Veranderen: Focus op cultuurverandering en het overwinnen van weerstand Breukelen, 15 december 2009 Elsbeth Reitsma; e.reitsma@c3am.nl Frank Wolterink; f.wolterink@c3am.nl
Agenda Kennismaking Weerstand - kader/perspectief op weerstand - aan de slag Pauze Cultuurverandering - kader/perspectief op cultuur(verandering) - aan de slag Afronding
Wat is weerstand? Een reactie op een emotioneel proces dat zich binnen mensen afspeelt. Voorspelbaar & noodzakelijk voor veranderen. Voor de manager (soms) wel lastig.
Weerstand en denken in kleuren: betekenis voor verandertraject (De Caluwé & Vermaak) Kleur Wat beweegt mij Wat remt mij Geel Blauw Ambiguïteit/ Instabiliteit/ Pressie Het steekspel Hoog in de boom/ Belangrijkheid Duidelijkheid/ Zakelijkheid Puzzels/ Uiteenrafelen Iets concreets tot stand brengen Gelabeld worden/ Gestigmatiseerd raken/ Voorspelbaar zijn Er niet bij horen/ Gezichtsverlies Relativeren/ Er is geen werkelijkheid Emotionaliteit/ Vage toestanden Onzekerheid/ Open eindes Rood Iets leuks/ Aangenaams Samen zijn/ Familiegevoel Mensen in de knel, helpen Individualiteit/ Machogedrag Onzorgvuldigheid/ Op de persoon Moeilijk gedoe Groen Verwondering Uitproberen/ nieuwe dingen Uitdaging/ grenzen verleggen Politieke spel/ Verborgen agenda s Aan mensen sleuren Perfectioneren/ Routine Wit Onzekerheid/ Dubbelzinnigheid Innovatie/ Mogelijkheden Mysteries/ Paradoxen Clichés/ Saaiheid/ Middelmaat Regels/ Inflexibiliteit Bevoogding/ Groepsdwang
Weerstand als Weerstand door Gevecht voor de goede zaak (= energie!) Slechte ervaringen uit het verleden Schade voor (individuele!) belangen en posities Beperken van mogelijke schade: de schuld krijgen bij falen Verschil in zienswijze / ideologie (niveau overtuigingen / aannames) Verschil in tempo en beleving (individuele transitie)
Waar wringt de schoen? Antwoorden op weerstand Oorzaak van weerstand Ik zie het nut er niet van in. Het dient mijn belang niet. Ik durf niet; heb slechte ervaringen. Ik kan het niet. Ik heb een andere visie, overtuiging. Antwoord Uitleg geven; samen betekenis aan geven. Ruilen, onderhandelen. Ondersteuning geven, vertrouwen schenken. Cursus, coaching, training on the job. Keuze om mee te gaan of om te vertrekken.
De cultuuromslag
Wat is cultuur? Een organisatiecultuur is: Collectief en uniek De collectieve mentale programmering die de ene groep van de andere onderscheidt (Hofstede, 1991). Aangeleerd / leerbaar dus veranderbaar De som van alle gemeenschappelijke en als vanzelfsprekend ervaren veronderstellingen die een groep in de loop van haar bestaan heeft geleerd (Schein,1999). Stabiliteit biedend (onzekerheidsreductie) Het geheel van vooronderstellingen, opvattingen, waarden en normen die mensen zich als lid van hun samenleving / organisatorisch verband hebben verworven door middel van leerprocessen en dat bijdraagt tot (maatschappelijke) eenheid (Jager en Mok, 1983). Te zien en te ervaren door te kijken naar gedrag Het feitelijke gedrag van medewerkers van een organisatie, dat voortkomt uit een stelsel impliciete en expliciete veronderstellingen, waarden en normen (De Caluwé en Vermaak, 2006).
Cultuur bestaat uit drie samenhangende niveaus die elkaar beïnvloeden (Schein) 1. Artefacten 2. Waarden & normen 3. Overtuigingen & aannames De merkbare en voelbare kenmerken van een organisatie Meningen, ideeën, richtlijnen en inzichten over goed en fout die men in woord uitdraagt Waar geloof ik in? Wat is waar? Hoe denk ik dat de wereld in elkaar zit?
Cultuur: Normen en overtuigingen (Schein) Enigszins zichtbaar NORMEN VOOR GROEPSGEDRAG Medewerkers reageren snel op verzoeken van klanten Managers betrekken medewerkers uit lagere niveaus bij de besluitvorming Managers maken lange dagen GEDEELDE OVERTUIGINGEN Moeilijk te veranderen Onzichtbaar Managers vinden de klant belangrijk Medewerkers vinden kwaliteit belangrijker dan kwantiteit Werken is leuk (tussen 9 en 5 uur) Extreem moeilijk te veranderen
Drie profielen van gezondheidszorgorganisaties 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 Procesgericht Resultaat gericht Mensgericht Werkgericht Organisatie gebonden Professioneel Open Gesloten Strakke controle Losse controle Pragmatisch Normatief V&V Thuiszorg Algemeen Ziekenhuis
Case: outsourcing Situatie: Geld besparen door de interne onderhoudsdienst / catering uit te besteden. Business Case is positief: financieel en kwalitatief Personeel gaat over naar de contractpartner Er ontstaat gerommel: dat kan niet. (Weerstand) Je bereidt je als manager van deze dienst voor op het gesprek met jouw medewerkers: Welke weerstanden verwacht je? (weerstand door.) Waar krijgen jouw medewerkers energie van? (kleuren) Welke cultuurverschillen verwacht je tussen jouw dienst en de contractpartner? (artefacten, beleden waarden, overtuigingen) Welk type activiteiten zal een positieve invloed hebben in het overgangstraject?