Jaarrapport 2012
INHOUDSOPGAVE Pagina A Voorwoord 4 B Kerncijfers 6 C Karakteristieken van het pensioenfonds 9 D Verslag van het verantwoordingsorgaan 14 E Bestuursverslag 17 Bestuursverslag 18 Pensioenparagraaf 25 Beleggingenparagraaf 27 Financiële en actuariële paragraaf 33 Risicoparagraaf 36 Toekomstparagraaf 37 JAARREKENING 1 Balans per 31 december 2012 39 2 Staat van baten en lasten over 2012 40 3 Kasstroomoverzicht 2012 41 4 Toelichting behorende bij de jaarrekening 42 5 Toelichting op de balans per 31 december 2012 47 6 Toelichting op de staat van baten en lasten over 2012 63 OVERIGE GEGEVENS 1 Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum 68 2 Resultaatverdeling 68 3 Actuariële verklaring 69 4 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 71 BIJLAGEN 1 Verloopstaat deelnemers 74 2 Begrippenlijst 75 3 Verslag Compliance Officer 2012 77 3
A VOORWOORD 4
VOORWOORD Voor u ligt het jaarverslag van de 2012 De ooit zo bedaarde pensioenwereld is volop in beweging en staat allerwege ter discussie. Dat is heel begrijpelijk, gezien de schokgolven die we te verduren hebben gehad, de enorme bedragen waar het om gaat en de belangen die in het geding zijn. En de veranderingen gaan door. De werkgever heeft in 2012 met de OR overeenstemming bereikt over wijziging van de pensioenregeling per 1 januari 2013 en de implementatie ervan is in volle gang. Met ingang van diezelfde datum gaat de AOW-leeftijd stapsgewijs omhoog. In 2012 hebben de pensioenen ook veel politieke aandacht gekregen en er is besloten dat er per 1 januari 2015 een nieuw pensioenstelsel moet komen. Hoe dat stelsel er precies uit gaat zien is nog niet duidelijk. Maar het is wel duidelijk dat we in 2013 de eerste stappen moeten zetten in de voorbereiding om inderdaad op de genoemde datum te kunnen implementeren. Deze ontwikkelingen stellen hoge eisen aan de bestuursleden. Zowel wat betreft tijdsbesteding als wat betreft deskundigheid. Het bestuur heeft het afgelopen jaar eigen studiemiddagen georganiseerd, waarvoor ook het Verantwoordingsorgaan (VO) was uitgenodigd. Verder zijn opleidingen gevolgd en seminars bezocht. Er wordt wel geopperd om pensioenfondsen te laten besturen door professionele bestuurders. Steeds meer fondsen doen dat ook, geheel of gedeeltelijk. Wij kiezen daar niet voor. Wel laten wij ons in de beleggingsadviescommissie bijstaan door externe deskundigen. De gedaalde rente en de toepassing van de nieuwe prognosetafel van het Actuarieel Genootschap hebben een negatieve impact op de dekkingsgraad gehad. Gelukkig zijn we gedeeltelijk ingedekt tegen rentedaling en in totaliteit is de dekkingsgraad in 2012 licht gestegen. In september 2012 besloot DNB tot een aanpassing van de rentetermijnstructuur. Die bepaalt met welke rente pensioenfondsen moeten rekenen wanneer ze hun verplichtingen bepalen. De invoering van de zogenaamde Ultimate Forward Rate (UFR) maakte dat de dekkingsgraad van het fonds in de laatste maanden van 2012 steeg. Verder heeft het goede beleggingsresultaat positief bijgedragen aan de dekkingsgraad. Die stond 31 december 2012 op 88,8%. Per die datum moesten we een evaluatie maken van het herstelplan. Daaruit bleek dat de financiële situatie van het fonds niet voldoende was verbeterd om het waarschijnlijk te maken dat binnen een jaar de wettelijk vereiste dekkingsgraad van 104,1% bereikt kon worden. Daarom moest definitief besloten worden tot de eerder aangekondigde korting van 7% op de opgebouwde rechten. Ook heeft het bestuur een voorgenomen korting van 3,1% per 1 april 2014 (naar de stand van 31 december 2013) moeten aankondigen. Of en in welke mate deze korting nodig is hangt af van de dekkingsgraad per die datum. Na het kortingsbesluit bedroeg de dekkingsgraad per 31 december 2012 95,4%. De pensioengerechtigden ontvingen voor het eerst de gekorte uitkering over april 2013. Tegen deze achtergrond is het duidelijk dat het bestuur heeft moeten besluiten om geen toeslag te verlenen over 2012. In 2012 heeft het fonds een visitatie laten uitvoeren door een team van drie externe deskundigen. De visitatiecommissie heeft een uitgebreid rapport geschreven dat in een gezamenlijke bijeenkomst van Bestuur, Verantwoordingsorgaan en Visitatiecommissie is besproken. Citaat uit het rapport: 'In het algemeen beoordeelt de visitatiecommissie (het wettelijk kader in aanmerking genomen) het functioneren van het bestuur zowel qua processen en procedures als qua eindresultaat als goed.' Dat laat onverlet dat de visitatie aanbevelingen heeft opgeleverd. De belangrijkste aanbevelingen en de door het bestuur gedefinieerde acties zijn in dit jaarverslag opgenomen. Het rapport van de visitatiecommissie staat op de website van het fonds. Nijmegen, 14 juni 2013 B. Rietdijk Voorzitter Bestuur 5
B KERNCIJFERS 6
KERNCIJFERS Deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden 2012 2011 2010 2009 2008 Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Deelnemers 273 32,8 286 35,0 291 36,0 322 40,2 364 43,0 Gewezen deelnemers 434 52,1 426 52,0 418 51,7 382 47,6 376 44,5 Pensioengerechtigden 126 15,1 106 13,0 99 12,3 98 12,2 106 12,5 833 100,0 818 100,0 808 100,0 802 100,0 846 100,0 Bijdragen van werkgevers en werknemers, saldo waardeoverdrachten, pensioenuitkeringen en uitvoeringskosten (x 1.000) 2012 2011 2010 2009 2008 Premiebijdragen van werkgevers en werknemers 2.855 3.291 3.276 3.537 3.239 Saldo waardeoverdrachten risico pensioenfonds - -20 8 2-48 Pensioenuitkeringen 3.400 3.053 3.029 3.039 3.004 Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 346 310 359 485 371 Technische voorzieningen, stichtingskapitaal en reserves, belegd vermogen (x 1.000) en dekkingsgraad (%) 31-12-2012 31-12-2011 31-12-2010 31-12-2009 31-12-2008 Technische voorzieningen - voor risico pensioenfonds 133.312 132.076 111.157 95.940 94.663 Reserves -6.075-18.230-6.717-3.878-13.408 Beleggingen - voor risico pensioenfonds 125.604 113.272 105.298 90.862 79.103 Liquide middelen 192 487 92 263 303 Herverzekeringsdeel technische voorzieningen 1.619 1.783 1.686 1.674 1.879 Saldo overige activa en passiva -178-1.696-2.636-737 -30 Totaal belegd vermogen 127.237 113.846 104.440 92.062 81.255 Aanwezige dekkingsgraad 95,4 86,2 94,0 96,0 85,8 Vereiste dekkingsgraad 111,9 116,4 115,1 117,8 110,7 De technische voorzieningen (TV) per 31 december 2012 zijn vastgesteld op 133.312, na korting (7%). Hierbij is onder andere rekening gehouden met de actuele marktrente door het hanteren van de door de Nederlandsche Bank (DNB) gepubliceerde rentetermijnstructuur met toepassing van UFR. Daarnaast is rekening gehouden met de laatste inzichten op het gebied van de levensverwachting. Het fonds hanteert ultimo 2012 een eigen ervaringssterfte-tabel GITP 2012. 7
Verdeling beleggingsportefeuille voor risico pensioenfonds (x 1.000) 31-12-2012 31-12-2011 31-12-2010 31-12-2009 31-12-2008 % % % % % Vastgoed beleggingen 6.246 5,0 6.714 5,9 7.286 6,9 7.421 8,2 7.941 10,0 Aandelen 31.546 25,1 27.846 24,6 31.988 30,4 29.973 33,0 17.477 22,1 Vastrentende waarden 58.121 46,3 50.874 44,9 47.023 44,7 45.562 50,1 45.684 57,8 Derivaten 6.076 4,8 3.569 3,2 5-1.545 1,7 1.731 2,2 Overige beleggingen 23.615 18,8 24.269 21,4 18.996 18,0 6.361 7,0 6.270 7,9 125.604 100,0 113.272 100,0 105.298 100,0 90.862 100,0 79.103 100,0 Beleggingsopbrengsten en kosten vermogensbeheer risico pensioenfonds (x 1.000) 2012 2011 2010 2009 2008 Directe opbrengsten 1.202 212 1.068 527 426 Indirecte opbrengsten 13.130 9.554 11.705 10.765-9.492 Kosten vermogensbeheer -276-343 -122-80 -247 14.056 9.423 12.651 11.212-9.313 Beleggingsrendement-Benchmark 2012 2011 2010 2009 2008 % % % % % Totaal rendement 12,8 10,1 16,3 14,6-10,2 Benchmark rendement 12,9 10,6 16,3 14,4-7,0 Exces -0,1-0,5-0,2-3,2 Het vanaf 2010 weergegeven totaal rendement is exclusief valuta hedge. Inclusief afdekking van de vreemde valuta bedraagt het portefeuillerendement over 2013: 13,3% (2011: 9,3%). Pensioengegevens 2012 2011 2010 2009 2008 Franchise in euro's 13.062 12.898 12.673 12.466 12.208 Premie in % van salarissom 20,0% 22,0% 19,5% 19,0% 18,5% De werkgever en werknemers hebben afgesproken om de premie zoveel mogelijk stabiel te houden. In de jaren 2005 t/m 2008 bedroeg de premie 18,5%. In de uitvoeringsovereenkomst is opgenomen dat bij een dekkingsgraad lager dan 105% de premie met 0,5% stijgt. Daarom is de premie gestegen van 19,0% in 2009 naar 19,5% in 2010. De gedempte kostendekkende premie was voor 2010 echter 20,1%. In 2011 is de premie vastgesteld op 22,0%. In 2012 is de premie gemaximeerd op 20,0% van de pensioengrondslag en is het opbouwpercentage eenmalig verlaagd naar 1,75%. 8
C KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS 9
KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS Profiel Juridische structuur en inschrijving, statutair gevestigd te Nijmegen is opgericht op 8 november 1974. De laatste statutenwijziging was op 28 december 2007. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 41055821. Het fonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij de koepelorganisatie Stichting OPF. Statutaire doelstelling Het doel van het pensioenfonds is het "verlenen van pensioen aan deelnemers en aan nabestaanden van overleden deelnemers, zulks in de gevallen, op de wijze en onder voorwaarden nader te regelen in het pensioenreglement, en het verstrekken van toeslagen op pensioenen, alsmede het verrichten van bijzondere uitkeringen ten behoeve van werknemers of gewezen werknemers van GITP B.V. of ten behoeve van hun nabestaanden, een en ander in de gevallen en volgens regelen vast te stellen door het bestuur met goedkeuring van de werkgever en voor zover de in het pensioenfonds voor dit doel beschikbare middelen zulks toelaten". Organisatie van het pensioenfonds Verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden In het vervolg van dit hoofdstuk beschrijven wij de huidige organisatie van ons fonds aan de hand van onderstaand schema. Verantwoordings- orgaan Visitatie- commissie Beleggingsadviescommisie Bestuur Compliance Officer Accountant / Actuaris Overige adviseurs Uitvoeringsorganisatie (administrateur, herverzekeraar, vermogensbeheerder, custodian) Bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het beheer van het pensioenfonds en het uitvoeren van de door de werkgever toegezegde pensioenregeling, waaronder het doen van pensioenuitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden van (niet-actieve) deelnemers. Onderdeel van deze verantwoordelijkheid is het uitvoeren van interne controlemaatregelen gericht op de juiste en volledige registratie van de gegevens van het pensioenfonds. 10
Het bestuur heeft bevoegdheden krachtens de statuten en reglementen alsmede de hiermee verbonden uitvoeringsbesluiten, de uitvoeringsovereenkomst, tot het verrichten van betalingen en het aangaan van contractuele verplichtingen met derden. Samenstelling van het bestuur Aan het eind van het verslagjaar was de samenstelling van het bestuur als volgt: Naam Functie Vertegenwoordiging Lid sinds Einde zittingsduur De heer B. Rietdijk voorzitter werkgever 01-01-2005 31-12-2014 Vacature (*) bestuurslid werkgever De heer M. van Dierendonck bestuurslid werkgever 20-05-2009 19-05-2017 De heer R.F.J. Steens secretaris deelnemers 01-12-2007 30-11-2015 De heer H. Hijlkema bestuurslid gepensioneerden 01-07-2008 30-06-2016 De heer J.G.M. Linnemann bestuurslid deelnemers 21-12-2011 20-12-2015 * Mevrouw A. van Beek-Gordijn is per 1 januari 2013 benoemd tot bestuurslid namens de werkgever. Het bestuur van het pensioenfonds bestaat uit zes leden. Drie bestuursleden worden voorgedragen door de werkgever, twee bestuursleden worden voorgedragen door de deelnemers en één lid wordt voorgedragen door de Vereniging van GITP Gepensioneerden. De bestuursleden hebben een zittingstermijn van vier jaren. Aftredende bestuursleden kunnen direct herbenoemd worden. De door de deelnemers en gepensioneerden gekozen bestuursleden mogen maximaal twee aaneengesloten termijnen zitting hebben in het bestuur. Voor de werkgeversbestuursleden geldt geen maximale zittingstermijn. Benoeming vindt formeel plaats door het bestuur, na voordracht van de werkgever, deelnemers dan wel gepensioneerden. De leden namens de deelnemers worden door de OR voorgedragen. De voordracht door de gepensioneerden vindt plaats door de Vereniging van Gepensioneerden GITP. De heer Hijlkema is in 2012 herbenoemd voor een nieuwe termijn van 4 jaar. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beheer van het pensioenfonds en het uitvoeren van de door de werkgever toegezegde pensioenregeling, waaronder het doen van pensioenuitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden van (niet-actieve) deelnemers. Het bestuur heeft bevoegdheden krachtens de statuten en het pensioenreglement alsmede de uitvoeringsovereenkomst, tot het verrichten van betalingen en het aangaan van contractuele verplichtingen met derden. Het bestuur van het fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan een uitvoeringsorganisatie. Deze werkzaamheden betreffen vermogensbeheer en pensioenadministratie. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Binnen het bestuur is een taakverdeling tot stand gekomen. In 2012 was de taakverdeling als volgt: Dagelijks bestuur : Rietdijk en Steens Administratieve organisatie en uitbesteding : Steens en Van Dierendonck Communicatie : Hijlkema, Van Dierendonck en Linnemann Vermogensbeheer : Rietdijk en Steens Actuarieel en verslaglegging : Rietdijk en Steens Wet- en regelgeving : Hijlkema en Linnemann Pensioenregeling en -soorten : Rietdijk en Hijlkema 11
Beleggingsadviescommissie Naast de bestuursleden Rietdijk en Steens hadden per 31 december 2012 de volgende personen zitting in de commissie: De heren Van der Meer en Van Gendt (Robeco, vermogensbeheerder) De heer Rosenberg (Avida, beleggingsadviseur) en de heer van Rees (onafhankelijk adviseur) De beleggingsadviescommissie houdt zich bezig met het voorbereiden van het beleggingsbeleid en de concrete invulling hiervan. Hiertoe voert de beleggingscommissie overleg met de externe vermogensbeheerders. De beleggingsadviescommissie adviseert het bestuur over te nemen besluiten met betrekking tot het vermogensbeheer. Het definitieve beleid wordt door het bestuur vastgesteld. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan bestaat per 31 december 2012 uit de volgende leden: Namens de werkgever : de heer D. van Weering Namens de deelnemers : de heer J. van Leeuwarden Namens de gepensioneerden : de heer G.J. Voorn (voorzitter)* * De heer Voorn is per 31 december 2012 teruggetreden als lid van het Verantwoordingsorgaan. Per 1 januari is hij opgevolgd door de heer P. Schulkes. Het verantwoordingsorgaan beoordeelt of het bestuur op evenwichtige wijze rekening houdt met de belangen van alle belanghebbenden (de deelnemers, de gewezen deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever) bij het fonds. Op basis van de door het bestuur verstrekte informatie oordeelt het verantwoordingsorgaan over het handelen van het bestuur, over het gevoerde beleid en de beleidskeuzes voor de toekomst, evenals over de naleving van de gedragscode. Intern toezicht Het intern toezicht heeft betrekking op het kritisch bezien van het functioneren van (het bestuur van) het pensioenfonds door onafhankelijke deskundigen. Het intern toezicht rapporteert aan het bestuur en bespreekt de rapportage en de eventuele daarop voorgenomen bestuursbesluiten met het verantwoordingsorgaan. De bevindingen worden in het jaarverslag vermeld. In 2012 heeft VC Holland visitatie uitgevoerd bij het pensioenfonds. Compliance Officer Het bestuur heeft de heer A. Verheul van GITP B.V. aangesteld als compliance officer van het pensioenfonds. Uitvoeringsorganisatie Naast de bovenstaande interne organen kent het fonds ook meerdere uitvoeringsorganisaties. In het navolgende een beschrijving van de partijen die door het fonds worden ingeschakeld. Administrateur De uitvoeringsorganisatie is Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. te Tilburg. De werkzaamheden betreffen ondermeer pensioenadministratie, excasso, financiële verslaglegging en bestuursondersteuning. Herverzekeraar Het pensioenfonds herverzekert overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico's bij de Elips Life A.G. (een Swiss Re company), gevestigd in Vaduz en kantoorhoudend te Amstelveen. Vermogensbeheerder Het vermogensbeheer is uitbesteed aan Robeco Asset Management B.V. De vermogensbeheerder belegt de pensioenpremies volgens de door het bestuur vastgestelde beleggingsrichtlijnen. 12
Accountant, actuaris en overige adviseurs Het pensioenfonds wordt bijgestaan door de volgende externe deskundigen: Accountant De externe accountant controleert de jaarrekening en de verslagstaten ten behoeve van De Nederlandsche Bank (DNB) en doet verslag van zijn werkzaamheden in de vorm van een controleverklaring en een verslag aan het bestuur, waarin opgenomen zijn opmerkingen en aanbevelingen omtrent de administratieve organisatie en interne beheersing van het fonds. Het pensioenfonds heeft PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. te Rotterdam ingeschakeld voor deze dienst. Certificerend actuaris De certificerend actuaris rapporteert jaarlijks over de financiële positie van het pensioenfonds en geeft een actuariële verklaring af. Triple A - Risk Finance Certification B.V. te Amsterdam verricht deze werkzaamheden voor het pensioenfonds. Adviseurs Het pensioenfonds wordt bijgestaan door externe deskundigen van Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. voor actuarieel advies en risicobeheersing op lange termijn. Een gespecialiseerde ALM-adviseur (Asset Liability Management) draagt zorg voor de uitvoering van de ALM-studie en de continuïteitsanalyse. 13
D VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN 14
VERANTWOORDINGSORGAAN Verslag van het verantwoordingsorgaan Vooraf Het verantwoordingsorgaan(vo) van is op 1 januari 2008 ingesteld. Bij de analyse van de relevante informatie en het vormen van een verantwoording of oordeel hierover, is het van belang om de taakstelling van het VO, vastgelegd in het reglement dat door het stichtingsbestuur is vastgesteld, in ogenschouw te nemen. De belangrijkste taken van het VO zijn, het toezicht houden op : het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarrapport, de jaarrekening en ander relevante informatie, waaronder de bevindingen van de visitatiecommissie; het door het bestuur uitgevoerde beleid in het afgelopen kalenderjaar; de beleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben; het naleven van de Principes voor Goed Pensioenbestuur. Deze taakstelling is bij het opstellen van de verantwoording als basis genomen. Bevindingen Op 11 juni 2013 hebben leden van het verantwoordingsorgaan met het bestuur het jaarrapport 2012, het verslag van de accountant, de interne en externe actuaris besproken. De accountant van PwC, de actuaris van Syntrus Achmea en de certificerend actuaris van Triple A waren, ter toelichting en informatie, bij dit overleg aanwezig. Vervolgens heeft het VO zich een oordeel gevormd over het door het bestuur in 2012 gevoerde beleid. Daarbij is gebruik gemaakt van de reeds genoemde documenten, van het rapport van de visitatiecommissie 2012, de notulen van de bestuursvergaderingen en diverse beleidsnotities. Op 14 juni 2013 heeft het gehele VO het verslag besproken met het bestuur. Het VO heeft kennis genomen van het verslag van de actuaris (Syntrus Achmea). Het VO heeft geconstateerd dat de accountant en de externe actuaris een goedkeurende verklaring hebben afgegeven, het bestuur heeft gehandeld conform de geldende regels en wetten. Het is positief te constateren dat de beleggingsresultaten hebben overeengestemd met de benchmark en ook hebben bijgedragen aan de compensatie van de stijging van de technische voorziening. Het bestuur heeft aangegeven de door de accountant en externe actuaris aangegeven aanbevelingen al uit te werken of te gaan uitwerken. Het VO blijft graag op de hoogte van effectuering van de aanbevelingen, met name vragen we aandacht voor het toezicht op RIAM en het laten plaatsvinden van een continuïteitsanalyse in 2013. Vertraging bij RIAM heeft er toe geleid dat de oplevering van documentatie aan het VO niet conform het reglement heeft plaatsgevonden. Ook in het VO verslag van 2011 is hier aandacht voor gevraagd. 15
In het voorwoord van het jaarrapport schetst het bestuur een beeld van alle pensioenontwikkelingen. Het VO ziet 2012 als een jaar waarin ingrijpende besluiten dienden te worden genomen, met name de kortingsmaatregel is voor alle deelnemers een pijnlijke zaak. Het VO heeft waardering voor de zorgvuldige wijze van besluitvorming van het bestuur m.b.t. de kortingsmaatregel. Alsook de overwegingen om uiteindelijk geen differentiatie in de kortingen toe te passen voor de verschillende deelnemersgroepen en de communicatie over dit besluit. Het VO heeft het verslag van de visitatiecommissie benut als een belangrijk document in de oordeelsvorming. Het verheugt het VO dat de visitatiecommissie het oordeel goed heeft uitgesproken over het functioneren van het bestuur. In het jaarrapport reageert het bestuur op de aanbevelingen van de visitatiecommissie. Het VO onderstreept die aanbevelingen en wil graag een uitwerking en overleg over de vergelijking van de beleggingskosten, de betrokkenheid van het VO bij de zelfevaluatie en de discussie over de visie en strategie. In het verslag van de visitatiecommissie staat aangegeven dat de relatie tussen het bestuur en het VO goed is, die kwalificatie onderschrijven wij. Het VO waardeert de deelname aan de studiedagen en het aanwezig zijn bij de diverse rapportages. Tegelijkertijd ervaart het VO dat daar waar het gaat om de introductie en het inwerken van het VO evenals de informatieverstrekking er onvolkomenheden zijn. Het VO stelt voor om samen met het bestuur te komen tot een protocol waarin nader invulling wordt gegeven aan de aangegeven thema's. Het voorstel sluit ons inziens ook aan bij de suggestie van de visitatiecommissie 2010 om het VO op te nemen in het deskundigheidsplan en in overleg met het bestuur te komen tot een actualisering van het deskundigheidsplan. Mede gezien de actualiteit inzake het wetsvoorstel: "Wet versterking bestuur pensioenfondsen". Oordeel Op basis van de ter beschikking staande documenten en de bevindingen uit voornoemde vergaderingen met het bestuur geeft het VO een positief oordeel over het door het bestuur gevoerde beleid. Het VO spreekt de verwachting uit dat het overleg met bestuur positief en constructief zal zijn. Nijmegen, 14 juni 2013 Het verantwoordingsorgaan P.J.J. Schulkes (voorzitter) J.F.W. van Leeuwarden J.J.D. van Weering Reactie van het bestuur Het bestuur heeft kennis genomen van het verslag van het Verantwoordingsorgaan en bedankt het Verantwoordingsorgaan voor de uitgesproken waardering. Het bestuur hecht, net als het Verantwoordingsorgaan, aan goede communicatie met het Verantwoordingsorgaan en zal zich daar ook in 2013 voor inzetten. Het bestuur zal de aanbevelingen van het Verantwoordingsorgaan in overleg met het Verantwoordingsorgaan bespreken. 16
E BESTUURSVERSLAG 17
BESTUURSVERSLAG Hoofdlijnen Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar zes maal vergaderd. Daarnaast heeft het bestuur op diverse terreinen structureel intern en extern overleg gevoerd over de financiële, juridische en maatschappelijke ontwikkelingen. Bestuur neemt moeilijke maatregelen op basis van evaluatie herstelplan De dekkingsgraad is de maat van de verhouding tussen de bezittingen en de verplichtingen van het pensioenfonds. De minimaal vereiste dekkingsgraad van het pensioenfonds is 104,0%. De laatste jaren was de dekkingsgraad lager. Vanwege de financiële situatie heeft het pensioenfonds in 2008 een herstelplan bij De Nederlandsche Bank (DNB) ingediend. Op 31 december 2013 moet het pensioenfonds weer een dekkingsgraad van 104,0% hebben. 2011 Het pensioenfonds evalueert aan het einde van elk boekjaar hoe de financiële gezondheid van het fonds zich ontwikkelt ten opzichte van het herstelplan. Aan het einde van 2011 was de dekkingsgraad van het pensioenfonds 86,2%. Begin 2012 evalueerde het bestuur het herstelplan. De ontwikkelingen lagen achter op het herstel conform het herstelplan. Dit was het gevolg van ontwikkelingen op de financiële markten en de toegenomen levensverwachting. Hierdoor was het bestuur gedwongen, als uiterste maatregel, een korting van de pensioenen met 7% per 1 april 2013 en een aanvullende korting van 2,2% per 1 april 2014 (op de stand van 31 december 2013) aan te kondigen. 2012 De lage rentestand heeft ook effecten op de premie die het pensioenfonds moet heffen in 2012. De premie van het fonds moet kostendekkend zijn. Voor fondsen die zich eind 2011 in een situatie van dekkingstekort bevonden, moet de premie ook bijdragen aan het herstel van de dekkingsgraad. Het fonds bevond zich eind 2011 in een situatie van dekkingstekort. DNB vertaalt dit vereiste (premie moet bijdragen aan herstel) in een adequate opslag voor uitvoeringskosten en een opslag voor de opbouw van het minimaal vereist eigen vermogen. De gedaalde rente en de toepassing van nieuwe prognosetafel AG 2012-2062 heeft in 2012 een negatieve impact op de dekkingsgraad gehad. In totaliteit is de dekkingsgraad echter licht gestegen. In september 2012 besloot DNB om de rentetermijnstructuur aan te passen. Pensioenfondsen maken voor de berekening van de dekkingsgraad vanaf september gebruik van de Ultimate Forward Rate (hierna UFR). De financiële positie van het fonds is dankzij de invoering van de UFR in de laatste maanden van 2012 gestegen. Daarnaast heeft ook het hoge beleggingsrendement positief bijgedragen aan het verloop van de dekkingsgraad. Op 31 december 2012 was de dekkingsgraad van het pensioenfonds 88,8%. Uit de evaluatie van het herstelplan begin 2013 blijkt dat dit naar verwachting niet voldoende is om binnen een jaar uit te komen op de wettelijk vereiste dekkingsgraad van minimaal 104,1%. Daardoor moest de aangekondigde korting in april 2013 van 7% worden doorgevoerd, met terugwerkende kracht tot 31 december 2012. Ook heeft het bestuur een voorgenomen korting per 31 december 2013 van 3,1% moeten aankondigen. Na doorvoeren van de korting van 7% op de technische voorziening in de jaarrekening per 31 december 2012, bedraagt de dekkingsgraad 95,4%. De pensioengerechtigden ontvingen de eerste gekorte uitkering over april 2013. De korting is over alle groepen gelijk vastgesteld. Het bestuur is van mening dat met deze manier van korten het fonds de lasten op een evenwichtige manier verdeelt. Niet alleen de lopende pensioenuitkeringen worden gekort, maar ook de opgebouwde pensioenrechten van deelnemers aan het fonds die de pensioenleeftijd nog niet hebben bereikt. De werkgever betaalt extra premie als gevolg van het dekkingstekort van het pensioenfonds. Zo draagt iedereen bij aan een duurzaam solide pensioenfonds en wordt de rekening niet eenzijdig doorgeschoven naar toekomstige generaties. 18
Het bestuur van het pensioenfonds heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid in het septemberpakket om de korting te maximeren op 7,0%. Het bestuur heeft dit gedaan, omdat korten een uiterste maatregel is. Bovendien is uit berekening gebleken dat het later doorvoeren van de korting slechts een marginale impact op de dekkingsgraad heeft. Een eis in het septemberpakket om de korting per 31 december 2012 te mogen maximeren en een resterende korting in 2014 door te voeren, was dat de pensioenregeling in 2013 toekomstbestendiger moest worden gemaakt. Dit wordt beschreven in de toekomstparagraaf. Het bestuur kan niet garanderen dat aanvullende kortingen in de toekomst achterwege kunnen blijven. Hiervoor blijft een verder herstel van het pensioenfonds noodzakelijk. Toeslagverlening Vanwege het dekkingstekort heeft het bestuur besloten geen toeslagen te verlenen per 1 januari 2013. Waardeoverdracht Iemand die van baan wisselt, wisselt vaak ook van pensioenregeling. Deze werknemer heeft dan het recht om de waarde van zijn opgebouwde pensioenrechten naar zijn nieuwe pensioenuitvoerder over te dragen. Omdat de dekkingsgraad van pensioenfondsen de afgelopen tijd lager dan 100% was, was de plicht tot waardeoverdracht voor veel pensioenfondsen opgeschort. Deze plicht herleeft als de dekkingsgraad weer 100% of hoger is. Dat was voor het pensioenfonds in 2012 niet van toepassing. Goed pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance) Gedragscode In 2012 is de gedragscode van toepassing welke is aangepast aan de nieuwe wetgeving zoals de Wet Financieel Toezicht die per 1 januari 2007 is ingegaan. Deze gedragscode is gebaseerd op de modelgedragscode die ontwikkeld is door de pensioenkoepels. Met de verklaring van naleving van de gedragscode, die door ieder bestuurslid is ondertekend, heeft het bestuur een goed instrument in handen voor het omgaan met en het handhaven van de van toepassing zijnde integriteitnormen. Uit de jaarlijkse schriftelijke terugkoppeling van de compliance officer is gebleken dat zich in 2012 geen bijzondere omstandigheden of voorvallen hebben voorgedaan waarvoor de gedragscode bedoeld is of die in strijd zijn met het integriteitsbeleid. Het verslag van de Compliance Officer is in dit Jaarrapport als bijlage opgenomen. Medezeggenschap gepensioneerden De heer Hijlkema zit op voordracht van de VGG als bestuurslid in het bestuur namens de gepensioneerden. Daarnaast is er een verantwoordingsorgaan bij het pensioenfonds ingesteld, waarin ook de pensioengerechtigden zijn vertegenwoordigd. Deskundigheid Een pensioenfondsbestuurder moet vanaf de eerste dag aan alle deskundigheidseisen voldoen. Het fonds zorgt er op die manier voor dat nieuwe en bestaande pensioenfondsbestuurders geschikt en deskundig zijn. In 2012 heeft het voltallige bestuur 4 studiemiddagen georganiseerd. Daarnaast hebben individuele bestuursleden cursussen op niveau 1 en niveau 2 van het deskundigheidsplan gevolgd. 19
Zelfevaluatie Het bestuur heeft een procedure vastgesteld voor een periodieke zelfevaluatie. Het gaat om het functioneren van het bestuur als geheel en van de individuele bestuursleden afzonderlijk. Doel van de zelfevaluatie is de kwaliteit van besturen van zowel het bestuur als geheel als van de individuele bestuursleden afzonderlijk in stand te houden / te verbeteren. In deze procedure is vastgelegd hoe het bestuur van het pensioenfonds het functioneren van het bestuur als geheel en van de bestuursleden afzonderlijk evalueert. Deze zelfevaluatie heeft ook in 2012 plaatsgevonden. Dit heeft geleid tot een aantal actiepunten die in 2013 worden opgepakt. Fonds stelt financieel crisisplan op Naar de mening van DNB waren veel pensioenfondsen tijdens de kredietcrisis onvoldoende voorbereid op een snelle verslechtering van de financiële positie. Alle pensioenfondsen hebben daarom een financieel crisisplan opgesteld. Dit heeft het fonds gedaan voor de deadline van 1 mei 2012. Het financiële crisisplan geeft aan wat het fonds gaat doen in een (volgende) crisissituatie en is een ander plan dan het herstelplan. Dat herstelplan geeft aan hoe het fonds de huidige financiële positie verbetert. DNB en AFM evalueerden de kwaliteit van financiële crisisplannen. Ze publiceerden een document met voorbeelden van good and bad practices. De toezichthouders verwachten dat fondsen hun crisisplannen daarmee verbeteren. Het fonds actualiseert in 2013 het crisisplan en toetst het daarbij aan de good and bad practices. Het bestuur is risicobewust Het bestuur van een pensioenfonds is uiteindelijk verantwoordelijk. Het fondsbestuur is daarom risicobewust, heeft kennis van zaken en een voortdurende kritische houding. Het bestuur heeft in 2010 een risicoanalyse opgesteld. Daarmee heeft het pensioenfonds de risico's geïnventariseerd en wat de acties zijn als risico's zich daadwerkelijk voordoen. De rapportage is ook in 2012 gebruikt om de risico's te monitoren. Klachten en geschillen Het bestuur kent een klachten- en geschillenregeling. Klachten worden in eerste instantie in behandeling genomen door de pensioenadministratie. Wanneer de belanghebbende het niet eens is met de op zijn verzoek ontvangen reactie is hij gerechtigd zich met een bezwaarschrift tot het bestuur van het fonds te richten. Het bestuur is gehouden de klacht nader te onderzoeken. Indien het bestuur besluit niet of niet volledig aan de klacht tegemoet te komen, doet het bestuur haar reactie vergezeld gaan van een uiteenzetting over de mogelijkheid om het ontstane geschil voor te leggen aan de Ombudsman Pensioenen of aan de burgerlijke rechter. In 2012 zijn twee klachten ontvangen. In één geval konden het bestuur en de eiser geen overeenstemming bereiken, waarna het pensioenfonds is gedagvaard. De uitspraak wordt in 2013 verwacht. Toezichthouder AFM en DNB Sinds de invoering van de Wet op het financieel toezicht staat het fonds onder toezicht van DNB en van AFM. DNB is belast met het prudentieel toezicht en AFM met het gedragstoezicht. Het prudentieel toezicht richt zich op de financiële soliditeit van financiële ondernemingen en draagt bij aan de stabiliteit van de financiële sector. Het door de AFM uitgeoefende gedragstoezicht richt zich op ordelijke en transparante marktprocessen, zuivere verhoudingen tussen marktpartijen en zorgvuldige behandeling van cliënten van financiële ondernemingen. Autoriteit Financiële Markten (AFM) De AFM is als toezichthouder belast met het bevorderen van een zorgvuldige financiële dienstverlening aan consumenten, waaronder het bewaken van de informatie die pensioenfondsen verschaffen ten aanzien van juistheid en begrijpelijkheid. In 2012 heeft de AFM geen specifieke onderzoeken naar de communicatie van het fonds uitgevoerd. 20