaande tabel kan onder meer worden geconcludeerd dat er voor de asfaltbeton- en cementbetonverhardingen een nadrukkelijke voorkeur bestaat. Vervolgens is nog een gedetailleerder onderzoek gedaan naar de mate van het ervaren van hindering door scheurvorming, losliggende tegels, voegwijdten e.d. Na cumulatie van alle comfortfactoren bleek dat 45 % van de deelnemers asfaltbeton prefereren, 30 % cementbeton beter vinden en 25 % om hen moverende redenen beton tegels prefereren. (bron: CROW-publicatie 94) 3. Fietspaden Eerder, bij de begrotingsbehandeling 2001, heeft GroenLinks gepleit voor het aanleggen van zoveel mogelijk vrijliggende fietspaden in rood asfalt. Zie motie 4.10, zoals ingediend op 19 oktober 2000. Deze motie werd door het college ontraden, ondanks dat de motie gewijzigd was in de richting van hetgeen het college stelde bij het pre-advies op de in eerste termijn ingediende moties. 3.1 De mogelijke bezwaren tegen fietspaden in asfaltbeton nader in beeld De bezwaren van het college richtten zich op een aantal aspecten. - asfalt is duurder in aanleg en beheer, dus per jaar kunnen er minder kilometers worden aangelegd en/of onderhouden - asfalt is vaak niet mogelijk omdat er leidingen onder de fietspaden liggen - aanwezige wortelstructuren van bomen ondervinden schade van asfalt Op deze drie bezwaarpunten gaan we expliciet in. 3.1.1 De kosten Dat asfalt de facto duurder is dan betontegels in niet juist. Bij de totale verdeling van kosten dient rekening gehouden te worden met de factoren - aanleg, -groot onderhoud en klein onderhoud alsmede de afschrijvingstermijn. In de onderstaande tabel (bron: CROW-publicatie 94), die de initiatiefnemer heeft geïndexeerd naar het prijsniveau van 2001 blijkt dat asfaltbeton relatief goedkoop is. Vergeleken worden de onderstaande materialen A1 (30 mm dichtasfaltbeton/70 mm grindasfaltbeton op zandbed-ondergrond) A2 (30 mm dichtasfaltbeton/40 mm grindasfaltbeton/200 mm steenfundering) C (140 mm cementbeton op zandbed-ondergrond) T1 (80 mm tegels 300 x 300 zonder steenfundering) T2 (80 mm tegels 300 x 300 met 200 mm steenfundering) Type kosten aanleg per m² in ƒ groot onderhoud in 30 jaar per m² in ƒ klein onderhoud in 30 jaar per m² in ƒ TOTAAL in 30 jaar per m² in ƒ A1 25,00-35,00 25,00-30,00 5,00-6,00 55,00-70,00 A2 35,00-40,00 25,00-30,00 5,00-6,00 65,00-80,00 C 50,00-55,00 3,75-6,00 0,60-2,40 55,00-65,00 T1 65,00-70,00 25,00-30,00 6,00-7,00 95,00-110,00
T2 80,00-85,00 25,00-30,00 6,00-7,00 110,00-120,00 # bedragen weergegeven in directe kosten (exl.btw en directiekosten) 3.1.2 Leidingen onder het wegdek Een argument tegen het aanleggen van fietspaden in asfalt is het gegeven dat onder fietspaden vaak kabels en leidingen aanwezig zijn. Bij vervanging of reparatie aan deze kabels en leidingen zou het moeilijker zijn om bij de leidingen te komen wanneer het fietspad in asfalt is aangelegd in plaats van een uitvoering in betontegels. Dit bezwaar is relatief. Enerzijds is asfaltbeton op pneumatische wijze snel te verwijderen en is herstel van kleine stukjes asfalt relatief eenvoudig te doen. Ook op de autorijbaan worden gaten en oneffenheden adhoc met asfalt succesvol gerepareerd! Anderzijds is het verwijderen en herplaatsen van betontegels ook niet altijd eenvoudig. Vaak moeten tegels toch geheel vernieuwd worden en is het na verloop van tijd wederom herstellen van het fietspad door inklinken van het wegdek noodzakelijk. Al met al dus een niet al te overtuigend argument om níet over te gaan tot meer aanleg van asfaltbeton fietspaden. 3.1.3 Wortelstructuren Een derde en voor GroenLinks natuurlijk belangrijk te wegen tegenargument voor asfalt fietspaden is de schade die deze paden zouden kunnen betekenen voor de bomen langs deze fietspaden. Over het algemeen blijkt een gewenste afstand tussen straatbomen en fietspad van 1 meter te gelden. Vaak is dat niet mogelijk en grenzen de bomen en de rand van het fietspad op kortere afstand van elkaar. In de praktijk zien we dat de tegels van het fietspad daar los komen te liggen en dat het fietscomfort navenant afneemt. Bij asfalt doet zich een gelijksoortig proces voor, met dat verschil dat het asfalt eerst een bult gaat vertonen en later scheurvorming optreedt. Deze scheurvorming wordt aanzienlijk ernstiger na een periode van regen en sneeuw gecombineerd met vorst. Uit de bij de initiatiefnemer bekende informatie is niet gebleken dat bomen meer last hebben van in betontegel uitgevoerde fietspaden dan van asfaltpaden. Een volwassen boom drukt asfalt met net zoveel moeite omhoog dan betontegels! 3.1.4. Conclusie Uit paragraaf 3.1.1. tot en met 3.1.3. wordt duidelijk dat er in principe geen bezwaar hoeft te bestaan tegen het op grote schaal aanleggen/ vervangen van fietspaden in rood asfaltbeton. Vandaar het voorstel om bij het aanleggen van fietspaden en bij groot onderhoud van bestaande fietspaden uit te gaan van de onderstaande beslisboom. chema wordt ingeplakt 3.2 Fietspaden in De Kern Gezond-gebied (DKG) In een groot deel van de Haagse binnenstad is voor de inrichting gekozen voor het zogenaamde DKGmateriaal. Asfaltstroken zijn daarin detonerend. De initiatiefnemer is het daar mee eens. Het is dan ook nadrukkelijk niet ons voorstel om in DKG-gebieden klinkers te vervangen door rood betonasfalt. Wel achten wij het van belang dat de kwaliteit van het fietswegdek in die gebieden extra aandacht behoeft. Deze aandacht kan bestaan door een solide aanleg en een frequenter controle op kwaliteit en adequate vervanging bij geconstateerde gebreken. Hier is een extra beleidsimpuls in financiële termen op zij plaats. Zie meer hierover in paragraaf 5 van dit initiatiefvoorstel. 4. Fietsstroken Helaas is het niet altijd mogelijk om bij doorgaande wegen plaats vrij te maken voor vrijliggende fietspaden. oms is een straat te smal om en de automobilist en de voetganger en de fietser geheel ter wille te zijn. Afgezien van het feit dat GroenLinks vindt dat de keuze bij dit verdelingsvraagstuk te vaak ten nadele uitvalt van de fietser, willen wij een voorstel ter verbetering van bestaande fietsstroken doen. Fietsstroken zijn lang niet altijd veilig. Ze scheppen schijnveiligheid en in sommige gevallen zijn ze ronduit onveilig. Op een relatief eenvoudige wijze is het mogelijk dat bestaande fietsstroken veiliger worden. Het systeem, dat onder andere in Rotterdam succesvol is gebleken, komt er op neer dat tussen de parkeerstrook en de fietsstrook een dubbele onderbroken belijning wordt aangebracht. De afstand tussen die lijnen is, afhankelijk van de breedte van het wegprofiel, enkele decimeters. Dit soort belijningssystemen schijnen in praktijk op het gedrag van de automobilist zo te werken dat men bij in- en uitstappen en in- en uitparkeren beter let op de positie van de fietser. De initiatiefnemer stelt voor een aantal fietsstroken op proef op deze wijze aan te leggen en dan na twee jaar te evalueren of de verwachte effecten er ook daadwerkelijk zijn.
5. De financiën Het initiatiefvoorstel gaat in hoofdlijn uit van het huidige niveau van financiering van aanleg en onderhoud van fiets-infrastructuur. De voorgestelde maatregelen zijn in principe budgettair neutraal, op paragraaf 3.2 (DKGzones) na. Voor DKG stellen wij voor om het onderhoudsbudget structureel te verhogen met ƒ 100.000,= t.l.v. het budget nieuw beleid.
6. Voorstel De gemeenteraad van Den Haag, Gezien het initiatiefvoorstel van het GroenLinkse raadslid Niek Roozenburg, Overwegende dat het in belang van een leefbare stad is dat het fietsgebruik gestimuleerd wordt, Overwegende dat de keuze van de verkeersdeelnemer voor de fiets mede bepaald wordt door de kwaliteit van de fietsvoorzieningen in de stad, Overwegende dat op tal van plaatsen de noodzakelijke fiets-infrastructuur ontbreekt en deze aangelegd zal moeten worden, Overwegende dat de bestaande infrastructuur voor de fietser op veel plekken verbetering behoeft qua vormgeving en onderhoud, Van mening dat een beleidsintensivering van het fietsbeleid op bovengenoemd gebied gewenst is, Besluit: I. Het college van burgemeester en wethouders op te dragen een inventarisatie te doen opstellen van thans in de gemeente aanwezige vrijliggende fietspaden die in betontegels of klinkerbestrating zijn uitgevoerd en waarvan duidelijk is dat een uitvoering in asfalt een verantwoorde keuze kan zijn. II. III. IV. Als uitgangspunt bij (regulier) onderhoud van de onder I. genoemde fietspaden over te gaan tot de vervanging van het wegdek door rood asfalt op basis van de beslisboom uit 3.1.4. van dit voorstel. Als uitgangspunt bij de aanleg van nieuwe vrijliggende fietspaden steeds -indien technisch mogelijk en verantwoord is- het principe te hanteren dat rood asfalt wordt gebruikt. Ook dit conform de beslisboom uit 3.1.4. van dit voorstel. De fietspaden die niet uitgevoerd kunnen worden in rood asfaltbeton, bij aanleg of vervanging, uit te voeren in rode betontegels. V. Om met een nader te selecteren aantal reeds aanwezige fietsstroken een proef qua belijning te starten, in die zin dat er tussen de parkeerstrook en de fietsstrook een dubbele onderbroken witte lijn wordt aangebracht. Deze proef wordt na twee jaar geëvalueerd. VI. VII. De fietspaden in de binnenstad, die in het kader van De Kern Gezond (DKG) in klinkers dienen te zijn uitgevoerd, frequenter op onderhoud te laten controleren en de daarbij geconstateerde gebreken eerder te verhelpen. Ter dekking van het onder VI genoemde besluit de volgende structurele begrotingswijzing door te voeren: Lasten van post 210.2 (straten, wegen, pleinen en voetpaden) verhogen met een bedrag van ƒ 100.000,= Lasten van post 922.3 (beleidsvoornemens) verlagen met ƒ 100.000,= Aldus besloten in de openbare vergadering van... ecretaris Voorzitter