Copyright 2016 M. de Ruijter & L..Tammenga. Bijwerkingen in de GGZ

Ideaal middel farmacologisch eenvoudig werkingsmechanisme = therapeutische indicatie weinig tot geen andere farmacologische effecten

Realiteit van meeste psychofarmaca farmacologisch complex daardoor additionele farmacologische effecten additionele effecten kunnen tot bijwerkingen leiden additionele effecten worden soms ook therapeutisch toegepast

Written survey of patients with schizophrenia in Germany using open questions, n=565 Bijwerkingen en last ervaring

Fragment mevrouw M. v.a. 2.48 tot 5.20 De invloed van bijwerkingen op een mensenleven

Speerpunten en noodzaak polikliniek bijwerkingen Kwaliteit van leven Medicatietrouw Preventie en behandeling van bijwerkingen Somatische comorbiditeit Verkorte levensduur Eis van Inspectie (IGZ)

Aandacht voor medicatie en bijwerkingen Kwaliteit van leven Medicatietrouw (film lastervaring) Somatische co-morbiditeit Verkorte levensduur Eis van Inspectie voor de Gezondheidzorg

Polikliniek bijwerkingen Aanmeldingen intern (via Somatische mini Screen) en extern Meetinstrumenten Lichamelijk onderzoek Bewegingsonderzoek(1) Laboratorium onderzoek(2) Vervolg: Advies voor behandeling van de bijwerkingen: Medicatie Leefstijl Ondersteuning bij behandeling bijwerkingen 1. Harten, P. N. van, (2002) Bewegingsstoornissen door antipsychotica; diagnostiek en behandeling. Utrecht, Boom. 2. Cahn, W. et al. (2008) Preventie en behandeling van somatische complicaties bij antipsychotica gebruik. Tijdschrift voor psychiatrie, 50(9), 579-591.

Polikliniek bijwerkingen Expertisecentrum Alle mogelijke bijwerkingen psychofarmaca Advies Behandeling Scholing in- en extern Databank standaard behandelingen Generieke zorgstandaard gebruik psychofarmaca Psyfar VS, nascholingstijdschrift psychofarmaca voor VS

Psychofarmaca Antipsychotica Antidepressiva Stemmingsstabilisatoren Benzodiazepines

Antipsychotica Dopamine beïnvloedt: stemming gevoel van eigenwaarde doelgerichtheid beweging Antipsychotisch effect 65% 0% 50% 100% Seksuele bijwerkingen 70% 80% Bewegingsstoornissen Groepen: eerste generatie / klassieke antipsychotica tweede generatie / atypische antipsychotica clozapine

Antipsychotica: effectiviteit

Eerste generatie antipsychotica Bv. haloperidol, flupentixol, zuclopentixol, sulpiride, pimozide Werkingsmechanisme Bijwerking D 2 receptor antagonisme vermindering geluksgevoel, toename negatieve symptomen (?) bewegingsstoornissen seksuele bijwerkingen Additioneel effect cardiaal anti-adrenerg verlaging prikkeldrempel Bijwerking verlengde QTc-interval risicofactor hartritmestoornissen orthostatische hypotensie, duizeligheid, sedatie insulten

Tweede generatie antipsychotica Bv. risperidon, olanzapine, quetiapine, aripiprazol Werkingsmechanisme D 2 / 5-HT 2a receptor antagonisme Additioneel effect metabole effecten anti-adrenerg anti-cholinerg anti-histaminerg cardiaal verlaging prikkeldrempel Bijwerking verminderd gelukgevoel, toename negatieve symptomen (?) bewegingsstoornissen seksuele bijwerkingen Bijwerking gewichtstoename, lipiden, suiker orthostatische hypotensie, duizeligheid, sedatie. droge mond, urineretentie, wazig zien, obstipatie, ileus, delier, sedatie, gewichtstoename. verlengde QTc-interval risicofactor hartritmestoornissen. insulten Link filmfragment koen

Bijwerkingen: clozapine Werkingsmechanisme D 2 / 5-HT 2a receptor antagonisme Additioneel effect metabole effecten anti-adrenerg anti-cholinerg histaminerg cardiaal verlaging prikkeldrempel beenmergonderdrukking Bijwerking Weinig EPS, wel acathisie Antipsychotica syndroom bij acuut staken Bijwerking gewicht, lipiden, suiker orthostatische hypotensie, duizeligheid, sedatie droge mond, urineretentie, wazig zien, obstipatie, ileus, delier sedatie, gewichtstoename verlengde QTc-interval risicofactor hartritmestoornissen, myocarditis, cardiomyopathie insulten neutropenie/agranulocytose

Antidepressiva Effectief bij: Matig - ernstig depressie Sommige ook bij angst, dwang, trauma en slaapstoornissen Werkingsmechanisme: Serotonine en noradrenaline: stemming, eetlust, energie en slaap.

Antidepressiva

Symptoom bestrijding Antidepressiva Verhoging serotonine en/of noradrenaline

Stemmingsstabilisatoren Middelen met uiteenlopende werkingsmechanisme en verschillende additionele effecten: lithium (Camcolit, Priadel ) valproïnezuur (Depakine ) carbamazepine (Tegretol ) lamotrigine (Lamictal )

Bijwerkingen: lithium Werkingsmechanisme Zenuwstelsel Additioneel effect Gastro-intestinaal Schildklier Huid Nieren Bijwerking tremor, concentratiestoornissen, intoxicatie (spiegel-afhankelijk) Bijwerking misselijkheid, diarree hypothyreoïdie verergering psoriasis/eczeem dorst, veel drinken/ veel plassen, nierfunctiestoornissen

Schildklierproblemen 5 a 35% van patiënten Risicofactoren: Vrouwen (40 tot 60 jaar) > mannen, (15 a 20% vs 5%), binnen 2 jaar na start Li Schildklieraandoening in de voorgeschiedenis Monitoren: bij aanvang behandeling TSH elke 3-6 maanden TSH, daarna jaarlijks op indicatie frequenter TSH Tips voor filmpjes over schildklier: https://www.youtube.com/watch?v=7fgi-ulv6ee https://www.youtube.com/watch?v=g08qooshr28

Nierschade bij lithium chronisch gebruik (> 15 jaar) 20% prevalentie. 3 a 6 maandelijkse controle van GFR. afname GFR >5% of GFR= 40-60ml/min consult nefroloog. voorkomen: zo laag mogelijk effectieve spiegel (0.6-0.8) voorkom intoxicaties!

Lithiumintoxicatie Smal therapeutisch venster, subacuut tot acuut ontstaan beeld bij hoog lithiumspiegel (>1,3 mmol/l) Incidentie: Zelden, echter potentieel levensbedreigend Symptomen: Initieel toename bekende bijwerkingen lithium, leiden tot:

GABA systeem Benzodiazepinen

Bijwerkingen: benzodiazepine Werkingsmechanisme Bijwerking Algemeen dempend via GABA systeem ademhalingsonderdrukking, spierverslapping, loopstoornissen en valneiging geheugenstoornissen, depressieve klachten gewenning, verslaving urineretentie Additioneel effect Bijwerking? paradoxale reactie: rusteloosheid, agitatie, agressie.

Polyfarmacie en interacties Polyfarmacie: Psychiatrische versus somatische medicatie 1 op 10 bezoekers van openbare apotheken:>5 middelen Bij ouderen zelfs 1 op 3 (44,3% van ouderen) Gemiddeld 8 tot 9 medicijnen voorgeschreven Meer bijwerkingen, meer medicatieontrouw, hogere kosten door medicijn-gerelateerde ziekenhuis opnames. Richtlijn polyfarmacie: 1x per jaar medicatiereview bij ouderen. Praktijkvoorbeelden polikliniek bijwerkingen

Somatische mini Screen Doel: Verbeteren van Somatische zorg in de GGz Behandeling van bijwerkingen psychofarmaca Voordelen: Triage van de risicogroepen Kort en gestandaardiseerd Preventie ernstige complicaties Behoeft geen training Binnen GGz centraal te zien in de ROM lijsten via USER, Buiten GGz centraal via; https://qubyadmin.roqua.net/questionnaires/miniscreen/preview

Somatische mini Screen

In de aanbieding Somatische mini Screen Screeningspakket, beleidstukken Mogelijkheid tot verwijzen Scholing Informatie over bijwerkingen: Lareb, polikliniek bijwerkingen, www.pepned.nl Vanaf eind april: Psyfar vs In de toekomst: Generieke module Gebruik van psychofarmaca

Vragen? Polikliniekbijwerkingen@ggzcentraal.nl