Onderwijsprofielen in passend onderwijs Onderwijsprofiel van de Prof. Dumontschool
Inleiding Alle besturen hebben met de komst van passend onderwijs zorgplicht. De zorgplicht betekent dat iedere leerling een passende onderwijsplek moet krijgen. De besturen van de scholen in Zuid-Kennemerland werken samen in het regionaal samenwerkingsverband Weer Samen Naar School om de zorgplicht te kunnen garanderen. Het samenwerkingsverband (alle besturen) moet zorgen voor een dekkend netwerk. Het samenwerkingsverband (SWV) maakt via de onderwijsprofielen inzichtelijk hoe zij met de scholen zorgt voor een dekkend netwerk. Het kader voor het onderwijsprofiel wordt op SWV-niveau ontwikkeld zodat er zicht komt op het totale netwerk. De invoering van passend onderwijs is een prima gelegenheid om met elkaar een verdere kwaliteitsslag te slaan. De focus ligt op verdere kwaliteitsverbetering. Het samenwerkingsverband kan zich verder ontwikkelen in het tijdig signaleren en kan doorgaan met het verbeteren van opbrengstgericht werken in leerresultaten en leerkrachtvaardigheden. Team en directie van de Prof. Dumontschool voor speciaal basisonderwijs hebben in dit document het kader van het onderwijsprofiel van het SWV gebruikt om hun onderwijsprofiel te beschrijven. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 2
Het onderwijsprofiel van het Samenwerkingsverband Weer Samen Naar School Zuid-Kennemerland (SWV WSNS ZK) Het onderwijsprofiel van iedere school bestaat uit een basiszorg, een breedtezorg en een dieptezorg (zie landelijk referentiekader). In het Samenwerkingsverband Zuid-Kennemerland spreken we van een basisaanbod, een breedteaanbod en een diepteaanbod en daarnaast formuleren scholen een plusaanbod. De onderwijsprofielen van de PO, SBO en SO scholen gezamenlijk leveren een onderwijscontinuüm op, waarmee wij voor alle leerlingen een passend onderwijsaanbod kunnen verzorgen. Het breedte en het diepteaanbod op onze scholen is een intensivering van de onderwijsaanpak zoals de school het biedt in het basisaanbod. Dit geldt voor alle vormen van onderwijs. De onderwijsprofielen geven zicht op het onderwijsaanbod voor alle leerlingen in een school. Het onderwijsprofiel moet een zichtbare kwaliteit van onderwijs waarborgen. Een goed gedifferentieerd onderwijsaanbod op de basisschool zorgt ervoor dat veel leerlingen thuisnabij onderwijs kunnen volgen en slechts een beperkt aantal leerlingen een beroep hoeft te doen op het diepteaanbod. Het diepteaanbod bieden we in ons SWV aan op de scholen voor speciaal basisonderwijs of speciaal onderwijs. Het onderwijsprofiel is een instrument in handen van de schooldirecteur om het onderwijsaanbod gericht te verbeteren. De vaste onderdelen van het onderwijsprofiel zijn: De leerresultaten Een helder geformuleerd onderwijsaanbod en effectieve methodieken De bewaking van de leertijd De instructievaardigheden Het (pedagogisch) klimaat Een goed klassenmanagement We sluiten hiermee aan bij de begrippen in het waarderingskader van de inspectie en bij de vele kwaliteitsinstrumenten. Dit zijn de elementen uit het primair proces die direct invloed hebben op de leerresultaten van de leerlingen. Op iedere school is in het onderwijsprofiel beschreven hoe de school deze onderwijskwaliteit definieert en monitort. De vaste onderdelen van het onderwijsprofiel zijn voor al onze scholen gelijk. De onderdelen moeten beschreven worden in concreet waarneembaar gedrag. Het gedrag is meetbaar en beschreven in termen van wat zie ik. We vinden dat iedere school of ieder schoolbestuur zelf de elementen uit het onderwijsprofiel inhoudelijk vorm moet geven en eventueel een eigen ambitieniveau moet formuleren. Het betekent dat de onderwijsprofielen qua vorm vergelijkbaar zijn, maar qua inhoud per school en per bestuur moeten verschillen om te komen tot een dekkend netwerk. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 3
De wijze waarop de school de elementen uit het onderwijsprofiel planmatig verbetert Datum Activiteit Door wie September Avi-toetsen afnemen. Leerkrachten en IB-ers Januari Februari Februari Cito-toetsen afnemen. Groep 2 NST afnemen Analyseren resultaten Cito-toetsen. Opstellen groepsplannen voor komend half jaar. Waar nodig individuelen handelingsplannen opstellen voor komende twee maanden. Directie kiest met het schoolteam welk vakgebied centraal staat en welk onderdeel (één) binnen het onderwijsprofiel onder de loep genomen gaat worden. Leerkrachten Directie, IB-ers en leerkrachten Leerkrachten en IB-ers en directie Maart De doelstellingen worden geformuleerd: wat Directie wil de school (concreet en meetbaar) bereiken? Het verbeterplan wordt beschreven en met het schoolteam besproken. Mei/Juni Cito-toetsen afnemen. Leerkrachten Juli November Januari Analyseren resultaten Cito-toetsen. Opstellen groepsplannen voor komend half jaar. Waar nodig individuelen handelingsplannen opstellen voor komende twee maanden. Eventuele aanscherping van het verbeterplan. Bijstellen ontwikkelingsperspectieven. Evaluatie verbeterplan (evaluatie op één onderdeel uit het verbeterplan) Vastleggen succes, opnemen in schoolplan. Evaluatie verbeterplan op basis van nieuwe Cito-toetsen. Directie, IB-ers en leerkrachten Directie, IB-ers en leerkrachten Directie, IB-ers en leerkrachten Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 4
Leerresultaten De leerresultaten van het plus, basis, en breedteaanbod zijn gebaseerd op de landelijke normscores van CITO of de vaardigheidsscores. Iedere school bepaalt haar eigen standaarden door de score (20,60,20) van hun school af te lezen. Op de Prof. Dumontschool hebben veel leerlingen een leerachterstand als gevolg van hun capaciteiten en/of sociaal-emotionele problematiek. De leerlingen krijgen op de twee toetsmomenten per schooljaar daarom de toetsen aangeboden die passen bij de aangeboden leerstof van het afgelopen half jaar (= hun ontwikkelingsniveau op dat vakgebied). Waar in onderstaande tabel M4 staat, betekent dit dat het om leerlingen van midden groep 4 gaat (dl.15), maar dus niet dat het in elk geval om toets M4 gaat. Vaak betreft het lagere toetsen (E3 of M3). In de rijen staat in rood het bijbehorende functioneringsniveau onder de vaardigheidsscores aangegeven. Rekenen-Wiskunde (M1-E2 is CITO Rekenen voor kleuters) DL= M1* E1* M2* E2* M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 >102 >21 >35 >43 >63 >68 >78 >85 >91 >95 (20 %) >M7E7 >M3 >M3 >E3 >E4 >E4M5 >E5 >M6 >E6 >E6M7 (60%) (20%) Technisch lezen-dmt 3-21 <M3 0-3 <M3 10-35 M3 0-10 <M3 14-43 M3/E3 0-15 <M3 24-63 E3 6-24 <M3 32-68 M4 10-32 M3 41-78 E4 11-41 M3 56-85 M5 21-56 E3 60-91 M5/E5 25-60 E3 63-95 E5/M6 28-63 E3/M4 62-102 M6/E6 DL= M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 (20 %) >44 >E3M4 >49 >M4 >63 >E4 >68 >E4M5 >73 >M5 >78 >E5 >88 >M7 >91 >M7E7 >95 >E7 17-44 16-49 23-63 28-68 39-73 43-78 50-88 52-91 52-95 (60%) M3/E3 M3/E3 E3/M4 E3/E4 M4/E4 M4/M5 M4/E6 M4/M7 E4/E7 (20%) 5-17 <M3 7-16 <M3 7-23 M3 7-28 M3/E3 12-39 E3 12-43 E3 17-50 E3/M4 22-52 E3/M4 24-52 M4 Technisch lezen AVI DL= M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 (20 %) M4 M5/E5 >M6 >E6 (60%) E3 E4 E4/E5 E4/M6 (20%) M3 E3/M4 E4 E4 <M3 <E3 <M4 <E4 34-62 M4 Spelling DL= M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 >105 >111 >117 >122 >126 >131 >133 >139 >141 >142 (20 %) >M3 >M3E3 >E3M4 >E4 >M5 >E5 >M6 >M7 >E7 >E7 93-105 102-111 105-117 111-122 115-126 119-131 121-133 127-139 129-141 130-142 (60%) <M3 M3 M3/E3 E3 M4/M5 E4/M5 M5/E5 E5/M6 M6/E6 M6/E6 85-93 91-102 96-105 99-111 103-115 101-119 110-121 112-127 115-129 117-130 (20%) <M3 <M3 <M3 M3 M3/E3 E3 E3/M4 M4/E4 E4 E4/E5 Begrijpend lezen (M1-E2 is CITO Taal voor kleuters) Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 5
DL= M1* E1* M2* E2* M3 E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 >16 >29 >41 >43 >56 >61 >61 (20 %) >M4 >E5 >E6 >M7 41-61 51-61 -13/ 14 4-29 14-41 13-43 35-56 (60%) M1-M2 M1-M2 E3 M4-E4 M5/E5 M6/E6-25/-12-6/ 6-10/ 14-8/ 13 32-35 37-41 46-51 (20%) <E3 E3 E3/M4 E3/M4 Schoolniveau Op basis van bovenstaand meerjarig overzicht van toetsresultaten lijken onderstaande niveaus een reëel ambitieniveau voor onze school. DL= E3 M4 E4 M5 E5 M6 E6 M7 E7 M8 20% M3 M3/E3 E3/M4 E4 E4/M5 E5 M6 E6 E6/M7 M7/E7 60% 20% M3 M3/E3 E3/M4 M4 E4 M5 E5 E5/M6 M6 M3 E3 E3/M4 E3/M4 M4 M4/E4 Leerstofaanbod Ons leerstofaanbod gaat vergezeld van een (ortho)didactische aanpak, waarmee we een diepteaanbod creëren voor de leerlingen die niet voldoende kunnen profiteren van het breedteaanbod. Op grond van bovenstaande tabellen over de toetsresultaten ziet de standaard voor onze school er als volgt uit: Het basisaanbod is gericht op VMBO-B(eroepsgerichte leerweg). Aan het eind van onze SBO-school hebben de leerlingen een niveau bereikt van minimaal E5/M6. De leerstof wordt aangeboden tot minimaal niveau M7 (75% leerlijn). Op vakgebieden waar een leerling met uitstroomperspectief VMBO-B achterblijft op dit perspectief, gaan we de leerstof intensiveren. Dit doen we door extra instructie en extra leertijd te bieden. Binnen onze school realiseren wij dit door met inzet van de taakleerkracht kleinere instructiegroepen te maken (minimaal vier keer per week). Het plusaanbod is gericht op een uitstroom naar het VMBO-T of hoger. Aan het eind van onze speciale basisschool hebben deze leerlingen een niveau van minimaal M7/E7. De leerstof dient aangeboden te worden tot minimaal eind groep 7/begin groep 8. Ook hier is intensivering op dezelfde manier als bij de basisgroep vaak nodig voor één of meer vakgebieden. Het breedteaanbod is gericht op uitstroom naar het Praktijkonderwijs. Het leerstofaanbod gaat in de meeste gevallen voor rekenen en begrijpend lezen niet verder dan niveau M5 (50% leerlijn). In de laatste twee leerjaren worden leerstof onderdelen geschrapt die minder relevant zijn, gegeven het uitstroomperspectief. Dit doen we met behulp van het project Passende Perspectieven voor taal en rekenen. Het onderwijsaanbod wordt beschreven in methodieken en materialen. In het breedte- en diepteaanbod staat hoe/waarmee de school intensiveert voor leerlingen met extra onderwijsbehoeften. Het aanbod wordt beschreven voor taal, technisch lezen, begrijpend lezen, spelling, rekenen & sociale competentie. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 6
Taal 1 2 Leerling die aan aanvankelijk leesvoorwaarden voldoet, gaat in overleg in groep 3 meedraaien op bepaalde uren per week Leerlingen maken zelf een digitaal boek Werken met Klankdorp en bijbehorend materiaal Thema verhalen / prentenboek; Muur woordenschat kaarten; Domino; Memory; Woordweb; voelzak; poppenkast Stempelen Kring: aanbieden en aanleren van taalbegrippen van concreet naar abstract Visualiseren: concreet materiaal, picto s, kleurenklok Kinderklanken Vertelbeurten beertje Bob Taalactiveringsspelletjes op de computer Leerlingen gesprekken met elkaar laten voeren en leren overleggen School tv Koekeloere Muzikale vorming Samenvieringen Afname taaltoetsen Leskisten Gebruik van pictogrammen Aandacht voor de luisterhouding Logopedie Voorleesjuf van de bibliotheek 1 x per week Jongste kleuters extra ½ uur begeleiding in klein groepje Gebarentaal Ouders worden gestimuleerd om lid van de bibliotheek te worden Individueel handelingsplan met ondersteuning Ambitie: De leerlingen van groep 2 zover mogelijk helpen in hun ontwikkeling met betrekking tot de tussendoelen beginnende geletterdheid. Hierbij gebruiken we de uitgangspunten van opbrengst gericht werken. Op de toets Taal voor kleuters scoren de leerlingen van E2 een vaardigheidsscore van gemiddeld 62 (= niveau M2). Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 7
Taal 3-4 5-6 7-8 Begrijpend lezen extra aanbod uit Tekstverwerken. Begrijpend lezen extra aanbod uit o.a. Tekstverwerken. Studievaardigheden m.b.v. Blitz deel 8 en Studiegoed. Spelling: Taal op maat 5/6. Spelling: Taal op maat 7/8. Zie technisch lezen. Tekstverwerken deel 5 en 6 Methode Taaltrapeze deel 4 en 5. Gesprekken, voorlezen. Spelling: Taal op Maat deel 4 en 5 + software. Weekdictee o.b.v. spellingscategorieën. Tekstverwerken deel 4 en5 Tekstverwerken deel 6 en 7 Methode Taaltrapeze deel 6 en 7. Gesprekken, voorlezen. Spreekbeurt en boekbespreking. kennis ontleden en woordbenoemen. Informatieverwerking m.b.v. krant, actualiteit, jeugd- en weekjournaal. Spelling: Taal op Maat deel 6 en 7 + software. Weekdictee o.b.v. spellingscategorieën. Tekstverwerken deel 5 en 6 Extra aandacht voor woordenschatontwikkeling. Verlengde instructie bij de verwerkingsopdrachten. Spelling: Spelling in de lift deel 3 t/m 5. Spellingskaarten van Taaljournaal. Preteaching o.l.v. logopedist. Gebruik van woordenschat spellen o.l.v. logopedist Extra ondersteuning bij begr. Lezen. Spelling: Taal op Maat 4 en spelling in de lift 1 en 2. Extra aandacht voor woordenschatontwikkeling. Verlengde instructie bij de verwerkingsopdrachten. Spelling: Taal op Maat deel 5 en 6 + software. Weekdictee o.b.v. spellingscategorieën. Dispenseren m.b.v. Passende Perspectieven. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 8
Technisch lezen 3 4 5 6 7 8 Dagelijks starten met 15 minuten lezen in biebboek, infoboek of tijdschrift uit het leesmandje. Biebboekjes op hoger niveau Leeslijn groepsdoorbrekend Leeslijn leespad Taalwerkboek t/m deel 12 elke woensdag Leeskaarten Veilig Leren Lezen Kim versie 45 minuten instructie Biebboek lezen Materiaalaanbod om (niveaugroepen met Informatieve boeken zelfstandig en versneld door inzet 4 lkr) lezen te werken Vrij lezen Werkstukken / studie Extra aandacht voor de bibliotheekboek + opdrachten maken mondelinge vaardigheid moeilijker infoboek Extra huiswerk voor uitdaging Extra dicteewoordjes op hoger niveau Veilig Leren Lezen Kim versie: kern 1 t/m 12 Meetmoment 1 en 2 volgens protocol dyslexie Vervolgens DMT Schrijfmotorische ondersteuning. Begeleiding/overhoring bibliotheekboekjes lezen Dicteewoordjes Bordtaallesjes Veilig Leren Lezen Kim versie t/m kern 10 Extra gedichtjes behandelen voor de luistervaardigheid Klankgebaren Extra leesbegeleiding met inzet taakleerkracht Logopedie Extra huiswerk lezen Preteaching Extra logopedie Computerhulpprogramma Leeslijn groepsdoorbrekend elke woensdag 45 minuten instructie (niveaugroepen met inzet 4 lkr) Biebboek lezen (elke week lenen de leerlingen een boek uit de schoolbibliotheek en lezen hierin ook thuis) Solo en duo-lezen leeslijn/avi boeken 2 t/m/ 9 + verwerking Infoboek lezen (Kijkdoos etc.) Extra leesbegeleiding in kleine groepen VLL Luc de Koning Connect Aanvankelijk leesaanbod voor achterstandsleerlingen ILO/AVI 1+2+3 Extra leesbegeleiding door RT Logopedie Leeslijn groepsdoorbrekend elke woensdag 45 minuten instructie (niveaugroepen met inzet 4 lkr) 2 x per week leeslijn verwerking Biebboek lezen (elke week lenen de leerlingen een boek uit de schoolbibliotheek en lezen hierin vooral thuis) Voorlezen Leesbegeleiding Luc de Koning+huiswerk. Wekelijks duolezen met medeleerling uit basisniveau of plusniveau. Extra leesbegeleiding door RT Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 9
Rekenen 1 2 3 4 5 6 7 8 Verrijking middels werkbladen, - Wis en Reken Leerlijn 1,0 - Wis en Reken Leerlijn 1,0 computerprogr. en variaboek Tafels oefenen Versneld door de leerstof van gr. 4 - Maatwerk blauw - Extra training klokkijken, tafels. Tussendoelen en einddoelen adhv leerlijn rekenen. Werkvormen passend binnen onze thema s. Extra oefening individueel of samen met medelln. a.d.h.v. een Indiv. Handelingsplan. - Wis en Reken Leerlijn 1,0 - Rekentuin - Rekenkasten - Inzet kleine groep Leerlijn 0,75 Wis en Reken aangepast in leermiddelen (onderscheid wis-, werken variaboek) en leertijd aangevuld met Maatwerk, Ambrasoft, Speciaal Rekenen Toegepast rekenen m.b.v. raadsels en denkverhaaltjes - Werkboeken groep 3 1a t/m 2b - groep 4 1a t/m 1b Deel 3 t/m 5 Extra training klokkijken, tafels. Ruimtelijke oriëntatie: bouwen, puzzels maken en gebruik constructiemateriaal Maatwerk Groen groep 3 blok 1+ 6 en 7 Optellen/aftrekken tot 10 Speciaal rekenen: Frits Splits; eierdozen, getallen/cijferdoosjes, rekenrek, getallenlijn Preteaching Maatwerk Ontwikkelingsmateriaal van groep 1-2 Verti-blokken deel 5/6 deel 6/7 Praktische opdrachten voor meten, tijd en geld m.b.v. opdrachtkaarten en materialen uit de rekenkasten Leerlijn 0,5 Dispenseren m.b.v. Passende Perspectieven. Maatwerk Groen en Oranje Extra training klokkijken, tafels. Ambrasoft Mix van Maatwerk aangevuld met Wis en Reken leerstof en Speciaal Rekenen. Maatwerk ICT + mappen Leerlijn 0,5 Rekentuin ICT Inzet kleine groep Ambrasoft Mix van Maatwerk aangevuld met Wis en Reken leerstof en Speciaal Rekenen. Inzet rekenkasten (praktisch bezig zijn). Selectie uit aanbod breuken en procenten. Gebruik Rekentuin. NB: de methode Wis en Reken zal in het schooljaar 2015-2016 vervangen worden door Rekenzeker. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 10
Leertijd (per vakgebied) De leertijd wordt beschreven in gestelde leertijd (roostertijd) in aantal uren per week. De leertijd wordt verder verfijnd in gerealiseerde en effectieve leertijd in termen van percentages van de gestelde leertijd. De gerealiseerde leertijd is het percentage van de roostertijd dat daadwerkelijk aan het vak besteed wordt. De effectieve leertijd is een percentage van de gerealiseerde leertijd waarop de leerlingen daadwerkelijk met de les bezig zijn. Doordat wij tijdens de instructie- en inoefenmomenten met twee leerkrachten werken (groepsleerkracht en taakleerkracht) wordt deze leertijd door ons zeer intensief en volledig gebruikt. Technisch 1* 2* 3 4 5 6 7 8 lezen 1 uur 4 ½ uur 5 uur 5 uur 3 uur 3 uur 3 uur 3 uur 2x 30 minuten extra 3x10 minuten extra 1 uur extra 30 min. extra in tweetallen in tweetallen 30 min. logopedie 30 min. logopedie 30 min. logopedie (* betreft hier Taal voor kleuters) Intensivering gebeurt door inzet van de taakleerkracht en huiswerkopdrachten. Rekenen 1 2 3 4 5 6 7 8 3 uur en 45 minuten 3.30 uur + 5 keer 10 minuten* 15 minuten (plus huiswerk)** Intensivering gebeurt door inzet van de taakleerkracht en huiswerkopdrachten. *Leertijd rekenen uitbreiden door dagelijks 10 à 15 minuten automatiseren/hoofdrekenen op het programma te zetten in groep 3 tot en met 8. **In het kader van opbrengst gericht werken krijgen de leerlingen die op de Lovs toets op een categorie uitvallen één keer per week extra begeleid oefenen en (zo mogelijk) extra oefenstof mee als huiswerk. Ambitie: Op de drempeltoets is ons DQ voor rekenen in overeenstemming met het gemiddeld Quotiënt en het NIO gemiddelde van de groep. Didactisch handelen We sluiten aan bij de opvattingen van de Inspectie die het als volgt omschrijft: Het didactisch handelen van de leerkracht is gericht op het ontlokken en bevorderen van leerprocessen waarbij de leerkracht sturing geeft aan het leerproces en de eigen keuzes van leerlingen. Zo vraagt de leerkracht zich voortdurend af welke hulp, opdracht of aanwijzing gegeven kan worden om leerlingen te helpen tot leren te komen. Uitgangspunt bij het didactisch handelen is het werken met een instructiemodel. Daarnaast is het van belang dat de leerkracht afstemt op het niveau van de leerlingen. Instructiemodel: - De school werkt met het directe instructie model - De school werkt met het leerkracht/taakleerkrachtsysteem. Bij de uitvoering van het groepsplan voor rekenen, spelling en (begrijpend) lezen zijn er twee leerkrachten beschikbaar: de leerkracht en de taakleerkracht. De taakleerkracht geeft in een aparte ruimte les aan leerlingen die het diepte/breedteaanbod en/of plusaanbod nodig hebben (max. 8 leerlingen). De basisgroep werkt in dezelfde tijd o.l.v. de groepsleerkracht. Op deze manier creëren we veel instructiemomenten op het niveau van de leerling. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 11
In onze lage middenbouw (groep 3-4) zetten elke ochtend van 9.00 tot 11.45 uur een extra leerkracht in om de startgroep apart les te geven in taal/leesonderwijs en rekenen. Zowel de startgroep als groep 4 krijgen dan dus les in een groep van ongeveer 8 leerlingen. - Zie basis, maar de instructie en de fase van begeleid inoefenen zijn korter Introductie: - Leerkracht geeft de start van de les duidelijk aan - Leerkracht vertelt het doel van de les Instructie: - Leerkracht instrueert de strategie en doet het hardop denkend voor - Leerkracht creëert betrokkenheid door vragen te stellen en leerlingen opgaven voor te laten doen Inoefening: - Leerkracht maakt samen met de leerlingen enkele opgaven Verwerking: - Leerkracht vertelt of schrijft op het bord wat de leerlingen moeten doen. - Leerkracht maakt duidelijke afspraken over wanneer en hoe de leerling om hulp mag vragen - Leerkracht loopt rondes en zorgt voor regelmatige feedback Terugkoppeling: - Leerkracht houdt de nabespreking direct na de inoefening/verwerking - Leerkracht complimenteert de leerlingen met wat ze geleerd hebben Instructie: - Leerling krijgt verlengde instructie, meestal in een kleine groep van de taakleerkracht - Leerkracht doet de opgave minimaal twee keer goed voor Inoefening: - Leerkracht maakt minimaal twee voorbeeldopgave samen met de leerling Verwerking: - Leerkracht vertelt de leerlingen wat ze moeten doen - Leerkracht loopt rondes en zorgt voor zeer regelmatige feedback Leerling krijgt individueel (of in duo) preteaching of extra instructie buiten de groep Door de rust, regelmaat en (ortho)didactische aanpak die door ons personeel geboden worden, zijn wij in staat leerlingen, die ook nog iets onder de grens van moeilijk lerend functioneren, goed te begeleiden in hun ontwikkeling. Waar het echt zéér moeilijk lerende kinderen betreft lopen wij ook tegen onze grenzen aan om deze leerlingen te kunnen bieden wat zij nodig hebben. Dan is ons breedteaanbod niet toereikend. Als een leerling over de hele linie afhankelijk is van ons diepteaanbod, is het beter af op de school voor Zeer Moeilijk Lerende Kinderen. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 12
Pedagogisch handelen (algemeen) Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is afgestemd op het versterken van de drie basisbehoeften van de leerlingen, te weten: relatie, competentie en autonomie. We leggen hier de principes van Positive Behaviour Support (PBS) naast, te weten: veiligheid, respect en verantwoordelijkheid. Relatie: De leerlingen voelen zich geaccepteerd en voelen zich verantwoordelijk voor elkaar. Ze horen erbij. Ze zijn welkom. Ze voelen zich veilig. Er wordt mét de leerlingen gepraat en niet óver hen (respect). Competentie: De leerlingen ontdekken dat ze de taken die ze moeten doen, aankunnen. Ze ontdekken dat ze steeds meer aankunnen. Daarbij tonen ze verantwoordelijkheid voor het goed uitvoeren van de taken. Autonomie: Leerlingen willen vrijheid en zelfbepaling. Ze willen verantwoordelijk zijn voor hun eigen taken. Zij kunnen (in elk geval voor een deel) hun (leer)gedrag sturen. Ze houden hierbij rekening met zichzelf én anderen (veiligheid, respect). Visie op pedagogisch handelen Leerlingen hebben behoefte aan structuur in ruimte en tijd. Het gaat hierbij om het bieden van overzicht en inzicht. Wat ga ik vandaag doen, waar, wanneer, waarmee, met wie en hoe verwacht men dat ik het doe? Het antwoord op deze vragen biedt de leerling houvast en verschaft de leerling het gevoel van relatie (ik word gezien), competentie (ik overzie wat ik moet gaan doen en welke steun ik daarbij kan krijgen) en autonomie (ik weet welke keuze ik kan maken). Leerkrachten geven ruimte aan het autonomie gevoel van hun leerlingen. Ze honoreren initiatieven van leerlingen. Ze waarderen ideeën van leerlingen en wat ze ermee doen. Ze dagen leerlingen uit om oplossingen te bedenken. Ze laten de leerlingen in beperkte mate (relatie, competentie) keuzes maken bij het doen van taken (hoe en wat). Ze maken de leerlingen medeverantwoordelijk voor het netjes houden van het lokaal en vertrouwen taken aan leerlingen toe. Regelmaat en duidelijkheid dragen bij tot rust in de hoofden van de leerlingen. Toezicht op alle ruimten en begeleiding wanneer dat nodig is, geeft leerlingen een gevoel van veiligheid. Oefenen van gewenst gedrag helpt de leerlingen bij de ontwikkeling van hun sociale vaardigheden. Voor leerkrachten, leerlingen en ouders geldt dat ze respect hebben voor elkaar en voor de omgeving. Algemene schoolregels gelden voor allen en worden door allen nageleefd. Hierop wordt door al het personeel continu toegezien, want het betreft onze leerlingen. Ook het onderwijsondersteunend personeel vervult hierbij een belangrijke rol. Goed gedrag benoemen we zoveel mogelijk. Bij ongewenst gedrag roepen we de leerling ter verantwoording, waarbij de leerling zelf de regel benoemt die in het geding was. Hierna handelt de leerling opnieuw, maar laat nu het verwachte gedrag zien. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 13
Gedrag Rondom het omgaan met (on)gewenst gedrag zijn afspraken op een rij gezet. Deze afspraken worden nageleefd door al het personeel en hebben betrekking op alle leerlingen. 00: Omgaan met gedrag - De leerkracht oefent het gewenste gedrag in met de leerlingen, zowel in de klas, als in de gang en op het plein. - De leerkracht beloont gewenst gedrag, door het geven van een compliment (verbaal, non-verbaal) of door het geven van een beloning (al dan niet van tevoren afgesproken met de leerlingen). Leerkracht verwoordt daarbij het vertoonde gewenste gedrag. - De leerkracht negeert ongewenst gedrag zoveel mogelijk of laat de leerling het gewenste gedrag benoemen als correctie. - De leerkracht handelt volgens een opbouw in het sturen van gedrag als negeren niet helpt: Afspraken, van toepassing op alle leerlingen de leerkracht maakt gebruik van gebaren om stilte de leerkracht wijst naar een betreffende pictogram waarin de gedragsregel is omschreven de leerkracht wijst op de timetimer, de afsprakenlijst, het stoplicht, de gouden regels of de weekactie. de leerkracht beloont het gewenste gedrag via een beloningssysteem zowel groepsgericht als individueel de leerkracht corrigeert ongewenst gedrag en laat de leerling benoemen welk gedrag zij had willen zien of benoemt dit gedrag zelf de leerkracht sanctioneert ongewenst gedrag door de leerling straf te geven de leerkracht noteert de leerling in de pleinagenda als er sprake is van ongewenst gedrag op het plein de leerkracht noteert de leerling in het rode boek als er sprake is van ernstig ongepast gedrag (fysiek of verbaal geweld) Bij elke sanctie bespreekt de leerkracht het gewenste gedrag en laat de leerling vertellen hoe hij/zij het de volgende keer gaat doen. - De leerkracht geeft positieve feedback op het gedrag van de leerlingen; ten minste vier complimenten ten opzichte van één correctie. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 14
01: Pedagogisch handelen gericht op de relatie - De leerkracht ontvangt en begroet de leerlingen aan het begin van de dag. - De leerkracht bespreekt aan het begin van de dag het dagprogramma met de leerlingen. - De leerkracht kijkt de leerlingen aan als hij met hen spreekt en vraagt dit ook van de leerling (bij autistische leerling is het soms nodig dit niet te vragen). - De leerkracht maakt beredeneerde keuzes bij het samenstellen van groepjes leerlingen om het samenwerken te bevorderen. - De leerkracht benoemt de afgesproken gedragseisen aan het begin van elk dagdeel en houdt de leerlingen en zichzelf daar consequent aan. - De leerkracht praat alleen met betrokkenen over de leerlingen en hun thuissituatie. - Als er een bijzondere gebeurtenis op komst is, bespreekt de leerkracht dit enkele dagen van te voren met de leerlingen, zodat de leerlingen zich hierop kunnen instellen. - De leerkracht spreekt regelmatig interesse uit naar de leerling ( bijv. over schoolwerk, maar ook over zaken die in het persoonlijk leven van de leerling plaatsvinden). - De leerkracht signaleert onzekerheid bij de leerling in leer- en gedragssituaties en ondersteunt de leerling in zijn behoefte aan veiligheid en acceptatie door dingen samen en/of voor te doen. - De leerkracht koppelt een tweetal leerlingen aan elkaar die elkaar ondersteunen in het werk; bijvoorbeeld een dyslectische leerling krijgt een goede lezer als ondersteuner naast zich (maatje, tutor). - De leerkracht maakt een handelingsplan voor leerlingen die problemen hebben zich het gewenste gedrag eigen te maken. - Leerlingen die de situatie in de klas even niet aankunnen, kunnen zich een moment terugtrekken op een afgesproken plaats. - De leerkracht maakt zo nodig uitzonderingen op de algemene afspraken t.b.v. leerlingen die een speciale benadering nodig hebben (denk bijv. aan leerlingen met ASS). - De leerkracht schakelt interne en eventueel externe deskundigen in als het niet lukt om een werkbare relatie op te bouwen met de leerling. 02: Pedagogisch handelen gericht op de competentie - De leerkracht spreekt zijn vertrouwen uit in de leerlingen in het omgaan met elkaar. Zij gaat hierbij uit van hoge, maar realistische verwachtingen. - De leerkracht laat zien, dat hij het gewenste gedrag heeft opgemerkt in woord en gebaar. Bijvoorbeeld door het gedrag te benoemen en/of een duim op te steken. - De leerkracht sluit elk dagdeel af met positieve feedback op het gewenst gedrag, gericht op het werk dat de leerlingen hebben gedaan (product gericht). - De leerkracht sluit elk dagdeel af met positieve feedback op de inzet van de leerlingen en op het sociaal emotioneel functioneren (proces gericht). - De leerkracht spreekt met de leerlingen over hun kwaliteiten om hen bewust te maken van hun mogelijkheden. - De leerkracht bespreekt met een leerling zijn gedragsmogelijkheden en ondersteunt hem door vertrouwen uit te spreken in zijn capaciteiten. - De leerkracht schrijft het bereiken van gewenst gedrag toe aan de inzet van de leerling zelf. - De leerkracht vergelijkt de leerling met de leerling zelf. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 15
- De leerkracht zet trainingen in (faalangsttraining, sociale vaardigheidstraining), die de leerling in allerlei opzicht sterker kunnen maken. - De leerkracht maakt een handelingsplan voor leerlingen die grote problemen hebben met hun zelfvertrouwen en betrekt hier interne en/of externe deskundigen. - De school laat i.o.m. ouders een onderzoek plaatsvinden om achter de oorzaak van sociaal-emotionele problemen te komen. - Indien noodzakelijk verwijzen we een leerling naar een passender onderwijsvorm. 03: Pedagogisch handelen gericht op de autonomie - De leerkracht daagt alle leerlingen uit om aan het woord te komen en geeft de leerlingen de ruimte om hun gedachten en gevoelens onder woorden te brengen. - De leerkracht daagt de leerlingen uit om mee te denken over de gedragsregels in de groep. - De leerkracht herinnert de leerlingen via complimenten aan de opgestelde gedragsregels. - De leerkracht geeft de leerlingen de ruimte om mee te denken en beslissen over de inrichting van het lokaal. - De leerkracht laat de leerlingen mee denken en mee beslissen over (bijvoorbeeld feestelijke) activiteiten in de groep of op het plein. - De leerkracht creëert onderwijsleersituaties, bijvoorbeeld een kringgesprek of groepsvergadering, waarin leerlingen elkaar de ruimte geven voor een eigen inbreng, en waardeert die positief. - De leerkracht stelt leerlingen in staat om als afgevaardigde van de groep mee te praten in de leerlingenraad van de school. - De leerkracht zorgt voor werkvormen, die ervoor zorgen dat de leerlingen vorm kunnen geven aan hun eigen keuzes. Bijvoorbeeld het maken van een bouwwerk, het plakken van een collage, het schrijven van een verhaal, etc. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij om kunnen gaan met leerlingen in de groep die extra onderwijsbehoeften hebben en maakt hierover afspraken. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen het verantwoordelijk zijn voor elkaar. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe zij zelfstandig hun problemen kunnen oplossen. - De leerkracht bespreekt met de leerlingen hoe hij omgaat met verschillen tussen leerlingen wat betreft zelfstandigheid en het dragen van verantwoordelijkheid. - De leerkracht maakt een handelingsplan voor leerlingen die problemen hebben met het ontwikkelen van hun zelfstandigheid en betrekt hier interne en/of externe deskundigen bij. Dankzij het pedagogisch handelen van het personeel op onze school kunnen wij voor veel leerlingen een leeromgeving realiseren, waarin zij zich goed kunnen ontwikkelen, waar hun mogelijkheden goed tot zijn recht komen. Dit geldt onder meer voor leerlingen met (zeer) beperkte leermogelijkheden, voor leerlingen met aandachtsproblemen en hyperactiviteit en voor leerlingen met stoornissen uit het autisme spectrum. Als we tegen de grenzen aanlopen van onze mogelijkheden betreft het meestal leerlingen met acting-out gedrag als gevolg van ernstige gedragsstoornissen. In hoeverre het mogelijk en wenselijk is om ook deze Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 16
leerlingen op onze school goed te begeleiden zonder dat dit ten koste gaat van het pedagogisch klimaat waarin de andere leerlingen juist zo gedijen, is een grote vraag. Ambitie Het vergroten van onze deskundigheid in het omgaan met leerlingen met een hechtings- of oppositionele gedragsstoornis. Klassenmanagement Klassenmanagement bestaat zoveel mogelijk uit structureren van ruimte, tijd en activiteit zodat de leerkracht de geplande activiteiten uit kan voeren. We onderscheiden hierbinnen de organisatie van de fysieke ruimte en de organisatie van de ruimte rondom het lesgeven, waarbij het leerkrachtgedrag en de leerkrachtvaardigheden een belangrijke rol spelen. 01: Ruimte - De klassenregels hangen zichtbaar in de klas. - De tafels en stoelen zijn zo georganiseerd dat er duidelijke looproutes zijn in de klas. - De klok hangt zichtbaar in de klas. In de onderbouw ook een kleurenklok - De pictogrammen met de dagplanning of het dagrooster hangen zichtbaar in de klas. - De leerkracht maakt minimaal drie keer per jaar een nieuwe indeling in de klas. Hierbij houden we rekening met leerlingen met de individuele ondersteuningsbehoefte van elke leerling. - De pictogrammen met de dagplanning liggen zichtbaar op de tafel van de leerling. - Er zijn kleine timetimers beschikbaar voor gebruik door de leerling. - De leerling houdt indien nodig een vaste plaats in de klas. - Er zijn rustige plekken in de klas waar de leerlingen kunnen werken, eventueel met concentratiescherm. - Leerlingen kunnen gebruik maken van oorkappen en wiebelkussens. 02: Tijd - De leerkracht gebruikt een rooster waarin zij alle lessen plant. - De leerkracht houdt zich aan de roostertijden. - De leerkracht vertelt bij aanvang van de dag wat de planning van de dag zal zijn. - De leerkracht (van groep 1 en 2) laat de leerlingen direct na binnenkomst aan de slag gaan met een of meer van de volgende activiteiten: een zelfgekozen activiteit activiteiten die klaarstaan activiteiten voorzien van een naamkaartje - De leerkracht plant op het rooster de volgende werkvormen in: zelfstandig werken instructiemomenten (grote / kleine groep) samenwerken - De leerkracht maakt voor de leerling een planning in pictogrammen. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 17
03: Activiteit - De leerkracht legt de materialen voor de les zo klaar dat de leerlingen ze zelf kunnen pakken. - De leerkracht vertelt voor de les of er sprake is van: individueel werken, waarbij geen hulp gevraagd mag worden individueel werken waarbij hulp gevraagd mag worden als iets niet lukt samenwerkend leren - De leerkracht geeft op een klok de tijdsplanning aan. - De leerkracht vertelt wanneer de les eindigt. De leerlingen krijgen dan nog een paar minuten de tijd om het werk af te ronden. - De leerkracht vertelt: wat hij zelf gaat doen tijdens het zelfstandig werken wanneer hij niet beschikbaar is voor alle leerlingen en hoe lang dat duurt wanneer hij weer beschikbaar is dat de leerlingen m.b.v. hun rood-groene kaart aan kunnen geven of ze hulp nodig hebben. - De leerkracht legt de materialen voor de leerlingen klaar in een werkbak, of op de tafel van de leerling. Onderwijsprofiel Dumontschool juni 2012 18