Handleiding jij en het hbo..een succesvolle combinatie?
Inhoudsopgave Leeswijzer 3 Inleiding 4 1. Het portfolio 5 1.1 Kwaliteitseisen 5 1.2 Samenstelling van het portfolio 5 1.3 Inleveren portfolio 6 1.4 Het portfoliogesprek 6 2. Het assessment 7 2.1 Schriftelijke feedback en advies 7 2.2 Actiepunten 7 3. De doorstroomcompetenties 8 2
Leeswijzer In deze handleiding kun je vinden hoe je je portfolio kunt inrichten, om welke competenties het gaat en waaruit het assessment zelf bestaat. In de Inleiding lees je wat het doel is van het doorstroomassessment. In hoofdstuk 1 staat wat je in het portfolio opneemt, bij wie je het inlevert, en wat de voorwaarden zijn om aan het assessment te mogen meedoen. In hoofdstuk 2 is beschreven hoe het assessment er op de dag zelf uitziet. In hoofdstuk 3 worden de vier doorstroomcompetenties beschreven. Wat wordt er mee bedoeld? Wat wordt er van je gevraagd? Hoe kun je aantonen wat je al kan? 3
INLEIDING In deze handleiding wordt beschreven hoe je je kunt voorbereiden op de doorstroom van het mbo naar het hbo. Hiervoor is het mbo-hbo doorstroomassessment ontwikkeld. Het is een ontwikkelingsgericht assessment. Ontwikkelingsgericht wil zeggen dat het zichtbaar maakt waar je je nu bevindt in je leerproces en welke stappen je kunt gaan zetten om succesvol te studeren in het hbo. Het assessment bestaat uit een aantal onderdelen: - het maken van een portfolio, met als onderdeel o.a. een stageverslag - het voeren van een portfoliogesprek hierover (een zogenaamd Criterium gericht Interview) - het schrijven van een kort reflectieverslag over het assessment Het assessment is bedoeld om aan de hand van je eigen inbreng zo goed mogelijk in te schatten of je een reële kans van slagen hebt als hbo-student en daar een zo goed mogelijk advies over te krijgen. De assessor zal je feedback geven over de mate waarin je beschikt over vier belangrijke hbo-competenties en zal je adviseren over je mogelijkheden in je studieloopbaan. Voor jezelf heeft meedoen aan het assessment diverse voordelen. Je krijgt een advies over waar je staat op het gebied van hbo-competenties en het geeft je een beeld van je verdere ontwikkelingsmogelijkheden. Bovendien heb je een begin gemaakt met een portfolio dat je in het vervolg van je studie of je loopbaan van pas kan komen. Vanzelfsprekend is het assessment ook bedoeld je zodanig te adviseren dat je weet welke activiteiten je zelf kunt ondernemen om de overgang van mbo- tot hbo-student zo goed mogelijk te laten verlopen. 4
1. HET PORTFOLIO 1.1. Kwaliteitseisen Waar moet het portfolio aan voldoen? Een goed porfolio is overzichtelijk, bevat betrouwbaar bewijsmateriaal en is op inhoud zorgvuldig geselecteerd. Hierbij geven we je een aantal tips: - Overzichtelijk: Maak gebruik van een inhoudsopgave! - Betrouwbaar: Het portfolio bevat betrouwbaar bewijsmateriaal aan de hand waarvan jij jouw beheersing van de vier gegeven competenties (zie hoofdstuk 3) kunt aantonen of kunt aantonen hoe ver je op weg bent naar de beheersing van die competenties. Hoe betrouwbaar het bewijsmateriaal is, hangt ervan af of je commentaar (feedback) van anderen hebt toegevoegd (bijvoorbeeld van docenten, mentoren, stagebegeleiders of medestudenten). - Zorgvuldige selectie: Goed bewijsmateriaal is bewijsmateriaal waarin je duidelijk maakt wat het verband is met de competentie(s). Probeer hierin zorgvuldig te selecteren. Stageverslagen van drie jaar geleden zijn misschien niet meer actueel. Daarnaast willen de assessoren jouw porfolio in korte tijd door kunnen nemen. Zorg er daarom voor dat je portfolio niet te groot wordt: selecteer alleen die passages uit bijv. je stageverslag waarmee je een bepaalde competentie aantoont. 1.2. Samenstelling van het portfolio Wat stop je in je portfolio? Je portfolio moet in ieder geval de volgende onderdelen bevatten: 1. Motivatie voor een hbo-opleiding Op een A4 geef je aan waarom je een hbo-opleiding wilt gaan doen. Je kunt hierbij antwoord geven op vragen als: - Waarom wil je een hbo-opleiding gaan doen? - Welk beeld heb je hiervan? - Welk beeld heb je van het beroep dat je daarmee kunt uitoefenen? - Waar heb je dit beeld op gebaseerd? - Wat trekt je aan in dit beroep? - Waarom vind je jezelf geschikt voor dit beroep? 5
2. Zelfbeoordelingsformulier (zie bijlage) Aan de hand van dit formulier breng je in kaart in welke mate je denkt dat je de doorstroomcompetenties beheerst. Verwijs indien mogelijk naar een bewijs dat je in je portfolio hebt gestopt. Denk hierbij aan ervaringen die je met betrekking tot deze competenties hebt opgedaan via school, stage, baantjes, sport en/of hobby s. 3. Feedbackformulier (zie bijlage) Hoe zie je jezelf en hoe ziet een ander jou? Eerst heb je voor jezelf de doorstroomcompetenties in kaart gebracht op het zelfbeoordelingsformulier. Nu vraag je iemand die jou goed kent als mbo-student (docent, coach, mentor, stagebegeleider of als dat allemaal niet lukt een medestudent) om de vragen van het feedbackformulier te beantwoorden. 4. Passages uit stageverslag(en) of uit een verslag van een project dat je hebt afgerond. Hierin heb je onder andere beschreven wat je moest doen, hoe je het hebt gedaan, hoe je problemen hebt opgelost, met wie, en hoe je hebt samengewerkt en wat je hebt geleerd. Je kunt ook passages uit andere verslagen in je portfolio opnemen, waarmee je de competenties aantoont. 5. Curriculum vitae Wie ben je, waar ben je bereikbaar (naam, adres, telefoon), welke opleiding, stage- en werkervaring heb je, etc. 6. Persoonlijk Ontwikkelingsplan POP (zie bijlage) Als je het zelfbeoordelingsformulier hebt ingevuld en je het feedbackformulier hebt laten invullen, dan kun je zelf alvast bedenken waar je verder nog aan wilt gaan werken om beter toegerust te zijn voor het hbo. Vul daarvoor het POPformulier in. Als je het advies van de assessor binnen hebt, kun je samen met je mentor nog eens kijken wat je in dit formulier nog moet aanpassen en afspraken maken hoe je verder aan je competenties gaat werken. 1.3. Inleveren portfolio Je hoort van je mentor, wanneer je uiterlijk je portfolio moet inleveren en of je deze digitaal of op papier in moet leveren. Houd zelf ook een kopie! LET OP: Alleen als je je portfolio op tijd hebt ingeleverd én in je portfolio de bovengenoemde onderdelen zitten, kun je meedoen aan het assessment. 6
2. HET ASSESSMENT Het assessment duurt in totaal één uur. Hieronder vind je een opsomming van de onderdelen die aan de orde komen tijdens het assessment. Portfoliogesprek Je voert met je assessor een gesprek over je portfolio. Het gesprek duurt 45 minuten. Dit gesprek wordt ook wel het portfoliogesprek genoemd. Reflectieopdracht Hierbij kijk je terug op hoe jij vindt dat het assessment gegaan is. Aan de hand van een paar schriftelijke vragen krijg je 5 minuten de tijd om te reflecteren. Korte terugkoppeling van de assessor We laten je niet zo naar huis gaan, maar je krijgt alvast een korte mondelinge terugkoppeling van hoe de assessor vond dat je het deed. Invullen evaluatieformulier Na afloop van het assessment vragen we je een evaluatieformulier in te vullen. Wij horen graag van je wat wij kunnen verbeteren. 2.1 Schriftelijke feedback en advies Binnen twee weken krijg je de schriftelijke feedback en het advies van de assessor opgestuurd. Je kunt niet zakken voor het assessment. Het advies dat je krijgt van de assessor is niet bindend. 2.2 Actiepunten Nu komt eigenlijk de belangrijkste fase van het doorstroomassessment. Namelijk, wat doe je met het advies? Hoewel het advies van de assessor niet bindend is, geeft het je wel eerlijke informatie over jouw mogelijkheden. Je hebt advies gekregen over de punten die je nog verder zou kunnen of moeten ontwikkelen om succesvol door te studeren aan het hbo. Bedenk zelf welke acties je gaat ondernemen en bespreek die met je mentor Beschrijf in ieder geval in je POP welke competenties je meer bij jezelf wilt ontwikkelen. Beschrijf ook hoe je dat gaat doen. Verder kun je denken aan de volgende actiepunten: Ben je wel zeker van de hbo-opleiding die je wilt volgen? Onderneem activiteiten om meer van de opleiding en andere opleidingen te weten te komen. Vraag een gesprek aan met de instroomcoördinator van de hboopleiding die je wilt volgen, om de mogelijkheid van vrijstellingen te bespreken. 7
3. DE DOORSTROOMCOMPETENTIES Wat is een competentie eigenlijk? De Hogeschool van Amsterdam verstaat er het volgende onder: een integraal geheel van kennis, vaardigheden en houding die een persoon binnen een beroepscontext adequaat weet in te zetten. Dit is een formele beschrijving van het begrip competentie. Voor het mbo-hbo doorstroomassessment zijn vier competenties geselecteerd die van belang zijn voor het succesvol doorlopen van een hbo-opleiding. Het gaat om de volgende competenties: reflectievermogen leervermogen probleemoplossend vermogen communicerend vermogen. In het portfolio-assessment kijken de assessoren naar wat jij al in huis hebt van deze competenties. Op welke manier ben je zelf al bezig met deze competenties? Welke leer- en ontwikkelvragen stel je je zelf? In het portfolio dat je maakt, lever je bewijzen voor wat je hier al aan gedaan hebt en welke ervaringen je hiermee hebt opgedaan. Het is ook van belang dat je de bewijzen kunt verantwoorden. Wat voor argumenten heb jij dat iets in jouw portfolio een goed bewijs is voor bijvoorbeeld leervermogen? Om je te helpen bij het maken van je portfolio hebben we hieronder de vier competenties beschreven en verhelderd aan de hand van een aantal gedragsomschrijvingen. Daarnaast geven we voorbeelden van waarmee je de competenties aan kunt tonen. We hopen je hiermee voldoende munitie in handen te geven om een competentiegericht portfolio te maken. Reflectievermogen Reflectie geeft het samenspel aan van wat je kan (capaciteiten), wie je bent (persoonskenmerken) en wat je wilt (motivatie). Bij de competentie reflectie gaat het erom dat je nadenkt over hoe je dingen hebt gedaan en dat je je handelen kunt bijstellen. Dit bijstellen gebeurt door gebruik te maken van de leerervaringen die je hebt opgedaan op school of tijdens je stage. De volgende aspecten zijn bij reflectievermogen van belang: zicht op jezelf; rollen beschouwen; feedback vragen; eigen mening vormen en het aanpassen van gedrag. In je portfolio kun je bijvoorbeeld met de volgende documenten jouw reflectievermogen aantonen. Probeer hier op het zelfbeoordelingsformulier kort op in te gaan, en verwijs vervolgens naar het bewijsdocument. 8
- Een passage uit een stageverslag waarin je hebt beschreven hoe het is gegaan op de stageplek. Wat vond je moeilijk, wat ging goed? - Beoordelingen van een docent, mentor, medestudent over jou, waarin zij ingaan op jouw gedrag of jouw vaardigheden. Dit kan bijvoorbeeld een beoordeling van een school- of stageopdracht zijn geweest. - Je kunt ook zelf een A-4tje schrijven over wat je sterke eigenschappen zijn, en wat je juist moeilijk vindt en wat je nog wilt leren. Beschrijf ook welke dingen je leuk vindt om te doen, waar je interesses naar uit gaan, en welke dingen je minder aanspreken. Daarnaast kun je ook ingaan op bepaalde ervaringen waar je veel van hebt geleerd. Leervermogen Hierbij gaat het om de vaardigheid om je zelf te sturen bij het leerproces. Je voelt je verantwoordelijk voor je eigen leerproces, en zorgt voor een goede planning en organisatie van je (studie-)activiteiten. Het gaat ook om het kunnen onderscheiden van hoofd- en bijzaken en het toepassen van theorie. Om het leervermogen te bepalen, wordt gelet op de volgende aspecten: plannen; verantwoordelijkheid nemen; inzicht in leergedrag; zelfstandig werken; toepassen van theorie; onderscheiden van hoofdzaken en het inzetten van hulp. In je portfolio kun je bijvoorbeeld met de volgende documenten jouw leervermogen aantonen. Probeer hier op het beoordelingsformulier kort op in te gaan, en verwijs vervolgens naar het bewijsdocument. - Een passage uit een stageverslag waarin naar voren komt hoe jouw werkhouding is. Was je altijd goed voorbereid en op tijd? Kon je zelfstandig aan de slag? - Een voorbeeld van hoe je een keer de theorie hebt gebruikt in de praktijk (op je stage). - Een voorbeeld van een planning die je hebt gemaakt. Probleemoplossend vermogen Hiermee wordt het vermogen bedoeld om een situatie te problematiseren, zodat die van verschillende kanten bekeken wordt. Het gaat ook om hoe je op een goede manier informatie gebruikt om een probleem te beoordelen en op te lossen. De volgende aspecten zijn hiervoor van belang: probleemanalyse; situaties inschatten; informatie gebruiken; informatie beoordelen; oplossingen onderbouwen en het vertalen van oplossingen. In je portfolio kun je bijvoorbeeld met de volgende documenten jouw leervermogen aantonen. Probeer hier op het beoordelingsformulier kort op in te gaan, en verwijs vervolgens naar het bewijsdocument. - Een omschrijving van een schoolopdracht, waarbij je een probleem moest oplossen. - In een stageverslag heb je wellicht ook omschreven hoe je met bepaalde problemen bent omgegaan. Daarover kun je een passage opnemen. 9
- Je kunt ook zelf een situatie beschrijven op een A-4tje over hoe je met een bepaalde probleemsituatie of opdracht om bent gegaan. Hoe heb je de situatie onderzocht, hoe ben je tot je oplossing gekomen? Communicerend vermogen Hier gaat het om het delen en gebruiken van informatie met elkaar en het constructief bijdragen aan samenwerkingssituaties. Hierbij wordt zichtbaar hoe sociaal vaardig je bent. Er wordt ook gekeken of je voldoende taalvaardig bent om op hbo-niveau te kunnen studeren. Bij de competentie communicerend vermogen komen de volgende aspecten aan bod: opbouwend samenwerken; eigen bijdrage helder maken; luistervermogen; omgang met mensen; presenteren; schriftelijk verslag doen; taalvaardigheid en leesvaardigheid. In je portfolio kun je bijvoorbeeld met de volgende documenten jouw communicerend vermogen aantonen. Probeer hier op het beoordelingsformulier kort op in te gaan, en verwijs vervolgens naar het bewijsdocument. - Een eigen evaluatie of van een ander over hoe je in een groep hebt samengewerkt. - Een deel van een recent verslag of werkstuk dat je hebt geschreven. Op die manier kun je jouw schrijfstijl en -vaardigheid aantonen. - Heb je een bijbaantje of een hobby (gehad) waarin communicatief vermogen belangrijk was? Zorg dat deze ervaring vermeldt staat op je CV. Veel succes met de voorbereiding op het assessment! 10