ZORGPROGRAMMA VALPREVENTIE. Versie augustus 2013

Transcriptie

1 ContactpersoonA.J.Biewenga,voorzitterenhuisarts Raadhuislaan4 7981EMDiever InschrijfnummerKamervanKoophandel: AGBcoderechtspersoon: Bankrekeningnummer: ZORGPROGRAMMAVALPREVENTIE Versieaugustus2013 1

2 Voorwoord 4 1. Feitenencijfersovervalongevallen 5 Definitie 5 Valincidenten 5 Voorkomenheupfracturenbijouderen 6 ZorgprogrammaValpreventieEDD 8 2. Risicoopvallen 9 Intrinsiekerisicofactoren 9 Extrinsiekerisicofactoren 9 Eenvoudigeinschattingkansopherhaaldvallen Valpreventie 11 Betrokkendisciplines 11 Identificatie 11 Multifactoriëleevaluatievalrisico 12 Multidisciplinairbehandelplan 13 Follow up 14 EvaluatieZorgprogrammaValpreventie Bijlagen 16 A. ScoreformulierValanalyse 16 B. Vragenlijsten 17 C. ProtocolMetenorthostatischehypertensie 21 D. Interventiesmultidisciplinairbehandelplan 23 E. Socialekaartbijvalpreventie 26 F. Oefenprogrammavalpreventie 27 G. Bronnen 29 2

3 3

4 Voorwoord Zelfstandigwonende,kwetsbareouderenlopeneengrootrisicoomtevallenenietstebreken.De bijbehorendeherstelperiodeisvaaklangendevalheefteennegatieveinvloedopzelfredzaamheidensociale contacten. Jaarlijksondergaanongeveer plusserseenbehandelingopdespoedeisendehulpafdelingvaneen ziekenhuis,vanwieernaarschatting99.000binnenkomennaaraanleidingvaneenval.hetaantalopnamenin hetziekenhuisnaeenvalbij55 plussersis40.000eniederjaarzijner1.900slachtoffersdieoverlijdenaande gevolgenvaneenval. Iederjaarbezoektéénopde45mensenvan55jaarenouderdeSEHafdelingvaneenziekenhuisalsgevolgvan eenval. Valongevallenbijouderenhebbenvaakernstigegevolgen.Ruimdehelftvan55 plussers(55.000)dienaeen valopeensehafdelingwordenbehandeld,heefteenfractuuropgelopen.ditisinveelgevalleneenheupfractuur(12%,12.000).bijthuiswonende,kwetsbareouderen(75jaarenouder)ishetaandeelheupfracturen noghoger(18%). Oplatereleeftijdverloopthetgenezingsproceslangzamer.Bijouderenduurteenziekenhuisopnamelanger. Mensenonderde55jaardienaeenvalwordenopgenomeninhetziekenhuisblijvendaargemiddeld4dagen. Voorpatiëntenvan55jaarenouderduurteenopnamennaeenvalincidentgemiddeld12dagen.Bovendien zijndeklachtenophogereleeftijdvaakvanblijvendeaard. Jaarlijksbrengenvalongevallenvan55 plussers740miljoeneuroaandirectemedischekostenmetzichmee. Tweederdevandezekostenkomendoorvalongevallenvanzelfstandigwonende75 plussers.ditisongeveer , perongeval. Naastdeextrabelastingvoordegezondheidszorgenhogemedischekosten,hebbendezevalongevallennog anderenadeligegevolgen.hetoplopenvaneenfractuurisbijouderenvaakeenaanslagopdezelfstandigheid, zelfredzaamheidenmobiliteit.eenvalincidentkanook(psycho )socialegevolgenhebben.uitonderzoekblijkt dateenvalveelinvloedheeftophetzelfvertrouwenvan55 plussers.veel55 plussersblijkenangstigtezijn opnieuwbinnen ofbuitenshuistevallen.opvallendisdatdezeangsteerdertoe danafneemt,alshetongeval langergeledenis. Ouderenhebbennaeenvalmeermoeitemettraplopen,douchenenschoonmaken.Daarnaastblijkenzena eenvalminderactieftezijn.tweevijfdevandeonderzochteouderengaatruimeenjaarnadevalmindervaak wandelen,fietsen,winkelenentuinierendandaarvoor. Alsgevolgvaneenvalkanhetnodigzijndewoningaantepassenofteverhuizen.Doorletselalsgevolgvan eenvalrakenouderenvaakuithunnormaleritme.delichamelijkeengeestelijkeconditiewordtminder, waardoorhetrisicoopgezondheidsklachtenverdertoeneemt. Preventievanvalongevallenloontdusdemoeite. 4

5 1. Feitenencijfersovervalongevallen Eenvalishetmeestvoorkomendeongelukbijouderen.Vallenveroorzaaktvaakbotbreukenofandereletsels metblijvendeinvaliditeitalsgevolg.vooralweinigmobieleouderenmetchronischeziektenlopeneenhoog risicoomtevallen. Vallenheeftvaakgrotegevolgen.Indeeersteplaatshebbenoudereneensterkverhoogdekansop botbreuken.defunctionelebeperkingennaeenbreukzijnvaakingrijpenden,ondankseenlangenkostbaar revalidatieproces,zijndeherstelkansenmatig.dehelftvandeouderenmeteenheupfractuurkomtnietmeer terugophetniveauvanfunctionerenvanvoordevaleneenvijfdevandezeouderensterftbinnendrie maanden.ookwordenveelouderennaeenvalbangomopnieuwtevallen.vallenendeangstomtevallen verhogendekansenopeendepressieenverminderendematevanactiviteitenmobiliteitenhetaantalsociale contacten.daarbijhebbenouderendievalleneenhogermedicatiegebruikeneentoegenomenafhankelijkheid vanzowelmedischeensocialevoorzieningenalsvanmantelzorgers 1. Hetisvangrootbelangpreventievemaatregelentenemenbijdezegroepouderen.Erzijnnogweinigbewezen preventieveinterventiesomvallentevoorkomen.hetpreventievehuisbezoekis(nog)nietbewezen 2.Erzijn veelindirecterelatiesenrisicofactoren,zoalshetgebruikvangeneesmiddelen(benzodiazepinen),defysieke woonomgeving 3,dematevanfitheidenbeweging,eerderefracturen,geslacht,gewicht,verminderdgezichtsvermogenenosteoporose 4.Erzijnaanwijzingendateenmultidisciplinaireeneenmultifactoriëleaanpakmeer effectheeftdaneenenkelvoudigeaanpak 5. Definitie Iedereenweetwatvallenis.Dedefinitie vallen waarditzorgprogrammavanuitgaatluidtalsvolgt: Valleniseenonbedoeldeveranderingvandelichaamspositie,die resulteertinhetneerkomenopdegrondofeenanderlagerniveau. Valincidenten Ongeveer33,3%vandezelfstandigwonendemensenvan65jaarenoudervalttenminsteéénkeerperjaar, 11,4%valttenminstetweekeerofvakerperjaar 6.Bijgeïnstitutionaliseerdeouderenishetaantalvalincidenten noghoger:30 70%valtminstenséénkeerperjaaren15 40%valttweekeerofvakerperjaar 7. Ongeveer10%vandevalpartijenbijouderenleidttotserieusletsel,waaronderheupfracturen(1 2%),andere fracturen(3 5%)enletselvandewekedelenenhoofdtrauma(5%) 8. Bijna70%vandezelfstandigthuiswonendenondervindtlichamelijkegevolgenvandelaatsteval,6%heeft ernstigletselzoalseenfractuur,23,5%maaktgebruikvandegezondheidszorg(huisarts,fysiotherapeut, opnameinhetziekenhuisofverpleeghuis)en17,2%wordtmedischbehandeldalsgevolgvandeval. Bijnaeenderdevandeouderenrapporteerteenafnameinhetlichamelijkfunctionerenalsgevolgvande laatsteval,17%issociaalminderactiefen15%islichamelijkminderactief.uiteindelijkkanditzelfsleidentot verliesvanzelfstandigheid 9. 1 VilansVerbeterpakketValpreventie, VanHaastregtJCM,DiederiksJPM,vanRossumE,deWitteLP,CrebolderHFJM.Effectsofpreventivehomevisitsto elderlypeoplelivinginthecommunity:systematicreview.bmj2000;320: G.M.E.E.Peeters,N.M.vanSchoor,P.LipsenD.J.H.Deeg.Valideringvanscreeningsinstrumentenvoordeidentificatievan vallers 7 LandelijkePrevalentiemetingenZorgproblemen, RichtlijnPreventievanvalincidentenbijouderen, RichtlijnPreventievanvalincidentenbijouderen,2004 5

6 Voorkomenheupfracturenbijouderen Indeperiode zijnergemiddeld17.000ziekenhuisopnamengeregistreerdmetalshoofddiagnose heupfractuur;15.000vandezeheupfracturenwashetgevolgvaneenprivéongeval,sportblessureofarbeidsongevalbijpersonenvan55jaarenouder. Bijnaalleheupfracturenwordenklinischbehandeldendaarmeegevendeziekenhuisopnameninverbandmet heupfractureneengoedbeeldvanhetoptredenvanheupfractureninnederland. Vandeheupfracturenkomteenkwartvoorbijmannenendriekwartbijvrouwen(mannen:3.400opnamen, vrouwen:11.000).datkomtneerop19opnameninverbandmetheupfracturenper10.000mannenen52per vrouwen.Bovende55jaarneemthetaantalheupfracturensterktoemetdeleeftijd(ziefiguur1). Figuur1.Ziekenhuisopnamen(gemiddeldoverdeperiode )metheupfracturen (ICD 9code820)alshoofddiagnose,naarleeftijd(55+)engeslacht(Bron:LMR) In2007bedroeghetaantalnieuwegevallenvaneenheupfractuur17.900(0,6per1.000mannenen1,6per 1.000vrouwen).Hetbetrefthetaantalziekenhuisopnamenmeteenheupfractuuralshoofdontslagdiagnose 10. Incidentieper1.000 Incidentieabsoluut Leeftijdsklasse mannen vrouwen mannen vrouwen 0 0,03 0, ,05 0, ,02 0, ,06 0, ,09 0, ,05 0, ,06 0, ,06 0, ,13 0, ,17 0, ,21 0, ,37 0, ,49 0, ,58 0, ,99 1, ,73 3, LMR,2009 6

7 Leeftijdsklasse mannen vrouwen mannen vrouwen ,40 7, ,55 13, ,26 26, Totaal 0,64 1, Totaal65+ 3,76 8, Tabel1:Aantalziekenhuisopnamenmetheupfractuuralshoofdontslagdiagnose(absoluutenper1.000) naarleeftijdengeslachtin2007(bron:lmr,2009). Vallenbelangrijksteoorzaakvanheupfractuur Verrewegdebelangrijksteoorzaakvaneenheupfractuuriseenval(97%,14.000).Vandie14.000is15% gestruikeldofuitgegledenen4%isvaneenhoogtegevallen(bv.uitstoelofbed).debelangrijksteactiviteitten tijdevanhetongevaliseennoodzakelijkeactiviteit,zoalslopeninenomhuis. Vandemensenvan55jaarenouderdieeenheupbreken,overlijdtbijna25%binneneenjaarnahetoplopen vandeheupfractuurennogeens25%blijftpermanentinvalide.eenheupfractuuriseenvandebelangrijkste oorzakenvanverminderdfunctionerenenvanverhoogdemortaliteit 11. Sterftecijfersvanheupfracturen Officiëlesterftecijfersvanheupfracturenzijnonbetrouwbaaromdatbijsterftealsgevolgvaneenheupfractuur, deheupfractuurvaaknietopdedoodsoorzakenverklaringgenoteerdwordt.juistbijoverlijdensgevallen waarbijeenrelatiebestaatmetheupfracturenwordendoorbehandelendeartsenvakernietdanweleennietnatuurlijkedoodsoorzaakopgegeven.hetbetreftveelalhoogbejaardemensen,dienaeenvalwaarbijzijeen heupfractuuroplopen,binneneenmaandoverlijden,waarnaeenverklaringvooreennatuurlijkedoodwordt afgegeven. Jaarlijksoverlijdengemiddeld1.000seniorenvan55jaarofouderaandegevolgenvaneenheupfractuur.Met hetoogopdeonbetrouwbaresterftecijfersvoorheupfracturenisditeenonderschattingvandewerkelijke aantallen.meervrouwen(69%,700)danmannen(31%,320)overlijdennaeenheupfractuur.hoeoudermen is,hoegroterhetrisicoomteoverlijdennaeenheupfractuur(ziefiguur2).indeleeftijdsgroep55 74jaar overlijdenjaarlijks0,17per10.000seniorennaeenheupfractuuren9,7per10.000seniorenvanaf75jaarof ouder. Figuur2.Sterfte(gemiddeldoverdeperiode )alsgevolgvanheupfracturen, naarleeftijd(55+)engeslacht(bron:cbs Statistiekniet natuurlijkedood). 11 NationaalKompas 7

8 ZorgprogrammaValpreventieEDD DelandelijkecijfersdoenvermoedendaterookinDieverenDwingelooveelvalincidentenvoorkomen.De huisartsenvanstichtingeerstelijnszorgdieverdwingeloo(edd)voereninjanuari2013eennulmetinguit. Nulmeting 1. Aantalzelfstandigwonendemensen 65van t/m AantalbewonersvandeWeyert 65van t/m %zelfstandigwonendemensen 65metheupfractuurvan t/m %zelfstandigwonendemensen 65metpolsfractuurvan t/m %bewonersvandeweyert 65metheupfractuurvan t/m %bewonersvandeweyert 65metpolsfractuurvan t/m Metbehulpvanhetmultidisciplinairprogrammavalpreventie,waarbijdediversezorgverlenerssamenwerken, wilstichtingeddhetaantalvalincidententerugtebrengen. HetzorgprogrammaValpreventieStichtingEDDisgemaaktdoordewerkgroepvalpreventie: - PeterSaathof,Huisarts, - ReneeHaartsen,Praktijkverpleegkundige; - AlyNoord,WijkverpleegkundigeZZWD; - SilviaWoudenberg,Ergotherapeut; - TinekeAgterbosch,Fysiotherapeut; - EvelineNieuwland,adviseurAdiantarHealthcareConcepting. Doelstellingzorgprogramma Hetterugdringenvanhetaantal65 plussersdatvaltmetalsgevolgeenfractuurofeenziekenhuisopname. Omtekunnenbeoordelenofdedoelstellingvanhetzorgprogrammagehaaldwordt,wordtuitgegaanvanhet aantalheup enpolsfracturenin2012(zieookbovenstaandenulmeting). 8

9 2. Risicoopvallen Vallenwordtbijouderendoormeerdererisicofactorenbepaald.Menonderscheidtintrinsieke(persoonsgebonden)enextrinsieke(omgevingsgerelateerde)risicofactorenvoorvallen.Inhetalgemeenzijnintrinsieke risicofactorenbelangrijkerdanextrinsiekerisicofactoren,dieveelalheteffectvandeintrinsiekerisicofactoren verhogen.hetvalrisiconeemtooktoemethetaantalaanwezigerisicofactoren. Intrinsiekerisicofactoren Intrinsiekerisicofactorenwordentoegeschrevenaandetoestandvandeoudere: - Mobiliteitsstoornissen, - Eerdergevalleninvoorgaandejaar; - Psychofarmaca; - Moeitemetdeactiviteitenvanhetdagelijkseleven; - Lichamelijkeactiviteit; - Artrose; - Visusstoornissen; - Urine incontinentie; - ZiektevanParkinson,MultipleSclerose,CVA,neuropathie; - Duizeligheid; - Polyfarmacie; - Leeftijd; - Vrouwelijkgeslacht; - Depressievesymptomen; - Cognitievestoornissen 12 ; - CVAgehadinhetverleden; - Perifereneuropathie; - Angstomtevallen. Extrinsiekerisicofactoren Extrinsiekerisicofactorenwordentoegeschrevenaandeomgevingvandeouderezoals: - Trappen, - Drempels; - Gladdeofnattevloeren; - Kleedjes,losliggendetegels; - Meubilairdattekleinoftegrootisvoordepersoon; - Schoeisel; - Slechteverlichting; - Onbekende/onrustigeomgeving; - Huisdieren; - Toegankelijkheid RichtlijnPreventievanvalincidentenbijouderen 13 PeetersGMEE,VanSchoorNM,LipsPenDeegDJH.Valideringvanscreeningsinstrumentenvoordeidentificatievan vallers.december,

10 Eenvoudigeinschattingkansopherhaaldvallen Mensendievakervallenhebbenbaatbijpreventievemaatregelen.Omtekunnenbepalenwiehiervoorin aanmerkingkomt,ishetgoedominteschattenofdehuidigevaleenincidentisdanweleenvoorbodevan herhaaldvallenm.b.v.eenrisicoprofiel.erzijnrisicoprofielendiedekansopeenherhaaldevalvoorspellen, maardezezijnteomslachtigvoordedagelijksepraktijk. Eenrecentontwikkeldeengevalideerdevalbeslisboom 14 maakteensnelle,eenvoudigeinschattingmogelijk vandekansdateenouderedienaeenvaldehuisartsofsehconsulteert,opnieuwzalvallen. Metéénvraagoftest(zonderextrameetinstrumenten)wordendevolgenderisicofactorengemeten: - Valgeschiedenis Wordtnagevraagdmetdevraag hoevaakbentugevallenindeafgelopen12maanden, - Gebruikvanloophulpmiddel Wordtspecifiekgevraagd gebruiktueenhulpmiddelbijhetlopen ; - Valangst Valangstwordtgemetenmetdevraag:bentubangomtevallen?Eriseenscoremogelijktussen 0(=geenangst)en10(=veelangst).Mensengevenzelfeencijferaanhunangst. Schema1.Snelleinschattingkansopherhaaldvallen 14 PeetersG,EldersP,LipsP,DeegD.Snelleinschattingvandekansopherhaaldvallenbijouderen.H&W54(5)april

11 3. Valpreventie Preventievemaatregelenzijnvangrootbelangengerichtophetminimaliserenvanhetvalrisicoenhetvoorkomenvanvalletsels.Geslaagdeinterventiesvoorkomenvalgerelateerdemorbiditeit,mortaliteit,verliesvan zelfstandigheidendeangstomopnieuwtevallen.multidisciplinairevalpreventieprogramma szijnhetmeest succesvol. Verantwoordelijkhedenvanbetrokkendisciplines Bijhetzorgprogrammazijndehuisartsen,praktijkverpleegkundigen,fysiotherapeuten,ergotherapeutenen wijkverpleegkundigenbetrokken.alsdebetrokkendisciplinesouderenmeteenvalrisicosignalerengevenzij deouderehetadviesomnaardehuisartstegaan.specifiekeverantwoordelijkhedenzijn: Huisartsenpraktijkverpleegkundige - Dehuisartsendepraktijkverpleegkundigescreentdeoudere, - Dehuisartsincludeertdeoudereinhetzorgprogrammaenisverantwoordelijkvoordebehandeling; - Dehuisartsmaakteenmedicatieoverzichtengeeftadvies(polyfarmacie); - Depraktijkverpleegkundigeverzameltdegegevensvoordeevaluatievandevalgeschiedenisende valrisicofactorenenbespreektdezemetdehuisarts; Fysiotherapeut - Defysiotherapeutkijktmiddelsvalidetestennaarevenwicht,krachtenbalans, - Defysiotherapeutgeefttraining. Ergotherapeut - Deergotherapeutlegtindiennodigeenhuisbezoekafomdeexternerisico factoreninkaarttebrengen, - Deergotherapeutadviseertindiennodig; - Deergotherapeutkandevaardighedeninhetdagelijkshandelenobserverenentesten; - Deergotherapeutkaneentraininginvaardighedengeven; - Deergotherapeutgeeftinstructieoverhetgebruikvanhulpmiddelen. Wijkverpleegkundige - Dewijkverpleegkundigekaneenhuisbezoekafleggenomdeexternerisicofactoreninkaarttebrengen; - Dewijkverpleegkundigekanadviezenm.b.t.deactiviteitenvanhetdagelijkseleven. Identificatie Debasisvoorsuccesvollepreventievanvalincidentenbijoudereniseenmultifactoriëleevaluatiedieleidttot gerichteinterventiemaatregelen.vooreendergelijkeevaluatieeninterventiekomtdepopulatieouderenmet eenverhoogdvalrisicoofdepopulatieouderendiereedséénofmeerkerenzijngevalleninaanmerking. Voorhetopsporenvanouderenmeteenverhoogdrisicovoorvallenzijnertweemogelijkheden: - Verrichtbijouderenvan65jaarenouderdiezichmeldenmeteenvalofvalletselzonodigeenevaluatie vanhetval enfractuurrisico, - Verrichtcasefindingopverhoogdval enfractuurrisicobijouderenvan65jaarenouderdiezichniet meldennaaraanleidingvaneenvalincidentofeenvalletselmaarwaarwelsprakeisvanmobiliteitsstoornisofosteoporoseofgebruikvaneenloophulpmiddel. Zieookschema2Identificatie. 11

12 Schema2.Identificatie Multifactoriëleevaluatievalrisico Nadeidentificatievandeouderemeteenverhoogdval enfractuurrisicowordendevolgendeconsulten gepland. Consulthuisarts Dehuisartsincludeert(indienoudereditwil),informeertdepatiëntoverhetprogrammaValpreventieen verwijstnaardepraktijkverpleegkundige.dehuisartsgeefteenruiterenmaakticpccodea80aan. Dehuisartszorgtervoordatdepraktijkverpleegkundigeeenafspraakmetdeouderemaakt.Indienersprakeis vancognitieveachteruitgangofdementievraagtzijdemantelzorgeraanwezigtezijnbijdeafspraak. 1 e ConsultPOH(binnen2wekennaconsultbijdehuisarts) Depraktijkverpleegkundigeneemteenkorteanamneseafenbespreektmetdeouderedeonderwerpenvan devolgendevragenlijsten(ziebijlageb): 1. VragenlijstValrisico, 2. VragenlijstOsteoporose; 3. VragenlijstVeiligheidenvalpreventieinenomhuis. Indiendepraktijkverpleegkundigekwetsbaarheidofcognitieveproblematiekvermoedt,maaktzijgebruikvan hetstartdocument(ziezorgprogrammakwetsbareouderen). Indiendepatiëntlastheeftvanduizeligheidklachten,verrichtdepraktijkverpleegkundigeonderzoeknaar orthostatischehypotensie(ziebijlagec). 12

13 Indiendepraktijkverpleegkundigeproblemenvermoedtmetbalans,mobiliteitofspierkrachtverwijstzijvoor eenbeoordelingvandeaardvandeproblematieknaardefysiotherapeut. Indiendepraktijkverpleegkundigeproblemenzietinenrondomdewoningen/oferiseenscorevan0 18op vragenlijst3verwijstzijnaardeergotherapeute. Bijverzoekombeoordelingzorgendezedisciplineservoordatdepraktijkverpleegkundigebinnenvierweken eenrapportageheeftontvangen. 1. Intrinsiekefactoren Verzamelddoor * Valhistorie Praktijkverpleegkundige: * Duizeligheidklachten * scoreformuliervalanalyse * Voetproblematiek+onveiligschoeisel15 * HIS * Gewrichtsproblemen * Evt.rapportageoverigedisciplines * Osteoporose * Cognitieveproblemen * Valangst * Visusstoornissen * ADLafhankelijkheid * Incontinentie * Medicatie * Problemenmetbalans Fysiotherapeutm.b.v.testen: * Problemenmetmobiliteit * Tendemstand * Problemenmetspierkracht * Timed chair standtest 2. Extrinsiekefactoren Evaluatiedoor * Problemeninofrondomhethuis Ergotherapeute MultidisciplinairBehandelplan Depraktijkverpleegkundigeheeftalleinformatiegebundeldenopbasisvandezeevaluatiesteltzijeenconcept multidisciplinairbehandelplanop: Welkeproblemenzijner, Welkeinterventieszijnnodig(ziebijlageD); Wiegaatdezeuitvoeren; Wanneerdeevaluatieteruggekoppeldnaardehuisarts/praktijkverpleegkundige. Depraktijkverpleegkundigebespreekthetconceptbehandelplanmetdehuisartsendeoverigebetrokken disciplines. 2 e ConsultPOH(binnen6wekennaconsultbijdehuisarts) Depraktijkverpleegkundigebespreekthetvoorgesteldebehandelplanmetdeoudere. Ziepagina Alsidealeschoenvoorouderenmetbetrekkingtothandhavingvandebalanswordtbeschouwddeschoenmeteenlage, stevigehak,eenhoogcontrefort,eenstevigemaarniettedikkezoolenmetreliëf. 13

14 MULTIDISCIPLINAIRBEHANDELPLANVALPREVENTIE Naampatiënt Geboortedatum Datum Intrinsiekefactoren Problemen? Interventies Doorwie? Evaluatie Valhistorie POH Valangst ADLafhankelijkheid Visus Duizeligheid Incontinentie Voetprobleem Gewrichtsklachten Osteoporoseanalyse Cognitie Balans Fysiotherapeut Mobiliteit Spierkracht Medicatie Huisarts Extrinsiekefactoren Problemen? Interventies Doorwie? Uitkomsten Omgeving Ergotherapeute Schoeisel Follow up Podotherapeute Defollow upbestaatuittweecontactmomentengedurendehetzorgprogramma. 3 e ConsultPOH(6maandnainclusie) Depraktijkverpleegkundigezietdeouderebinnen6maandennainclusieinhetzorgprogramma. Doel:monitorenvandevoortgangvanhetmultidisciplinairbehandelplan. 4 e consultpoh(12maandnainclusie) Depraktijkverpleegkundigezietdeouderebinnen12maandennainclusieinhetzorgprogramma. Doel:vaststellenofgesteldedoelenzijnbehaald,afrondenzorgenbeëindigingvanhetzorgprogramma. Voorwaarde:elkedisciplineheeftdeeindrapportagetijdigaangeleverdbijdepraktijkverpleegkundige/huisarts. Zodraallerapportagesbinnenzijn,plantdepraktijkverpleegkundigeeenafspraak.Naafloopvanhetconsult evalueertzijdeuitkomstvanhetbehandelplanmetdehuisarts. 14

15 EvaluatieZorgprogramma Prestatie indicatoren 1. Aantalzelfstandigwonendemensen 65van t/m AantalbewonersvandeWeyert 65van t/m %zelfstandigwonendemensen 65metheupfractuurvan t/m %zelfstandigwonendemensen 65metpolsfractuurvan t/m %bewonersvandeweyert 65metheupfractuurvan t/m %bewonersvandeweyert 65metpolsfractuurvan t/m Aantalmensen 65opgenomeninhetzorgprogrammavalpreventie 8. Aantalverwijzingennaarergotherapie 9. Aantalverwijzingennaarfysiotherapie 10. Aantalverwijzingennaarpodotherapie 11. Aantalanalysesopvalrisicoverhogendemedicatie 15

16 BIJLAGEA ScoreformulierValanalyse Naampatiënt Invuldatum.. POH... Algemeen Voeldevalaankomen ja neetoelichting... Voorafklachten ja neetoelichting... Plaatsval Tijdstipval. Activiteitvoorval Opgelopenletsel Bewusteloosgeweest ja neetoelichting.. Zelfopgestaan ja neetoelichting.. Duizeligheid Duizeligvoordeval ja neetoelichting.. Mobiliteit Opvallendaandevoet Opvallendaanhetschoeisel Gewrichtsproblemen Pijnlijkegewrichten ja neetoelichting.. Osteoporose Gewicht kg Fractuurna50 e levensjaar ja neetoelichting.. Laaggebruikzuivelproducten ja neetoelichting.. Weiniginbuitenlucht/zon ja neetoelichting.. Fracturenindefamilie ja neetoelichting.. Gebruikcorticosteroiden ja neetoelichting.. Cognitie Uitslagkloktest UitslagMMSE Valangst Ongerust/onzeker/angstigomtevallen Waaromangstervaren UitslagShortFES 1 Gezichtsvermogen Frequentieoogcontrole.. Afwijkingdichtbijzien ja neetoelichting.. Afwijkingverafzien ja neetoelichting.. ADL UitslagBarthelIndex.. Omgevingsfactoren UitslagVragenlijstVeiligheidenvalpreventieinenomhuis Mictie Isersprakevanincontinentie ja neetoelichting.. 16

17 BIJLAGEB Vragenlijst1 Vragenlijsten Valrisico Zouuhetjuisteantwoordwillenaankruisen: 1. Hoevaakbentugevallenindeafgelopen6maanden? >1x 1x niet 2. Wanneerbentuvoorhetlaatstgevallen? Voeldeuhetaankomen?.. ja nee - Watwasuaanhetdoen?.. ja nee - Bentubewusteloosgeweest? ja nee - Konuzelfovereindkomen? ja nee - Waarbentugevallen? - Opwelktijdstipbentugevallen? - Hebtuletselopgelopentengevolgevanhetvallen? ja nee 3. Bentuweleensduizelig? ja nee 4. Hebtuproblemenmetuwevenwicht? ja nee 5. Hebtuproblemenmetlopen? ja nee 6. Hebtumoeitemetopstaanuitdestoel? ja nee 7. Hebtuproblemenmetaanenuitkleden? ja nee 8. Gebruiktumedicijnenvoorslaapstoornissen,tegensomberheid(depressie) ofandererustgevendemedicijnenmeteengelesticker? ja nee 9. Hoeveelverschillendemedicijnengebruiktuperdag? 4ofmeer max3 10. Heeftupijnklachteninknieënofheupen? ja nee 11. Bentubekendmetartrosevanuwheupenofknieën? ja nee 12. Verliestuweleensongewensturine? ja nee 13. Heeftuproblemenmethetlezenvandekrant?(metofzonderbril) ja nee Dankvoorhetinvullenvanditvragenformulier. 17

18 Vragenlijst2 Osteoporose Naam: Geboortedatum: Geslacht: Komenerfracturenvoorinuwfamilie? Ja/Nee Eninhetbijzondere,heupfractuurbijuwmoederofvader? Ja/Nee Heeftuooitietsgebrokennauw50ste? Ja/Nee Zoja,hoevaak? Wasdelaatstekeermeerdan2jaargeleden: Heeftuooiteenrugwervelgebroken? Ja/Nee Heeftueenlaaglichaamsgewicht,lagerdan60kg? Ja/Nee Neemtuminderdan500mgcalcium (komtoverheenmet4eenhedenmelk en/ofzuivelproducten)perdagin? Ja/Nee Neemtucalciumsupplementenin? Ja/Nee NeemtuvitamineDsupplementenin? Ja/Nee 18

19 19 Vragenlijst3 Veiligheidenvalpreventieinenomhuis(bron:ConsumentenVeiligheid) Testdeveiligheidbijuthuis:kruishethokjeaan,waardetekstkloptmetdesituatiebijuthuis. Huiskamer Indekamerstaandespullenniettedichtopelkaar,zodatervoldoendeloopruimteisenuzichniet steedsstootofstruikelt. Allemeubelszijngoedstabiel;eropleunen,ofsteunzoekengaatzonderschuivenofkantelen. Deluiestoelenzijnniettediepoftelaagzodatopstaanweinigmoeitekost. Erliggengeenlossekledenopdegrondwaaroverukuntstruikelenofuitglijden. Devloerisvoldoendestroefzodatuitglijdennietkan. Detelefoonstaatopeenmakkelijkbereikbareplaats. Opdegrondliggengeenlossesnoerenwaaroverukuntstruikelenofuitglijden. Hetraampjeofschuifjeomverseluchtbinnentelatenzijntebedienenzonderklimpartijen. Keuken Dedingendieuvaaknodigheeftstaanopgrijphoogte. Despullenindeprovisiekastofkelderzijnzonderrekkenenbukkentepakken. Devloerisstroef,ookalserwaterisgemorst. Dekeukenkastjessluitengoedzodatuzichernietaanstoot. Gangentrap Gangentrapzijngoedverlicht Erliggengeenobstakelsindegang. Erliggengeenspullenopdetrap. Detrapisstroef. Devloerbedekkingopdetrapzitgoedvast.Endeeventueletraproedenook. Detrapheeftaanbeidezijdeneensolideleuning. Bijdelaatstetreden(bovenenonderaandetrap)ziteenextrahandgreep. Slaapkamer Hetbedisvoldoendehoogzodatopstaangeenproblemengeeft. Erliggengeenlossekleedjeswaaroverukuntstruikelenofuitglijden. Eriseenlichtknopjebijhetbedzodatopstaaninhetdonkernietnodigis.

20 20 Badkamerentoilet Erisvoldoenderuimteomtewendenentekeren. Erzijnhandgrepenaangebrachtalsditnodigis(steunbijhetbad,dedoucheenhettoilet,zoalseen douchebeugel). Erzijnveiligheidsmaatregelengenomenzodatuitglijdenonderdedoucheofinhetbadnietmogelijkis (antislipstickersoftegels,douche ofbadmat). Dematjeszijnvoorzienvaneenantisliplaag. Dedeurisookvanafdebuitenzijdeteontgrendelen. Alleverbindingenzittenvast,lampenwordenmeteenschakelaarbediend. Overdehogerandvanhetbadofdedouchestappengeeftgeenproblemen. Rondhethuis Destoepenhetstraatjenaardevoordeurzijnvlak.Erliggengeenlossetegelsenerstekengeentegels uit. Eriseengoedeverlichtingopplaatsenwaarditnodigis. Destoepenhetstraatjezijnnietbegroeidmetmosofoverwoekerdmetonkruid. Algemeen Inhuisiseenveiligehuishoudtrapaanwezig(stevig,stabiel,antislipenmeteensteunbeugel). Elektrischeapparatenensnoerenzijngoedonderhouden. Dedrempelsinenomuwhuiszijngeenobstakels. Zowelindehuiskamer,deslaapkameralsdebadkameriseentelefoon(detelefoonkannatuurlijkook draadlooszijn). Ingevalvannood Voorhetgevalerietsmisgaat,zijnerafsprakengemaaktmetdeburen,kinderenofhuisgenoten. Ingevalvannoodiserhulpviadetelefooncirkelofeenalarmeringssysteem. Hoeveelveiligekruisjeskreeguwhuis? Heelgoed.Maardenknogniet: mijkannietsgebeuren.blijfopuwhoede Goed.Blijfopuwhoede.Kanhetnogbeter?Ganahoeuwhuis heelgoed kanworden Matig.Ulooptmeerrisicodannodigis.Verbeteringopenkelepuntenisgeenoverbodigluxe. 0 9 Slecht.Inuwhuisishetoppassengeblazen.Verbeteringisoptalvanpuntennodig.Wachthierniette langmee!

21 BIJLAGEC ProtocolMetenorthostatischehypotensie Bron:Valanalyse,inventarisatievalrisico65+doordeeerstelijnszorg Metdezetestkuntueventuelestoornissenindebloeddrukregulatievaststellen.Eenverstoorde bloeddrukregulatiekanleidentotduizeligheidendaarmeetoteenverhoogdvalrisico.alsdepatiëntonder begeleidingvantweepersonennietkanstaan,meetudebloeddrukliggendofzittend.bijernstige orthostatischehypotensiekandepatiënttijdensdetestvallenofeensyncopekrijgen. Instructie 1. Legdeprocedureenhetdoeluitaandepatiënt.Zorgdatdepatiëntzichcomfortabelvoelt. 2. Laatdepatiëntminimaal5minutenopderugopbedliggen,voorafgaandaandeorthostase meting. 3. Dearmdientvrijvankledingtezijn,ineenontspannenhoudingenmetdehandpalmnaarboven. 4. Uvoertdebloeddrukmetinghandmatiguit,metbehulpvaneenstethoscoopeneenbloeddrukmeter. 5. Plaatsdecuff2à3cmbovendeelleboogplooi,waarbijuhetmiddenvandecuff(aangegevenmeteenpijl) opdearteriabrachialisplaatst.zorgvoordejuistemaatcuff,dearmomtrekmoet40tot50%vandecuff zijn. 6. Bepaaldebloeddrukenpolsslagbijdepatiëntinliggendehouding.Vraagdaarbijooknaardeklachtendie genoemdwordenonderpunt10indezelijst.ditomtekunnenvergelijkenmetklachtenbijopstaan. 7. Vraagdepatiëntomtekomenstaan,eventueelmetassistentie.Verwijderdebloeddrukcuffniet. 8. Vraagdepatiëntdearmopharthoogtetehouden,ofondersteunhierin. 9. Meetdeeerstestaandebloeddrukenpolsopexact1minuutnahetgaanstaan. 10. Vraagaandepatiëntofdezeklachtenheeftals:lichtheidinhethoofd,draaierigheid,zwakte, waarnemingsveranderingen(zwartevlekken,sterretjeszien,wazigzien),gevoeltevallen,slaperigheid, vermoeidheid,nietlekkervoelen,misselijkheid,hoofdpijn,pijnopdeborst. 11. Observeerdepatiëntopbewustzijnsveranderingen,gelaatskleur,transpiratie,vallen,beven/trillen, rusteloosheid. Opmerkingen 1. Wanneerdepatiëntnietinstaatisom(eventueelmetsteunvaneenverpleegkundigeofloophulpmiddel) minimaal3minutentestaan,volgdanbovenstaandeprocedureterwijldepatiëntopdebedrandzit. Vermelddeomstandighedenbijheteindresultaat. 2. Rugliggingisbelangrijkomdatinzijligginggemetenbloeddrukkenmeestallagerzijn,wattotverkeerde conclusieskanleiden. Bloeddruk Pols Klachtenenobservaties Liggend Staandop1minuut Staandop3minuten 21

22 Interpretatie Afkappunten/ criteria Validiteit Prevalentie Dalingvandesystolemettenminste20mmHgen/ofdalingvandediastole mettenminste10mmhgbinnen3minutennahetopstaan. Orthostatischehypotensiekanoverdedagvariëren.Hetisdaarombelangrijk ombijklachtenmeerderemetingenteverrichtenopverschillendetijdstippen. Bijeencorrecteuitvoeringvandemetingisdesensitiviteitendespecificiteit hoogtenopzichtevandebloeddrukdaling.deklinischebetekenisvanorthostatischehypotensiezonderklachtenisbeperkt,zekerwanneerereengoede polsversnellingoptreedt.erzijngeengoedegegevensbeschikbaaroverde voorspellendewaardevanorthostatischehypotensievoorvallenindenabije toekomst. Overdeprevalentiebijouderenzijnverschillendecijfersbekend,afhankelijk vandekwetsbaarheidvandepopulatie.hetlooptuiteenvan20%in thuiswonendenvanaf65jaartot52%opeengeriatrischeafdeling,maarvaak zonderklachten.hetisduidelijkdatdeprevalentietoeneemtmetdeleeftijd. 22

23 BIJLAGED Interventiesmultidisciplinairbehandelplan Deuitkomstenvandeevaluatievanhetval enfractuurrisicogevenrichtingaanhetmultidisciplinairebehandelplan.hetbehandelplanbenoemtdeinterventiespervastgesteldprobleem.onderstaandiseenoverzicht vanmogelijkeproblemenenbijbehorendeinterventies. Bijsyncopesanalysedoordehuisarts Doelstelling: Nadereanalysedoordehuisarts Interventies: Achterhalenoorzaakvandesyncope,zonodigverwijzingvooreencardiologischeen/ofneurologische evaluatie. Bijproblemeninbalans,spierkrachtofmobiliteiteenbeweegadviesvandefysiotherapeut Vooreenbeweegadvieswordtverwezennaareenfysiotherapeutmetexpertiseophetgebiedvanouderen. Verwijsprocedure: Viaverwijsbriefvandehuisarts. Doelstelling: - Verkleinenvandekansopeenvalincidenteneventuelegevolgenvandevaltebeperken. Interventies - Verbeterenvanmobiliteit,balans,loopvaardigheidenkracht, - ZieverderbijalgeB,OefenprogrammaValpreventie. Terugkoppeling: - Eindrapportagenaarhuisarts4wekennaverwijzing. Bijvoetproblemenen/ofrisicohoudendschoeiseleenadviesvandepodotherapeut Verwijsprocedure: Viaverwijsbriefvandehuisarts. Doelstelling: Evaluatiedoordepodotherapeut. Interventies: Overweeginterventiesophetgebiedvanschoeiselbijouderenmeteenverminderdestabiliteitenbalans; Terugkoppeling: - Eindrapportagenaarhuisarts4wekennaverwijzing. Bijeenverhoogdfractuurrisicoanalysedoordehuisarts Doelstelling: Inventarisatierisicooposteoporosedoordepraktijkverpleegkundige. Interventies: Stelvastoferaanwijzingenzijnvooreenverhoogdfractuurrisicoopgrondvan: - Eenvermoedenvaneenwervelfractuur(opvallendelengtevermindering,gelokaliseerderugpijn, postuurveranderingen), - Eenrecentefractuur(<2jaargeleden); - Eenrisicoscore 4puntenvolgensonderstaanderisicotabel. 23

24 Risicofactor Risicoscore Leeftijd 70jaar 1 Leeftijd 60jaar 2 Gewicht<60kg,BMI<20 1 2vallenindeafgelopen12maanden 1 Heupfractuurbijvaderofmoeder 1 Fractuurdoorgemaaktnahet50elevensjaar 2jaargeleden: - 1fractuur - 2fracturen - Dehuisartsvraagteenbotdensitometrieaanbijeenscore 4; - VitamineDsuppletievolgensNHGStandaardFractuurpreventie,oktober2012; - BeleidvolgensNHGStandaardFractuurpreventie,oktober2012. Bijcognitieveproblemeneenanalysedoordehuisarts Cognitieisniettebeïnvloedenmaarweleenrisicofactorvoorvallen.Patiëntenmeteencognitievestoornis schattenhuneigenmogelijkhedenen/ofdetakendiezijmoetenuitvoerenverkeerdin,zebegrijpen opdrachtenonvoldoendeenwetennietgoedwelkerisico sbepaaldgedragmetzichmeebrengt. DepraktijkverpleegkundigekandeOLDvragenlijst,dekloktekentestofdeMMSEalshulpmiddelgebruikenom vasttestellenofersprakeisvancognitieveproblemen.zieooktwadementieofnhgstandaarddementie. Bijvalangsteenbeweegadviesvandefysiotherapeut Vooreenbeweegadvieswordtverwezennaareenfysiotherapeutmetexpertiseophetgebiedvanouderen. Verwijsprocedure: Viaverwijsbriefvandehuisarts. Doelstelling: - Verkleinenvandekansopeenvalincidenteneventuelegevolgenvandevaltebeperken. Interventies - Verbeterenvanmobiliteit,balans,loopvaardigheidenkracht, - ZieverderbijlageE,OefenprogrammaValpreventie. Terugkoppeling: - Eindrapportagenaarhuisarts4wekennaverwijzing. Bijvisusproblematiekanalysedoordehuisarts Doelstelling: Nadereanalysedoordehuisarts Interventies: - Indiencorrectiesinhetgezichtsvermogengewenstzijnwordtdoorverwezennaaroogarts/optometrist

25 Bijvragenoverdemedicatieeenadviesvandehuisarts Hetgebruikvanpsychofarmacaen/ofhetgebruikvanvierofmeerverschillendemedicijnenkanleidentoteen verhoogdevalkans. Doelstelling: Medicijnscreening. Interventies: - Dehuisartsendepraktijkverpleegkundigeevaluerendevoorgeschrevenmedicatie,vooralpsychotrope medicatie. - RegulierefarmaceutischezorgverleningzoalsvastgelegdindeNederlandseApotheekNorm(NAN). Bijverminderdezelfredzaamheideenadviesvanergotherapeut MoeitehebbenmetADLbezighedeniseenrisicofactorvoorvallen.Actiefbezigblijvenwerktbeschermend tegenvallen. Verwijsprocedure: Viaverwijsbriefvanpraktijkondersteunerofhuisarts. Doelstelling: Ondersteunenvandecliëntbijdienszelfredzaamheid. Interventies: - Leefstijladviezen, - Voorlichtingeneducatie; - Observerenensignaleren; - Begeleidingenondersteuningbijhetzelfmanagement. Terugkoppeling: - Eindrapportagenaarhuisarts. Bijeenscorevan0 18opdevragenlijstVeiligheidenvalpreventieinenomhuiseenadviesvande ergotherapeut Verwijsprocedure: Viaverwijsbriefvandehuisarts. Doelstelling: Analyseertindethuissituatie,bijdedagelijksebezigheden,waardevalrisicomomentenaanwezigzijn. Interventies: - Adviseerthoeindepraktischesituatieomtegaanmeteenverminderdevenwicht,omvallente voorkomen, - Begeleidtenadviseertoverwoningaanpassingenenvoorzieningen,gerichtopvalpreventieenleertde ouderehiermeeomtegaan; - Helptdeouderevalangstteoverwinnendoordeoudereveiligtelerenhandelenenopdepuntente begeleidenwaarvalangstbestaatofontstaat; - Adviseertenbegeleidteenklantmetvisusstoornissen,hoecontrastaantebrengenindeomgevingen adviseertoververlichting(bron: Terugkoppeling: - Eindrapportagenaarhuisarts4wekennaverwijzing. 25

26 BIJLAGEE SocialekaartbijValpreventie ZieSocialekaartKwetsbareouderen. 26

27 BIJLAGEF Onderzoek Doelstelling Verminderenvanvalrisico, Oefenprogrammabijvalpreventie Verminderenvandeimpactvanhetvallen; Verbeterenbotsterkte. Interventie Opbouw: groepsbehandelingvalpreventieprogramma individueletrainingmetaanpassingnivo Basisonderzoek Vas scorevalangst Sneltest - 5xzitten/opstaan - 5sec.staanopfoam - 5sec.omhoogkijken - 5sec.op1beenstaan Lopen - Ganganalyse,letop: o stoppenmetpratentijdenslopen o lagerestaphoogte o korterestaplengte o minderstapcontinuiteit moeitemetdraaientijdenslopen - lagereloopsnelheid - 10meterlooptest - 6stappentest(paslengtecorreleertmetvalrisico) - Steptest Evenwicht - BergBalanceScore - Tinetti - Barthel - TUGT ADLvaardigheden - Transfers,traplopen,kousenaandoen,teennagelsknippen Mobiliteit - extensiewk - extensieheup - dfl.enkel Kracht - voorspelleralgemenespierkracht=handknijpkracht - Dors/Pl.ant.Flexieenkel - Flexie/Extensieknie - Flexie/ExtensieHeup - ExtensieWervelkolom/rompstabiliteit 27

28 Interventie Educatie - Risico slerenzien - Leefwijzeaanpassen Mobiliteitstraining Accentop: - Evenwicht - Conditie - Spierkracht - Mobiliteit - Opstaan - Stepup/aside - Opstaanvandegrond - Lopen - Lopenendragen Belastingbotten - Lopen,steppen,joggen,springen Traininglopen - Diverseloopvormen Evenwichtstraining - Oefentol,hindernisbaan Obstakeltraining - Hindernisbaan Krachttrainingopstaan - Stepup - Opstaanvandegrondenlopen - Lopen - Lopenendragen Duur Duurprogramma6weken 2xperweektrainingmethuiswerkoefeningendagelijks Evaluatiena6weken,indiennodignogmaals6weken. Evaluatie Vasvalangst 10meterlooptest 6stappentest(paslengtecorreleertmetvalrisico) Steptest BergBalanceScore Tinetti Barthel TUGT Terugkoppeling NaafloopeindevaluatieenverslagnaarHA. 28

29 BIJLAGEG Bronnen ZorgprogrammaValpreventieEerstelijnszorgHaaksbergen(december2012) Valanalyseinventarisatievalrisico65+doordeeerstelijnszorg,ConsumentenVeiligheid(2011) ConceptrichtlijnOsteoporoseenfractuurpreventie,derdeherziening(2010) RichtlijnPreventiebijvalincidentenbijouderen,NVKG(2004) Snelleinschattingvandekansopherhaaldvallenbijouderen,H&W54(4)april2011 VanPreventieverzekerd(2007) Zorgplan2011,achtergrondinformatie(2011) HandboekContra indicatieverkeersdeelname(2008) 29