Algemene Sociologie PA B1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Algemene Sociologie PA B1"

Transcriptie

1 Algemene Sociologie PA B1

2 Doel college kennismaking met en inzicht geven in: de geschiedenis van de Sociologie gezichtspunten en sociologische begrippen hanteren van sociologische begrippen in mondelinge en schriftelijke opdrachten.

3 Overzicht hoofdstuk 1 Betekenis van het begrip Sociologie Belang Sociologie Selectiviteit referentiekader definitie van de situatie

4 Hoofdstuk 1: wat verstaan we onder sociologie? Sociologische begrippen hoofdstuk 1: Sociologie Sociaal handelen Sociale situatie Referentiekader Zakelijke werkelijkheid Beleefde werkelijkheid Jargon Begrip term definitie

5 Definitie Sociologie

6 Sociologie: De wetenschap die het samenleven van mensen binnen grotere en kleinere verbanden bestudeert.

7 De samenleving: een speelveld??

8 Speelveld en samenleving vergeleken Speelveld Spelers Teams Regels, vastgelegd in reglementen Scheidsrechter bestraft Elke speler 1 positie & meerdere rollen Spelers maken zich nuttig Samenleving Handelende mensen Groeperingen Waarden en normen, wetten Mensen onderling Mensen: meerdere posities & rollen Functies

9 Sociologie: Wetenschap Systematiek Samenleven : Sociaal handelen Verbanden op 3 niveaus: Micro Meso Macro

10 Waarom Sociologie voor PA? Sociale aspecten van het samenleven Sociologisch kijken naar de samenleving/ sociologische zienswijze ontwikkelen

11 Waarneming

12 Belang Sociologie Sociologie is kritisch d.w.z.: Relativeren door te relateren

13 Selectieve waarneming, referentiekader en definitie van de situatie Door hun omgang met anderen: kennis (beeldvorming) verklaringen beoordeling

14 Referentiekader:?

15 Referentiekader Definitie: Het geheel van kennis, verklaringen en oordelen over de (sociale) omgeving. Referentiekader (enerzijds) afhankelijk van 1: sociale situatie.

16 Sociale situatie bestaat uit: De omstandigheden waaronder mensen verkeren De groepen, netwerken waartoe zij behoren Het milieu waaruit zij afkomstig zijn Het werk dat zij dagelijks verrichten M.a.w. de (directe) ervaringen

17 Referentiekader ook afhankelijk van: 2. opvoeding ] & 3. onderwijs ] = indirect, uit ervaringen van onze voorgangers Agv sociale situatie. Selectiviteit --- definitie van de situatie

18

19 Diverse vormen van selectiviteit Selective exposure Selective perception Selective retention VERDER: Selectiviteit in gespreksonderwerp

20 Waarop is selectie gebaseerd? beperkte en specifieke ervaringen Emoties Persoonlijke voorkeuren (uit eerdere ervaringen) Antipathieën Andere positieve of negatieve gevoelens. Mensen zien dus dingen niet alleen zoals de dingen zijn, maar ook zoals zijzelf zijn!!!

21 Vandaar onderscheid in: ZAKELIJKE (objectief) werkelijkheid EN BELEEFDE (subjectief) werkelijkheid

22 Beinvloeding menselijk gedrag Ervaringen & leerprocessen in contacten Referentie kader Selectieve waarneming Definitie situatie gedrag

23 Vragen Man uit binnenlanden van Maleisie naar Singapore. Enige dat hem opviel was man met handkar. Met welk sociologisch begrip kun je de man s reactie vatten? Bij grote betogingen schatten organisatoren het aantal deelnemers meestal veel hoger in dan de politie die de orde handhaaft. Sociologische verklaring? Waarom is iemand die er zelf bij is geweest niet vanzelfsprekend een betrouwbare getuige

24 Vragen (2) In wat voor soort situaties zijn mensen zich (vooral) bewust van hun eigen referentiekader Kan referentiekader veranderen? Relatie referentiekader - definitie van de situatie Geef voorbeeld van op selectieve waarneming gebaseerde definitie van de situatie die tot ongewenste of ergere resultaten leidt

Sociale kaders: Hoofdstuk 16 Cultuur

Sociale kaders: Hoofdstuk 16 Cultuur Sociale kaders: Hoofdstuk 16 Cultuur Begrippen: -Cultuur -Cultureel relativisme -Cultuur patroon -Cultural lag -Culturele uitrusting -Subcultuur -Contracultuur Definitie Cultuur Samenhangend geheel van

Nadere informatie

Inhoud. Deel 1 Psychologie Gedrag en invloeden op gedrag Persoonlijkheid Leerprocessen Motivatie 91

Inhoud. Deel 1 Psychologie Gedrag en invloeden op gedrag Persoonlijkheid Leerprocessen Motivatie 91 Inhoud Deel 1 Psychologie 13 1 Gedrag en invloeden op gedrag 15 1.1 Gedrag van mensen 16 1.2 Definitie van gedrag 17 1.3 Invloeden op gedrag 19 Samenvatting 27 Eindvragen 28 2 Persoonlijkheid 31 2.1 Het

Nadere informatie

Eindtermen. Opleiding Grensbewaking

Eindtermen. Opleiding Grensbewaking Eindtermen Opleiding Grensbewaking () Deelkwalificatie 4 Persoonlijk Maatschappelijke Vorming (PMV) Onderwijseenheden deelkwalificatie 4 24. Sociologie 02 25. Beroepsethiek 04 Beroepshouding (KPC competenties)...

Nadere informatie

Maatschappijleer in kernvragen en -concepten

Maatschappijleer in kernvragen en -concepten Maatschappijleer in kernvragen en -concepten Deel I Kennis van de benaderingswijzen, het formele object Politiek-juridische concepten Kernvraag 1: Welke basisconcepten kent de politiek-juridische benaderingswijze?

Nadere informatie

Opgave 1 Agressie op het sportveld

Opgave 1 Agressie op het sportveld Opgave 1 Agressie op het sportveld 1 maximumscore 3 uitvoerende macht (één van de volgende): 1 politie/openbaar Ministerie/officier van justitie/minister van Veiligheid en Justitie met als taak het opsporen

Nadere informatie

HBO Toegepaste psychologie Contactdag GGZ Kinderen en Jeugd. Drs. Yèrma van Egeraat Registerpsycholoog NIP

HBO Toegepaste psychologie Contactdag GGZ Kinderen en Jeugd. Drs. Yèrma van Egeraat Registerpsycholoog NIP HBO Toegepaste psychologie Contactdag GGZ Kinderen en Jeugd Drs. Yèrma van Egeraat Registerpsycholoog NIP Programma Kennismaking Competenties Gespreksvaardigheden Anamnesegesprek: o Uitvoeren o Observeren

Nadere informatie

Hoofdstuk 6: waarden, normen en. instituties

Hoofdstuk 6: waarden, normen en. instituties Hoofdstuk 6: waarden, normen en Begrippen hoofdstuk 6: Normen Sancties Socialisatie Waarden Belangen Instituties Anticiperen Internalisatie Vertraging instituties vervolg Taboe Folkways en mores Universals

Nadere informatie

PROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES

PROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES PROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES Bijzondere procesdoelen 4.1 Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf 4.2 Eerbied voor de anderen 4.3 Zorg voor de anderen 4.4 Eerbied

Nadere informatie

Sociologie & interculturele psychologie

Sociologie & interculturele psychologie Sociologie & interculturele psychologie 0. Sociologie vs interculturele psychologie Situering van het vak o Psychologie o Studie van het individuele gedrag o Vaak experimenteel opgezet o Abstractie van

Nadere informatie

CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG. Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit

CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG. Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit 27 mei 2016 MIJN CULTUUR IS DE JOUWE NIET, MAAR DAAROM NIET MINDER WAARD!! ZORGVERLENING IS CULTUREEL GEKLEURD Model

Nadere informatie

Reactie van mensen op stemgeluid. Frits van den Berg

Reactie van mensen op stemgeluid. Frits van den Berg Reactie van mensen op stemgeluid Frits van den Berg Overzicht Stemgeluid en spraak deel van onze natuur Gemeten hinder en slaapverstoring Omgang met stemgeluid Stem/spraak: deel van onze natuur Ons gehoorsysteem

Nadere informatie

Vertrouwen in toezicht. 10 april 2015 Frédérique Six Vrije Universiteit Amsterdam

Vertrouwen in toezicht. 10 april 2015 Frédérique Six Vrije Universiteit Amsterdam Vertrouwen in toezicht 10 april 2015 Frédérique Six Vrije Universiteit Amsterdam Om te beginnen. Een commissaris heeft drie functies. Als toezichthouder moet je een gezond wantrouwen hebben, als adviseur

Nadere informatie

Hoofdstuk 10: Positie, status en rollen

Hoofdstuk 10: Positie, status en rollen Hoofdstuk 10: Positie, status en rollen Begrippen hoofdstuk 10 Sociale posities Toegewezen posities Verworven posities Sociale status Aanzien Achting Sociale rollen Role set Positie-set Rollenconflicten

Nadere informatie

I n l e i d i n g. 1 He t b e g r i p a r m o e d e

I n l e i d i n g. 1 He t b e g r i p a r m o e d e DEEL C ARMOEDE 1 Het b e g r i p a r m o e d e I n l e i d i n g Dit deel is enigszins afwijkend van de voorgaande twee, in die zin dat het intellectuele debat over armoede en de oorzaken daarvan niet

Nadere informatie

Perceptie. dinsdag 6 maart 2012

Perceptie. dinsdag 6 maart 2012 Perceptie H7 Gestuurde perceptie... Perceptie betekent observatie, hoe je iets waarneemt, je blik zoals in is een glas half vol of half leeg?. Je perceptie wordt beïnvloed door je ervaringen en je basishouding

Nadere informatie

AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen 9/21/ Rian Aarts & Kitty Leuverink

AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen 9/21/ Rian Aarts & Kitty Leuverink Bron: Baarda, B. (2014) Dit is onderzoek! AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen Rian Aarts & Kitty Leuverink 1 Inhoud bijeenkomst 2 Praktijkprobleem bespreken Onderzoeksdoel formuleren

Nadere informatie

AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen

AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen Rian Aarts & Kitty Leuverink Bron: Baarda, B. (2014) Dit is onderzoek! Inhoud bijeenkomst 2 Praktijkprobleem bespreken Onderzoeksdoel formuleren

Nadere informatie

Inhoud. 1 Oriëntatie op de psychologie 15

Inhoud. 1 Oriëntatie op de psychologie 15 Inhoud 1 Oriëntatie op de psychologie 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Wetenschap 16 1.3 Psychologie 19 1.3.1 Object van de psychologie 20 1.3.2 Object en theorie 23 1.4 Relatie tussen de psychologie en andere

Nadere informatie

talentstimuleren.nl CREATIEF DENKEN Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën

talentstimuleren.nl CREATIEF DENKEN Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën Ik let op (onopvallende) details en voeg details toe aan eerdere ideeën Ik zie meerdere denkrichtingen en verander flexibel van denkrichting

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen

Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Verordening tegenprestatie Participatiewet 2015 Kenmerk: 183277 De raad van de gemeente Oldebroek; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 14 oktober 2014; gelet op artikel 8a, eerste lid,

Nadere informatie

Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO)

Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO) RLLL-RLLL-EXT-ADV-007bijl3 Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO) Opleiding AO BE 20 (Ontwerp) Versie {1.0} (Ontwerp) Pagina 1 van 11 Inhoud Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 15

Nadere informatie

THEMA S VAKDIDACTIEK GEDRAGSWETENSCHAPPEN

THEMA S VAKDIDACTIEK GEDRAGSWETENSCHAPPEN THEMA S VAKDIDACTIEK GEDRAGSWETENSCHAPPEN Uitgangspunt: Studenten in de (verkorte) educatieve master in de Maatschappijwetenschappen kunnen een aanvraag doen om Vakdidactiek gedragswetenschappen als bijkomende

Nadere informatie

Inhoud Deel I Wat is sociologie? Sociologie, een eerste omschrijving Sociologie als wetenschap Weerstanden tegen sociologie

Inhoud Deel I Wat is sociologie? Sociologie, een eerste omschrijving Sociologie als wetenschap Weerstanden tegen sociologie Inhoud I Deel I 1 Wat is sociologie?.... 3 1.1 Sociologie, een eerste omschrijving.... 4 1.2 Sociologie als wetenschap... 6 1.3 Weerstanden tegen sociologie.... 8 1.4 Sociologie en verpleegkunde... 9 1.5

Nadere informatie

Impact Life Goals Programma s. Life Goals Monitor Weken 1

Impact Life Goals Programma s. Life Goals Monitor Weken 1 Impact Life Goals Programma s Life Goals Monitor Weken 1 Inleiding Eind 2016 is Life Goals Nederland gestart met het oprichten van lokale Life Goals Programma s. Sindsdien zijn er tien Life Goals programma

Nadere informatie

naast of in aanvulling op reguliere arbeid en die niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt.

naast of in aanvulling op reguliere arbeid en die niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt. Algemene toelichting Het college is bevoegd een belanghebbende te verplichten naar vermogen een tegenprestatie te verrichten. Een belanghebbende van achttien jaar of ouder doch jonger dan de pensioengerechtigde

Nadere informatie

Inhoud. Deel 1 Inleiding. Deel 2 De context

Inhoud. Deel 1 Inleiding. Deel 2 De context Inhoud Deel 1 Inleiding 1 en scenario s 1.1 Wat is consumentengedrag? 1.1.1 Beschrijven, verklaren en voorspellen van consumentengedrag 1.1.2 Waarop heet consumentengedrag betrekking? 1.1.3 Veranderend

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijwetenschappen Onderzoek doen

Samenvatting Maatschappijwetenschappen Onderzoek doen Samenvatting Maatschappijwetenschappen Onderzoek doen Samenvatting door Lotte 2060 woorden 2 jaar geleden 0 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Maatschappijwetenschappen: onderzoek doen Hoofdstuk

Nadere informatie

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Mondelinge taalvaardigheid: aanbod doelen voor groep 1 en 2 verwerkt in de kleuterthema s Woordenschat en woordgebruik Th 1 2 3 4 5 6 totaal uitbreiden van

Nadere informatie

Food for Soul Change & development

Food for Soul Change & development Food for Soul Change & development 18.10.2016 Organisatie sensitiviteit De sleutel tot zakelijk succes is afhankelijk van de mate waarin je in staat bent te bouwen aan vertrouwen. David Maister geeft aan

Nadere informatie

Opvoeden na partner geweld Trees Pels Katinka Lunneman Jodi Mak Susanne Tan Meta Flikweert Marjolijn Distelbrin Majone Steketee

Opvoeden na partner geweld Trees Pels Katinka Lunneman Jodi Mak Susanne Tan Meta Flikweert Marjolijn Distelbrin Majone Steketee Opvoeden na partner geweld Trees Pels Katinka Lunneman Jodi Mak Susanne Tan Meta Flikweert Marjolijn Distelbrin Majone Steketee Financiers: Gemeente Rotterdam Gemeente Amsterdam Gemeente Utrecht Gemeente

Nadere informatie

Hoofdstuk 8: Afwijkend gedrag en conflict

Hoofdstuk 8: Afwijkend gedrag en conflict Hoofdstuk 8: Afwijkend gedrag en conflict Hoofdstuk 8: Afwijkend gedrag en conflict Begrippen hoofdstuk 8: Afwijkend gedrag / Deviantie Etikettering Blaming the victim Criminogene marktstructuur Ventielzeden

Nadere informatie

TAXONOMIE HISTORISCH DENKEN

TAXONOMIE HISTORISCH DENKEN Verwijs naar dit document als Smets, W. (2018), Taxonomie historisch denken, opgehaald van: Karel de Grote Hogeschool, https://www.kdg.be/onderzoek-en-expertise/onderzoeksprojecten/praktijkonderzoek-historisch-denken

Nadere informatie

Maatschappijwetenschappen

Maatschappijwetenschappen Maatschappijwetenschappen Wat is MAW? Verschil Maatschappijleer en MAW Maatschappijleer Verplicht 1 jaar Combinatiecijfer Maatschappijwetenschappen Keuzevak vwo 4, 5 en 6 SE en CE Doel: burgerschapsvorming

Nadere informatie

Hugo de Jager, Albert L. Mok, Pauwke Berkers. Veertiende druk

Hugo de Jager, Albert L. Mok, Pauwke Berkers. Veertiende druk Hugo de Jager, Albert L. Mok, Pauwke Berkers Veertiende druk Noordhoff Uitgevers bv Grondbeginselen der sociologie Inzicht in sociale relaties Dr. H. de Jager Dr. A.L. Mok Dr. P.P.L. Berkers Veertiende

Nadere informatie

STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING

STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Humane Wetenschappen ASO3 AO AV 008 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 24 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 5 1.1 Korte beschrijving... 5 1.1.1 Inhoud... 5 1.1.2 Modules...

Nadere informatie

Toelichting verordening tegenprestatie Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Heerenveen 2015

Toelichting verordening tegenprestatie Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Heerenveen 2015 Toelichting verordening tegenprestatie Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Heerenveen 2015 Algemeen Het college is bevoegd een persoon te verplichten naar vermogen een tegenprestatie te verrichten,

Nadere informatie

communicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren, besef het! (er is geen nooduitgang)

communicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren, besef het! (er is geen nooduitgang) Workshop Taal, veel meer dan praten. Koolhof Coaching en Training Over de complexiteit van communicatie Onderwerp: Uitgangspunt: communicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren,

Nadere informatie

Cultuur & Media Werkgroep 4 nee hoor! ik laat me nooit leiden door groepsdruk!

Cultuur & Media Werkgroep 4 nee hoor! ik laat me nooit leiden door groepsdruk! Cultuur & Media Werkgroep 4 nee hoor! ik 1 Wat gaan we doen? vragen over hoorcollege en huiswerk ik en de groep: sociale psychologie huiswerk 2 BELANGRIJK: HUISWERK! nogmaals: twee maal niet je huiswerk

Nadere informatie

Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden

Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden Zelfsturing Zelfsturing - Onderbouw O: Ik begin uit mezelf met mijn werk en houd mijn aandacht erbij -19-0 O: Ik vraag op tijd hulp als ik ergens zelf niet uit kom

Nadere informatie

Whitepaper Verbindend communiceren In 4 stappen effectief feedback geven

Whitepaper Verbindend communiceren In 4 stappen effectief feedback geven Whitepaper Verbindend communiceren In 4 stappen effectief feedback geven De 4 stappen Je communiceert de hele dag en meestal hebben wij het gevoel dat dat ons best goed afgaat, toch? Pas op het moment

Nadere informatie

AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen Rian Aarts & Kitty Leuverink. Waar moet je rekening mee houden?

AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen Rian Aarts & Kitty Leuverink. Waar moet je rekening mee houden? Inhoud bijeenkomst 2 AOS docentonderzoek bijeenkomst 2 Onderzoeksdoel en -vragen Rian Aarts & Kitty Leuverink Onderzoeksdoel formuleren Onderzoeksvragen (hoofdvraag met deelvragen) formuleren Bron: Baarda,

Nadere informatie

Competentiegericht curriculumen cursusontwerp

Competentiegericht curriculumen cursusontwerp Competentiegericht curriculumen cursusontwerp BKO cursus (thema Onderwijsontwikkeling) Olga Firssova & Wil Giesbertz 12 maart 2012 Workshop CG curriculumontwerp: programma 10.30-11.00 Kennismaking, doelen

Nadere informatie

HUMANE WETENSCHAPPEN S I N T - J A N S C O L L E G E. w w w. s j c - g e n t. b e

HUMANE WETENSCHAPPEN S I N T - J A N S C O L L E G E. w w w. s j c - g e n t. b e S I N T - J A N S C O L L E G E w w w. s j c - g e n t. b e Campus Heiveld Heiveldstraat 117 9040 Sint-Amandsberg Tel: 09 228 32 40 heiveld@sjc-gent.be Campus Visitatie Visitatiestraat 5 9040 Sint-Amandsberg

Nadere informatie

Hebben we nu alles gedaan? Voorbeeld. Identificeer aannames KRITISCH DENKEN

Hebben we nu alles gedaan? Voorbeeld. Identificeer aannames KRITISCH DENKEN KRITISCH DENKEN 10 Co-premissen I Hebben we nu alles gedaan? Denk nog eens terug aan wat het betekent om een kritisch denker te zijn... is het voldoende om een redenering te structureren? Kritisch Denken

Nadere informatie

Integrale lichaamsmassage

Integrale lichaamsmassage Integrale lichaamsmassage Eindtermen theorie: - De therapeut heeft kennis van anatomie/fysiologie en pathologie m.b.t. Integrale lichaamsmassage; - De therapeut is zich ervan bewust dat een massage behandeling

Nadere informatie

gericht aandacht geven onvoldoende - twijfelachtig

gericht aandacht geven onvoldoende - twijfelachtig Toelichting bij de waarderingsschaal Het referentiepunt voor de beoordeling in de huisartsstages (eerste en derde jaar) is het competentieprofiel van het opleidingsjaar waarin de aios zich bevindt. Voor

Nadere informatie

Sociale kaders: Hoofdstuk 14 Sociale structuur

Sociale kaders: Hoofdstuk 14 Sociale structuur Sociale kaders: Hoofdstuk 14 Sociale structuur -Structuur -Organisatie -Bureaucratie -Routinisering Begrippen: Sociale structuur Definitie: Geheel van posities binnen groeperingen (vb. arbeidsverdeling)

Nadere informatie

Leren doe je altijd en overal

Leren doe je altijd en overal Hartelijk welkom bij het eerste college Leren en veranderen Leren doe je altijd en overal 9 november 2009 1 en organiseren doe je nooit alleen! Met dank aan: Expertisegroepvoorzitters FLOT voor vandaag

Nadere informatie

Examenprograma filosofie havo/vwo

Examenprograma filosofie havo/vwo Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

VFI-gedragscode 2 mei 2000

VFI-gedragscode 2 mei 2000 VFI-gedragscode 2 mei 2000 INHOUD I. Ter inleiding II. De belanghebbenden III.Basiswaarden IV.Uitwerking van basiswaarden V. Slotbepalingen I. Ter inleiding De Vereniging van Fondsenwervende Instellingen

Nadere informatie

Ethische knopen doorhakken in het sociaal werk

Ethische knopen doorhakken in het sociaal werk Ethische knopen doorhakken in het sociaal werk Peter Brepoels Intro De auteurs: Kris Stas, Agnes Verbruggen en Hilde Vlaeminck: docenten beroepsethiek en deontologie, uit drie verschillende opleidingen

Nadere informatie

Trimestertaak STRIPVERHAAL ASTERIX

Trimestertaak STRIPVERHAAL ASTERIX Trimestertaak STRIPVERHAAL ASTERIX Namen groepsleden Rol Voorzitter Secretaris Tijdsbewaker Aanmoediger / coach Gelezen stripverhaal = Stap 1: Ga naar de website en lees wat je rol inhoudt. Stap 2: Lees

Nadere informatie

Verwerkingsopdrachten Sociaal-Cultureel Werk; saw 4 ISBN Thema 5 Van plan van aanpak naar activiteiten

Verwerkingsopdrachten Sociaal-Cultureel Werk; saw 4 ISBN Thema 5 Van plan van aanpak naar activiteiten Verwerkingsopdrachten Sociaal-Cultureel Werk; saw 4 ISBN 97890 8524 0983 Thema 5 Van plan van aanpak naar activiteiten Verwerkingsopdrachten thema 5 Sociaal-Cultureel Werk; saw 3 & 4 pagina 1 Opwarmen

Nadere informatie

Wat is een basis? Voorbeeld. Voorbeeld KRITISCH DENKEN. Bases zijn geïdentificeerd.. maar zijn ze ook goed? 17 Evalueren van Bases

Wat is een basis? Voorbeeld. Voorbeeld KRITISCH DENKEN. Bases zijn geïdentificeerd.. maar zijn ze ook goed? 17 Evalueren van Bases Wat is een basis? KRITISCH DENKEN 17 Evalueren van Bases Een basis is elke vorm van ondersteuning die niet zelf een reden is Een basis(vak) geeft informatie over de basis van een reden of bezwaar. en:

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 3

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 3 Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 802 woorden 14 februari 2004 5,4 39 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Topniveau 3.5 persuasieve teksten betoog beschouwing Bevat

Nadere informatie

Bouwen aan vertrouwen

Bouwen aan vertrouwen 1 Bouwen aan vertrouwen Mijmeringen vanuit de ethiek Edgar Karssing (e.karssing@nyenrode.nl) 16 mei 2013 Leadership Entrepreneurship Stewardship 2 Wat is vertrouwen? (Nooteboom) De bereidheid van mensen

Nadere informatie

Kernachtig communiceren

Kernachtig communiceren Kernachtig communiceren De draad van mijn verhaal Generaliseren en concretiseren Hoofd en bijzaken Werken met tijdlijnen Verbaliseren en visualiseren De kern van mijn boodschap Taalpatronen Samenvatten

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 11. 1. Inleiding Kennismaking met de psychologie 13. 2. Biologie en gedrag De hardware van het psychisch functioneren 51

Inhoud. Woord vooraf 11. 1. Inleiding Kennismaking met de psychologie 13. 2. Biologie en gedrag De hardware van het psychisch functioneren 51 Inhoud Woord vooraf 11 1. Inleiding Kennismaking met de psychologie 13 1.1 Een definitie van de psychologie 14 1.2 Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis 16 1.2.1 Verschillen in het verzamelen

Nadere informatie

Inge Test

Inge Test 08.05.204 / 08.05.204 / Krachtvelden 2 Dit is een rapport over jouw krachtvelden We hebben daarvoor in ieder geval de vragenlijst gebruikt die jij zelf hebt ingevuld. De waarde en bruikbaarheid van het

Nadere informatie

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische

Nadere informatie

ARMOEDEVRAAGSTUKKEN: VISIE EN DOELGROEPEN. Roeland van Geuns Lector Armoede Interventies, HvA Oranje Fonds Utrecht, 11 oktober 2018

ARMOEDEVRAAGSTUKKEN: VISIE EN DOELGROEPEN. Roeland van Geuns Lector Armoede Interventies, HvA Oranje Fonds Utrecht, 11 oktober 2018 ARMOEDEVRAAGSTUKKEN: VISIE EN DOELGROEPEN Roeland van Geuns Lector Armoede Interventies, HvA Oranje Fonds Utrecht, 11 oktober 2018 1 INHOUD Jullie visies op armoedevraagstuk Visies op armoede: nu en vroeger?

Nadere informatie

Workshop 8 De leerkracht als medeopvoeder Sven Bussens - Fmw, Vbjk, Stop maart 2014

Workshop 8 De leerkracht als medeopvoeder Sven Bussens - Fmw, Vbjk, Stop maart 2014 Inspiratiedag Ouderbetrokkenheid: Betrokken (groot)ouders, sterke school Workshop 8 De leerkracht als medeopvoeder Sven Bussens - Fmw, Vbjk, Stop4-7 13 maart 2014 INHOUD: Referentiekaders 6 x G (RET)

Nadere informatie

Veranderen: Focus op cultuurverandering en het overwinnen van weerstand. Breukelen, 17 december 2008 Elsbeth Reitsma e.reitsma@c3am.

Veranderen: Focus op cultuurverandering en het overwinnen van weerstand. Breukelen, 17 december 2008 Elsbeth Reitsma e.reitsma@c3am. Veranderen: Focus op cultuurverandering en het overwinnen van weerstand Breukelen, 17 december 2008 Elsbeth Reitsma e.reitsma@c3am.nl Wat is weerstand? Een reactie op een emotioneel proces dat zich binnen

Nadere informatie

Examenbespreking havo maatschappijwetenschappen Dinsdag 29 mei 2018

Examenbespreking havo maatschappijwetenschappen Dinsdag 29 mei 2018 Examenbespreking havo maatschappijwetenschappen Dinsdag 29 mei 2018 Het correctievoorschrift van het CvTE is bindend. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Dit verslag

Nadere informatie

Leerdoelen en kerndoelen

Leerdoelen en kerndoelen Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de

Nadere informatie

WIE? WAT? WAAROM? HUMANE. wetenschappen. Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde.

WIE? WAT? WAAROM? HUMANE. wetenschappen. Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde. WIE? WAT? WAAROM? HUMANE wetenschappen Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde. HUM WET IS HET IETS VOOR MIJ? HUMANE WETENSCHAPPEN VISIE Van leerlingen Humane wetenschappen

Nadere informatie

Veranderwetenschap. Nieuwe positionering van de andragologie? Rob van Es 24 maart 2018 Kring Andragologie, Amsterdam

Veranderwetenschap. Nieuwe positionering van de andragologie? Rob van Es 24 maart 2018 Kring Andragologie, Amsterdam Veranderwetenschap Nieuwe positionering van de andragologie? Rob van Es 24 maart 2018 Kring Andragologie, Amsterdam Rob van Es Personeel & Organisatie de jaren 70 ook andragologie Beleidsmedewerker P&O

Nadere informatie

Leren Filosoferen. Tweede avond

Leren Filosoferen. Tweede avond Leren Filosoferen Tweede avond Website Alle presentaties zijn te vinden op mijn website: www.wijsgeer.nl Daar vind je ook mededelingen over de cursussen. Hou het in de gaten! Vragen n.a.v. vorige keer

Nadere informatie

Referentieniveaus taal en rekenen Primair onderwijs

Referentieniveaus taal en rekenen Primair onderwijs Referentieniveaus taal en rekenen Primair onderwijs Overeenkomsten OGW - HGW Cyclisch ambitieuze doelen stellen en evalueren: Welke leerlijnen liggen er onder jullie onderwijs? Doorgaande leerlijnen? Uitgaan

Nadere informatie

1. Inlevingsvermogen/sociaal sensitief- ZELFTOETS

1. Inlevingsvermogen/sociaal sensitief- ZELFTOETS Naam deelnemer Datum Ineke Koolen-Lode 26-3-14 2011 Jaartal eerste certificering 1. Inlevingsvermogen/sociaal sensitief- ZELFTOETS Kan inschatten welke houding de situatie vraagt. Toont begrip voor gevoelens

Nadere informatie

DOELSTELLINGEN BUURT IN ZICHT

DOELSTELLINGEN BUURT IN ZICHT DOELSTELLINGEN BUURT IN ZICHT GEKOPPELD AAN DE EINDTERMEN 3 DE GRAAD BASISONDERWIJS Voor het bepalen van de doelstellingen hebben we ons gebaseerd op de eindtermen basisonderwijs. De volgende doelstellingen

Nadere informatie

Luisteren is geen trucje

Luisteren is geen trucje Luisteren is geen trucje Luisteren is geen vaardigheid, al wordt er wel vaak zo over gesproken. Luisteren is veel meer een kwestie van houding, zelfs van zijn. Dat klinkt je wellicht zweverig in de oren,

Nadere informatie

MULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE

MULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE MULTIPERSPECTIVITEIT EN ERFGOEDEDUCATIE Carla van Boxtel Meerstemmig erfgoed - 8 juni 2016 Genk MULTIPERSPECTIVITEIT Vormen van multiperspectiviteit Het belang van multiperspectiviteit Didactiek PERSPECTIEVEN

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting 8. * COgnitive Functions And Mobiles; in dit advies aangeduid als het TNO-onderzoek.

Samenvatting. Samenvatting 8. * COgnitive Functions And Mobiles; in dit advies aangeduid als het TNO-onderzoek. Samenvatting In september 2003 publiceerde TNO de resultaten van een onderzoek naar de effecten op het welbevinden en op cognitieve functies van blootstelling van proefpersonen onder gecontroleerde omstandigheden

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3

Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3 Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3 Samenvatting door E. 951 woorden 24 november 2012 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands NEDERLANDS LEZEN H1 1: Leesstrategieën

Nadere informatie

Verordening Tegenprestatie Participatiewet, IOAW en IOAZ Orionis Walcheren 2015

Verordening Tegenprestatie Participatiewet, IOAW en IOAZ Orionis Walcheren 2015 Verordening Tegenprestatie Participatiewet, IOAW en IOAZ Orionis Walcheren 2015 HOOFDSTUK 1 Algemene bepalingen Artikel 1 Begripsomschrijving 1. In deze verordening wordt verstaan onder: a. Tegenprestatie:

Nadere informatie

De raad van de gemeente Schiermonnikoog,

De raad van de gemeente Schiermonnikoog, De raad van de gemeente Schiermonnikoog, Gelet op artikel 8a, eerste lid, onderdeel b, van de Participatiewet, artikel 35, eerste lid, onderdeel e van de Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk

Nadere informatie

Les over gevoelige thema s VVOB 14 november 2017

Les over gevoelige thema s VVOB 14 november 2017 Les over gevoelige thema s VVOB 14 november 2017 Democratische Dialoog Een dienst aan de samenleving 1. GEDAAN MET PRATEN? Vaststelling oktober 2014 Koning Boudewijnstichting België: Verschillen in levensbeschouwing

Nadere informatie

Armoedebestrijding: Sociale grondrechten als referentiekader

Armoedebestrijding: Sociale grondrechten als referentiekader Armoedebestrijding: Sociale grondrechten als referentiekader Prof. dr. Griet Roets Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek, Universiteit Gent Elk initiatief telt netwerkmoment rond gelijke kansen Donderdag

Nadere informatie

Taal en rekenenen bij kwalificatiedossier Helpende zorg en welzijn 2010-2011

Taal en rekenenen bij kwalificatiedossier Helpende zorg en welzijn 2010-2011 Servicedocument Taal en rekenenen bij kwalificatiedossier Helpende zorg en welzijn 2010-2011 Calibris Kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Postbus 131 3980 CC Bunnik T 030

Nadere informatie

wat gaat er veranderen?

wat gaat er veranderen? vv Actief Je gaat van E naar D... wat gaat er veranderen? Kort voorwoord Straks ga je van E naar D...wat gaat er veranderen? Dit is de titel die bovenaan dit informatieblad staat. Verschillende voetbalregels

Nadere informatie

PROCEDURE 3.2. BELANGENVERSTRENGELING. Inleiding

PROCEDURE 3.2. BELANGENVERSTRENGELING. Inleiding 3.2. BELANGENVERSTRENGELING Inleiding Nardus staat primair voor de belangen van haar leden (verenigingen/koepels) als collectief, secundair voor de belangen van individuele leden (verenigingen/koepels),

Nadere informatie

2013-2017. Huiswerkbeleid

2013-2017. Huiswerkbeleid 01-017 Huiswerkbeleid Inhoudsopgave Beschrijving doelgroep Visie op onderwijs Basisvisie Leerinhouden/Activiteiten De voor- en nadelen van het geven van huiswerk Voordelen Nadelen Richtlijnen voor het

Nadere informatie

De combinatie huiselijk geweld en kinderen betekent altijd kindermishandeling!

De combinatie huiselijk geweld en kinderen betekent altijd kindermishandeling! Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Inleiding Elke school en elke beroepskracht binnen het onderwijs, heeft de plicht om in samenspraak met de aandachtsfunctionaris, de IB-er en de directeur de meldcode

Nadere informatie

Inleiding Hoofdstuk 2 Definitie en uitgangspunten DEFINITIE VAN HET POLITIEVERHOOR UITGANGSPUNTEN... 17

Inleiding Hoofdstuk 2 Definitie en uitgangspunten DEFINITIE VAN HET POLITIEVERHOOR UITGANGSPUNTEN... 17 INHOUDSTAFEL Inleiding... 9 Hoofdstuk 1 Het juridisch kader... 11 1. ALGEMEEN... 11 1.1 Wie mag er verhoren?... 11 1.2 Hoe moet er worden verhoord?... 12 1.2.1 Gericht op de waarheidsvinding... 12 1.2.2.

Nadere informatie

Pedagogisch denken over toetsen. Toetscultusversus toetscultuur. Den Haag. Conferentie GEU Prof. Dr. Roger Standaert

Pedagogisch denken over toetsen. Toetscultusversus toetscultuur. Den Haag. Conferentie GEU Prof. Dr. Roger Standaert Pedagogisch denken over toetsen. Toetscultusversus toetscultuur Den Haag. Conferentie GEU 08.06.2017 Prof. Dr. Roger Standaert Een vleugje Nederlands-Belgische geschiedenis Grondwettelijke vrijheid van

Nadere informatie

Geestig Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep

Geestig Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep Geestig 2017 Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep basisprincipes van het scheppen van een positief klimaat, het bieden van structuur en herstelgericht reageren op ongewenst gedrag YES I

Nadere informatie

Regeis van rechtsvinding. Carel E. Smith

Regeis van rechtsvinding. Carel E. Smith Regeis van rechtsvinding Carel E. Smith Boom Juridische uitgevers Den Haag 2005 Inleiding 15 2 De staatsrechtelijke positie van de rechter 21 2.1 Het begrip rechtsvinding 21 2.2 Verband tussen recht en

Nadere informatie

Veranderen: Focus op cultuurverandering en het overwinnen van weerstand

Veranderen: Focus op cultuurverandering en het overwinnen van weerstand Veranderen: Focus op cultuurverandering en het overwinnen van weerstand Breukelen, 15 december 2009 Elsbeth Reitsma; e.reitsma@c3am.nl Frank Wolterink; f.wolterink@c3am.nl Agenda Kennismaking Weerstand

Nadere informatie

Omgaan & Trainen met je hond Door: Jan van den Brand. (3 e druk) 2015, Jan van den Brand www.hondentraining adviescentrum.nl

Omgaan & Trainen met je hond Door: Jan van den Brand. (3 e druk) 2015, Jan van den Brand www.hondentraining adviescentrum.nl Door: Jan van den Brand Inleiding Ik krijg veel vragen van hondeneigenaren. Veel van die vragen gaan over de omgang met en de training van de hond. Deze vragen spitsen zich dan vooral toe op: Watt is belangrijk

Nadere informatie

Communicatie festival

Communicatie festival Communicatie festival Workshop Factor C Maak je activiteit zichtbaar Climmy Hanssen - communicatiemanager festival 10 november 2017 Communicatie festival Welkom! Communicatie festival Betekenis communicatie

Nadere informatie

De kleine Economie voor Dummies. Sean Masaki Flynn, PhD

De kleine Economie voor Dummies. Sean Masaki Flynn, PhD De kleine Economie voor Dummies Sean Masaki Flynn, PhD Amersfoort, 2016 Inhoud Inleiding.............................................................. 9 Hoofdstuk 1: Wat is economie, en wat heb jij ermee

Nadere informatie

Gedrag in organisaties, 9e editie Stephen P. Robbins en Timothy A. Judge. Hoofdstuk 10. Communicatie

Gedrag in organisaties, 9e editie Stephen P. Robbins en Timothy A. Judge. Hoofdstuk 10. Communicatie Gedrag in organisaties, 9e editie Stephen P. Robbins en Timothy A. Judge Hoofdstuk 10 Communicatie 1 Na bestudering van dit hoofdstuk ben je in staat om: 1. Het communicatieproces te beschrijven. 2. De

Nadere informatie

Grondbeginselen der sociologie

Grondbeginselen der sociologie Grondbeginselen der sociologie Dr. H. de Jager Dr. A.L. Mok Drs. G. Sipkema Dertiende druk Grondbeginselen der sociologie Grondbeginselen der sociologie Dr. H. de Jager Dr. A.L. Mok Drs. G. Sipkema Dertiende

Nadere informatie

STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING

STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Economie - Moderne Talen AO AV 006 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 28 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5

Nadere informatie

STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING

STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Moderne Talen - Wetenschappen AO AV 009 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 27 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding...

Nadere informatie

Leiderschapscompetenties ( niet vakmanschap of inhoudelijke professionaliteit)

Leiderschapscompetenties ( niet vakmanschap of inhoudelijke professionaliteit) Leiderschapscompetenties ( niet vakmanschap of inhoudelijke professionaliteit) We delen de competenties in drie groepen in, zij het dat we de volgorde enigszins hebben gewijzigd, conform het model dat

Nadere informatie

Examen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2015 tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur maatschappijwetenschappen (pilot) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 56 punten

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Materie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Materie Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Materie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 42: De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen

Nadere informatie

Informatie over de functie van assistent scheidsrechter.

Informatie over de functie van assistent scheidsrechter. Informatie over de functie van assistent scheidsrechter. Inhoud Doel...3 Taak...4 Voor aanvang van een wedstrijd...4 Wanneer moet een assistent scheidsrechter vlaggen:...4 Welke positie moet een assistent

Nadere informatie