- Final V1.0 : Trends de komende 5 jaar Auteur: Frank Baldinger, Voorzitter NAF, Frank.Baldinger@gmail.com Document: Final V1.0 28-11-2006, aangeboden aan Algemene Leden Vergadering 6-12-2006 In een brainstormsessie van het NAF bestuur is de vraag gesteld welke trends verwacht je de komende 5 jaar? Dezelfde vraag is op 7 juni 2006 gesteld aan de Algemene Leden Vergadering van het NAF, om de onderwerpen aan te vullen; de resultaten zijn in dit document verwerkt. De antwoorden hierop zijn geclusterd in een aantal onderwerpen: 1. De ontwikkeling van ICT-standaarden (met name open industrie standaarden) 2. Organisatie ontwikkelen zich in de de richting van boundaryless organizations 3. ICT-Governance wordt steeds meer benadrukt 4. Organisaties gaan meer IT activiteiten outsourcen/offshoren 5. De business en IT worden steeds meer opgelijnd of zelfs geïntegreerd 6. Compliance wordt meer en meer een onderdeel van de bedrijfsvoering 7. De overheid en het ontwikkelen van business- en ICT-architectuur 8. Hypes; ze zijn er altijd geweest en er zullen nieuwe komen. Hoe gaan we ermee om? 9. Strategische aanpak van Legacy systemen nog steeds nodig 10. De NAF community en de competentie van de ICT-architect 1. De ontwikkeling van ICT-standaarden In de ICT zullen steeds meer standaarden worden ontwikkeld, Ze kunnen divers van karakter zijn: open industrie standaarden, defacto standaarden, leveranciers afhankelijke standaarden, etc. Door de toename in het aantal standaarden kan het werk van de ICT Architect soms eenvoudiger, soms ingewikkelder worden. In het laatste geval is de roep om meta-standaarden aanwezig. Ook zullen er naast ICT standaarden (zoals bijv. door The Open Group), tevens business standaarden worden ontwikkeld (bijv. verticale branch standaarden zoals in OASIS of UN/CEFACT). Veel van de standaarden hebben betrekking op syntax en semantiek van gegevens in een verticale branche. Ook op ondernemingsniveau speelt de standaardisering van heterogene data nog steeds een belangrijke rol. Er is nog steeds en wellicht steeds meer een behoefte naar integratie, en het ontwikkelen van Meta-modellen voor gegevens. Niet in het minst wordt dit belang onderkend bij het efficiënt beheer van Terabytes aan gegevens die fysiek opgeslagen worden. De roep om stabiliteit waarlangs organisaties zich kunnen ontwikkelen (bijv. via een value netwerk) is groot maar er wordt niet altijd gevolg aan gegeven door de turbulente omgeving waarin we ons bevinden. Open Industrie standaarden lijken een goede weg om te volgen, voor zover ze definitief worden geaccepteerd. Ook het onderwerp Open Source wordt in dit verband genoemd. De vraag is of die Pagina 1
- Final V1.0 aanpak dezelfde stabiliteit biedt als de aanpak met open industrie standaarden. Het NAF zal deze ontwikkelingen op de voet volgen om een snelle adoptie te kunnen ondersteunen. 2. De Boundaryless Organization en Agility Het begrip The Boundaryless Organization is beschreven in het boek van Ashkenas, Ulrich, Jick en Kerr. De hoofdideeën voor een dergelijke organisatie zijn snelheid en lenigheid om adequaat te kunnen reageren op veranderingen in de business. Om dit te bereiken is het nodig vier typen grenzen (soms muren) te veranderen: - verticale (hiërarchische niveaus) - horizontale (verzuiling van de organisatie onderdelen) - externe (grenzen naar toeleveranciers, klanten en ander externe groepen) - geografisch (globalisering en culturele aspecten) Deze muren zullen op de gewenste manier doorlaatbaar moeten worden. Informatie over alle grenzen heen wordt steeds belangrijker. Dit laatste heeft een enorme impact op de Business Architectuur en de ICT ondersteuning. De ontsluiting van informatie over de genoemde grenzen heen wordt steeds belangrijker. De ICT Architectuur dient dit adequaat te ondersteunen; service-georienteerdheid en real-time webservice technologie vormen daarbij een essentieel onderdeel. Boundaryless Information Flow in netwerkorganisaties zal waar relevant worden toegepast. At run-time services ontdekken, binden en gelijk gebruiken is een nieuwe technologie, welke in opkomst is en bedrijfsoverschrijdend enorm veel mogelijkheden biedt. Kernprobleem van de nabije toekomst is semantiek: - Begrijpen systeembouwers de mensen die in dat systeem moeten werken - Begrijpen mensen elkaar over bedrijfsgrenzen heen en over culturele grenzen heen Zowel boundaryless information flow als semantische interoperabiliteit in networked organizations zijn de uitdagingen van de komende jaren. Niet altijd gekoppeld aan het onderwerp Boundaryless Information Flow maar soms geheel los daarvan is het onderwerp Agility. Om flexibel te kunnen innoveren wordt als oplossing een agile architecture geïntroduceerd. Een architectuur wordt daarbij ontworpen vanuit innovatie motieven en minder/niet alleen vanuit angst, beheersing of compliance. De onderwerpen daarbij worden meer gevormd vanuit de dynamiek van de organisatie als vanuit het vooraf uitdenken. De interacties tussen stakeholders en hun afspraken zijn daarbij de drijvende krachten. Als extra daarbij is de wens dat goede automatisering ook de bureaucratisering vermindert. Flexibiliteit in zowel ICT-architectuur zelf, als de in de rol en competentie van de ICT-architect, wordt steeds belangrijker; architecten moeten zich positioneren als facilitator van het dynamische proces, anders dreigt voor de ICT-architect het risico als 'politieagent' aan de kant geschoven te worden. Een trend die daarbij genoemd wordt is de zgn. Experience Economy De invloed van het gebruik door de grote massa en/of vaak door een grote groep jonge gebruikers van bijv. Mobile Computing en Gaming heeft een nieuwe benadering opgeleverd van het ontwikkelen van applicaties en systemen. De sterke invloed ontstaan van wat (vaak jonge) gebruikers willen, dient zeer snel en eenvoudig geïmplementeerd te worden op Mobile en niet-mobile Systemen. Een dergelijke ontwikkeling stelt zeer hoge eisen aan de rollen en competenties en zou wel eens Pagina 2
- Final V1.0 te ambitieus kunnen zijn. Verdieping in dit thema vereist nog veel onderzoek om leidende principes te ontwikkelen. 3. Business- en ICT-Governance De vraag naar een heldere en sterke Business- en ICT-Governance wordt steeds groter. Deze trend heeft een aantal oorzaken. Voorbeelden van deze oorzaken zijn: - de toenemende vraag naar agility vanuit het bedrijf - (Business- en ICT-)outsourcing en offshoring neemt toe - toenemende wens naar financiële besturing van ICT met behulp van portfolio management - het meten van key performance indicatoren van organisaties en dus ook ICT - enorme druk vanuit externe regelgeving (SOX, Basel 2, etc.) - vanuit de volwassenheids groei m.b.v. maturity models zoals CMM, ITIL, COBIT wordt een sterke governance benadrukt. ICT-Governance is een niet weg te denken onderdeel van ICT-organisaties en heeft een sterke invloed op het functioneren van de Business- en ICT-Architecten. De rollen van ICT-Architecten worden steeds scherper geformuleerd naarmate de volwassenheid, inclusief de governance op een hoger niveau is. 4. Outsourcing en offshoring Het uitbesteden van Bedrijfs- en ICT-activiteiten wordt steeds meer toegepast. Zowel ICTactiviteiten als bedrijfsprocessen soms inclusief personeel en organisatie worden buiten de grenzen van de eigen organisatie gepositioneerd. Het besef dat er bij uitbestedingen en acceptatie, zowel als bij de naleving van de Service Level Agreements een bijzondere plaats voor ICT-Architectuur is weggelegd is nog niet overal in gelijke mate aanwezig. Zeker is dat voor een beheerst uitbesteden via contracten goede requirements nodig zijn. ICT-Architectuur kan daar zijn toegevoegde waarde bewijzen. Scherpe formulering van requirements en rekening houden met langere termijn aspecten komen in de totstandkoming van een contract bij elkaar. Een extra drempel is daarbij het probleem van taal- en cultuur-verschillen. Identificeren van gebruikerseisen kan alleen door iemand die de taal van de gebruiker spreekt. Een tweede argument is dat outsourcing architectuur, geformuleerd als requirements beschrijving, een basis vereiste voor een demand organisatie. Essentieel voor succesvolle outsourcing wordt de demand organisatie incl. georganiseerde besluitvorming structuur en een georganiseerde relatie tussen Business en ICT. Een goede balans tussen in- en outsourcing op basis van objectieve criteria, is een noodzaak voor het nemen van beslissingen. Alleen dan kan een retained organization ontstaan, waar de toegevoegde waarde van de insourcing en outsourcing helder is gemaakt. Deze trend sluit ook aan bij de voorgaande, de netwerkorganisatie. Bij outsourcing en offshoring is er nu nog sprake van een relatief ongelijkwaardige situatie met een opdrachtgever en een opdrachtnemer. Te verwachten valt dat dit naar meer gelijkwaardige partnerships zal toegroeien. Daarmee zal de rol van architecten ook meer aan beide kanten van de relatie liggen. Niet alles kan uitbesteed worden. Anders gezegd is het probleem tweezijdig. Vanuit de Outsourceorganisatie wordt ge-insourced; daarbij treedt gespiegeld hetzelfde probleem op. Op basis van strategische overwegingen kunnen bedrijven hun outsource-partners verdelen over verschillende landen; de juridische complexiteit wordt dan groter naarmate meer landen met verschillende rechtssystemen betrokken zijn. Als het ICT-domein steeds meer wordt voorzien van commodities (op gebieden als applicaties, infrastructuur, etc) kan het inkoop proces worden begeleid door de ICT-Architecten van de Pagina 3
- Final V1.0 aanbieder. De motieven voor offshoring verschuiven van vnl. kostenreductie, naar innovatie. Dat verandert de rol van de ICT-architect. Zijn activiteiten verschuiven naar de business toe, om adequaat op het gebied van innovatie te kunnen adviseren. Het definiëren van een toekomstige architectuur blijft een hulpmiddel om een doel te bereiken. Dit doel kan worden voorzien van bewust gekozen kwaliteitsattributen, zoals kostenverlagingen, flexibiliteit, schaalbaarheid, etc. 5. ICT en Business Integratie Wat nu onder het slagwoord Business en IT-alignment wordt bedoeld zal kunnen veranderen in iets dat omschreven kan worden als Business- en ICT-integratie. In welke snelheid en in welke mate dit zal veranderen is niet te voorspellen. Wel zijn nu al enkele patronen herkenbaar: Het doortrekken van de serviceoriëntatie naar zowel de business als IT is al enige tijd in gang gezet (service centers voor HR, Finance, ICT-Helpdesk, etc.). Deze zgn. atomisering van organisaties en systemen heeft consequenties voor het ICT-Architectuurdenken. Aan de samenwerking tussen strategen, architecten en uitvoerders worden hoge eisen gesteld. De relaties en integratie van bedrijfsprocessen en ICT-processen komt steeds meer op de voorgrond. Door serviceoriëntatie in systemen en bedrijfsprocessen krijgt het onderscheidende vermogen van concurrenten de nadruk op snelheid en lenigheid bij veranderingen in de business en op de beste kwaliteit/prijs verhoudingen. De uitdagingen voor de ICT-Architect worden uitgebreid met vragen over de business-architectuur en bedrijfsstrategie. Besturing van de business en ICT-architectuur als strategic weapon zal steeds vaker als onderwerp terug komen. De waarde van de ICT-architectuur voor de business blijft een dominant onderwerp van discusiie voor de B-Architect ende ICT-Architect. Het blijft overigens een vraag of deze twee rollen in de toekomst in een persoon te verenigen zijn. Door de nauwere interactie tussen technologie en de sociale (netwerk-)structuren wordt het werkveld ongetwijfeld dynamischer, en kan tot grotere veranderingen/omwentelingen leiden. Naast ICT-architect en business-architect kan het werkveld voor een architect voor organisatiestructuren (en businessmodellen) ontstaan, waarin de business en ICT-systemen inspelen op lenigheid en snelle veranderingen. Organisatiestructuren kunnen een onderdeel van de taakomgeving van de business architect worden. De domeinen van de ICT-Architect zij al vele jaren onderwerp van integratie-vraagstukken. Voorbeelden van vraagstukken van integratie zijn: - Front-, Mid- en Backoffice - Ketenintegratie - Hergebruik met componenten-aanpak - Pakketselecties en best-of-breed totaal-oplossing - etc. Een bijzonder punt van aandacht is daarbij dat een goed afgestemde B- en ICT-Architectuur een integratiebevorderaar zijn, maar ook kan vervreemden als mensen zich aan systemen moeten aanpassen op een manier die onaangenaam gevonden wordt. Architectuur beschrijvingen die bestaan uit verschillende samenhangende delen, zoals enterprisearchitectuur, business-architectuur, applicatie-architectuur en technische infrastructuur architectuur, blijft een noodzaak om in relatie tot elkaar te beschouwen. Een universeel metamodel hoe deze entiteiten zijn gedefinieerd en in relatie tot elkaar staan, bestaat niet. Wellicht kan het NAF een poging wagen een dergelijk meta-model te definiëren. Pagina 4
- Final V1.0 6. Compliance Vanuit het ontstaan van regelgeving en wetten voor organisatie en ICT, zullen globaal opererende bedrijven een grote hoeveelheid standaards van buiten de organisatie op zich af zien komen. Het voldoen aan deze regelgeving (compliance) is geen eenvoudige zaak. Audits en Assessment die door externe partijen worden uitgevoerd, leveren op dit ogenblik zeer veel punten voor verbetering op. Niet alleen vanwege de grote hoeveelheid regels (vaak niet-smart geformuleerd), maar ook doordat de partijen die de audit of assessment uitvoeren verschillende percepties over de naleving ervan hebben. Er bestaat nu al angst dat de bedrijven en systemen onder invloed van rigide regelgeving zullen verstarren. Het zuiver structureren van regelgeving in algemene SMART-principes die bij het ontwerp van de systemen consequent worden toegepast lijkt daarbij een goede weg om te volgen (xaf gedachtegoed). Wel moet daarbij vermeden worden dat strikte implementatie van die regelgeving leidt tot verstarring en inflexibiliteit van systemen en organisaties; gebruik van business rules kan een manier zijn om regels te ontkoppelen en dergelijke verstarring te vermijden. Een bijzonder onderdeel van de naleving van regelgeving is het onderwerp security. Security is een verbijzondering welke steeds meer aandacht krijgt in het ICT-Architectuur denken. Bij de uitwerking van security in ICT-systemen worden twee wegen gevolgd: - security als aspect bij de ICT-Architectuur - security als driver voor een verbijzonderde security-architectuur Als bepaalde onderdelen van ICT-systemen dedicated voor security-issues kunnen worden ontworpen en door verschillende applicatie-systemen kunnen worden hergebruikt, kan men spreken van een security-architectuur. Ook hier kan men een trend naar commodities ontdekken. 7. Overheid Er hebben de laatste jaren zich enorme ontwikkeling voorgedaan bij het ICT-Architectuurdenken bij de overheid. Bovendien is, door het ontstaan van de EU en haar regelgeving / behoeft aan informatie-uitwisseling het nationale karakter veranderd in een regionaal EU-karakter. De ICTvoorzieningen van de overheid worden steeds meer als een nutsvoorziening gezien, waarbij meer kwaliteits-garanties worden gevraagd. De impact ven de EU-regelgeving (wetgeving, subsidies, etc.) op de nationale ICT-systemen wordt belangrijker. Aangezien het onmogelijk is standaardisatie voor alle EU-landen te bereiken, wordt een hoge druk gelegd op het oplossen van context, semantiek en syntax-problemen (boundaryless information flow). 8. Hypes in de ICT Een aantal onderwerpen uit de ICT uit het verleden kan men achteraf als Hypes bestempelen. Hypes blijven de ICT-wereld domineren. Soms is in meer of mindere mate hype-moeheid vast te stellen bij onderwerpen zoals (Object-orientation, Reuse, Component-based, aspects and services). Om vooraf bij een onderwerp dat bijzondere aandacht krijgt, de kwalificatie Hype mee te geven is niet eenvoudig. Trends vaststellen en/of er (meetbare) doelen aan koppelen is een uitdaging op zich. Huidige onderwerpen zoals SOA, Webservices, Open Source en Connectivity Anywhere ondervinden een groei naar volwassenheid, maar of ze een definitieve oplossing/aanpak voor de langere termijn zullen zijn is niet met zekerheid vast te stellen. Het zou een vraagstelling voor het NAF kunnen zijn: Hoe om te gaan met Hypes en Trends. Behalve hype-debunking kunnen we als NAF naar de onderliggende problemen kijken, waar hypes op inspelen. Hypes hebben een structuur, net zoals ontwerppatronen dat hebben. Er is altijd een nijpend probleem, een technologische oplossing, een aantrekkelijk Pagina 5
- Final V1.0 business doel aan de horizon, en een guru die zegt dat je dat doel met die technologie kunt bereiken. Er missen ook altijd dezelfde dingen, m.n. de nuancering onder welke voorwaarden dat doel met die middelen te bereiken is, en in welke mate. 9. Legacy Systemen In zeer veel organisaties wordt meer dan de helft (60%-80%) van het ICT-budget aan het onderhouden en uitbreiden van legacy systemen besteed. Vanuit een strategische en methodische aanpak zouden scenario s kunnen worden geformuleerd, hoe om te gaan met legacy systemen. Veel eindgebruikers zijn op zoek hiernaar. Veel Leveranciers mijden het onderwerp in hun marketing. Wetenschappelijke instituten lijken hun aandacht op nieuwere onderwerpen te richten. Organisaties die niet op tijd de juiste aanpassingen aan hun legacy systemen invoeren, lopen vaak achter in flexibiliteit en lenigheid, die vanuit de markt wordt opgelegd. In sommige gevallen kan dit heftige gevolgen voor de organisatie veroorzaken. Een enorm probleem dat in dit verband te noemen is, is de migratie van de oude naar nieuwe situatie. Uit strategieën als big-bang, evolutionair en plateau-gewijs moet een keus gemaakt worden; de invulling daarvan is een groet uitdaging voor complexe legacy-systemen.. Door de dynamiek in ICT-ontwikkelingen en het niet-structureel oplossen van de legacyproblematiek, wordt de complexiteit groter. Het ontmoeilijken van de ICT-Architectuur of Reductie van Complexiteit wordt een competentie voor de ICT-architect op zich. 10. Architectuur competentie en NAF Community Uit de voorgaande onderwerpen kunnen 2 onderwerpen voor het NAF als relevant worden gezien: Hoe zal de competentie van de ICT-Architect zich (kunnen) ontwikkelen en hoe zal de NAF-community zich moeten ontwikkelen en/of organiseren om aan de verwachtingen van de leden te voldoen? Voor het eerste onderwerp is al enige tijd een werkgroep aan de slag met als tussen resultaat Competenties van de Architect. Het vervolg richt zich op de rollen van de architect. Maar ook vakinhoudelijk heeft het NAF in haar werkgroepen een flink aantal onderwerpen opgepakt. Een voorbeeld is het ontwerpen van systemen met het xaf Raamwerk waar principe en ontologie het sleutelwoord zijn Een ander voorbeeld is de wens voor certificering van de ICT-architect, waar het NAF onderzoek naar doet. De Architectuur competentie is gericht op de architect zelf. Een rol die het NAF ook speelt is het onder de aandacht brengen van (de meerwaarde van) architectuur als instrument bij CIO s en het general management. Gezien de NAF missie, het bevorderen van het werken onder architectuur, zullen we ook (juist) buiten de community van architecten het vak onder de aandacht brengen. Hoe de NAF-community zich verder ontwikkelt heeft eveneens aandacht nodig. Globalisering heeft invloed op een nationaal forum als het NAF. Maar ook kunnen lokale onderwerpen met een lokaal netwerk ontstaan. Competenties in een netwerk-organisatie met het karakter van boundaryless information flow lijken een goede aanpak. De NAF-Community wordt gedreven door het vakmanschap en in het bijzonder door de PASSIE van onze werkgroepleden, die vaak zelfs hun vrije tijd aan het NAF besteden. We zullen deze verenigingscultuur koesteren en verder stimuleren en ontwikkelen. Pagina 6