Jan Visschedijk. Valangst en heupfracturen

Transcriptie

1 Jan Visschedijk Valangst en heupfracturen

2 Overzicht I. VALANGST Vallen vs valangst? Wat is valangst? Hoe meten we valangst? Wat kun je er aan doen? II. VALANGST NA EEN HEUPFRACTUUR Literatuurstudie Cross-sectionele studie

3 Vallen Definitie: gebeurtenis waarbij een persoon ongewild tot rust komt op de grond of ander lager niveau. Boven 75 jaar: 32-42% valt minimaal 1x per jaar. 10% ernstige gevolgen, 5% fractuur, 2 % heup# Functionele achteruitgang Afname kwaliteit van leven Opname verzorgingshuis, verpleeghuis Angst om te vallen

4 Vicieuze cirkel vallen -Activiteiten vermijden -Angstig looppatroon -Spieratrofie -Vermindering conditie, balans, flexibiliteit - hematomen/wonden - weke delenletsel, fracturen - verlies functie en mobiliteit - embarassment /schaamte valangst

5 Valangst (Fear of Falling) (A.Scheffer, 2008) Relatief recent fenomeen in de literatuur Grote heterogeniteit in onderzoeksmethodes en definities. Meestal valangst geïsoleerd, soms symptoom van gegeneraliseerde angststoornis of depressie. Prevalentie: 21 85%!! Meer dan 50% niet gevallen!!

6 Valangst (Fear of Falling) (A. Scheffer, 2008) Risico factoren: Val, leeftijd, geslacht, duizeligheid, depressie, loop en balansstoornissen Gevolgen: vaker vallen, verslechtering balans en mobiliteit, minder deelname sociale activiteiten, toename depressie, vermindering QoL. Belangrijk: valangst vooral probleem als het leidt tot (onnodig) vermijden van lichamelijk en sociale activiteiten. Dit gebeurt bij grote groep (25-75%)

7 Definitie valangst Tinetti: A lasting concern about falling that leads to an individual avoiding activities that (s)he remains capable of performing Soms: self-efficacy (fall-related efficacy) vertrouwen om iets uit te voeren zonder te vallen of vertrouwen om balans te handhaven. Soms: antwoord op de vraag Are you being afraid of falling Soms: fobie-achtig: angst om te bewegen

8 Meten valangst (D Moore, 2008) Veel inconsistenties in gebruik meetinstrumenten Afhankelijk van hoe valangst wordt geoperationaliseerd. Conclusie (Moore 2008): Fall-related psychological constructs, although similar in nature, are unique constructs and should be measured as such.

9 Meten valangst Eén vraag: bent u bang om te vallen? Meerdere vragen: FES-I = Falls Efficacy Scale International bezorgdheid om te vallen bij verschillende activiteiten ABC = Activities-specific Balance Confidence Scale vertrouwen om balans te houden

10 Meten valangst: FES-I Hoe bezorgd u bent om te vallen als u deze activiteit zou doen? (Niet Beetje -Tamelijk Erg) Het schoonmaken in huis (zoals vegen, stofzuigen of afstoffen) Het aan- of uitkleden Het klaarmaken van eenvoudige maaltijden Het nemen van een bad of douche Het doen van boodschappen Het in of uit de stoel komen Het op- of aflopen van een trap Het bezoeken van een sociale gelegenheid (zoals kerkdienst, familiebijeenkomst of verenigingsactiviteit)

11 FES-I Voordeel: Gradaties Gerelateerd aan specifieke activiteiten Geeft goed veranderingen in valangst aan Bovendien FES-I: niet alleen basale activiteiten, m.n. ook sociale activiteiten.

12 Wat kun je doen tegen valangst? ( R. Zijlstra, 2007) Systematische review: Oefenen/bewegen (o.a tai chi, balans en loop oefeningen,fysiotherapie, m.n. in groepsverband) Cognitieve benaderingen (discussie, informatie, etc.) Combinatie (ook screening medicatie, visus, huisbezoek) Andere hip protectors?

13 A matter of Balance Beter in balans Omgezet in Nederlands programma (Rixt Zijlstra) Voor thuiswonende ouderen Cognitieve groepsinterventie om gedrag te veranderen Doel: verminderen valangst, promoten fysieke, sociale en functionele activiteiten

14 Centraal: verbeteren zelfvertrouwen Vier strategieën: - Misvattingen t.a.v. valrisico en valangst uit de weg nemen - Opstellen realistische doelen t.a.v. versterken activiteiten - Omgeving verbeteren t.a.v. valrisico - Promoten van fysieke oefeningen om kracht en balans te verbeteren

15 Valangst na een heupfractuur Heupfracturen: relevant omdat Persoonlijke catastrofe 1/3 overlijdt <1 jaar Minder dan 40 % terug op oude niveau public health probleem in Nederland per jaar

16 Heupfractuur - val

17 Heupfractuur - diagnostiek

18 Heupfractuur - diagnostiek

19 Heupfractuur - behandeling

20 Revalidatie Val -> fractuur -> operatie -> revalidatie Revalidatie Fysieke/medische factoren Sociale factoren Psychologische factoren Self-efficacy Depressie Fear of falling more important than depression and pain (Oude Voshaar, 2006)

21 Onderzoeksvragen Valangst bij revalidanten na een heupfractuur Hoe kan valangst het best gemeten worden? Hoe vaak komt het voor? Welke factoren bepalen valangst? Wat zijn de gevolgen van valangst? Welke interventies kunnen worden gebruikt om valangst te verminderen?

22 Onderzoekstraject Een systematische review naar valangst en interventie(s) Ontwikkelen/selecteren van een meetinstrument Een cross-sectioneel onderzoek in verpleeghuizen naar valangst Ontwikkelen van interventie Interventiestudie gericht op revalidanten met veel valangst

23 Literatuurstudie Vragen: Hoe vaak? Hoe gemeten? Determinanten? Verloop? Uitkomsten? Medline, Embase, Psychinfo, etc. Verschillend zoektermen per vraag

24 Resultaten - studies 15 studies werden gevonden Becker, Germany, 2003 Casado, USA, 2009 Crotty, Australia, 2002 Hauer, Germany, 2002 Ingemarsson, Sweden, 2000 Jones, Canada, 2006 Kulmala, Finland, 2007 McKee, UK, 2002 Muche, Germany, 2003 Oude Voshaar, UK 2006 Petrella, Canada, 2000 Resnick (1), USA, 2007 Resnick (2), USA, 2007 Whitehead, Australia, 2003 Ziden, Sweden, 2008

25 Uitkomsten literatuurstudie 50 % valangst (fear of falling) Probleem met instrumenten moeten gevalideerd worden Associaties met: minder oefentherapie, slechtere uitkomsten: vallen, mobiliteit, institutionalizering, mortaliteit. Beperkingen: Weinig over risicofactoren, veranderingen in valangst en causale relaties. T.a.v. interventies beperkt onderzoek Selectie bias

26 Conclusie Valangst komt veel voor na heupfracturen Instrumenten om valangst te meten moeten gevalideerd worden Kennis over risicofactoren en exacte gevolgen nog onduidelijk, m.n. bij kwetsbare ouderen Dergelijke kennis is belangrijk, m.n. ook om interventies te ontwikkelen die valangst kunnen reduceren. Hierdoor kunnen waarschijnlijk functionele uitkomsten verbeterd worden.

27 Cross-sectioneel onderzoek Opzet 100 deelnemers op revalidatie-afdelingen In 9 verschillende verpleeghuizen In één week alle data verzameld per afdeling Inclusie criteria: >65 jr, heupfractuur, wilsbekwaam; mobiliseerbaar Oktober 2010 Maart 2011 Vragenlijsten voor verzorgende, arts, revalidant en testen (fysiotherapeut)

28 Verzamelde data Patiëntenkenmerken (leeftijd, geslacht, fractuurtype) Premorbide functioneren (dagelijkse activiteiten, mobiliteit, woonsituatie, toedracht val) Gezondheidstoestand (comorbiditeit, complicaties, medicatie, cognitie, gehoor en visus) Valangst (Falls Efficacy Scale, 1-item, observatie) en gerelateerde psychosociale begrippen (self-efficacy, angst, depressie) Functionele uitkomstmaten (vallen, fysiotherapietesten, stappenteller, dagelijkse activiteiten)

29 Cross-sectionele studie - uitkomsten Onderzoekspopulatie - 75% vrouw - 78 % alleenstaand - Gemiddelde leeftijd: 84 jaar - 93% eigen woonomgeving (waarvan 25% met thuiszorg)

30 Cross-sectionele studie uitkomsten Comorbiditeit cardiaal/ht: 71% Problemen korte termijn geheugen: 19% Complicaties Wondinfectie: 18% Delier: 18% Medicatie Antidepressiva: 7%

31 Cross-sectionele studie - uitkomsten Vallen - Plaats val: 70% binnen - Toedracht: - 65 % struikelen, uitglijden - 20 % collaps - Mobiliteit: 97% onafhankelijk (FAC 4-5) - Valfrequentie voor fractuur (laatste 6 maand): - 77% niet - 11% eenmaal - 12 % meerdere keren

32 Prevalentie valangst 1-item instrument helemaal niet bang een beetje bang tamelijk bang erg bang Valangst 1-item instrument

33 Prevalentie valangst observationeel instrument helemaal niet bang een beetje bang tamelijk bang erg bang 10 0 Valangst volgens verzorgenden

34 Prevalentie valangst: Falls Efficacy Scale (20 items score 0-3 per item)

35 Correlatie meetinstrumenten: FES (20 items) vs. 1-item instrument

36 Correlatie instrumenten valangst

37 Determinanten: Woonsituatie voor fractuur 35 FES totaal (gemiddeld) Eigen omgeving zonder thuiszorg Eigen omgeving met thuiszorg Verzorgingshuis Woonsituatie

38 Determinanten: Mobiliteit voor fractuur Valangst (FES) Afhankelijk Onafhankelijk beperkt Onafhankelijk onbeperkt Mobiliteit voor fractuur

39 Determinanten: Valfrequentie (laatste 6 maand) voor fractuur Valangst (FES) Niet Eenmaal Vaker Valfrequentie

40 Determinanten: Complicaties Valangst (FES) Wel complicatie Geen complicatie

41 Valangst en mobiliteitshulpmiddel Valangst (FES) alleen rolstoel looprek rollator elleboogkruk geen Loophulpmiddel

42 Valangst en pijn 4 3,5 Pijn (gemiddeld op VAS) 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 niet bang beetje bang tamelijk bang erg bang Valangst (1-item)

43 Valangst en depressie 2,5 Depressie (GDS-8) 2 1,5 1 0,5 0 niet bang beetje bang tamelijk bang erg bang Valangst (1-item)

44 Valangst en Timed Up & Go Test 120 Timed Up & Go Test (seconden) niet bang beetje bang tamelijk bang erg bang Valangst (1-item)

45 Valangst en balans (POMA) Balans (gemiddelde POMA) niet bang beetje bang tamelijk bang erg bang Valangst (1-item)

46 Valangst en activiteit (stappenteller) 600 Aantal stappen (per dag) niet bang beetje bang tamelijk bang erg bang Valangst (1-item)

47 Conclusies Valangst komt veel voor bij ouderen na een heupfractuur Bepaalde factoren voorspellen mate van valangst (mobiliteit voor fractuur, complicaties, etc.) Er is een relatie met uitkomstmaten zoals balans en mobiliteit Relatie met andere concepten moet nog verder geanalyseerd worden

48 Volgende stappen Verdere analyse Relatie valangst met determinanten en uitkomsten Relatie met andere concepten zoals angst, depressie Valideren meetinstrumenten Interventieprogramma ontwikkelen en implementeren