VALLEN (BIJ DEMENTIE) 19-09-2012 Marije Nederlof, Physician Assistant Klinische Geriatrie Elkerliek Ziekenhuis
Cirkel van leven 17 miljoen inwoners in NL 2,6 miljoen 65 plussers (1 op 6) jaar geslacht jaren Leeftijdsverwachting bij geboorte 2011 mannen 79,02 vrouwen 82,86 Levensverwachting zonder chronische ziekten 2010 mannen 47 vrouwen 41 Levensverwachting in goed ervaren gezondheid 2010 mannen vrouwen 64 Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen 2010 mannen vrouwen 70
Dodelijke val doodsoorzaak jaar Aantal mannen en vrouwen Totaal alle doodsoorzaken Accidentele Val Binnen jaar na heupfractuur 2011 135 741 2011 2420 (meerendeel ouderen) (60-70 jaar: 136) (70-80 jaar: 315) (80- ouder: 1675) 25%
Aantal valongevallen bij ouderen Iedere 4 minuten raakt een oudere dusdanig gewond door een val, dat behandeling in het ziekenhuis nodig is.
Topje van de ijsberg
Ziekenhuis bezoek 370 miljoen euro aan directe medische kosten na een val 11% ernstige verwondingen 5% weke delen en hoofdtrauma 4% diverse fracturen 2% heupfractuur 25% overlijdt binnen 1 jaar 25% invalide
Communicatie Huisarts weet slechts 20% valpartijen.en maar 50% van valpartijen met letsel
Neerwaartse spiraal: Schaamte / schuldgevoel Negatieve invloed op kwaliteit van leven Sociale isolatie Valangst bij 32% Functionele achteruitgang Opname in VZH of VPH Afname levensverwachting
Vicieuze cirkel Val Verhoogd valrisico Angst om te vallen Verminderde reflexen Verminderde activiteiten Contractuur Verminderde conditie Verlies van spiersterkte Brummel-Smith, 1989
Wat kunnen wij doen? Observatie hulpverleners noodzakelijk! Vraag naar valpartijen Vraag naar valangst Oorzaken en risico s beoordelen Denk aan secundaire preventie
Thuiswonenden VAL RISICOFACTOREN Verpleeg- en verzorgingshuizen Mobiliteitstoornissen Mobiliteitsstoornissen Eerder gevallen Eerder gevallen Psychofarmaca Psychofarmaca Cognitieve stoornissen Cognitieve stoornissen Leeftijd Leeftijd Afhankelijk in ADL activiteiten Afhankelijk in ADL activiteiten Polyfarmacie Cardiale medicatie Gewrichtsaandoeningen Onafhankelijkheid bij verplaatsingen Verminderde lichamelijke activiteit Orthostatische hypotensie Depressieve symptomen Gedragsproblemen Vrouwelijk geslacht Ziekte van Parkinson Urine-incontinentie Duizeligheid Visusstoornissen
Aantal risicofactoren Hoe meer risicofactoren er aanwezig zijn, hoe groter de kans om te vallen Valkans: 0 risicofactoren: 5% 4 risicofactoren: 80%
Oorzaken van vallen Intrinsieke factoren Medische en neuropsychiatrische beelden Slechte visus en gehoor Val Extrinsieke factoren Medicatie (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Veranderingen neuromusculair functioneren, lopen en reflexen Omgevingsfactoren
Oorzaken van vallen Intrinsieke factoren Medische en neuropsychiatrische beelden Slechte visus en gehoor Val Veranderingen neuromusculair functioneren, lopen en reflexen
Diabetes mellitus COPD Hyponatriëmie Anemie Vitamine deficiënties Cardiale aandoeningen: Ritme stoornis, Kleplijden, Infarct, Hartfalen, Carotis pathologie Duizeligheid: Orthostatische hypotensie, Benigne paroxysmale positie duizeligheid, Post prandiale hypotensie, Menière, Neuritis vestibularis CVA Epilepsie
Drop attack, Polyneuropathie Parkinson(isme) Kanaalstenose Dementie Depressie Delier Orthopedische afwijkingen Oogafwijkingen Presbyacusis Alle acute en chronische ziekten!!
Diepteperceptie en contrastgevoeligheid
Duizeligheid testen? Orthostatische hypotensie : RR meting: Tensiedaling bij 1-5 minuten staan Systolisch 20 mmhg Diastolisch 10 mmhg BPPD Dix hallpike manoeuvre
Mobiliteit en balans beoordelen Tinetti Functional Reach Handknijpkracht (HKK) Timed up & go (TUG) SWWT: stops walking when talking Beoordeling gebruik hulpmiddel 6 minuten looptest Reactiesnelheid Tandemstand (balanstest)
Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren
Medicatie en vallen Bijwerkingen Verkeerd gebruik Gebruik van 4 of meer medicijnen Morfine, Tramal, Codeine,.. Normison, Seresta, Temesta, Diazepam, Tranxène,.. Haldol, Risperdal, Dipiperon, Seroquel,.. Cipramil, Nortrilen, Amitriptyline,... Lasix, Hydrochloorthiazide, Aldacton,.. Atenolol, Coversyl, Renitec, Digoxine,
Halfwaardetijd (uren) Temazepam Oxazepam Nitrazepam Diazepam Lorazepam Zopiclon (imovane) Zolpidem (stilnoct) 11 15 34 48 (100) 16 5 2,4
Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren
Schoeisel: feestschoentjes, smalle / hoge hak, onstabiel, open hiel, slippers, niet dragen orthopedisch schoeisel etc. Stok verkeerde zijde, niet consequent gebruiken Rollator: niet op de rem, niet meenemen naar de stoel, vergeten, tegen wielen aan lopen, drempels over worstelen Diverse uitvoeringen beschikbaar: Lichtgewicht, Met elleboogsteunen Omkeerbare rem
Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren
Omgevingsgebonden: drempels, trappen deurdrangers, verlichting, interieur, rommel / obstakels Oud onstevig meubilair WC te laag, geen steunen losse kleedjes, gladde vloeren voetpaden, lawaai,
De plaats van de valpartij Ruim de helft vindt plaats in en om het huis 1 Vaste trap 18% 2 Woonkamer 10% 3 Slaapkamer 10% 4 Badkamer of douche 7% 5 Keuken 6% 6 Toilet 3%
Preventieve maatregelen Multifactoriële interventies: Oorzaak aanpakken Medicatie saneren Goed schoeisel Visus / gehoor optimaliseren Woningaanpassing Activeren
Risico Osteoporose
Vallen bij dementie Inschattingsvermogen Verkeerd gebruik, onhandigheid omgang hulpmiddelen (17%) Afname motoriek (loop en balansstoornissen) Dubbeltaken Omkering dag nachtritme Impulsief gedrag Instrueerbaarheid
Gevaarlijke situaties Initiatief verlies Impulsief gedrag Instrueerbaarheid Kwetsbaarheid (delier, depressie) Bijkomende morbiditeit Medicamenteuze behandeling / bijwerkingen Parkinsonisme Vasculair beschadigd brein
Dus: bij vallen Ernst inschatten Oorzaak achterhalen door Valanamnese Is er een acute ziekte? Medicatie RR/p/T en orthostatische hypotensie Secundaire preventie Osteoporose inschatten
Take home: We worden steeds ouder Er komen procentueel meer ouderen aan Oud is niet out Niet iedere oudere patiënt is een geriatrische patiënt Vallen is een probleem waar we iets mee moeten Leeftijd komt niet met gebreken, ziekte wel.
Vragen?